1-3. (a) Sananguranyi zvakaitika pa kufa ka Eutiko. (b) Pauro wakaitenyi, ciitiko ici cinovonesenyi ngo pamusoro pake?

 PAURO wakagara mu nyumba yakakhwira makazara vandhu ku Trowadhe. Iyena anopeja nguva yakawanda ecibhuya no hama ngokuti uu i usiku hwokupejisira na ivona. Cimwenizve, vanobhuya mbhera pakati po usiku. Mu nyumba mavari waro muri kupisa maningi, makazara ngo usi ngokuti muno zvikandeya zvizinji zviri kubwaka. Mujaha umweni anodaninjwa kuti Eutiko wakagara phedo no jhanera. Pauro paanonga ecibhuya, iyena anobatwa ngo hope wowa ngo pa jhanera.

² Ruka ngo kuva kwake medhiko anogogoma kwenda kovona mujaha uu. Iyena wakatonanga kuti Eutiko “wainga afa.” (Mab. 20:9) Asi panoitika mushamaiso. Pauro anocamira mujaha uu wovhunja vandhu kudari: “Mucaita mbhere-mbhere, iyena ari penye.” Pauro wakamusa mujaha uu.—Mab. 20:10.

³ Ciitiko ici cinovonesa simba rino mujimu mucena wa Mwari. Pauro aacaizopuwa ndava ngo kufa ko mujaha uu. Pikija zvakadaro, iyena aacaida kuti kufa ko mujaha uu kuite kuti ciitiko ici citame kuva cinosisira kana koita kuti ari wese akhugunyike ku divi ro umwari. Ngo kumusa Eutiko, Pauro wakanyaraja ungano, wosiya hama jakavanga kuti jikwanise kuenderera mberi mu basa ro kucumaera. Zvakanasa kujeka kuti Pauro waineseka maningi ngo upenyu hwo vandhu. Tinoceukijwa izvi ngo magama aakananga okuti: “Inini andina ndava yo ngazi yo mundhu ari wese.” (Mab. 20:26) Ngativone manera muezaniso wa Pauro unotibesera pa shwiro iyi.

4. Ngowapi muejo wakasongana na Pauro?

⁴ Inga zvatakavona pa cipauko cakapera, Pauro, wakadikana kuhwisana  no muejo jinonesa maningi. Kucumaera kwaakaita ku Efeso kwakamusa bope guru. Zvecivoneka kuti vaumbi vo sirivha vaipona ngo kutengesa zvimwari Artemisi, vakaita bope. Mabasa o Vapostori 20:1 inoti: “Joweyowe parainga rapera, Pauro wakadanija vajiji, wovavangisa, perepo, wakavaeneka wobata gwanja kwenda Masedhoniya.”

5, 6. (a) Pauro wakagara ku Masedhoniya kangaije ko mukuvo wakadini, wakaitenyi kuno hama jo kondhoyo? (b) Pauro waivona kudini hama jake?

⁵ Paainga ecienda ku Masedhoniya, Pauro wakaima pa ndau inocevehwa piketi ku Trowadhe, wogara mu dhorobha iri pa mukuvo wakati kuti. Pauro waivetera kuti Tito uwo wainga wakatumwa kwenda ku Korinto, asongane naye ku Trowadhe. (2 Vak. 2:12, 13) Asi Pauro paakaziva kuti Tito aacaizoviya, wakaenderera mberi no hwendo hwake kwenda ku Masedhoniya, kangaije kondhoyo wakagareyo ko mukuvo unokhwedeja gore “ecibhuya no vajiji ngo masoko akawanda anovangisa.” a (Mab. 20:2) Pakupejisira, Tito wakazosongana na Pauro ku Masedhoniya, womuvhunja masoko akanaka ngo pamusoro po manera vandhu vo ku Korinto vakaashira karata yokutanga ya Pauro. (2 Vak. 7:5-7) Izvi zvakaita kuti Pauro adezve kutara karata imweni yatinozivaya nyamasi inga Vakorinte vocipiri.

