CIPAUKO 6
Estefano—“Wainga Akazara ngo Unyasha no Simba”
Zvatinojija ngo pamusoro po kucunga ka Estefano kuti ape ucapupu mu Sinedhriyo
Zvakacijikira pana Mabasa o Vapostori 6:8–8:3
1-3. (a) Estefano ari pa mugariro wapi unothyisa? (b) Muvhunjo japi jatinozodavira?
ESTEFANO ari mu tiribhunari. Iyona yainga phedo no themberi yo Jerusarema, cimwenizve, tiribhunari iyi yaiumbhwa ngo vanarume vanokwana kuita 71. Mu tiribhunari iyi yo Sinedhriyo, vandhu vakaungana kuti vatonge Estefano. Vatongi vakona i vanarume vano simba no vanozivika maningi, vazinji vakona avareremeji vajiji va Jesu icinyi. Kunasa kunanga, wakaunganija vandhu vese, Mupiri Mukuru Khaifasi. Pa mweji munganani jadarika, ndiyena wainga ecitungamirira mu Sinedhriyo apo tiribhunari iyi payakasunga kuti Jesu waidikana kuuraiwa. Kureva kuti Estefano ari kuthya?
2 Pa mukuvo uwu painga no ciro cimwe cinoshamaisa cavakavona mu meso ma Estefano. Vatongi vakamusotesesa, “vakavona mumeso make, makatojana no mumeso mo ngirozi.” (Mab. 6:15) Ngirozi jinoita basa ro kuzivisa masoko a Jehovha ajina mathangwe o kuthya, asi ijona jinodakara. Izvi ndizvona zviri kuitikavo na Estefano. Pikija vatongi vaimuzonda, vari kukwanisa kumuvona akadakara. Ngenyi iyena wakagajana kudaro?
3 Inga Makristu tingajija zvakawanda maningi kuvha ku mupinguro wo muvhunjo uwu. Tinodazve kuziva kuti zvicinyi zvakaitika kuti Estefano agume pa mugariro uwu unonesari kudari. Wainga wakajiviririsa kudini rutendo hwake? Itusu tingamutevejeresavo kudini?
“Ivona Vakakukumijira Vandhu” (Mab. 6:8-15)
4, 5. (a) Ngenyi Estefano wainga mujiji waisisira maningi mu ungano? (b) Mu njira yapi Estefano wainga “akazara ngo unyasha no simba”?
4 Tavona kuti Estefano wainga mujiji anosisira maningi ku ungano yo Cikristu yainga yavha kuumbwa. Mu cipauko cakaperari, takavona kuti Estefano waingavo umwe wo vanarume vanomwe vaizvidodokesa vakasanwaya ngo vapostori kuti vaende kobesera kukovanisa zvokuha. Tinokwanisa kuvona kuzvidodokesa kwake paakakomborehwa ngo kupuwa zvipo ndi Jehovha. Bhuku ra Mabasa o vapostori 6:8, rinonanga kuti iyena wainga wakapuwa simba kuti akwanise kuita “mushamaiso jakakura no zvitatijo” inga zvakaitavo vapostori vamweni. Iyena wainga “akazara ngo unyasha no simba.” Izvi zvinoda kunangenyi?
5 Zvinovoneka kuti Estefano waitaja vandhu ngo njira yakanaka no inodakajisa. Waikwanisa kukwevera vaimupurukira ngo manera aaivereketa. Vandhu vazinji vakakwanisa kukhohwa kuti zvaaivereketaro zvainga cokwadi i zvaizovabesera. Estefano wainga wakazara ngo simba ngokuti mujimu mucena wa Jehovha wainga mwaari. Izvi zvinokhombija kuti ngokuzvidodokesa kwese iyena waitendera kutungamirihwa ndiwona. Kusiyapo kuzvikuja ngo simba rake no kuita kwake mushamaiso, iyena waipa rukujo kuna Jehovha. Waikhombijazve kuti waida vandhu vaaibhuya navo. Pacina kukana-kana, vavengi vake vaimuzonda ngo kuva kwake mundhu waushoni.
