1. Kuyini okungenzakala esikolo kumbe emsebenzini?

 UZWA njani nxa ofunda laye kumbe osebenza laye ekubuza ngalokho okukholwayo? Abanengi bethu sitshaywa luvalo. Ukubuzwa ngalokho okukholwayo kungakunceda uzwisise ukuthi umuntu ucabangani lokuthi ukholwani, besekukunika ithuba lokuthi umtshele izindaba ezinhle. Kodwa kwezinye izikhathi umuntu angabuza umbuzo ehlose ukusiphikisa. Lokho akumelanga kusimangalise ngoba abanye kungenzeka ukuthi batshelwa izinto ezingayisizo ngalokho esikukholwayo. (Imiseb. 28:22) Kanti njalo siphila “ezinsukwini zokucina” lapho okugcwele khona abantu ‘abangafuni isivumelwano, labalolaka.’—2 Thim. 3:1, 3.

2. Ukuba mnene kusinceda ngani?

² Uyake uzibuze yini ukuthi ungenzani ukuze ube lesineke futhi uphendule ngomusa nxa omunye ephikisa lokho okukholwayo? Nxa uyake uzibuze kuyini okungakunceda? Ngamafitshane nje yikuba mnene. Umuntu omnene kazondi masinya kodwa uyazibamba nxa abantu bengamhlasela kumbe nxa engelaqiniso lokuthi kumele aphendule njani. (Zaga. 16:32) Kodwa akulula ukuba ngumuntu omnene. Ungenzani ukuze ube ngumuntu omnene? Kuyini okungakunceda ukuthi uphendule kuhle nxa umuntu ephikisa lokho okukholwayo? Nxa ungumzali ungabancedisa njani abantwabakho ukuthi benelise ukuphendula kuhle  nxa omunye ephikisa lokho abakukholwayo? Ake sibone.

3. Ukuba mnene kutsho ukuthi umuntu uyisithutha yini? Chasisa. (U-2 Thimothi 2:24, 25)

³ Ukuba ngumuntu omnene akutsho ukuthi uyisithutha. Phela kudinga ukuzibamba ukuthi ungavuki ngolaka nxa uphikiswa. Ubumnene ‘yisithelo somoya.’ (Gal. 5:22, 23) Kwezinye izikhathi ibala lesiGrikhi elihunyutshwa ngokuthi “ubumnene” lalisetshenziswa nxa kukhulunywa ngebhiza leganga eselithanjisiwe. Nxa ibhiza lelo selithanjisiwe liyabe lingasahlanyi kodwa lilokhu lilamandla. Thina singenzani ukuze sibe mnene? Kumele sikhuleke sicele umoya ongcwele kaNkulunkulu ukuthi usincedise ukuthi sibe mnene ngoba lokho ngeke sikwenze ngamandla ethu. Okwenziwe ngabanye abafowethu labodadewethu kutshengisa ukuthi lathi singenelisa ukuba mnene. Ngokwesibonelo, abafowethu abanengi bayenelisa ukuba mnene lokuphendula kuhle ngesikhathi bephikiswa futhi lokho kwenza abanye abantu bafise ukwazi okunengi ngaboFakazi bakaJehova. (Bala u-2 Thimothi 2:24, 25.) Ungenzani ukuze lawe ube ngumuntu omnene?

4. Sifundani kulokho okwenziwa ngu-Isaka?

⁴ IBhayibhili likhuluma ngabantu abanengi ababemnene futhi lokho kutshengisa ukuthi ukuba mnene kuqakathekile. Omunye wabo ngu-Isaka. Wathi esehlala eGerari elizweni lamaFilisti, omakhelwane bakhe abalomona bagqibela yonke imithombo eyayigejwe yizisebenzi zikayise kodwa u-Isaka kazange atshone elwela imithombo le. Yena lemuli yakhe basuka kuleyondawo futhi bafika bagebha eminye imithombo lapho abayakhona. (Gen. 26:12-18) Kodwa amaFilisti athi imithombo leyo layo yayingeyawo. Lanxa kunjalo u-Isaka kazange alwisane lawo. (Gen. 26:19-25) Kuyini okwamnceda ukuthi ahlale emnene lanxa abanye babezimisele ukuqhubeka belwisana laye? Kumele ukuthi wafunda kulokho okwakusenziwa ngabazali bakhe. Ngokwesibonelo u-Abrahama wayekuthanda ukuthula njalo uSara ‘wayelokuthula lomoya omnene.’—1 Phet. 3:4-6; Gen. 21:22-34.

