Skip to content

Skip to table of contents

Kuvhira muna 1924 padarika 100 co makore

Kuvhira muna 1924 padarika 100 co makore

“Mukutanga ko gore, mukana wakanaka wokuti mwana ari wese apsake mukana wokushanda maningi. Ndizvona zvaibhuiwa mumasoko mapsa o mweji wa Janeiro wo gore la 1924. a Mugore lonalo vajiji vo Bhaibheri vakashandisa mazano aya ngo njira mbiri: Vakazviita ngo kupsaka njira imweni yo kuparijira uye vakazviita vakacunga.

MAITIRE MAPSA AVAKAITA NGOOKUPARIJIRA VESISHANDISA RADHIYO

Padarika gore jihama jisina Bheteri jesibesera kuvakwa ko WBBR yo radhiyo Staten Island, ku thaundi ro Estadho Unidho yo Amerika. Povakapeja kucenesa ndauyo, ivona vakavaka predhiyo huru kuitira hama no hanzvaji jaibesera pa basa, uye vakavaka predhiyo jimweni kuitira kugajika mathurusi. Povakapera kuita izvi, jihama jakatanga kubatanija zvavaidikana kushandisa, kuti vatange kuhambisa “masoko mu radhiyo.” Asi vaidikana kucungirira zvineso zvakawanda.

Cineso cokutanga cainga, cokuemesa mureza kuitira radhiyo. Izvi zvainesa maningi ngokuti mureza wakona waireba 91 o mametro uye waidikana kukandhwa pamatanda maviri akareba o 61 o mametro. Asi pavakatanga kueja kuzviita azvito kubudirira. Asi jihama jakathemba kubeswa ndi Jehovha, asi mukupejisira ivona vakakwanisa kuemesa mureza uwu. Calvin Prosser, uwo wakashanda mubasa iri, wakati: “Nokainga kuti takabudirira pakueja kedu kokutanga, taida kubhuya tesizvikuja tesiti: Wonanyi zvotaita!’” Asi jihama jakaita zvese zvojaikwanisa kuitira kupa rukujo Jehovha. Asi painga no cineso cimweni cotaidikana kunasirira.

Kunasirihwa ko maphoo o mureza WBBR

Kushandiswa ko radhiyo kainga katanga, asi painga no zviro zvimweni zvotaidikana kushandisa zvaitodikana kutengwa. Ngokudalo jihama jakazowana mucini wo 500 watts, wakamboshandiswa kuti uvabesere pa kubudiswa ko masoko o radhiyo. Pano kuti vatenge mukrofoni, ivona vaishandisa foni yo mumba. Usuku umweni wa Fevereiro, jihama jakakheta kumboeja zvimucini zvese zvavainga vapuwa. Zvesivoneka kuti painga no zviro zvavaida kubudisa pa radhiyo jihama jakakheta kumboeja zvimucini izvi ngo kuemba ngoma jo Umambo. Ernest Lowe aazombokanganwi kuti painga pesiemba jihama, ivona vakafonehwa ndi hama Rutherford, b avo vakazwa ngoma iji paradhiyo ku Brooklyn, apo painga no mumango wo 25 o makiro metro.

Vesitamba havo hama Rutherford vakati “Siyanyi musindo wamuri kuitaro, imwimwi vanarumemwi munoita ngenyi inga cikwata co zvimangove!” Jihama jakapseruka, jojima ngoma jovaiirijaya, asi ivona vakazwisisa kuti radhiyo yainga yesishanda zvakanaka uye vainga vanasiririka kuti vatange kuhambisa masoko.

Mu 24, ya Fevereiro yo gore la 1924, kutanga kushandiswa ko radhiyo ko pamutemo, hama Rutherford vakatsaurira kushandiswa ko radhiyo “inga zvaidiwa ngo Umambo wa Mesiya.” Ivona vakati cinangwa co radhiyo iyi cainga cokubesa vandhu, azvinenyi no ceci yo vanonamata ivona vaida kuti vazwisise ngo pamusoro po nguva yatiri kurarama “maererano no zvinobhuiwa mu Bhaibheri.”

