1, 2. Kuyini okutshengisa ukuthi ingqondo yomuntu idalwe ngendlela emangalisayo?

ULIMI esilukhulumayo lwenza senelise ukubala, ukubhala, ukukhuluma, ukuzwisisa okukhulunywayo, ukuthandaza kanye lokuhlabela izingoma zokudumisa uJehova. Okwenza senelise ukukwenza konke lokhu yindlela ingqondo yethu edalwe ngayo. Iyamangalisa okokuthi abezesayensi balokhu bengayizwisisi ukuthi ikwenza njani konke lokhu. Ingqondo yethu kayifanani leyezinyamazana, yikho sisenelisa ukufunda izindimi. Esinye isikhwicamfundo sezindimi sithi: “Indlela umntwana omncane enelisa ngayo ukufunda ulimi ngokunye okutshengisa ukuthi abantu badalwe ngesimanga.”

² Ukwenelisa kwabantu ukukhuluma kuyisipho esimangalisayo esivela kuNkulunkulu. (Hubo. 139:14; Isam. 4:11) Kulokunye futhi okuqakathekileyo okwenza ingqondo yomuntu ingafanani leyezinyamazana. Abantu badalwa “ngesimo sikaNkulunkulu.” Balenkululeko yokuzikhethela njalo bangakhetha ukusebenzisa isipho sabo sokukhuluma ukuze badumise uNkulunkulu.​—Gen. 1:27.

3. Yisiphi isipho esiligugu uJehova asinike sona ukuze sihlakaniphe?

³ UNkulunkulu nguye owadala ulimi esilukhulumayo, yikho unike bonke abalesifiso sokumdumisa isipho esiligugu kakhulu  esiliBhayibhili. Liyatholakala lilonke loba liyingxenye ngezindimi ezedlula 2 800. Nxa ujula emibhalweni le engcwele uyabe ufaka imicabango kaNkulunkulu engqondweni yakho. (Hubo. 40:5; 92:5; 139:17) Ungenza njalo uzakukholisa ukunakana ngezinto ezizakwenza “uhlakaniphele ukusindiswa.”​—Bala u-2 Thimothi 3:14-17.

4. Kutshoni ukunakana, njalo yiphi imibuzo esizaxoxa ngayo?

⁴ Ukunakana kutsho ukujulisa umcabango entweni ethile, ukucabangisisa ngayo loba ukuyihlola ngonanzelelo, kungelani lokuthi inhle loba imbi. (Hubo. 77:12; Zaga.24:1, 2) Abantu ababili abaqakatheke kakhulu esinganakana ngabo nguJehova uNkulunkulu leNdodana yakhe uJesu Khristu. (Joh. 17:3) Kodwa kuhambelana njani ukubala indaba ethile lokunakana ngayo? Kuyini esinganakana ngakho, njalo singenzani ukuze sikukholise ukunakana?

5, 6. Kuyini okungakunceda ukuthi uthuthukise indlela ozwisisa ngayo izinto ozibalayo lokuthi ungazikhohlwa?

⁵ Zinengi izinto ezimangalisayo ingqondo yakho eyenelisa ukuzenza, kwesinye isikhathi uyabe ungananzeleli lokuthi uyazenza. Ngokwesibonelo ukuphefumula, ukuhamba, ukutshova ibhayisikili, loba ukuthayipha yizinto ezizenzakalelayo, ongazenza ungazange ucabange. Ukubala lakho kunjalo ngezinye izikhathi. Ngakho kuqakathekile ukuthi ucabangisise ngokuthi lokho okubalayo kutshoni. Nxa uqeda indima oyibalayo kumbe ungakaqalisi isihlokwana esitsha, ungema kancane ucabangisise ngalokho osanda kukubala ukuze ubone langabe ukuzwisise ngendlela eyiyo yini. Iqiniso yikuthi iziphazamiso kanye lokwehluleka ukugxilisa ingqondo kulokho okubalayo kungenza ukuthi izule iye le lale, besekusenza ukuthi okubalayo kungakuncedi kangako. Singakubalekela njani lokhu?

⁶ Abezesayensi labo baveza ukuthi ukuphumisela amabala nxa utaditsha kwenza ukuthi kube lula ukuwakhumbula. UMdali wengqondo yethu uyakwazi lokhu. Yikho walaya uJoshuwa ukuthi ‘acabange’ ngencwadi yoMthetho. NgesiHebheru lokhu kwakungatsho ukuthi ‘ayibale ngelizwi eliphansi’. (Bala uJoshuwa 1:8.) Ngakho-ke nxa ungabala iBhayibhili uphumisela loba ulibale ngelizwi eliphansi, okubalayo kuzangena kujule engqondweni yakho. Lokhu kungakusiza lokuthi ingqondo yakho ingabi izula isiya le lale.