5. Nika isibonelo esitshengisa ukuthi abazali bangabafundisa abantwababo ukuthi babe ngabantu abamnene.

⁵ Bazali lani lingenelisa ukufundisa abantwabenu ukuthi babe ngabantu abamnene. UMaxence oleminyaka engu-17 wayehlangana labantu abalolaka ekutshumayeleni lasesikolo. Abazali bakhe bamfundisa ngesineke ukuthi abe ngumuntu omnene. Bathi: “UMaxence usekuzwisisa ukuthi lanxa kulula ukuvuka ngolaka nxa umuntu eqaliwe ukuba mnene yikho okutshengisa ukuthi umuntu uyazibamba.” UMaxence usekufundile sibili ukuba ngumuntu omnene.

6. Ukuthandaza kungasinceda njani ukuthi sibe ngabantu abamnene?

⁶ Singenzani ukuze sihlale simnene nxa abantu besihlasela, mhlawumbe bekhuluma kubi ngoJehova loba bechothoza iBhayibhili? Kumele sikhuleke sicele umoya ongcwele kaNkulunkulu kanye lokuhlakanipha okuzasinceda siphendule kuhle. Singenzani nxa singananzelela ukuthi asiphendulanga ngendlela enhle? Singaphinda sikhuleke besesicabangisisa ngokuthi ngesikhathi esilandelayo singaphendula njani ngcono. UJehova uzasinika umoya wakhe ongcwele ozasinceda ukuthi sizibambe futhi siqhubeke simnene.

7. Ukubamba amavesi athile ngekhanda kungasinceda njani ukuthi sizibambe nxa siphakathi kobunzima? (IZaga 15:1, 18)

⁷ IBhayibhili lilamavesi amanengi angasinceda ukuthi sizibambe futhi siphendule kuhle nxa abantu bephikisa lokho esikukholwayo. Umoya ongcwele kaNkulunkulu ungasinceda ukuthi siwakhumbule amavesi lawo. (Joh. 14:26) Ngokwesibonelo, izimiso ezisebhukwini leZaga zingasinceda ukuthi sihlale simnene. (Bala  iZaga 15:1, 18.) Ibhuku leli liphinda libe lamavesi atshengisa ubuhle bokuzibamba nxa siphakathi kobunzima.—Zaga. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Kungani kumele uzame ukudinga isizathu esenze umuntu wabuza umbuzo?

⁸ Ukuzwisisa lakho kungasinceda ukuthi sibe mnene. (Zaga. 19:11) Umuntu ozwisisayo uyazibamba nxa abanye bephikisa lokho akukholwayo. Izikhathi ezinengi nxa abantu besibuza imibuzo abasitsheli izizathu ezenza basibuze. Yikho singakaphenduli, kuhle ukuzikhumbuza ukuthi asikwazi okungabe kwenze umuntu wabuza umbuzo.—Zaga. 16:23.

9. UGidiyoni watshengisa njani ukuthi uyazwisisa lokuthi umnene ngesikhathi ekhuluma lamadoda ako-Efrayimi?

⁹ Ngesinye isikhathi amadoda ako-Efrayimi alanda uGidiyoni ezondile ambuza ukuthi kungani engawabizanga ngesikhathi esiyakulwa lezitha zako-Israyeli. Kungenzakala ukuthi okwenza azonda yikuthi ayebona angathi akhangelelwe phansi. Manje uGidiyoni wenzani? Watshengisa ukuthi ungumuntu ozwisisayo. Wazama ukuzwisisa ukuthi kungani babezondile wasebaphendula kuhle. Indaba le yaphetha njani? Wathi esebaphendule kuhle, “ulaka lwabo lwehla.”—Abahlu. 8:1-3.

10. Kuyini okuzasinceda ukuthi siphendule kuhle abantu abaphikisa esikukholwayo? (U-1 Phetro 3:15)

 ¹⁰ Ake sithi omunye osebenza laye kumbe ofunda laye uyakubuza ukuthi kungani silandela lokho okutshiwo liBhayibhili endabeni zokuziphatha. Uyabe uyakwenza konke okusemandleni akho ukumchazela ukuthi kungani silandela lokho okutshiwo liBhayibhili, kodwa ukwenze ngendlela ezatshengisa ukuthi uyayihlonipha imibono yakhe. (Bala u-1 Phetro 3:15.) Izikhathi ezinengi umbuzo obuzwa ngumuntu uyakunceda ubone ukuthi yena uqakathekisani. Ngakho nxa umuntu engakubuza umbuzo ungagijimeli ukucabanga ukuthi uyakuhlasela. Kumele siphendule kuhle langobumnene ngazo zonke izikhathi, kungelani lokuthi kuyini okungabe kwenze umuntu wabuza umbuzo loba wavusa indaba ethile. Indlela esizaphendula ngayo ingamenza acabangisise ngokuthi umbono wakhe uqondile yini. Lanxa engakhuluma kubi kumbe asichothoze, thina kumele sizimisele ukumphendula kuhle ngaso sonke isikhathi.—Rom. 12:17.