Ku muhoko boshwe ndi hama Rutherford vari munyumba yokutanga yo WBBR

Muhoko muho mucini jaishandiswa pakubudisa masoko pa radhiyo

Kushandiswa ko radhiyo uku kakabudirira maningi, Zvokuti zvakaita makore anokwana kuita 33, WBBR yesibudisa masoko anodakaja maningi, o vandhu va Jehovha.

KUPUMBHWA KOKUTANGA KO VATUNGAMIRIRI VO MACECI

Muna julho mu gore la 1924, vajiji vo Bhaibheri vakaungana kugungano ku Columbus, Ohio. Kakaviya jihama jo nyika yese jakazwa hurukuro mu Arabi, inglês, francês, alemão, grego, húngaro, italiano, lituano, polonês, russo, escandinavo uye ucraniano. Mativi amweni omusangano uwu akaizwa pesishandiswa radhiyo, jihama jakakumbira phepha rinozwi Ohio State Journal kuti vanyorere zvavaijija pagungano.

Pa gungano mu gore la 1924 ku Colombus, Ohio

Muri mucina mu 24 ya julho vandhu vanokwana kuita 5.000 hama no hanzvaji vaizwa gungano iri, vakabuda kuti vaende kooparijira mu ndhalaundha yovaiitiraro gungano. Ivona vakatora mabhuku anokwedera kuita 30.000 uye vakatanga kuitisa zvijijo zvo Bhaibheri kuvandhu vakawanda. Mungwaji umweni wakabhuya ngo pamusoro po zuva iri, inga “zuva lakadakajisa maningi rogungano.”

Zuva rimweni rakadakaja maningi ro gungano iri, mainga mucishano mu dhiya 25 ya julho. Hama Rutherford vakaita ciziviso cinoshamaisa cakashora vatungamiriri vomaceci, ciziviso ici cakaita inga phepha ro mutemo. Ivona vakabhuya kuti vozvomatongerwe onyika, vomaceci uye vozvokutengeserana vainga vesirambisa vandhu kuti vasajija cokwadi ngo pamusolo po Umambo wa Mwari, Umambo uwu unozoviisa makomborero kuno vandhu vese panyika. Hama Rutherford vakabhuyazve kuti mulangariro wo vandhu ava wainga usina kunaka ngokuti ivona vaibesera “mubatanijwa wo nyika yese uye vaitenda kuti Mwari waishandisa mubatanijwa uwu kuti atonge nyika.’” Vajiji vo Bhaibheri vaida cicunge kuti vaparijire vamweni.

Mukuhamba ko nguva Mungwaji umweni wakabhuya kuti: “ngo pamusoro po gungano iri, cikwata ici co hama no hanzvaji jakaendari ku gungano ku Columbus vakavangiswa maningi kutenda kavo. . . , ivona vainga vanasiririka kuti varwisane no cineso ciri cese caizoviswa ngo vavengi vavo.” Leo Claus, uwo wakaona gungano, wakati: “Takadakajwa maningi zvokuti tinoda koobhuya ciziviso ici kundima kedu.”

Khopi yo taratadho yo Ecclesiastics Indicted

Mu outubro vajiji vakatanga kukovanisa mamiriyau o makhopi o taratadho iyi yo Ecclesiastics Indicted, akaizwa ngo kudhindwa o hurukuro yakaizwa ndi hama Rutherford pagungano. Mucithaundi cidoko cinodaijwa kuti Cleveland, Oklahoma, Frank Johnson wakapeja kukovanisa matratadho ngo 20 minuto isati yatokwana nguva yovainga vapangana nojihama jimweni kuti vasangane. Vandhu vamweni vomuthaundimo vakanyangajwa maningi ngo kuparijira kakaizwa ngo hama iyi, uye vainga vootovapsaka, ngo ndava yazvo zvainga zvisikaiti kuti vaemere hama jimweni. Ngo kudalo hama Johnson, vakakheta kuvanda mu ceci yainga phedopo. Mu ceci umu mainga musina vandhu, ivona vakasiya makopiya o Ecclesiastics Indicted mukati mo Bhaibheri ra pastori uye no muzvituru zvese vakasiyawo makopiya aya. Ivona vakaita izvi ngo kukasika. Zvesiwonesa kuti vainga vasiri no cinguva ivona vakaendazve muma ceci maviri vakaita zvakafanana.