6-8. (a) Estefano wakanyepehwenyi, ngenyi? (b) Kuitisa kudini muezaniso wa Estefano unobesera Makristu a nyamasi uno?
6 Pa mukuvo umweni vanarume vazinji vakaphikizana na Estefano, “asi ivona avacaikwanisa kucijikira uzivi no mujimu mucena waaibhuya ndiwona.” a Ngo kunyangajwa ‘ivona vakacengeja vandhu ngo cifise-fise’ kuti vanange manyepo ngo pamusoro po muteveri uwu wa Kristu. Ivonazve “vakakukumijira vandhu, vakuru no vatari” kuti vamubate ngo hasha vaende naye ku Sinedhriyo. (Mab. 6:9-12) Vavengi ava vakamupumbha Estefano kuti waiita zviro zviviri zvakashata, ivona vakati: Ari kubhuya zvinotuka Mwari no zvinotuka Mosi. Iyena wakazviitisa kudini?
7 Zvapupu zvo kunyepa zvakananga kuti Estefano wakatuka Mwari ngo kubhuya zvakashata ngo pamusoro po “ndau iyi yakacena” yo themberi no mu Jerusarema. (Mab. 6:13) Ivona vakanangazve kuti iyena waituka Mosi, ngokuti waibhuya zviro zvicikaripi pa mutemo ngo kucinja mutemo jakadihwa ndi Mosi. Kupumbhwa uku kwainga kwakavanga maningi, zvecivoneka kuti Vajudha pa mukuvo uwu vaireremeja maningi themberi no zvinobatanijwa pa Mutemo wa Mosi no zvirovejeso zvimweni zvavainga vakaengejera pa Mutemo uwu. Ngo kudaro, kupumbhwa uku kwaivonesa kuti Estefano wainga mwanarume wakashata maningi i waifanera kuuraiwa.
8 Zvinosuruvarisa ngo zvokuti vandhu vazinji vo zviyara vanoshandisa manera ondhowo kuti vapumbhe vashandiri va Mwari. Na nyamasi uno, vandhu ava vo zviyara nguva jimweni vanoita kuti vatungamiriri vo zvopuritika vateverere Zvapupu zva Jehovha. Tinodikana kuitenyi patinonyepehwa zviro zvakashata? Tingajijira zvizinji ngo muezaniso wa Estefano.
Kupa Ucapupu ngo Cicunge ngo Pamusoro pa ‘Mwari wo Simba’ (Mab. 7:1-53)
9, 10. Vashori vamweni vakanangenyi ngo pamusoro pozvakanangwa ndi Estefano pamberi po Sinedhriyo, asi itusu tinodikana kuceukijenyi?
9 Inga zvanangwa pakutanga ko cipauko ici, Estefano paainangihwa zvakashata, mumeso mwake mainga makagajana inga mumeso mo ngirozi. Ngokudaro Khaifasi wakamusotesesa, womuvhunjisa kudari: “Izvo ndizvonadi?” (Mab. 7:1) Yainga yakwana nguva yokuti Estefano adavire. I ndizvona zvaakaita.
10 Vashori vamweni vakashora zvakanangwaya ndi Estefano, ngokuti pikija iyena wakabhuya zviro zvakawanda, asi zviro zvaakabhuya azvicaidavirira zviro zvakashata zvaakanangihwaro. Asi Estefano wakasiya muezaniso waushoni ngo pamusoro po kujivirira masoko akanaka. (1 Ped. 3:15) Ceujanyi kuti Estefano wainangihwa zvakashata wovhunjwa kuti waituka Mwari ngo kubhuya zvakashata ngo pamusoro po themberi no Mutemo wa Mosi. Estefano wakadavira ecishandisa zviro zvakaitika pa mukuvo mutatu wakasiyana wo Vaiziraeri no kugogomejera mafundo manganani. Wari ngativonenyi zvakaitikari pamukuvo umwe nga umwe.