⁶ Zvinodakajisa kuvona magama akananga Ruka okuti “kuvangisa” no “kuvangisana,” kuti asanangure kuvhakacira kwakaita Pauro hama jo Efeso no jo ku Masedhoniya. Magama aya anonasa kuvonesa manera Pauro waivona hama jake. Mukusiyana no Vafarisi avo vokuti avacaitaja ushoni vandhu, Pauro waivona mavhuta a Mwari inga vashandi doni vake. (Joh. 7:47-49; 1 Vak. 3:9) Iyena waitonasa kuvataja, pikija paaida kuvapangira munjira yakavanga.—2 Vak. 2:4.

7. Hama jinotungamirira nyamasi uno jingatevejeresa kudini muezaniso wa Pauro?

⁷ Nyamasi uno, vakuru vo ungano no vavonereri vo ndharaundha, vanovangisira maningi kuti vatevejere muezaniso wa Pauro. Pikija pavanonga vecipangira, cido cavo ngo co kuvangisa mundhu wavanonga vecipangiraro. Vecindundihwa ngo pena hama iji jinotungamirira jinovangisira kuti jivangise hama javo kuciripi kuvatonga. Hama imweni yaano makore akawanda yecishanda inga muvonereri wo ndharaundha, yakananga kudari: “Hama jedu no hambzaji zinji jinoda kuita zviro zvaushoni, asi nguva jimweni, jinohwisana no kuthimwa-thimwa, kuthya no kuva no mazwiro okuti avakwanisi kuhwisana no zvineso zvovari kusongana nazvo.” Hama jinotungamirira jingakwanisa kuvangisa hama no hambzaji iji.—Vah. 12:12, 13.

8, 9. (a) Zvicinyi zvakaita kuti Pauro atamezve kukhwira bharko kwenda Siriya? (b) Ngenyi Vajudha vakazoguma pa kuvenga maningi Pauro?

⁸ Pauro paakavha Masedhoniya, wakaenda Korinto. b Paakapeja mweji mutatu naari kondhoyo, iyena waida maningi kwenda ku Kenkreya paaizovheyo ngo bharko woenda ku Siriya. Paakavha ku Siriya, wakaenda Jerusarema kuti aende kopekeja zvipo hama jaida kubeswa. c (Mab. 24:17; Var. 15:25, 26) Asi pakaitika zviro zvokuti aacaizvivetera, izvo zvakacinja urongwa hwake. Mabasa o Vapostori 20:3 inoti: “Vajudha vainga varonga zano rakashata.”

⁹ Azvitishamaisi kuvona kuti Vajuda vaivenga maningi Pauro, ngokuti vaimuvona inga mupanduki. Pakutanga ko basa rake ro kucumaera, wakaita kuti Krispo ave mutendi, mundhu waireremejwa maningi  mu sinagoga yo Korinto. (Mab. 18:7, 8; 1 Vak. 1:14) Pa vhaza imweni, Vajudha ku korinto, vakapumbha Pauro pamberi pa Gariyo, uwo wainga govhernadhori wo Akaya. Asi Gariyo wakananga kuti Pauro aacainga no ndava pa zviro zvaakapumbhwari. Zvaakanangari zvakaita kuti vavengi va Pauro, vanyangajwe maningi. (Mab. 18:12-17) Zvingaita kuti Vajudha ava vo Korinto, vaizviziva kuti kuvha pondhopo Pauro waizobata bharko woenda Kenkreya, ngo kudaro vakaronga mazano akashata. Pauro waizoitenyi?

10. Kureva kuti Pauro aazivi kwenda ku Kenkreya ngokuti aacainga no cicunge co kwendeyo? Durujiranyi.

¹⁰ Ecirangarira ngo kujijivirira no kujivirira dinyeru yaainga akapuwa, kuti iyende kubesera hama, wakatema civaringo co kutama kwenda ku Kenkreya wohwirirazve ku Masedhoniya. Kuita hwendo ngo soka painga no ngozi ngokuti pa mukuvo wiya, muzvitaka maigara maningi mabhandidhu. Pikija no nyumba jaishandiswa kuti vandhu vazorore, mainga no ngozi huru. Pikija zvakadaro, Pauro wakatoita hwendo ngo soka kuti ahwisane no zviro zvaimuvetera ku Kenkreya. Zvinodakajisa ngozvokuti pa hwendo uu aacainga ega. Pa hwendo uu inga misiyonariyo, Pauro wainga na Aristarko, Gayo, Sekundu, Sopatro, Timoti, Tikiko na Trofimu.—Mab. 20:3, 4.

