1. Zvicinyi zvakaitika no Makristu o muzana rokutanga zviri kuitikavo no Zvapupu zva Jehovha nyamasi uno?

 IVONA vaivangisira pa kuita basa ro kucumaera. Ngo mwoyo wese, vaiteverera ndhungamiriro no besero ravaipuwa ngo mujimu mucena. Kuteverehwa akucaivaita kuti vaime kuita basa iri. Ivona vakakomborehwa maningi ndi Jehovha. Zvese izvi, zvakaitika no Makristu o muzana rokutanga, zviri kutoitikavo no Zvapupu zva Jehovha nyamasi uno.

2, 3. Ngozvapi zviro zvatinowana mu bhuku ra Mabasa o Vapostori?

² Pacina kukana kana, zviitiko zvinowanika mu bhuku ra Mabasa o Vapostori zvinomuembezera no kuvangisa rutendo hwenyu. Bhuku iri rino zviitiko zvinosisira maningi, ngokuti ndirona rega basi rakafemehwa ndi Mwari rinobhuya manera akatanga kunamata ko Cikristu.

³ Bhuku ra Mabasa, rinobhuya ngo vandhu vanokwana kuita 95, nyika jinokwana kuita 32, madhorobha anokwana kuita 54 no zvirundu zvinokwana kuita 9. Irona rinobhuya ngo pamusoro po vandhu vakadari inga ndusu, vandhu vo magerejha vanozvikuja maningi, vatungamiriri vo zvo poritika vaizvikujavo no vatevereri vaithyisa. Kusiyapo zvese izvi, irona rinobhuya ngo hama jedu jo muzana ro makore, manera vakacungirira zvineso no kwenderera mberi vecivangisira pa kucumaera masoko akanaka.

4. Ngenyi tinojizwa tiri phedo no vandhu vakadari inga mupostori Pauro, Tabhita no zvapupu zvimweni zvakagondeka zvo munguva yo kare?

⁴ Poda kukhwedera kuita makore anokwana kuita 2.000, pasure pokuvona mabasa anovonesa kuvangisira kwakaizwa ndi mupostori Pedhru na Pauro, medhiko anodiwa Ruka, mundhu waikova maningi Bharnabha, mundhu ano cicunge Estefano, Tabhita waikova maningi, Ridhiya waiashira ushoni varendo no zvapupu zvimweni zvakagondeka. Pikija zvakadaro, tinojizwa tiri phedo navo. Ngenyi? Ngokuti tiri kuita basa rakafanana no ravakaitavo, ro kubesera vandhu kuti vave vajiji. (Mat. 28:19, 20) Tinokomborehwa maningi ngo kubatikana pa kuita basa iri.

5. Vajiji va Jesu, vakatanga kukwanirisa basa rovakagajwa ku ndau japi?

 ⁵ Rangariranyi ngo basa rakapa Jesu, vateveri vake. Iyena wakati: “Mukaashira mujimu mucena, munozopuwa simba kuti muzoite ucapupu ngo pamusoro pangu, mu Jerusarema, mu Judheya mwese no mu Samariya, mbhera ku ndau jiri ndhambo jo pasi pano.” (Mab. 1:8) Pakutanga, mujimu mucena wakapa simba vajiji kuti vape ucapupu “mu Jerusarema.” (Mab. 1:1–8:3) Tevere, vecitungamirihwa ngo mujimu mucena, vakapa ucapupu, “mu Judheya mwese no Samariya.” (Mab. 8:4–13:3) Ngo kudaro, vakatanga kucumaera masoko akanaka “mbhera ku ndau jiri ndambo jo pasi pano.”—Mab. 13:4–28:31.

6, 7. Patinonga teciita basa ro kucumaera, zvicinyi zvinotibesera zvokuti Makristu o muzana rokutanga vainga vacina?