Frank wakahwirira esigogoma kuti aende kundau yaainga apangana no jihama jimweni kuti vasangane. Ivona vakavanda sure ko bhomba ro gazorina kuti vasote vanarume vainga vari sure kavo, kuti vari kuviya here. Vanarume ava, vakadarika ngo mberi ko bhomba ro gazorina, asi avato kuvavona. Nguveyo jihama jaiparijira phedopo jakaguma jobatana na Frank votopinda.

“Umwe wo hama iji unosanangura zvakaiitika esiti: Patainga tesivha ku thaundi takadarika ngo mberi ko maceci matatu. Paceci imwe nga imwe painga no vandhu vanokwana kuita 50 vamweni vainga veitoverenga matratadho aya vamweni vainga vesienda kookhombija pastori. Isusu takaponera pa bovo lo naiti! Isusu takabonga maningi Jehovha ngo kutipa mazano okutiponesa kaakaita ku vavengi vo Umambo wake.

MUEZANISO WOKUPARIJIRA VAKACUNGA KU NYIKA JIMWENI

Józef Krett

Munyika jimweni vajiji vo Bhaibheri, vaihambawo vesiparijira vakacunga. Ku norti yo Fransa, Józef Krett wakaparijira vandhu vamweni vaishanda mumugodhi vaivha ku Polonia. Kunja ka izvi, jihama jakakoka vagari vomuthaundimo kuti vazoviya koozwa hurukuro ya hama Józef yainga no musoro unoti: “Ngokukasika vakafa vanozomuswa.” Ngokudalo mufundisi umweni wakavhunja vaanonamata navo kuti vasaenda koozwa hurukuro iyi, asi izvi azvito kubudirira. Vandhu vanokwana kuita 5.000 vakaviya koozwa hurukuro ya hama Józef kubatanijawo na mufundisi wiya! Hama Jozef vakakoka mufundisi wiya kuti abhuyewo zvaanotenda asi aato kuzviita. Hama Jozef vakabudisa mabhuku ese ovainga nawo uye vakazwisisa kuti vandhu vavainga vesiparijira vainga vesida kujija ngo pamusoro po cokwadi ciri musoko la Mwari.—Amosi 8:11.

Claude Brown

Ku Africa, hama Claude Brown wakatanga kuparijira masoko akanaka ku Costa do Ouro, nyamasi kunozivikanwa kuti ku Gana. Jihurukuro jovakaita no zvinyohwa zvovakasiya zvakaita kuti cokwadi cindhandhanike ngo kukasika mu nyikemo. Umwe wakazwa hurukuro iji ja hama Brown’s ndi Joni Blankson, iyena waijija ngo zvo ku framansiya uye ngo kuparijirwa kaakaita ndi hama Brown wakathemba kuti wainga awana cokwadi. Iyena wakati: “Cokwadi cakandisiya ndakadala maningi. Uye ndaitopeja nguva yangu ndesiita fakulidhadhe yo framasiya.” Joni wakajija kuti “Bhaibheri arijijisi kuti Mwari mubatanijwa woutatu.”

John Blankson

Hino zuva rimweni, iyena wakaenda ku ceci imweni inozwi Anglicana kuti avhunjise padhri ngo pamusoro pazvo. Padhri wabuda esigogoma ngo sure kake esikhuwa esiti: “Iwewe auripi mu kristu, uri woka sathana, ivhai pano!”

