1, 2. Kuvangisira kwaaita vavengi kuti vaimise basa ro kucumaera kwakaviisa muviyo wapi?

 KUTEVEREHWA kunothyisa kwaiengejeka, Sauro wakatanga “kuhwisa ungano.” Iyena waizviita ngo njira yakashatisisa maningi. (Mab. 8:3) Vajiji vakatanga kutiza. Vandhu vamweni vakavona inga kuti cinangwa ca Sauro co kuparaja ungano yo Cikristu cicazobudirira. Kuparajika ko Makristu kunoviisa zviro zvimweni zvicingavetehwi. Ngozvapi?

² Asi vaya vaingaya vakaparajika “vaifamba ndau ngo ndau vecitokotesa masoko akanaka” mu nyika javaitiziraro. (Mab. 8:4) Rangariranyi basi, kuteverehwa uku akuzivi kuita kuti vandhu vatame kucumaera masoko akanaka, asi kwakatoita kuti masoko aya agume ku ndau jakawanda. Ngo kuita kuti vajiji vaparajike, vatevereri ava vakaita kuti basa ro kucumaera masoko o Umambo rigume ku ndau jiri ndhambo, ivona vacikatozvizivi. Inga zvaticavona, zviro zvakaitikari zvakatofananavo no zviri kuitika nyamasi uno.

3. (a) Firipi wainga ani? (b) Ngenyi dhorobha ro Vasamariya rainga ricizivi kumbocumaehwa, asi Jesu wainga wakananga kuti zvicinyi zvaizoitika ku dhorobha rondhoro?

³ Pa “vaya vaingaya vakaparajika,” umwe wakona wainga Firipi. a (Mab. 8:4; vonanyi bhokiso rinoti “ Firipi ‘Muvhangeri,’” riri pa pheji 59.) Iyena wakaenda ku Samariya, dhorobha iri rainga rino vandhu vakawanda vainga vacingazivi kumbocumaehwa. Ngokuti Jesu pa mukuvo umweni wainga wakavhunja vapostori vake kuti: “Mucanghwina  mu dhorobha ririrese ro Vasamariya; Asi, endanyi ku mavhuta akasvejeka o nyumba ya Iziraeri.” (Mat. 10:5, 6) Jesu waizviziva kuti pa mukuvo kwavo Vasamariya vaizocumairihwa, ngokuti iyena acito akhwira kudenga wakati: “Kuti muzoite ucapupu ngo pamusoro pangu, mu Jerusarema, mu Judheya mwese no mu Samariya, mbhera ku ndau jiri ndhambo jo pasi pano.”—Mab. 1:8.

4. Vasamariya vakaitenyi pavakacumaehwa ndi Firipi, cicinyi cakavaitisaro kuti vaite zvondhozvo?

⁴ Firipi wakavona kuti dhorobha ro Samariya rainga rino “mbeu jaivha kuti jikotohwe.” (Joh. 4:35) Azvinesi kuzwisisa kuti ngenyi soko rake rakazoroja vaya vaigararo mu dhorobha iri. Vajudha vainga vacikazwanani no Vasamariya, asi vazinji vaitokhombija ngo zviito kuti vainga vacingavadakariri. Asi Vasamariya vakavona kuti masoko akanaka ainga acingakheti mundhu, ngo kudaro, zvaisiyana kamare no murangariro wo Vafarisi wo kukheta. Firipi ngo kuenderera kwake mberi ecicumaera Vasamariya acingakheti, waikhombija kuti wainga acikazivi kuezana no vaya vaingaya no mukheto. Azvishamaisi kuti mbungano yo Vasamariya “yaibatana yecinasa kupurukira” zvainangwaro ndi Firipi.—Mab. 8:6.

5-7. Nanganyi muezaniso unokhombija kuti kuparajika ko Makristu kwakabesera kudini kuti masoko akanaka acumaehwe mu ndau jakawanda.

 ⁵ Mukufanana no zvaiitika mu zana ro kutanga ro makore, na nyamasi uno kutambujwa ko vandhu va Mwari akuripi kukamisa basa ro kucumaera. Pa mukuvo no mukuvo, kuvangirijwa kuri kuizwa Makristu kuti vabude ku ndau imwe vecienda ku ndau imweni, mungava mu kadheya kana nyika imweni, kuri kutobesera kugumisa masoko o Umambo ku vandhu vo mu ndau yondhoyo. Inga muezaniso, mu Hondo Yocipiri yo Nyika Yese, Zvapupu zva Jehovha zvakakwanisa kupa ucapupu ku ndau yainga no vasungwi ku Nazi. Mujudha umweni wakasongana no Zvapupu konayo wakati: “Cicunge co vasungwi ava vaingari Zvapupu zva Jehovha cakaita kuti ndive no cokwadi cokuti rutendo hwavo hwaicijikira mu Matahwa, inini ndakavavo Capupu.”