11-12. (a) Nxa singabuzwa umbuzo onzima kuyini okumele sizibuze khona kuqala? (Khangela lomfanekiso.) (b) Ukuzibuza imibuzo leyo kungasinceda njani ukuthi siqalise ingxoxo?

¹¹ Nxa omunye osebenza laye engakubuza ukuthi kungani singananzi amalanga okuzalwa, ungazibuza imibuzo elandelayo: Kambe ucabanga ukuthi asivunyelwa ukuzikholisela? Kumbe ucabanga ukuthi nxa ngingananzi amalanga okuzalwa ngizakwenza ukuthi abantu bangabambani emsebenzini? Nxa kuyikuthi umuntu osebenza laye ukhathazekile ngezinto lezi ungamncoma ngokuthi uyabaqakathekisa elisebenza labo, ubusumqinisekisa ukuthi lawe uyafuna ukuthi abantu bakholise futhi bazwanane emsebenzini. Lokhu kungakunika ithuba lokuthi umxoxele okukhulunywa liBhayibhili ngendaba le.

¹² Le yindlela esingayisebenzisa nxa kungavuka ezinye indaba ezihluphayo. Nxa esikolo kungaba lomunye umuntu othi oFakazi bakaJehova kumele batshintshe umbono wabo ngezitabane, ungazibuza imibuzo le: Kambe umuntu lo uyakuzwisisa kuhle yini lokho esikukholwayo? Engabe elomngane kumbe isihlobo esiyisitabane yini? Kambe ukuthi ucabanga ukuthi siyazizonda izitabane? Ungamqinisekisa ukuthi siyabathanda abantu bonke lokuthi siyazihlonipha izinqumo ezenziwa ngumuntu ngamunye. b (1 Phet. 2:17) Nxa ungenza njalo uzenelisa ukumchasisela ukuthi ukulandela lokho okutshiwo liBhayibhili mayelana lokuziphatha kusinceda njani.

13. Ungamnceda njani umuntu othi akulangqondo ukukholwa kuNkulunkulu?

¹³ Nxa umuntu engabamba inkani ephikisa lokho esikukholwayo akumelanga sihle sizitshele ukuthi siyakwazi ukuthi yena ukholwani. (Tit. 3:2) Ngokwesibonelo, ungenzani nxa ofunda laye engathi akulangqondo ukukholwa kuNkulunkulu? Kuyabe kuqondile yini ukuhle uzitshele ukuthi ukholwa ukuthi izinto zazenzakalela lokuthi ukwazi okunengi ngendaba le? Kungenzakala ukuthi kazake acabangisise ngayo, ukhuluma ajayele ukukuzwa kuphela. Kulokuthi uphikisane laye ngokuthi izinto zazenzakalela yini, ungakhuluma laye ngendlela ezamenza asale ecabangisisa ngendaba leyo. Mhlawumbe ungamlayela ku-jw.org lapho angathola khona izihloko ezimayelana lokudalwa kwezinto. Ngemva kwesikhathi angafisa ukuthi lixoxe ngevidiyo kumbe indaba ayabe eyithole kuwebhusayithi yethu. Nxa singatshengisa ukuthi siyamhlonipha umuntu, angacina esefisa ukufunda okunengi ngalokho okutshiwo liBhayibhili.

14. UNiall wayisebenzisa njani iwebhusayithi yethu ukuze aphendule afunda laye owayekhuluma okungayisikho ngaboFakazi bakaJehova?

 ¹⁴ Umfowethu osakhulayo okuthiwa nguNiall wasebenzisa iwebhusayithi yethu ukuze aphendule omunye owayekhuluma izinto ezingayisizo ngoFakazi bakaJehova. Uthi: “Omunye umfana engangifunda laye wayejayele ukuthi mina angikholwa okutshiwo yisayensi ngoba ngithemba ibhuku lezinganekwane kulokuthi ngithembe okuliqiniso.” Umfana lo kazange avumele uNiall ukuthi amchasisele lokho ayekukholwa kodwa uNiall wamtshela ukuthi ahambe ku-jw.org akhangele ingxenye ethi “Isayensi leBhayibhili.” Ngokuhamba kwesikhathi uNiall wananzelela ukuthi umfana lo engabe engenile kuwebhusayithi wabala, lokuthi wayesefuna ukuthi baxoxe ngokuthi impilo yavela ngaphi. Lawe ungaphumelela njengoNiall.