7. Yisiphi isikhathi esingcono kakhulu sokunakana ngeLizwi likaNkulunkulu? (Khangela umfanekiso osekuqaliseni.)

⁷ Ukunakana akufanani lokubala ngoba khona kudinga ukuthi umuntu afake ingqondo yakhe kukho. Phela izingqondo zabantu zijayele ukukhetha ukucabanga ngezinto ezilula ezingadingi ukuthi ingqondo ithwale nzima kakhulu. Ngakho kungaba ngcono ukuthi umuntu acabangisise engadinwanga njalo esendaweni engelazinto ezingamphambanisa. Umhubi wabona kungcono ukuthi yena acabangisise ebusuku ngesikhathi ekhangele esembhedeni wakhe. (Hubo. 63:6) Lanxa uJesu wayelengqondo epheleleyo, wakubona ukuthi kuyanceda ukuba sendaweni ethuleyo ukuze acabangisise njalo akhuleke.​—Luk. 6:12.

8. (a) Ngaphandle kweLizwi likaNkulunkulu, kuyini okunye esingacabangisisa ngakho? (b) UJehova uzwa njani ngesikhathi esisisebenzisa ukutshela abanye ngaye?

⁸ Kuqakathekile ukunakana ngalokho okubalileyo eBhayibhilini kodwa kulokunye futhi onganakana ngakho. Ngokwesibonelo nxa ubuka ubuhle bendalo, kungaba kuhle ukuthi ume kancane ucabange. Akuthandabuzwa ukuthi ukwenza njalo kuzakwenza umdumise uJehova njalo kuzakufuqa lokuthi uxoxele labanye ngezinto lezi ezimangalisayo. (Hubo. 104:24; ImiSeb. 14:17) UJehova uzwa njani nxa sithandaza simdumisa njalo sitshela abanye ngaye? ILizwi lakhe eliligugu liyaphendula. Nanku elisithembisa khona mayelana lalezi zinsuku zokucina: “Kwathi labo ababemesaba uJehova bakhulumisana,  uJehova walalela, wezwa. Umqulu wencwadi yesikhumbuzo walotshwa phambi kwakhe mayelana lalabo ababemesaba uJehova ababehlonipha ibizo lakhe [“ababenakana ngebizo lakhe,” nwt].”​—Mal. 3:16.

9. (a) UPhawuli watshela uThimothi ukuthi acabangisise ngani? (b) Singasisebenzisa njani iseluleko sikaPhawuli nxa silungiselela ukuya enkonzweni?

⁹ Umphostoli uPhawuli watshela uThimothi ukuthi acabangisise ngokuthi amazwi akhe, ukuziphatha kwakhe kanye lokufundisa kwakhe kwakubanceda njani abanye. (Bala u-1 Thimothi 4:12-16.) Lathi njengoThimothi silenala yezinto esingacabangisisa ngazo ezingasiqinisa ukholo. Ngokwesibonelo, kumele sizinike isikhathi sokucabangisisa lapho silungiselela ukuyafunda lomuntu iBhayibhili. Nxa silungiselela kumele sicabange ngomfundi ngamunye, sizame ukuthola imibuzo engamsiza ukuthi aveze imibono yakhe kumbe umzekeliso ongamsiza ukuthi athuthuke. Kungaba mnandi kakhulu ukusebenzisa isikhathi sethu ngale indlela, ngoba ukucabangisisa ngezinto lezi kuyaluqinisa ukholo lwethu njalo kuyasisiza lokuthi sifundise abantu iBhayibhili ngentshiseko langendlela ephumelelayo. Kumele senze okufananayo lalapho silungisa izinhliziyo zethu singakayi enkonzweni yasensimini. (Ezra. 7:10, nwt) Ukubala isahluko esithile ebhukwini lemiSebenzi kuzakwenza ukuthi intshiseko yethu enkonzweni “ivuthe njengomlilo.” Ukucabangisisa ngamavesi esifuna ukuwasebenzisa mhlalokho kanye lamabhuku esifisa ukuwahambisa kuzasisiza ukuthi siyifeze kuhle inkonzo yethu. (2 Tim. 1:6, nwt) Cabanga langabantu abasensimini kanye lalokho okungabakhanga. Nxa singalungiselela ngale indlela, sizakwenelisa ukufakaza ngendlela ephumelelayo ‘ebonakalisa amandla omoya’ aseLizwini likaNkulunkulu.​—1 Khor. 2:4.