11, 12. (a) Kuitisa kudini Estefano wakashandisa ushoni muezaniso wa Abhirahama? (b) Ngenyi Estefano wakabhuya ngo zvakaitika na Josefa?
11 Nguva yo majicekuru edu. (Mab. 7:1-16) Estefano wakatanga ngo kubhuya ngo zva Abhirahama, ngokuti waireremejwa maningi ngo Vajudha ngo ndava yo rutendo hwake. Ngo kubhuya ngo pamusoro po shwiro iyi, Estefano wakavonesa kuti Jehovha ‘Mwari wo simba,’ wakajivonesa kuna Abhirahama pa vhaza yo kutanga ku Mezopotamiya. (Mab. 7:2) Kunasa kunanga, Abhirahama wainga munyikanja mu Nyika Yakagondeswa. Abhirahama wainga acina themberi nee Mutemo wa Mosi. Izvi zvaivonesa kamare kuti mundhu ave akagondeka kuna Mwari azvicaifira pa kuva no zviro izvi.
12 Josefa muzukuru wa Abhirahama waireremejwa maningi nga vaya vaiteverera Estefano, asi iyena wakavaceukija kuti majinevanji a Josefa, avo vakazova majibaba o majinja o Iziraeri akamutambuja no kumutengesa inga muranda. Pikija zvakadaro, Mwari wakamushandisa kuti aponese Iziraeri pa njara yakazoitika. Pacina kukana-kana, Estefano wakavona kamare kuti zvakaitika na Josefa zvainga zvakafanana no zvakaitika na Jesu Kristu. Asi iyena aazivi kuzvibhuya ngo kukasika kuti vatevereri vake vaenderere mberi vecipurukira zvaaibhuyaro.
13. Kubhuya ngo zva Mosi kwakadavirisa kudini kupumbhwa kwaiithwa Estefano, i zvakajekesa shwiro yapi?
13 Pa mukuvo wa Mosi. (Mab. 7:17-43) Estefano wakatatija ungwaru paakabhuya zvakawanda ngo pamusoro pa Mosi, ngokuti vakawanda vainga mu Sinedhriyo vainga Vasadhusi, ivona vairamba mabhuku ese o Bhaibheri kusiyapo basi akatahwa ndi Mosi. Ceujanyi kuti Estefano wainga wakapumbhwa kuti waituka Mosi. Zvakanangwa ndi Estefano zvakadavira shwiro iyi, ngokuti masoko ake akavonesa kuti iyena waireremeja maningi Mosi no Mutemo waakapuwa. (Mab. 7:38) Estefano wakanangavo kuti Mosi wakarambiwavo no vandhu vayani vaaida kujivirira. Ivona vakamuramba paainga no makore anokwana 40. Pa makore anodarika 40 akazotevera, ivona vakaphikiza kutungamirira kwake pa vhaza jakawanda. b Padoko ngo padoko, Estefano wakanasa kujekesa shwiro inosisira maningi: Kazinji vandhu va Mwari vairamba vaya vakagajwa ndi Jehovha kuti avatungamirire.
14. Kushandiswa ko muezaniso wa Mosi kwakabesera pa mafundo api pa zvakabhuya Estefano?
14 Estefano wakaceukija vaya vaimupurukira kuti Mosi wainga wakananga kuti muporofita wakafanana na iyena kamare waizoviya mu Iziraeri. Muporofita uu wainga ani, vandhu vaizomuashirisa kudini? Estefano wakazodavira muvhunjo iji kumbhiri ko hurukuro yake. Asi pakutanga iyena wakajekesa fundo rimweni rinosisira maningi: Mosi wakavona kamare kuti Jehovha angacenesa ndau iriyese, inga ndau iya yakabwakaya pfiba, ndau yokuti Jehovha wakabhuya na iyena. Waro, kunanga kuti Jehovha waizoita kuti vandhu vamunamate pa ndau imwe basi inga ku themberi yo Jerusarema? Ngativone.
15, 16. (a) Ngenyi tabherinake yaisisira maningi pa shwiro yainga yeinangwa ndi Estefano? (b) Ngenyi Estefano wakanangavo ngo zvo themberi ya Soromona?