15. Abazali bangancedisa njani abantwababo nxa abanye bephikisa lokho abakukholwayo?

¹⁵ Abazali kumele bafundise abantwababo ukuphendula kuhle nxa kulomunye ophikisa lokho abakukholwayo. (Jak. 3:13) Abanye abazali bayaphrakthiza labantwababo ngesikhathi sokukhonza kwemuli. Bayadinga imibuzo engavuka esikolo besebexoxa ngayo, baphrakthize ukuthi abantwababo bangayiphendula njani. Ngemva kwalokho bayabafundisa ukuthi babe mnene bakhulume ngendlela ezakwenza ukuthi abanye babalalele.—Khangela ibhokisi elithi “ Ukuphrakthiza Kungayinceda Imuli Yakho.”

16-17. Ukuphrakthiza kungabanceda njani abasakhulayo?

¹⁶ Ukuphrakthiza kunganceda ukuthi amaKhristu aqiniseke ngalokho akutshoyo futhi angathandabuzi ukuthi akukholwayo kuliqiniso. Izihloko ezithi “Imibuzo Ebuzwa Ngabasakhulayo” ezitholakala kuwebhusayithi yethu i-jw.org zilengxenye ethi okungenziwa ngabasakhulayo. Ingxenye le yenzelwe ukuncedisa  abasakhulayo ukuthi bangakuthandabuzi lokho abakukholwayo futhi benelise ukuphendula imibuzo abayibuzwayo ngamazwi abo. Nxa lingakhangela izihloko lezi liyimuli, lonke lingafunda ukuba mnene lokuphendula ngendlela ezakwenza ukuthi lowo oliphikisayo alilalele.

¹⁷ Omunye osakhulayo okuthiwa nguMatthew uyasichasisela ukuthi ukuphrakthiza kwamnceda njani. Nxa yena labazali bakhe besenza ukukhonza kwemuli bayachwayisisa ngezindaba ezingavuka esikolo. Uthi: “Siyacabanga ngemibuzo engabakhona besesiphrakthiza ukuthi singayiphendula njani sisebenzisa lokho esiyabe sikuchwayisisile. Nxa ngikuzwisisa kuhle lokho engikukholwayo angethuki njalo kuba lula ukuthi ngibe ngumuntu omnene nxa ngiphendula abanye.”

18. UKholose 4:6 usinceda njani ukuthi siphendule kuhle?

¹⁸ Lanxa singaze sizame ukubachasisela kuhle lokho esikukholwayo, ayisibo bonke abazasilalela kodwa okuzasinceda yikuba mnene lokukhuluma labo kuhle. (Bala uKholose 4:6.) Ukuchasisela umuntu ngalokho esikukholwayo kungafaniswa lokujika ibhola. Ibhola singalijika kuhle kumbe silivayindele. Nxa singalijika kuhle kuba lula ukuthi omunye aligame futhi aqhubeke edlala. Lathi nxa singaba mnene sikhulume kuhle labantu, bangazimisela ukulalela besesiqhubeka ngengxoxo. Lanxa kunjalo akumelanga sizihluphe ngokuphendula umuntu ophungusiphikisa nje loba ochothoza lokho esikukholwayo. (Zaga. 26:4) Kodwa kukalutshwana ukuhlangana lomuntu onjalo, izikhathi ezinengi abantu bayalalela.

19. Kuyini okuzasinceda ukuthi sibe mnene nxa siphendula labo abaphikisa lokho esikukholwayo?

¹⁹ Kuyacaca ukuthi kuqakatheke kakhulu ukuthi sifunde ukuba ngabantu abamnene. Khuleka kuJehova ucela ukuthi akuncedise ube mnene nxa uphendula imibuzo enzima kumbe uphendula umuntu ochothoza lokho esikukholwayo. Khumbula ukuthi ukuba mnene kungakunceda ukuthi uqhubeke ukhuluma kuhle lomunye umuntu lanxa lilemibono etshiyeneyo. Kanti njalo nxa ungaba mnene futhi uphendule kuhle, umuntu oxoxa laye angacina esekuhlonipha futhi esefuna ukufunda iBhayibhili. Kumele ‘sihlale sikulungele ukuvikela’ lokho esikukholwayo ‘kodwa sikwenze ngobumnene langenhlonipho enkulu.’ (1 Phet. 3:15) Kasizimiseleni ukuba mnene ngaso sonke isikhathi!