10. Yiwaphi amanye amathuba esilawo okunakana ngezinto esizifunda eBhayibhilini?

¹⁰ Uyake ubhale phansi yini imicijo oyithola  enkulumeni kazulu wonke loba emihlanganweni emincane lemikhulu? Ukubuyelela imicijo enjalo kuzakunika ithuba elihle kakhulu lokunakana ngalokho okufundileyo eLizwini likaNkulunkulu lasenhlanganisweni yakhe. Kanti njalo sithola ulwazi olutsha esingacabangisisa ngalo kumamagazini aphuma nyanga zonke iNqabayokulinda le-Awake! kanye lasemabhukwini amatsha esiwethulelwa emihlanganweni emikhulu. Nxa ubala i-Yearbook, kungakunceda ukuthi ume kancane ungakedluleli endabeni elandelayo. Lokhu kuzakunika isikhathi sokuthi ucabangisise ngendaba osuyibalile futhi kuzakuthinta inhliziyo. Nxa ufuna ungadwebela lemicijo eqakathekileyo kumbe ubhalabhale eceleni leyo ongathanda ukuyisebenzisa nxa usuphindela emuntwini, ususenza ukuhambela kokwalusa loba ususenza inkulumo yakho ngelinye ilanga. Okuqakatheke kakhulu yikuhamba usima lapha lalapha unakana ngalokho okubalayo emabhukwini asekelwe eBhayibhilini, ngoba lokhu kuzakwenza ukuthi okubalayo kungene kujule engqondweni futhi kuzakunika ithuba lokuthandaza kuJehova umbonga ngezinto ezinhle osuzifundile.

11. Yiphi into eqakatheke kulazo zonke okumele sinakane ngayo, futhi ngani? (Khangela lamabala angaphansi.)

¹¹ Into eqakatheke kulazo zonke okumele sinakane ngayo liLizwi likaNkulunkulu eliphefumulelweyo. Ake sithi kawusavunyelwa ukubonakala uleBhayibhili. * Lanxa kuyabe sekunjalo, akulamuntu ongakuvimbela ukuthi unakane ngalokho owakufundayo okugcine engqondweni yakho, okugoqela amavesi owathandayo kanye lamazwi ezingoma zoMbuso. (ImiSeb. 16:25) Umoya kaNkulunkulu lawo ungakusiza ukuthi uzikhumbule izinto ezinhle owazifundayo.​—Joh. 14:26.

12. Yiluphi uhlelo lokufunda iBhayibhili olungasinceda?

¹² Ungahlela ukuthi kwamanye amalanga eviki ufunde njalo ucabangisise ngokubalwa kweBhayibhili kwamaviki onke okwenziwa eSikolo Senkonzo SamaKhristu. Kwamanye amalanga ungakhetha ukuthi unakane ngalokho okwatshiwo nguJesu lalokho akwenzayo. Uzavuma ukuthi amabhuku eBhayibhili ayaziwa kakhulu ngamaVangeli, alandisa ngempilo kaJesu langenkonzo yakhe. (Rom. 10:17; Heb. 12:2; 1 Phet. 2:21) Abantu bakaNkulunkulu sebeze balungiselwa lebhuku elilandisa ngezinto ezazisenzakala ekuphileni kukaJesu ngesikhathi esemhlabeni ngokulandelana kwazo. Lilusizo sibili ikakhulu nxa silibala ngonanzelelo njalo sicabangisisa ngezindaba ezisesahlukweni ngasinye ezitholakala kuwo wonke amaVangeli.​—Joh. 14:6.

13, 14. Kungani kuqakatheke kakhulu ukuhlala sicabangisisa ngezinto eziqinisa ukholo, njalo lokhu kuzasinika idlabuzane lokwenzani?

¹³ Ukunakana ngezinto ezakha ukholo kunganceda umuntu ukuthi akhule abe ngumKhristu ovuthiweyo. (Heb. 5:14; 6:1) Umuntu ozinika isikhathi esincane sokucabangisisa ngoJehova loJesu kasoze abe lokholo oluqinileyo. Umuntu onjalo uba sengozini yokuphambuka lokuduka eqinisweni. (Heb. 2:1; 3:12) UJesu waxwayisa ukuthi nxa singehluleka ukuzwa lokwamukela iLizwi likaNkulunkulu ‘ngenhliziyo enhle, elungileyo,’ ngeke senelise ‘ukuligcina.’ Esikhundleni salokho kungaba lula ukuthi ‘sikhanywe yizinhlupheko zempilo, inotho kanye lezikholisisayo, singabe sisakhula siphelele.’​—Luk. 8:14, 15.

¹⁴ Ngakho-ke kasiqhubekeni sinakana ngeLizwi likaNkulunkulu. Lokhu kuzasinika idlabuzane lokubonakalisa inkazimulo kaJehova kanye lobuntu bakhe obuvezwa eBhayibhilini. (2 Khor. 3:18) Kambe kuyini okunye esingakukhalela?  Ukuqhubeka sijulisa ulwazi lwethu ngoNkulunkulu lokubonakalisa inkazimulo yakhe kuyisibusiso esikhulu kakhulu, futhi sizakujabulela kuze kube nini lanini njengoba siyabe silokhu siqhubeka sifunda ukuthi singamlingisela njani uBaba wethu osezulwini olothando.​—UmTshu. 3:11.