⁶ Pikija zvakadaro, vatevereri ava vaitotenderavo kucumaihwa. Inga muezaniso, Capupu cimweni cinodanijwa Franz Desch pocakacinjwa kuendeswa ku ndau imweni inogara vasungwi yo ku Guseni ku Austriya, wakakwanisa kujijisa Bhaibheri mukurukuru umweni wo vasungwi. Rangariranyi mudakaro wo vakava nawo vanarume vaviri ava pavakazosonganazve pa makore akatevera pa gungano ro mutundhu ro Zvapupu zva Jehovha, pa mukuvo uu vese vainga va vacumaeri vo masoko akanaka.

⁷ Zviro zvataperari kuvona zvakafananavo no zvakaitika ku Makristu paakateverehwa, wovangirijwa kuti vabude mu nyika yavo vecienda ku nyika imweni. Inga muezaniso, mu gore ro 1970 Zvapupu zvo ku Marawi pazvakavangirijwa kutizira mu nyika yo Musambiki zvakatopa ucapupu hwakakura maningi mu nyika yondhoyo. Pikija kuti vandhu mu Musambiki vakazotangavo kuteverehwa, asi basa ro kucumaera rakaenderera mberi. Fransisku Kowana wakati: “Ngo zvokadi, vamweni vedu vakatosungwa kazinji ngo pamusoro po basa iri ro kucumaera. Asi vakawanda povakaashira masoko o Umambo, takava no cokwadi cokuti Mwari wainga ecitibesera inga zvaakabeseravo Makristu o mu zana rokutanga ro makore.”

8. Kucinja ko zvo matongehwe o nyika no kucinja ko zvo upfumi kwakabesera kudini basa ro kucumaera?

⁸ Ngo zvokadi, kuteverehwa asipi ikona basi kwakaitisa kuti Ukristu uparajike mu nyika jimweni. Mu makore akadarika, kucinja ko zvo matongehwe o nyika no kucinja ko zvo upfumi kwakafununguravo mukana kuti masoko o Umambo aparajike ku vandhu vo ndumi jakawanda no majinja akawanda. Vandhu vamweni vakavha mu nyika jainga no hondo no urombo, votizira mu nyika jimweni jainga no upenyu uri nane, vakatangavo kujija Bhaibheri mu  nyika javakatiziraro. Kuviya kwakaitari vatizi vo mu nyika jakawanda kwakaita kuti kuve no zvimuthundhu-thundhu zvaigara vandhu vaibhuya ndimi jakasiyana-siyana. Muri kuejavo kupa ucapupu ku vandhu vanovha “ku majinja ese, ku mavhumbo ese, ku vandhu vese no ku ndimi jese” vari mu ndima yenyu?—Apo. 7:9.

9. Simoni wainga ani, wakadakarirenyi kuna Firipi?

⁹ Firipi wakaita mushamaiso jakawanda mu Samariya. Inga muezaniso, wakarapa vaya vainga vakaremara no kugogomera mujimu jakashata. (Mab. 8:6-8) Mwanarume umweni wakashamaiswa maningi ngo cipo cinoshamaisa cainga na Firipi. Mwanarume uu waiita zvo masaramuso, iyena waizwi Simoni, waireremejwa maningi zvokuti vandhu vakaguma pa kunanga kudari ngo pamusoro pake: “Mwanarume uwu ndiyena Simba Guru ra Mwari.” Asi Simoni wakazonasa kuzvivona ega kamare kuti simba rainga na Firipi ndirona basi raivha kuna Mwari, ngokudaro wakaguma pa kuva mutendi. (Mab. 8:9-13) Pa kufamba ko nguva, rutendo hwa Simoni hwakaejwa. Kuitisa kudini?

10. (a) Pedhru na Johani vakaitenyi mu Samariya? (b) Simoni wakaitenyi paakavona kuti vajiji vapsa vaiashira mujimu mucena Pedhru na Johani pavaicanjikira nyara?

¹⁰ Vapostori pavakaziva ngo zvo kuengejeka ko Makristu mu Samariya, vakatumira Pedhru na Johani kondhoyo. (Vonanyi bhokiso rinoti “ Pedhru Anoshandisa ‘Zvavhi zvo Umambo.’”) Pavakaguma, vapostori ava vakacanjikira nyara Makristu mapsa aya, pondhopo umwe  nga umwe wavo wakaashira mujimu mucena. b Simoni paakavona izvi wakakahamara maningi ndizvona, ovhunja vapostori kuti: “Ndipenyivo simba iri, kuti mundhu ari wese wandinozocanjikira nyara jangu, aashire mujimu mucena.” Simoni waiitoda kuvapa mare kuti apuwe simba iri.—Mab. 8:14-19.

