Eminyakeni edlulileyo inani labasakhulayo abazibulalayo liqanse ngendlela emangalisayo kwamanye amazwe. Kwenzakalani? Umntanakho laye usengozini yini?

Okusesihlokweni lesi

•  Yindaba kumele abazali bakhathazeke ngokuzibulala kwabasakhulayo?

•  Ungakwazi njani ukuthi umntanakho usengozini?

•  Kuthiwani nxa umntanakho ecabanga ukuzibulala?

 Kusukela ngo-2009 kusiya ku-2019, elizweni lase-United States kunanzelelwe ukuthi inani labasakhulayo abalempawu zokuhlulukelwa liqanse ngokuphindwe kabili. Kanti njalo inani labazibulalayo liqanse kakhulu. a

 “Abasakhulayo bakulezinsuku bahlangana lenhlupho ezingajayelekanga . . . Inhlupho lezi ziphambanise indlela abacabanga ngayo.”—UVivek H. Murthy, U.S. Surgeon General.

 Isimiso esiseBhayibhilini: “Ukudabuka emoyeni kuqeda amandla.”—IZaga 17:22.

 Cabanga ngokulandelayo.

•   Okwenzakala empilweni. Umntanakho sewake wehlelwa yinto ebuhlungu yini njengokungathandwa ngabanye, ukwehlukana lomuntu ayethandana laye, ukufelwa ngumuntu amthandayo kumbe ukwehluleka ukwenza okunye nje? Nxa kunjalo kungenzakala ukuthi angabe ephakathi kobuhlungu wena ongabucabangeliyo.

•   Indlela enza ngayo. Umntanakho sethanda ukuba yedwa yini okokuthi sekumbhowa ukuba labangane bakhe kumbe izihlobo? Kasathandi ukwenza izinto ayethanda ukuzenza yini? Usephongunika abantu izinto eziligugu kuye yini?

•   Akukhulumayo. Umntanakho uyake akhulume ngokufa kumbe akhulume amazwi athi, “Ngabe ngiyazifela nje”? Uyake akhulume ngokuthi kafuni ukuba ngumthwalo kuwe yini?

   Ngezinye izikhathi akutshoyo kungaba ngamazwi awakhuluma ‘engacabanganga.’ (UJobe 6:3) Kodwa okunye akukhulumayo kungabe kuveza ukuthi udinga uncedo. Yikho ungakuthathi lula loba kuyini okukhulunywa ngumntanakho mayelana lokufuna ukuzibulala.

 Nxa umntanakho angakutshela ukuthi sewake wacabanga ukuzibulala ungambuza ukuthi, “Ubucabanga ukuthi ungakwenza nini futhi njani?” Impendulo yakhe izakunceda ubone ukuthi uyabe edinga ukuncediswa masinyane okunganani.

 “Njengabazali singabe singafuni ukubuza abantwabethu imibuzo sisesaba ukuthi bazathini. Kodwa nxa abasitshela khona kuyiyo indlela abazwa ngayo kungcono ukuthi sixoxe ngakho sibekwazi.”—USandra.

 Isimiso esiseBhayibhilini: “Imicabango esenhliziyweni yomuntu injengamanzi asemgodini otshonayo, kodwa umuntu oqedisisayo angawakha.”—IZaga 20:5, Good News Translation.

•   Mbuze ngesineke ukuthi ucabangani. Okokuqala, mbonge ngokukutshela kwakhe iqiniso. Ngemva kwalokho ungathi: “Ngifisa ukuzwisisa ukuthi kwenzakalani empilweni yakho lokuthi uzwa njani. Ngicela ungitshele ukuthi kwenzakalani” kumbe uthi, “Ngicela ungichasisele ukuthi kunjani ukuzwa ngaleyondlela?”

   Lalelisisa indlela aphendula ngayo. Ungaqali ukuzitshela ukuthi indlela azwa ngayo ayiqakathekanga loba ukuhle umtshele ukuthi kuyini okumele akwenze.

   Isimiso esiseBhayibhilini: “Wonke umuntu kumele aphangise ukulalela, aphuze ukukhuluma, aphuze lokuzonda.”—UJakhobe 1:19.

•   Cabanga ngongakwenza ukuze umvikele. Cela umntanakho ukuthi azihlole abesebhala phansi okulandelayo:

   Izimpawu. Kuyini ayabe ekwenza kumbe ekucabanga okumenza afikelwe yimicabango yokuzibulala?

   Angakwenza. Yiziphi izinto athi angazenza azwe ngcono njalo atshintshe indlela acabanga ngayo?

   Okungamnceda. Umntanakho ulabantu abathembayo yini angaya kubo nxa edinga uncedo? Abantu laba kungaba nguwe, omunye umuntu omdala angamthemba, abezempilakahle ababona ngokusebenza kwengqondo kumbe inhlanganiso encedisa abantu abacabanga ukuzibulala.

   Isimiso esiseBhayibhilini: “Amacebo abakhutheleyo azabenza baphumelele sibili.”—IZaga 21:5.

•   Hlala unanzelela. Qhubeka uhlola isimo lanxa umntanakho engakhanya angani usesiba ngcono.

   “Ngesikhathi indodana yami ingitshela ukuthi ayiselawo umcabango wokuzibulala, ngacabanga ukuthi uhlupho lwakhe lwaseluphelile. Lelo kwakuliphutha elikhulu ngoba umuntu angaphinda acabange ukuzibulala nxa angahlangana lobunye ubunzima. Lokhu kungenzakala ungananzeleli.”—UDaniel.

   Ncedisa umntanakho ukuthi azwisise iqiniso elimayelana lendlela azwa ngayo, ukuthi ngeyesikhatshana nje kuphela. Ibhuku elithi The Whole-Brain Child nxa likhuluma ngemizwa yomuntu lithi: ‘Injengomkhathi. Singabe siyizithutha nxa singazimela ngesikhathi izulu lithululeka senze angani alini. Kodwa kungaba yibuthutha futhi ukucabanga ukuthi ukuna kwalo kutsho ukuthi ilanga alisoze liphinde liphume.’

•   Mqinise: Tshela umntanakho ukuthi uyamthanda lokuthi angakuthemba ukuthi uzahlala uzimisele ukumsiza nxa edinga ukuncediswa. Ungamtshela lokuthi, “Ngizakwenza konke engingakwenza ukuze ngikuncedise udlule kulokhu.”

   Isimiso esiseBhayibhilini: “Umngane oqotho ulothando ngazo zonke izikhathi, njalo ungumfowenu ozalelwe ukukusiza ngezikhathi zobunzima.”—IZaga 17:17.