15 Tabherinake no themberi. (Mab. 7:44-50) Estefano wakaceukija vaya vaimupurutana kuti mu Jerusarema mucito mava no themberi, Mwari wakavhunja Mosi kuti avake tabherinake, iyo yainga ndau yo kunamatira yaifanana no tenda i yaitakurika. Zvecivoneka kuti Mosi wainga wakanamatiravo mu tabherinake, apana waikwanisa kunanga kuti tabherinake aicaisisira maningi kupinda themberi.
16 Pa kufamba ko nguva, Soromona paakavaka themberi mu Jerusarema, iyena wakafemehwa kuti anange masoko anosisira maningi mu mukumbiro wake. Estefano wakananga kudari, “Mukuru-Kuru aagari mu nyumba jakavakwa ngo vandhu.” (Mab. 7:48; 2 Kron. 6:18) Jehovha angashandisa themberi kuti akwanirise zvinangwa zvake, asi iyena aagarimo. Waro ngenyi vanamati vake vakarangarira kuti kwaidikana kuva no nyumba yakavakwa ngo vandhu kuti vakwanise kumunamata mu njira yakacena? Estefano wakapejisira kuvereketa ngo kunanga magama akatahwa mu bhuku ra Isaya, okuti: “Jehovha anonanga kuti: Ngokuti kudenga ndikona kwandinogara, pasi ndipona ciciko co soka jangu. Munozondivakira nyumba yo mushovonyi? Kana kuti: Ndau yangu yo kuzorora iri kwapi? Asipi nyara yangu yakaita zviro zvese here?”—Mab. 7:49, 50; Is. 66:1, 2.
17. (a) Zvakanangwa ndi Estefano zvakajekesa kudini murangariro jakashata jainga na vaya vaimupurutana? (b) Izvi zvakadavirisa kudini zvaaipumbhwa?
17 Pamunosotesesa masoko ese akanangwa ndi Estefano, amutenderani kuti iyena ngo ungwaru hwese wakavonesa murangariro jakashata jainga na vaya vaimupumbha? Iyena wakavonesa kuti Jehovha aabatikani maningi pa manera aaita zviro kare, asi pakufamba ko nguva iyena anoita cinjo jinodiwa kuti cinangwa cake cienderere mberi cecikwanirisika. Vaya vakabatikana maningi pa kureremeja civako ici co themberi yo mu Jerusarema no zvirovejeso zvese zvakaviswa ngo Mutemo wa Mosi, avazivi kukwanisa kuvona cinangwa co Mutemo uu no themberi. Zvakanangwa ndi Estefano zvakamusa muvhunjo umweni unosisira maningi wokuti: Kureva kuti kureremeja themberi no Mutemo wa Mosi aicaingepi njira yaushoni yo kuzwira Jehovha? Zvokadi masoko akananga Estefano akanasa kujivirira zvaakaita ngo kuti iyena wainga wakazwira Jehovha mbhera paaikwanisa.
18. Tingatevejeresa kudini Estefano?
18 Tingajijenyi ngo zvakanangwa ndi Estefano? Iyena wainasa kuziva Matahwa. Mukuezanavo, tinodikana kuvangisira pa kujija Soko ra Mwari, kudari tikada kunasa “kujijisa no kudurujira soko ro cokwadi.” (2 Tim. 2:15) Muezaniso wa Estefano unotijijisazve kuti tinodikana kuva no unyasha no kubhuya ngo kungwarira kwese. Vaya vaimupurutana vaimuphikiza. Asi iyena wakaita zvese zvaikwanisa kuti aenderere mberi ecibhuya zviro zvavaitenderana nazvo no kubhuya zviro zvaisisira maningi ku vanarume viya. Iyena wakabhuya navo ngo nderemejo yese, ecidanija vamweni vakona inga “majicekuru.” (Mab. 7:2) Na itusuvo tinodikana kucumaera masoko akanaka ari mu Bhaibheri “ngo kupfava kwese no nderemejo huru.”—1 Ped. 3:15.