⁶ Hama jedu jo muzana ro kutanga ajicainga no mabhuku ese o Bhaibheri, kuti vashandise mubasa ro kucumaera. Inga muezaniso, bhuku ra Mateu, rainga ricito rawanika mbhera mu gore ra 41 Kristu Aviya. Karata nganani ja Pauro jakapera kutahwa bhuku ra Mabasa o Vapostori ricito rapera kutahwa mu gore ra 61, Kristu Aviya. Ngo kudaro, Makristu okutanga aacaingepi no Bhaibheri kuti mundhu ashandise, cimwenizve avacainga no mabhuku kuti vape vandhu vaikhombijaya kudakarira. Ndizvona kuti Makristu o Cijudha, aizwa kuverengwa ko Matahwa o Cihebheru mu sinagoga vacito vava vateveri va Jesu. (2 Vak. 3:14-16) Ivona vaidikana kuva vajiji vanovangisira vo Bhaibheri, ngokuti vaidikana kunanga vhesi iji vacikasoti mu Matahwa.

⁷ Nyamasi uno, itusu tino Bhaibheri kuti mundhu umwe na umwe ashandise no mabhuku akawanda akacijikira mu Bhaibheri. Tiri kuita basa ro kuzivisa masoko akanaka mu nyika jinokwana kuita 240 no mu ndumi jakawanda.

8, 9. (a) Mujimu mucena, wakabesera vajiji va Jesu kuti vaitenyi? (b) Mujimu mucena uri kubesera muranda wakagondeka kuti uitenyi?

⁸ Jesu paakapa basa vajiji vake ro kucumaera, wakavavhunja kudari: “Mukaashira mujimu mucena, munozopuwa simba.” Vecitungamirihwa ngo mujimu mucena kana simba ra Mwari, vateveri va Jesu, vaizocumaera mu nyika yese. Vecitungamirihwa ngo mujimu uu, Pedhru na Pauro vakakwanisa kurapa vaihwaja, kugogomera madhimoni no kumusa vakafa. Ngo kudaro, simba ro mujimu mucena rakabesera pa kukwanirisa ciro cinosisira maningi. Iwona wakabesera vapostori no vajiji vamweni kuti vazivise zivo yo cokwadi inoita kuti vandhu vave no upenyu ucikaperi.—Joh. 17:3.

⁹ Mu njiku yo Pentekoste yo 33 Kristu Aviya, vajiji va Jesu, vakatanga “kuvereketa ndumi jakasiyana-siyana, mukuzwirana no kutungamirihwa  kwavaiithwa ngo mujimu mucena.” Ngo njira iyi, ivona vakapa ucapupu ngo pamusoro po “mabasa o simba a Mwari.” (Mab. 2:1-4, 11) Nyamasi uno, atikwanisi kubhuya ndumi jakasiyana-siyana ngo mushamaiso. Ngo besero ro mujimu wa Mwari, muranda wakagondeka no wakangwara, uri kubudisa mabhuku akacijikira mu Bhaibheri mu ndumi jakawanda, kubatanijavo zviuru no zviuru zvo marevhista Murindiri no Mukai! mweji jese. Cimwenizve, mu saiti yedu jw.org, munowanika mabhuku akacijikira mu Bhaibheri no mavhidhiyo mu ndumi jinodarika 1.000. Zvese izvi zvinotibesera kuti tizivise “mabasa o simba a Mwari,” ku vandhu vo majinja ese, mavhumbo ese no ndumi jese.—Ap. 7:9.

10. Kuvhira mu gore ra 1989, zvicinyi zviri kuitwa kuti Bhaibheri riwanike mu ndumi jakawanda?

¹⁰ Kuvhira mu gore ra 1989, muranda wakagondeka uri kuda maningi kuti Sandujo yo Nyika Imbza yo Matahwa Akacena, iwanike mu ndumi jakawanda. Bhaibheri iri mbhera wari, rabudiswa mu ndumi jinopindirija 200. Kuno zviuru no zviuru zvo ma Bhaibheri akaitwa ngo ku impirimihwi, amweni aciri kuda kuimpirimihwi. Ndi Mwari basi no mujimu wake waizoita kuti kuvangisira kwese kuri kuitikari, kukwanirisike.

11. Ngozvapi zviri kuizwa kuti mabhuku o Zvapupu zva Jehovha asandujwe?

¹¹ Basa ro kusanduja, riri kuithwa ngo zviuru no zviuru zvo Makristu anozvipira mu nyika jinodarika 150 kutenderera pasi pese. Izvi azvidikani kutishamaisa ngokuti apana sangano rimweni pasi pano rinotungamirihwa ngo mujimu mucena kuti riite “ucapupu hwakaperera’’ ngo pamusoro pa Jehovha Mwari, Mambo wake waakagaja no Umambo.—Mab. 28:23.