11. Pedhru wakapa Simoni zano rapi, Simoni wakaitenyi?

¹¹ Pedhru wakadavira Simoni ngo hasha. Wakamuvhunja kudari: “Sirivha yakoyo ngaipere pamwepo na iwewe, ngokuti warangarira kuti unozowana cipo co mwoyo wese ca Mwari ngo mare. Iwewe auna rutivi kana ciricese pa shwiro iyi, ngokuti mwoyo wako auzivi kururama pa mavonero a Mwari.” Pedhru wakavangisa Simoni kuti akhauye no kuita mukumbiro kuna Mwari kuti akumbire kuregerehwa. Pedhru wakati kwaari: “Itai mukumbiro wo kudeketera kuna Jehovha, kuti dangani zvikakwanisika, murangariro wo kushata wo mwoyo wako uregerehwe.” Zvinovoneka kuti Simoni wainga aciripi mundhu wakashata, iyena waida kuita zviro zvakanaka. Asi pa nguva yondhoyo wainga acikazivi kuzwisisa ushoni. Simoni wakakumbira vapostori kudari: “Ndiitirenyi mukumbiro wo kudeketera kuna Jehovha, kuti zviro zvamandivhunjari zvitame kundiitikira.”—Mab. 8:20-24.

12. Gama rokuti “usimoni” rinorevenyi, zviitiko zvo Kristandhadhe zvinovonesa kudini izvi?

¹² Kupangihwa kwakaithwa Simoni ndi Pedhru kunoshandavo inga ngwajo ku Makristu o nyamasi uno. Kunasa kunanga gama rokuti “usimoni” rakatanga kushandiswa kuvha pakaitika ciitiko ici. “Usimoni” zvinoreva kutenga kana kutengesa cigaro maningi-maningi mu ciyara. Zviitiko zvo Kristandhadhe zvinonasa kuvonesa zviitiko izvi.  Bhuku ro cipfumbamwe ro Esikropedhiya bhritanika ro (1878) rakati: “Kunasa kusotesesa zvaiitwa pa musongano inosanwa mapapa zvakaita kuti vandhu vanase kuvona kuti akucainga no papa waigajwa acikazivi kutenga cigaroco. Kazinji zviro izvi zvaiithwa mu njira yakashata maningi ngokuti zvaiithwa mu njira yakajeka.”

13. Mu njira japi Makristu anodikana kungwarira cishaishi co usimoni?

¹³ Makristu anodikana kungwarira kuti atame kuwira mu cishaishi ici co usimoni. Inga muezaniso, ivona avadikani kupsaka kuitihwa zvaushoni ngo kupa zvipo kana kusimba maningi vaya vano muthwaro wo kupa mabasa vamweni mu ungano. Cimwenizve, vaya vanopekeja vamweni mabasa mu ungano vanodikana kungwarira kuti vatame kupekeja vakakhupuka basi. Maitiro maviri aya anobatanijwavo pa cishaishi co usimoni. Vashandiri vese va Mwari vanodikana ‘kujidodokesa,’ voimira kuti mujimu wa Jehovha uvape mabasa okuita. (Ruk. 9:48) Mu sangano ra Mwari amuna ndau kuitira vaya ‘vanodisisa kukujwa.’—Mazwi 25:27.

14, 15. (a) “Mukuru kuru wo Etiyopiya” wainga ani, Firipi wakamuwanisa kudini? (b) Mukuru kuru wo Etiyopiya wakaitenyi paakazwa masoko a Firipi, ngenyi kubhabhatijwa kwake akuzivi kuva ko civhumbu? (Vonanyi masoko o pasi.)

¹⁴ Ngirozi ya Jehovha yakavhunja Firipi kuti afambe kwenda ku gwanja raivha ku Jerusarema mbhera ku Gaza. Kangaije Firipi wakajivhunjisa kuti ngenyi waidikana kwenda kondhono, asi wakawana mupinguro paakasongana no mukuru kuru wo Etiyopiya “eciverenga zvakatahwa ngo muporofeti Isaya.” (Vonanyi bhokiso rinoti “ ‘Mukuru kuru’ mu Njira Yapi?” pa pheji 63.) Mujimu mucena wa Jehovha wakavhunja Firipi kuti akhwederere  ngoro yo mwanarume uu. Firipi paaigogoma mumbhiripiri mo ngoro iyi, wakavhunjisa mu Etiyopiya kudari: “Muri kuzvizwisisa zvamuri kuverengaro here?” Iyena wakadavira kudari: “Ndingazvizivisa kudini pacina mundhu anondijijisa?”—Mab. 8:26-31.