19. Estefano wakanangisa kudini akacunga masoko o rutongeso a Jehovha?
19 Ngo kudaro, itusu atiregeri kuzivisa cokwadi ciri mu Soko ra Mwari ngo ndava yo kuthya vandhu. Nee atiregerizve kuzivisa masoko o rutongeso a Jehovha. Estefano i muezaniso wakanaka kwatiri. Pacina kukana-kana, Estefano waiziva kuti ucapupu hwese hwaaipari pamberi po Sinedhriyo aucaidakajisepi vatongi ava vakashatari mwoyo. Ecitungamirihwa ngo mujimu mucena, wakapejisa hurukuro yake ecivavhunja acikathyi kuti vainga vakatojana no majicekuru avo, aya akarambaya Josefa, Mosi no vaporofita vese. (Mab. 7:51-53) Kunasa kunanga, Vatongi ava vo Sinedhriyo vainga vakauraya Mesiya, uwo wainga wakanangwa ndi Mosi no vaporofita vese ngo pamusoro po kuviya kwake. Ngo zvokadi kuti ivona vainga vakapandukira Mutemo wa Mosi mu njira yakashatisisa kamare.
“Mambo Jesu, Ashiranyi Upenyu Hwangu” (Mab. 7:54–8:3)
“Pavakazwa masoko aya, vakanyangajwa maningi votanga kumurumira meno avo.”—Mab. 7:54
20, 21. Vatongi vo Sinedhriyo vakaitenyi pavakazwa zvakanangwa ndi Estefano, Jehovha wakamuvangisa kudini?
20 Cokwadi cicikarambiki cakanangwa ndi Estefano cakaita kuti vatongi ava vamunyangajihwe maningi. Vecitatija kutama rukujo, ivona vakanyangajwira Estefano. Estefano wakanasa kuzwisisa kuti iyena acaizoitihwepi unyasha inga zvakaithwa ku Mujijisi wake Jesu.
21 Estefano waida cicunge kuti akwanise kucungirira zvaizomuitikira. Tino cokwadi cokuti iyena wakavangiswa maningi ngo civoniso caakapuwa ndi Jehovha pa mukuvo wondhowo. Estefano wakavona ukuru hwa Mwari, wovonazve Jesu wakaima pa mukono wo muho wa Jehovha. Estefano paaisanangura zvaaivona, vaimutongaro vakafunga njeve javo. Ngenyi? Ngokuti pa mukuvo mushoma wadarika, Jesu wainga akavhunja vatongi vaya kuti iyena wainga Mesiya, i ngokukasika waizogara pa mukono muho wa Baba wake. (Mar. 14:62) Zvakavoneswa Estefano zvakakhombija kuti Jesu wainga wakananga cokwadi. Kunasa kunanga, vatongi vaya vo Sinedhriyo vainga vakacengeja no kuuraya Mesiya. Vese vakamukira Estefano kuti vamufure ngo mapuwe mbhera kufa. c
22, 23. Mu njira yapi kufa ka Estefano kwainga kwakafanana no kufa ko Mujijisi wake Jesu, kuitisa kudini Makristu nyamasi uno angavavo no cicunge cakava na Estefano?
22 Estefano wakafa mu njira yakafanana no yakafa Mujijisi wake, ano runyararo, ecithemba Jehovha no kuregerera vandhu vaimuuraya. Iyena wakati, “Mambo Jesu, ashiranyi upenyu hwangu,” kangaije ngokuti iyena wainga acakwanisa kuvona zvaakavoneswa paakavona Mwana wo mundhu pamwepo na Baba Wake. Pacina kukana-kana, Estefano wainasa kuziva masoko anovangisa akanangwa ndi Jesu okuti: “Ndini rumuko no upenyu.” (Joh. 11:25) Pa kupejisira, Estefano wakaita mukumbiro kuna Mwari ngo izwi guru, eciti: “Jehovha, mucavapa ndava yo cishaishi ici.” Paakapera kunanga masoko aya, iyena wakafa.—Mab. 7:59, 60.