11. Makristu anoitenyi kuti ajijivirire? Jesu wakagaja muezaniso wapi pa shwiro iyi?

¹¹ Kudari inga ndi Pauro, Makristu nyamasi uno vanoita zviri zvese kuti vajingwarire pavanonga vecicumaera. Ku ndharaundha jimweni, kusiyapo kucumaera novari voga, ivona vanofamba ngo zvikwata kana vaviri vaviri. Vanoitenyi pavanonga veciteverehwa? Makristu vanozviziva kuti avangakwanisi kumbzenga kuteverehwa. (Joh. 15:20; 2 Tim. 3:12) Pikija zvakadaro, ivona avajidiri pangozi ngo cabomo. Vonanyi basi muezaniso wa Jesu. Pa vhaza imweni vavengi ku Jerusarema vakatanga kubata mapuwe vecida kufura Jesu asi iyena “wakafindara wobuda mu themberi.” (Joh. 8:59) Pa kufamba ko nguva Vajudha pavaironga kuda kumuuraya, “Jesu aazivi kuzofambazve pambhene pakati po Vajudha. Asi wakavheyo woenda ku ndharaundha iri phedo no zvipare.” (Joh. 11:54) Jesu wakaita zviri zvese kuti ajingwarire zvecivoneka kuti izvi azvicaihwisana no ndhungamiriro ja Mwari. Nyamasi uno, Makristu anoitavo zvondhozvo.—Mat. 10:16.

12, 13. (a) Hama jo ungano jakajizwa kudini ngo kumuswa ka Eutiko? (b) Ivetero yapi yo Bhaibheri inotondhoja vese vaya vakafihwa ngo vandhu vavanoda?

¹² Pauro no vadoni vake vakaita hwendo kwenda Masedhoniya, zvinovoneka inga kuti vakafamba ngo makwanja akasiyana, pakufamba  ko nguva vakazowananazve ku Trowadhe. d Bhaibheri rinoti: “Mukati mo njiku shanu, takaguma Trowadhe kwavainga.” e (Mab. 20:6) Mu dhorobha iri ndimona makamuswaya mujaha Eutiko inga zvanangwa pakutanga ko cipauko ici. Amborangariranyi basi kuti hama jakajizwa kudini povakavona shamwari yavo Eutiko eciponazve. Inga zvinonanga Bhaibheri, “ivona vakatondhojwa kamare.”—Mab. 20:12.

¹³ Icokwadi kuti mushamaiso inga uu autiki nyamasi uno. Pikija zvakadaro, vese vaya vakaruza vandhu vavanoda mu rufu, “vanotondhojwa kamare” ngo vetero yo rumuko iri mu Bhaibheri. (Joh. 5:28, 29) Amborangariranyi basi, ngokuva mundhu acizivi kukwana, Eutiko vakazofazve. (Var. 6:23) Asi vese vaya vanozomuswa munyika imbza ya Mwari, vanozova no vetero yokurarama kwenda no kwenda. Kusiyapo izvo, vaya vano vetero yo kuzotonga na Jesu kumatenga, vanozova no upenyu ucikafi. (1 Vak. 15:51-53) Makristu nyamasi uno, azvinenyi vo kuzojwa, vo “mavhuta amweni,” vano mathangwe aushoni kuti vajizwe ‘vecitondhojwa kamare.’—Joh. 10:16.

14. Pauro wakavhunjenyi vakuru vo ku Efeso paakasongana navo ku Mireto?

¹⁴ Pauro no vadoni vake, vakavha ku Trowadhe voenda ku Aso perapo voenda Mitirene, Kiyo, Samu no Mireto. Cinangwa cake cainga co kuguma nguva iciripo kuitira Mutambo wo Pentekoste. Kuti akwanise kuzviita izvi, wakakhwira piketi yaizoenda kondhoyo kamare icikaimi ku Efeso. Asi zvecivoneka kuti Pauro waida kubhuya no vakuru vo ku Efeso, wakavavhunja kuti vasongane naye ku Mireto. (Mab. 20:13-17) Povakagumeyo, Pauro wakavavhunja kudari: “Imwimwi munonasa kuziva mugariro wandakava nawo pakati penyu kuvhira pa njiku yokutanga, yandakaguma mu porovhinsiya yo Aziya, ndecishandira Mambo inga muranda ngo kujidodokesa kwese, ndino musoji no muejo, jakandigumira ngo ndava yo mazano o Vajudha. Asi inini andizivi kuregera kumuvhunja ciri cese caizomubesera, kumujijisa pambhene no munyumba ngo nyumba. Asi ndakaita ucapupu hwakaperera ku Vajudha no Vagiriki hwokuti vanodikana kukhauya, vohwirira kuna Mwari no kutenda Jesu Mambo wedu.”—Mab. 20:18-21.