Joni paakaguma kumuzi wakanyora tsamba esikoka padhri kuti azoviyawo koobhuisana ngo pamusoro po jijiso youtatu. Padhri wakadavira kuti ndakokwa ndi Joni kuti ndinge ndiripowo ku hofisi ka tica uwo ari shefi yo fakulidhadhe yo framasiya, ponapo tica wakavhunjisa Joni kuti wainga wanyorera tsamba mufundisi here?

“Joni wakadivira kuti: eya tica”.

Tica wakavhunja Joni kuti anyorere tsamba padhri wiya esimukumbira ruregerero.

“Joni wakanyora kuti: Ishe, Mujijisi wangu wandikumbira kuti ndimunyorere tsamba ndesimukumbira ruregerero uye inini ndiri kunasirira kuzviita, kudai mesitendera kuti imwimwi muri kujijisa jijiso jokunyepa.”

Asikazvitenderi, tica wakavhunjisa, “Joni kuti, iwewe uno cokwadi cokuti izvi ndizvona zvawaida kunyora here?”

“Iyena wakati: eya Ishe. Andinganyori zviro zvimweni.”

“Iwewe unozogogomehwa. Aungaendereri mberi wesijija pa cikola pano, apo wesibhuya zviro zvinopesana no ceci inobesehwa ngo utongi?”

“Hanyi, tica. . . Kudai mesitijijisa uye totama kuzvizwisisa, azviripi nane here kuti mujiji avhunjise?”

“Zvinoita.”

“Hino izvi zvakaezana no zvakaitikari. Padhri waitijijisa Bhaibheri uye inini ndakaita muvhunjo. Kudai iyena akakorera kundidavira, ndinodikana kumukumbira ruregerero here?”

Joni aato kugogomerwa. Uye wainga asikadikani kunyora tsamba yokukumbira ruregerero.

BASA RAKAKURA RIRI MBERI

Mungwaji uwu wakasanangura zvakaitika mu gore ronaro wesiti: “Tingabhuyawo zvakabhuiwa ngo munyori wo mapisarema tesiti: ‘Munozondipa simba rokuti ndihwise ndirona mu hondo.’ (Pis 18:39) Iri rainga riri gore rino shamisa rotakaona besero la Mwari. . . Vanamati vake vakazvipira. . . vakadakala ngo kupupurira cokwadi.”

Kumbhiri ko gore iri jihama jakaita mazano kuti, jiengejere kushandiswa koradhiyo mu basa lo kuparijira. Ivona vakavakazve ndau jimweni pokuti vabudisirepo masoko pa radhiyo phedo no Kago. Pandau papsa pakavakwari paidaijwa kuti WORD. Vaishandisa mucini wo 5.000-watts kuitira kufambisa masoko, uye izina rainga rakanaka ngokuti WORD zvaibhuya kuti soko, mu Inglesh zvaibhuira soko la Mwari, asi ivona vakakwanisa kuhambisa masoko o Umambo wa Mwari ko mametro akawanda mbhera Canadá.

Mugore la 1925 lakava gore rokujekeswa ko zviro zvokunamata, vajiji vo Bhaibheri vakawana jijiso ipsa yo bhuku la Zvakazarurwa citsauko 12. Kuvamweni zvainga zvisito kureruka kana wainga mutwalo unorema. Asi vamweni vakadakala maningi ngo zwisiso iyi ngo pamusoro pozvaizoitika kudenga no kuvanamati vaMwari pasi pano.

a zvino unozivikanwa kuti Upenyu wedu wo cikristu no mushando—Cokutarira zvo Musangano.

b Hama J. F. Rutherford, vainga mutungamiriri wo vajiji vo Bhaibheri munguva iya, vaizivikanwa kuti “mutongi” Rutherford. Vasati vashanda pa Bheteri, vaishanda inga mutongi anokosha wo ci 8 padare lo Missouri.