12. Zvicinyi zvakabesera Pauro no Makristu amweni kuti vakwanirise basa ravo ro kucmaera?

¹² Pauro paakacumaera vo majinja no vandhu vo ku Antiyokiya yo Pisidhiya, “vese vainga no cido co kuwana upenyu hucikaperi, vakava vatendi.” (Mab.13:48) Ruka wakapejisa bhuku ra Mabasa ngo kunanga kuti Pauro wainga ‘ecicumaera Umambo hwa Mwari . . . ngo kucunga, pacina cinomuphinga.’ (Mab. 28:31) Iyena wainga ecicumaera kwapi? Ku Roma. Dhorobha guru ro mu nyikemo. Azvinenyi dangani vaiita hurukuro kana kutoshandisa njira jimweni, vateveri vokutanga va Jesu, vakaita basa ravo ro kucumaera vecibesehwa no kutungamirihwa ngo mujimu mucena.

13. Ngenyi tinodikana kuita mukumbiro patinonga teciteverehwa?

¹³ Vateveri va Jesu vokutanga povakatambujwa ngo kuteverehwa, vakakumbira Jehovha cicunge. Ngowapi wakava muviyo? Ivona vakazara  ngo mujimu mucena, vovangiswa kuti vaenderere mberi vecibhuya ngo pamusoro po soko ra Mwari, vakacunga. (Mab. 4:18-31) Itusu nyamasi uno, tinoita mukumbiro tecikumbira simba no uzivi kuti tienderere mberi teciita basa ro kucumaera pikija no kuteverehwa. (Jak. 1:2-8) Tinoenderera mberi tecicumaera, ngokuti tinokomborehwa ndi Mwari no kubesehwa ngo mujimu mucena. Apana cingatiita kuti titame kucumaera nee kushohwa kana kuteverehwa. Patinoteverehwa, tinodikana kukumbira mujimu mucena, uzivi no cicunge kuti tienderere mberi tecicumaera masoko akanaka.—Ruk. 11:13.

14, 15. (a) Ngozvapi zvakazoitika pasure po kuteverehwa ka Estefano? (b) Mu njiku jedu jino ku Sibheriya, vandhu vakawanda vakajijisa kudini cokwadi?

¹⁴ Estefano, wakacumaera no cicunge cese acito afa, pamberi po vavengi vake. (Mab. 6:5; 7:54-60) Pa “kuteverehwa” kukuru kwakaitika pa mukuvo wondhowo, vajiji vese vakaendeswa ku Judheya no Samariya, kusiyapo basi vapostori. Asi zvakaitikari azvizivi kuita kuti basa ro kucumaera riime. Firipi, wakaenda Samariya, “wotanga kucumaera ngo pamusoro pa Kristu.” Izvi, zvakavisa muviyo jaushoni. (Mab. 8:1-8, 14, 15, 25) Kusiyapo zvondhozvo, Bhaibheri rinonangazve kudari: “Vajiji vakaparajikaya ngo kuteverehwa kwakamuka pasure po kufa kwa Estefano, vakaguma ku Finisiya, ku Shipre no ku Antiyokiya, asi vaicumaera Vajudha basi. Asi vandhu vamweni vakona vokuvha Shipre no Sirene vakaenda ku Antiyokiya, votanga kubhuya no vandhu vaivereketa Cigiriki, vecitokotesa masoko akanaka ngo pamusoro pa Mambo Jesu.” (Mab. 11:19, 20) Pa nguva yondhoyo, kuteverehwa kwakaita kuti masoko akanaka, acumaehwe ku ndau jakawanda.