15. Ngoapi makomborero o kucumaera nyumba ngo nyumba?

¹⁵ Kuno njira jakasiyana-siyana jo kuvhunja vandhu masoko akanaka  nyamasi uno. Inga ndi Pauro tinovangisira kuti tiende ku ndau inowanika maningi vandhu yakadari inga munoima karu, muzvitaka zvinofamba maningi vandhu no mumabazari. Asi kucumaera nyumba ngo nyumba iciri kuva njira yokutanga inoshandiswa maningi ngo Zvapupu zva Jehovha. Ngenyi? Ngokuti kucumaera nyumba ngo nyumba, kunopa mukana vandhu vese kuti vazwe masoko akanaka ngo pamusoro po Umambo hwa Mwari no kuvona kuti Mwari aakheti. Zvinobeserazve kuti vaya vanoda cokwadi vakwanise kubesehwa mukuzwirana no mugariro wavo. Kusiyapo izvo, kucumaera nyumba ngo nyumba, kunovangisa rutendo no kucungirira ko vaya vanobatikana mu basa iri. Icokwadi kuti zvinoita kuti Makristu okadi azivike maningi nyamasi uno i kuvangisira kwavo pa kucumaera “pambhene no munyumba ngo nyumba.”

16, 17. Pauro wakakhombijisa kudini kuti wainga mundhu wakacunga? Makristu anotevejeresa kudini muezaniso wake?

¹⁶ Pauro wakasanangurira vakuru vo ku Efeso kuti iyena aacaizviziva kuti ngojapi ngozi jaizosongana najo paaizohwirira ku Jerusarema. Iyena wakavavhunja kudari: “Ngo kudaro, andivoni kuti upenyu  hwangu hunosisira kondiri, asi candinoda kuita ngo cokukwanirisa zvandinodikana kuita no basa randakapuwa ndi Mambo Jesu, rokuita ucapupu wakaperera hwo masoko akanaka o unyasha hucikaezaniswi hwa Mwari.” (Mab. 20:24) No cicunge cese, Pauro aazivi kutendera kuti mugariro wake kangaije wo cineso co uhomi no kuteverehwa, zviphingaije basa raakagajwa.

¹⁷ Nyamasi uno, Makristu ari kuhwisana no muejo jakasiyana-siyana. Vamweni ngo kurambijwa basa ro kucumaera no kuteverehwa. Kuveni vamweni vari kuhwisana no ndhendha jicikarapiki no mazwiro akashata. Majaha ari kuhwisana ngo kuvangirijwa ngo vadoni vavo ku cikora. Azvinenyi no mugariro ovari kusongana nawo, Zvapupu zva Jehovha zvinotevejera muezaniso wa Pauro. Ivona vatema civaringo co ‘kupa ucapupu hwakaperera wo masoko akanaka.’

18. Pauro wakaitenyi kuti atame kuva no ndava yo ngazi, vakuru vo ku Efeso vaidikana kumutevejeresa kudini?

¹⁸ Tevere, Pauro wakapa mbhangiro yakavanga maningi ku vakuru vo ku Efeso, ecishandisa muezaniso wake wo manera aipona njiku no njiku. Pakutanga iyena wakavavhunja kuti uu waizova mukana wokupejisira pakuvonana, perapo wakavavhunja kudari: “Inini andina ndava yo ngazi yo mundhu ari wese, ngokuti andizivi kuregera kumuvhunja zviro zvese zvinoda Mwari.” Vakuru vo ku Efeso, waizotevejeresa kudini Pauro votama kuva no ndava yo ngazi? Pauro wakavavhunja kudari: “Jingwarirenyi. Ngwariranyivo mushambi wese wamakagajwa ngo mujimu mucena kuti muite vavonereri vawo, kuti mungwarire ungano ya Mwari inga zvinoita muhavisi. Ungano iyi wakaitenga ngo ngazi yo Mwana wake.” (Mab. 20:26-28) Pauro wakangwajazve Makristu aya kuti paizova no “mapumbhi anokhuvaza,” aizonghwina pakati po mushambi, “overeketa zviro zvakashata zvaizopausa vajiji kuti vavatevere.” Vakuru ava vaidikana kuitenyi? Pauro wakavangwaja eciti: “Garanyi makamuka, mucikakanganwi kuti pa makore matatu ese, usiku no masikati, andizivi kuregera kumungwaja ndino musoji.”—Mab. 20:29-31.