15, 16. (a) Kungakunceda ngani ukunakana ngezinto ozifundayo? (b) Kungani ukunakana kungaba nzima kwezinye izikhathi, kodwa kungani kumele siqhubeke silwisa ukukwenza?

¹⁵ Ukuqhubeka sicabangisisa ngezinto eziqinisa ukholo lwethu kuzasinceda lokuthi sihlale silitshisekela iqiniso. Lokhu kuzasenza sibe yisikhuthazo kubazalwane bethu lakulabo esihlangana labo ekutshumayeleni abalesifiso sokwazi iqiniso. Ukunakana ngokujulileyo ngomhlatshelo wenhlawulo kaJesu, oyisipho esikhulu kulazo zonke esivela kuNkulunkulu kuzasinceda ukuthi siqakathekise isibusiso sokuba lobuhlobo obuseduze loJehova, uBaba wethu oNgcwele. (Rom. 3:24; Jak. 4:8) UMark waseSouth Africa owake wahlala iminyaka emithathu ejele ngenxa yokungangeni kwezombusazwe wathi: “Ukunakana kungafaniswa lomuntu ohamba endaweni angakaze afike kuyo. Nxa siqhubeka sicabangisisa ngalokho esikufundayo, sithola izinto ezintsha eziphathelane loJehova uNkulunkulu wethu. Ngezinye izikhathi nxa ngizizwa ngidanile loba ngikhathazekile ngekusasa, ngiyadobha iBhayibhili lami ngibale uMbhalo besengicabangisisa ngawo. Lokhu kungenza ngizizwe sengihlalisekile.”

¹⁶ Sonke siyakuvuma ukuthi emhlabeni lo esiphila kuwo kunengi okungasiphambanisa, okwenza kube nzima kakhulu ukucabangisisa ngalokho esikufundayo. Omunye umzalwane wase-Africa okuthiwa nguPatrick uyakuvuma lokhu, uthi: “Ingqondo yami ifana lebhokisi lezincwadi eligcwele izinto ezinengi ezitshiyeneyo, eziqakathekileyo lezingaqakathekanga, ezifuna ukuqoqwa kuhle nsuku zonke. Kwesinye isikhathi nxa ngihlola okusengqondweni yami, ngiyathola ‘imicabango engikhulelayo’ besengithandaza ngayo kuJehova ukuze kungabi lezinto ezingiphambanisayo nxa senginakana. Lanxa kungangithatha isikhathi ukuthi ngiqalise ukunakana ngezinto engizifundayo, ukwenza njalo kuyangisondeza kuJehova. Lokhu kuyayivula ingqondo yami besengilizwisisa ngcono iqiniso.” (Hubo. 94:19) Akuthandabuzwa ukuthi zinengi izibusiso ezitholwa yilabo ‘abahlola iMibhalo nsuku zonke’ besebenakana ngalokho abakufundayo.​—ImiSeb. 17:11.

17. Usithola nini isikhathi sokunakana?

¹⁷ Abanye bayavuka ekuseni kusesele ukuze babale, bacabangisise ngalokho abakufundayo njalo bakhuleke. Abanye bakwenza emini ngesikhathi sekhefu. Mhlawumbe wena ungakwenza ntambama loba ebusuku ungakalali. Abanye bathanda ukubala iBhayibhili ekuseni, besebelibala futhi bengakalali. Ngakho balibala “imini lobusuku,” loba sonke isikhathi. (Josh. 1:8) Okuqakathekileyo yikunciphisa isikhathi esisichitha ezintweni ezingaqakathekanga kangako ukuze sithole isikhathi sokunakana ngeLizwi likaNkulunkulu nsuku zonke.​—Efe. 5:15, 16.

18. IBhayibhili lithini ngalabo abanakana ngeLizwi likaNkulunkulu nsuku zonke labazama ukusebenzisa lokho abakufundayo ekuphileni kwabo?

¹⁸ ILizwi likaNkulunkulu lithembisa kanengi ukuthi bonke abanakana ngalo njalo bazame ukusebenzisa lokho abakufundayo bazathola izibusiso. (Bala iHubo 1:1-3.) UJesu wathi: “Ababusisiweyo yilabo abalizwayo ilizwi likaNkulunkulu balilalele.” (Luk. 11:28) Phezu kwakho konke, ukucabangisisa ngezinto esizifundayo nsuku zonke kuzasinceda ukuthi sidumise uMdali oMkhulu wengqondo yethu, njalo yena uzasinika intokozo khathesi aphinde asinike lokuphila okuphakade emhlabeni omutsha ozabe ulokulunga.​—Jak. 1:25; Isam. 1:3.