¹⁵ Mukuru kuru wo Etiyopiya wakakoka Firipi kuti akhwire mu ngoro. Pacina kukana-kana mabhuyo ovakava nawo akadakajisa maningi. Ko makore mazinji apana wainasa kuziva kuti “mavhuta” anonangwari pa ciporofita ca Isaya airevera ani. (Is. 53:1-12) Asi pavaienderera mberi no hwendo, Firipi wakanasa kusanangurira mukuru kuru uu wo Etiyopiya kuti ciporofita ici cainga cakakwanirisika kuna Jesu Kristu. Mukufanana no zvakaitika na vaya vakabhabhatijwa pa Pentekoste ya 33 Kristu Aviya, mu Etiyopiya uu waingari watendeuka ku Cijudha, wakanasa kuziva zvaaidikana kuita. Wakati kuna Firipi: “Vonai! Kumwa nga iyi, icinyi cingandiphinga kuti nditame kubhabhatijwa?” Ngo kukasika mu Etiyopiya uu wakabhabhatijwa ndi Firipi. c (Vonanyi bhokiso rinoti “ Kubhabhatijwa ‘mu Kumwa Yakawanda,’” pa pheji 64.) Pasure pazvo, Firipi wakaendeswa ku basa rimweni ku Ashidhodhi, uko kwaakaenderera mberi ecizivisa masoko akanaka.—Mab. 8:32-40.

16, 17. Nyamasi uno, ngirozi jinotibesera kudini mu basa ro kucumaera?

 ¹⁶ Makristu nyamasi uno anavo cidakajiso co kuita basa rakafanana no rakaithwa ndi Firipi. Kazinji ivona vanokwanisa kucumaera masoko akanaka o Umambo mu mugariro jakasiyana-siyana, inga paya pavanonga veciita hwendo. Kazinji kamare zvinonasa kujeka kuti aripo ari kutitungamirira kuti tiende kosongana no mundhu ano cido co kuda kuzwa masoko akanaka. Tinozvithemba izvi ngokuti Bhaibheri rinonasa kujekesa kuti ngirozi jiri kutungamirira basa ro kucumaera kuti masoko akanaka agume ku “vo majinja ese, vo mavhumbo ese, vo ndimi jese no vandhu vese.” (Apo. 14:6) Jesu wakanangavo kuti ngirozi jaizotungamiriravo pa basa iri ro kucumaera masoko akanaka. Pa muezaniso wake ngo pamusoro po bungase no tirigu, Jesu wakananga kuti pa mukuwo wo kukotora kana pakupera ko nyika, ‘vakotori vaizova ngirozi.’ Iyena wakanangazve kuti ngirozi iji jaizounganija “zviro zvese zvinokhugunya no vandhu vacikazwiri mutemo vanonga vari pakati po Umambo hwake.” (Mat. 13:37-41) Pa mukuvo wondhowo, ngirozi jaizounganijazve vaya vari kukwevejehwa ndi Jehovha ku sangano rake: Vaya vanovetero yo kwenda kudenga i pakufamba ko nguva “vandhu vakawanda maningi vacingaverengeki” vo “mavhuta amweni.”—Apo. 7:9; Joh. 6:44, 65; 10:16.

¹⁷ Zviro zvinovonesa kuti izvi zviri kuitika ngozvokuti vandhu vamweni vatinobhuya navo mu basa ro kucumaera vanonanga kuti vainga vecikumbira besero ra Mwari. Vonanyi zvakaitika no vacumaeri vaviri vo Umambo pavainga vecicumaera pamwepo no mwana mudoko. Kwainga kwa masikati, ngo kudaro Zvapupu zviviri izvi zva Jehovha zvainga zvapeja basa ro kucumaera, asi mwana wiya waidazve kwenda pa nyumba inotevera. Kunasa kunanga, mwana uu wakaenda ega kogogoja musuvo. Asi mwanakaji paakaviya kofunungura musuvo, vacumaeri vaviri vaya vakaviya kobhuya naye. Ivona vakashamaisika maningi, mwanakaji wiya paakananga kuti wainga wapera kuita mukumbiro kuti mundhu umweni aviye komubesera kuzwisisa Bhaibheri. Ngo kudaro vakaronga kujija Bhaibheri.

18. Ngenyi atidikani kureja-reja basa redu ro kucumaera?

¹⁸ Inga umwe wo ungano yo Cikristu, imwimwi muno basa rinosisira maningi ro kushanda pamwepo no ngirozi pa basa ro kucumaera masoko akanaka, ngokuti irona riri kuenderera mberi recikura. Mucadoreja-reja basa iri. Kudari mukaita zvese zvamunokwanisa, munozova no mudakaro mukuru pamunoenderera mberi mecizivisa “masoko akanaka ngo pamusoro pa Jesu.”—Mab. 8:35.