¹⁵ Mu njiku jedu jino, zviro zvakafanana zvakaitikavo ku Uniyau Sovhiyetika yo kare. Mu gore ra 1950, zviuru zvo Zvapupu zva Jehovha, zvakatohwa zvoendeswa ku Sibheriya, vodihwa mu ndau jakasiyana-siyana. Ngo iyo ndava, masoko akanaka akacumaehwa ku ndau jakasiyana-siyana ku nyika iyi yakakura. Zvaizonesa maningi kuti Zvapupu zva Jehovha zvakawanda zviwane dinyeru kuti vaende ku ndau ino makiromita 10.000 kuti vazivise masoko akanaka. Asi utongi, wakavaendesa ku ndau iji. Hama imweni yakananga kudari: “Pa kufamba ko nguva, utongi wakaita kuti vandhu vo ku Sibheriya, vainga no mwoyo wakanaka, vade kujija cokwadi.”

16, 17. Bhuku ro Mabasa o Vapostori rinovonesa kudini kuti Jehovha anokomborera basa ro kucumaera?

¹⁶ Pacina kukana-kana, Makristu o muzana rokutanga ro makore, aikomborehwa ndi Jehovha. Pauro no vamweni, vaisima no kudirijira, “asi wairebesa ndi Mwari.” (1 Vak. 3:5, 6) Zvinowanika mu bhuku ro Mabasa o Vapostori, zvinovonesa kuti kukura uku kwaiitika ngo ndava  yo kukomborera kwaiita Jehovha basa ro kucumaera. Inga muezaniso, “soko ra Mwari raienderera mberi reciparajika, vajiji mukuvo wese vaindoengejeka maningi mu Jerusarema.” (Mab. 6:7) Ngo ndava yo kuengejeka uku ko basa ro kucumaera, “Ungano jese jo Judheya, Garireya no Samariya jakava no mukuvo wo runyararo, jecivangiswa. Pajainga jecivonesa kuthya Jehovha jecirarama mukuzwirana no nyarajo yo mujimu mucena, jaienderera mberi jeciwanda.”—Mab. 9:31.

¹⁷ Ku Antiyokiya yo Siriya, Vajudha no vandhu vamweni vaibhuya Cigiriki, vakazwa cokwadi go vandhu vainga vakacunga. Bhaibheri rinoti: “Nyara ya Jehovha yainga navo, vandhu vazinji vakava vatendi vova vateveri va Mambo.” (Mab. 11:21) Ngo pamusoro po kuengejeka uku mu dhorobha iri, Bhaibheri rinonanga kudari: “Soko ra Jehovha, raienderera mberi recikura no kuparajika.” (Mab. 12:24) Kucumaera kwakaita Pauro no vamweni, ku vandhu vo majinja pavainga vecibudirira, “soko ra Jehovha raindokura ngo simba no kunyisa.”—Mab. 19:20.

18, 19. (a) Tinozvizivisa kudini kuti “nyara ya Jehovha” ina itusu? (b) Ipanyi muezaniso unovonesa kuti Jehovha narini aazosiyi vandhu vake.

¹⁸ Pacina kukana-kana, “nyara ya Jehovha” ina itusuvo nyamasi uno. Iri ndirona thangwe rinoitisa kuti vandhu vakawanda vatendere cokwadi no kupira upenyu hwavo kuna Jehovha vogumira pa kubhabhatijwa. Kusiyapo izvo, tinokwanisa basi kucungirira kushohwa no kuteverehwa kukuru no kukwanisazve ushoni kubudirira mu basa redu ro kucumaera inga zvakaitika na Pauro no Makristu amweni o muzana rokutanga ro makore, ngo besero no makomborero a Mwari. (Mab. 14:19-21) Jehovha Mwari nguva jese anotipa besero ratinoda. Pacina kukana-kana, “simba rake rakakura,” rinotibesera patinosongana no zvineso. (Dt. 33:27) Nguva jese ngaticeukije kuti ngo ndava yo zina rake rakakura, Jehovha narini aazosii vandhu vake.—1 Sam. 12:22; Ndu. 94:14.