19. Vapanduki vakaitenyi pakupera ko zana rokutanga ro makore, zvavakaitari zvakava no muviyo wapi?

¹⁹ ‘Mapumbhi aya anokhuvaza,’ akatanga kuvoneka pakupera ko zana rokutanga. Mu gore ra 98 Kristu Aviya, mupostori Johani wakatara kudari: “Wari kwabuda vavengi va Kristu vakawanda, ngokudaro tinoziva kuti iyi i nguva yo kupejisira. Ivona vakavha pakati pedu, asi avacaingepi vedu, ngokuti no vainga vedu, vaizogara na itusu.” (1 Joh. 2:18, 19) Mu zana rocitatu ro makore, vapanduki vazinji vakabatana,  voumba Kristandadhi. Mu zana ro cirongomuna ro makore, mutongi umweni anozwi Kostantino, wakatendera mukuzwirana no mutemo, njira iyi yokunamata yakashata inga yo “Ciukristu.” Ngo kuita kwavo zviro zvo cihedheni, zvoita inga kuti ivona vainga “Makristu,” vatungamiriri ava vo zviara kunasa kunanga, ‘vakavereketa zviro zvakashata.’ Tinokwanisa kuvona muviyo wo kupandukira uku ngo zviro zvavaijijisa no zvirovejeso zvavo zvo Kristandadhi.

20, 21. Pauro wakakhombijisa kudini mujimu wo kujiramba? Vakuru vo Cikristu vanotevejeresavo kudini muezaniso wake nyamasi uno?

²⁰ Upenyu hwa Pauro wakava wakasiyana kamare no wo vaya vokuti pakufamba ko nguva vakazobzinyirira mushambi. Iyena waishanda ngo simba kuti ajisapote kusiyapo kupekeja mutoro hama jo ungano. Pauro aacaida kupagahwi ngo kuvangisira kwaaitari kuti abesere hama. Iyena wakatovhunjavo vakuru vo ku Efeso kuti vaitevo izvi. Ngo iyo ndava wakavavhunja kudari: “Munodikana kubesera vakaremba, mucikakanganwi masoko a Mambo Jesu, paakati: ‘Kupekeja kunoviisa mudakaro mukuru kupinda kuashira.’”—Mab. 20:35.

²¹ Kudari inga ndi Pauro, vakuru vo Cikristu nyamasi uno, vanokhombijavo mugariro uu wo kujiramba. Mukusiyana no vatungamiriri vo Kristandadhi, avo vanobzinyirira mushambi, vaya vanotungamirira mu sangano ra Jehovha no kungwarira ungano ya Mwari, vanonasa kukwanirisa mabasa ovakagajwa mu njira yaushoni. Vandhu vanozvikuja no vanodisisa maningi zviro, avana ndau mu ungano yo Cikristu ngokuti vandhu vanodisisa kukujwa avagumi ndhambo novari mu sangano ra Jehovha. (Mazwi 25:27) Kujikuja kunoita kuti mundhu agume pakupserujwa.—Mazwi 11:2.

22. Zvicinyi zvakaita kuti Pauro adiwe maningi ngo vakuru vo ku Efeso?

²² Pauro waidiwa maningi ngo hama ngokuti waijikhombijira rudo hwakakura maningi. Kunasa kunanga, poyakaguma njiku yokuti Pauro avaeneke “vese vakacema maningi, vokumbatira Pauro no kumubhejhari.” (Mab. 20:37, 38) Nyamasi uno Makristu, anoreremeja no kuda vaya vakadari inga ndi Pauro vanotaja ushoni mushambi. Pakupera kuvona muezaniso waushoni wa Pauro amutenderani no zvaakananga zvokuti “inini andina ndava yo ngazi yo mundhu ari wese?”—Mab. 20:26.