23 Ngo kudaro, Estefano ndiyena wakatanga kutambujwa ngo ndava yo rutendo pa vateveri va Kristu. (Vonanyi bhokiso rinoti ‘Wakatambujwa ngo Ndava yo Rutendo,’ mu Njira Yapi? pa pheji 54.) Zvinosuruvarisa ngo zvokuti, kwakazovazve no vamweni vakazotambujwavo. Mbhera na nyamasi, vashandiri vamweni vakagondeka va Jehovha, vari kuuraiwa no kuteverehwa ngo vatungamiriri vo zviyara, vatungamiriri vo nyika no vapanduki. Pikija zvakadaro, tino mathangwe mazinji anotiita kuti tive vandhu vakacunga inga zvakaitwa ndi Estefano. Wari uno, Jesu ari kutonga inga Mambo ecishandisa simba guru raakapuwa ndi Baba wake. Apana cingaita kuti akonehwe kumusa vashandiri vake vakagondeka.—Joh. 5:28, 29.
24. Sauro wakabesera kudini pa kufa ka Estefano, kufa uku kwakaviisa muviyo wapi waushoni ku Makristu amweni?
24 Mujaha umweni anodanwa Sauro waingavo pondhopo ecivona zvese zvainga zveciitika. Iyena wakatenderana no kuuraiwa ka Estefano, ngokuti wakangwarira nguvo ja vaya vaifura Estefano ngo mapuwe mbhera kufa. Izvi nozvapera kuitika, iyena wakatanga kuteverera Makristu mu njira yakashatisisa maningi. Asi kufa kwa Estefano kwakasiya muezaniso waushoni ku Makristu mazinji. Muezaniso wake wakavangisa Makristu amweni kuti aenderere mberi akagondeka no kunyisa muejo inga zvaakaita. Pa kufamba ko nguva, Sauro wakazozivika inga Pauro, wakazozvidemba maningi ngo zvaakaita pa kufa ka Estefano. (Mab. 22:20) Pikija wakabesera pa kuuraiwa ka Estefano, pa kufamba ko nguva Pauro wakazoguma pa kunanga kudari: “Ndainga mutuki no mutevereri pamwepo no kuva mundhu waijikuja.” (1 Tim. 1:13) Zviri pambhene kuti Pauro aazivi kumbokanganwa Estefano no masoko ese aakananga pa njiku yondhoyo. Kunasa kunanga, masoko amweni akanangwa ndi Pauro no aakatara, akanangwavo ndi Estefano. (Mab. 7:48; 17:24; Vah. 9:24) Pa kufamba ko nguva, Pauro wakanasa kutevejera muezaniso wo rutendo no cicunge wakasiiwa ndi Estefano, uwo wainga mwanarume ‘wakazara ngo unyasha no simba ra Mwari.’ Muvhunjo unosara nga uu, itusu tinozomutevejeravo?
a Vavengi vamweni vaingavo vo mu “Sinagoga yo Vasununguki.” Zvingaita kuti ivona vainga vakambosungwa ngo Varoma vozosujunuhwa pa kufamba ko nguva, kangaije vainga varanda Vosujunuhwa vova vatendeuki. Vamweni vainga vo ku Sirisiya, inga ndi Sauro wo ku Tarso. Zviitiko azvinangi kuti Sauro waingavo pakati po Vasirisiya vaidaya kuuraya Estefano.
b Zvaakanangari Estefano azviwaniki mu ndau imweni yo Bhaibheri. Inga kujija kwaakaita Mosi ku Ejipita, makore ake paakatiza pakutanga ku Ejipita, no makore aakapeja ku Midhiyani.
c Atina cokwadi cokuti vatongi vo Sinedhriyo vainga vakatendehwa ngo mutemo wo Varoma kuti vatongere mundhu kufa. (Joh. 18:31) Pikija zvakadaro, zvinovoneka inga kuti Estefano wakaurawa ngo cikwata co vandhu cainga cakamunyangajwira, kuciripi ngo mutemo kamare.