¹⁹ Inga muezaniso, vonanyi zvakaitika no mbhuri ya hama Harald Abheti. Zvecivoneka kuti ivona vaienderera mberi vecicumaera, va Nazista vakavatumira ku ndau inogara vasungwi ku Sacinyahuseni, pa mukuvo wainga yeciitika hondo yocipiri yo nyika yese. Mu mweji wa Maio wo gore ra 1942, vamweni vo cikwata ici vakaenda kanyi ko mukaji wo hama iyi waidanwa Ersa, votora mwana wavo wokaji. Hambzaji Ersa vakasungwa, voendeswa ku ndau jakasiyana-siyana jaigara vasungwi. Hambzaji Ersa vakananga kudari: “Makore ondakapeja ndiri mu ndau yo vatizi vo hondo, kwakandijijisa maningi. Nakakwanisa kuvona kuti mujimu wa Jehovha, unokwanisa kuvangisa pikija tiri pa mugariro unonesa maningi. Ndicito ndasungwa, ndakareri karata yaibhuya ngo pamusoro po hambzaji imweni yakananga kuti, poyainga iri pa mugariro unonesa, mujimu wa Jehovha, wakaibesera kuti ave mundhu wakagajana. Ndakatanga kurangarira kuti hambzaji iyi yainga  yecinyanyisa, asi pondakasonganavo no zvineso zvakatojana, ndakavona kuti zvoyakanangaya, zvainga cokwadi. Izvi ndizvona kamare zvinoitika. Zvinonesa maningi kurangarira izvi kudari mundhu aato wasongana nazvo, asi izvi zvakaitika na inini.”

20. Pauro wakaitenyi paainga akasungwa ku Roma, izvi zvinovangisavo kudini hama jiri kusongana no zvineso?

²⁰ Bhuku ra Mabasa, rinopejisira ngo kubhuya ngo kuvangisira kwakaita Pauro, pa ‘kucumaera Umambo hwa Mwari.’ (Mab. 28:31) Zvecivoneka kuti wainga akasungwa, iyena aacainga no rusujunuko wo kucumaera nyumba ngo nyumba ku Roma. Pikija zvakadaro, wakaenderera mberi ecicumaera ku vandhu vaiviya kuzomuvona. Nyamasivo, hama jedu no hambzaji avakwanisi kubuda pamuzi ngo ndava yo kuhwaja, kangaije vari ku shipitari kana kugara pa ndau inogahwa ngo vasharuka ngo ndava yo idhadhi yavo. Pikija zvakadaro, kuda kwavo Mwari no cido cavo co kuda kucumaera, cakavanga maningi kupinda kare. Itusu tinoita mukumbiro kuna Jehovha kuti abesere hama iji kuti jiwane vandhu vanoda kujija ngo pamusoro pake no kuziva cinangwa cake.

21. Ngenyi tinodikana kuita basa ro kucumaera ngo kukasika?

²¹ Vazinji vedu, tinobatikana mu basa ro kucumaera nyumba ngo nyumba kana mabasa amweni anobesera pa kuita vajiji. Ngo kudaro, umwe na umwe wedu ngaiite zvese zvaanokwanisa kuti akwanirise basa raakagajwa ro kucumaera masoko akanaka ngo pamusoro po Umambo, “mbhera ku ndau jiri ndhambo jo pasi pano.” Basa iri rinodikana kuizwa ngo kukasika ngokuti “citatijo” co kuviya ka Kristu, ciri kunasa kuvoneka. (Mat. 24:3-14) Atidikani kutamba no nguva. Wari, i mukuvo kuti tirambe ‘takabatikana mukuvo wese mu basa ra Mambo.’—1 Vak. 15:58.

22. Tinodikana kutema civaringo cokuitenyi patinonga tecivetera njiku huru ya Jehovha?

²² Patinonga tecivetera “Njiku huru no inothyisa ya Jehovha,” ngatiteme civaringo co kupa ucapupu takacunga no takagondeka. (Joel 2:31) Tinozoenderera mberi teciwana vandhu vakadari inga vo Bhereya, “vakaashira soko ngo mwoyo wese.” (Mab. 17:10, 11) Ngatienderere mberi tecipa ucapupu, mbhera patinozozwa magama akadari inga na aya: “Waita ushoni, muranda wakanaka no wakagondeka!” (Mat. 25:23) Kudari no kuvangisira kwese, tikakwanirisa basa rotakagajwa ro kuita vajiji nyamasi uno, toenderera mberi takagondeka kuna Jehovha, tinova no cokwadi cokuti tinozodakara kwenda no kwenda ngo kuva no cidakajiso co kubatikana pa ‘kupa ucapupu hwakaperera ngo pamusoro po Umambo hwa Mwari.’