1. Ngozvapi zvatinodikana kuita kuti manamatiro edu adakajise Jehovha? Zve ngenyi azvizivi kureruka?

JESU wakati: “Vatendi vokadikadi vanozoromberera Baba ngo Mwiha no bzokadi, ngokuti Baba vanopsaka varombereri vakadaro.” (Johani 4:23; 6:44) Umwe nga umwe wedu anodikana ‘Kupsanga kuziva ibzo bzinonakira Tenji.’ (VaEfeso 5:10) Izvi azvizivi kureruka. Sathana anoda kuticengeja kuti tiite zviro zvinonyangajisa Jehovha. —Apokalipsi 12:9.

2. Sananguranyi kuti zvicinyi zvakaitika phedo no Dundhu Sinai.

² Sathana anoeja kuticengejesa kudini? Maitiro amweni aanoshandisa ngo o kuti tive tecikana-kana ngo pamusoro pokuti ngozvapi zvakanaka no zvakashata. Vonanyi kuti ngozvapi zvakaitika no jinja ro vaiziraeri pavainga vari phedo no kuguma pa Dundhu Sinai. Mosi wainga waenda ku dundhu, zve vandhu vainga vakamuvetera kuti abzuke. Asi ivona vakaremba kumuvetera zve vakavhunja Aroni kuti avaitire cimwari. Iyena wakaita buru ro goridhi. Perapo vandhu vakaita mabuso. Ivona vakatamba veciritenderera no kurigwadamira. Ivona vaitenda kuti ngo kugwadamira buru riya, vainga vecinamata Jehovha. Asi kuvona ciitiko ici inga ‘kubusira Jehovha Mwari,’ akucainga zviro zvaushoni. Kuna Jehovha, uko kwainga kunamata cithombe zve vazinji vavo vakafa.  (Exodo 32:1-6, 10, 28) Ngozvapi zvatinojija kuvha pa muezaniso uwu? Mucatendera kucengejwa. Jehovha anotijijisa kuti ngozvapi zviro zvakanaka no zvakashata zve anotivhunja kuti “mucadopsasa bziro bzakangora.”—Isaia 52:11; Ezekieli 44:23; VaGalàsia 5:9.

3, 4. Ngenyi zvinosisira kuziva kwakavha mafiriyadho anonasa kuzivika?

³ Jesu paainga ari pasi pano, wakaroveja vapostori vake kuti vagaje muezaniso wo kunamata kwakacena. Pa sure po kufa kwake, vapostori vakaenderera mberi vecijijisa ndhungamiriro ja Jehovha kuno vajiji vapsa. Asi sure ko kufa ko vapostori, vajijisi vokunyepa vakatanga kuviisa jijiso jokunyepa no zvirovejeso zvo cihedheni pomwe no zviceukijo mukati mo ungano. Ivona vakaguma pa kucinja njiku jo zviceukijo zvondhozvo zvoita inga zvo Cikristu. (2 VaTesalònika 2:7, 10; 2 Johani 6, 7) Uzinji wo zvirovejeso izvo unozivika maningi nyamasi, zve zvicandoramba zvecimusijira kunamata ko kunyepa pikija no zvomadhimoni. *—Apokalipsi 18:2-4, 23.

⁴ Kutenderera nyika yese, vandhu vanoreremeja maningi zviceukijo no mafiriyadho. Asi pamunoenderera mberi mecijija mavonero a Jehovha, kangaije munozovona kuti munodikana kucinja murangariro wenyu ngo pamusoro po zviceukijo zvimweni. Izvi azvizovi zvakareruka, asi ivanyi no cokwadi cokuti Jehovha anozomubesera. Ngatende tivone kwakavha zviceukijo zvimweni zvinonasa kuzivika, ngo kudaro tinozozwisisa kuti Jehovha anojizwa kudini ndizvona.

5. Ngozvapi zvinotatija kuti Jesu aazivi kubahwa mu njiku 25 ya Dezembro?

⁵ Mu nyika zinji, Natari inoceukijwa mu njiku 25 ya Dezembro zve vandhu vazinji vanorangarira kuti i njiku yakabahwa Jesu. Bhaibheri aritivhunji mweji nee njiku yakabahwa Jesu, asi irona rinotivhunja ngo mukuvo wo gore rondhoro. Ruka wakatara kuti pakabahwa Jesu Mubheterehema, “vahavisi vaiejehwa vecirindira mixambi yavo.” (Luka 2:8-11) Mu mweji wa Dezembro ku Bheterehema kunotondhora, kunona nvura zve kunowa cando, ngo kudaro vahavisi avacaizogara kunja no mushambi yavo pa usiku wondhowo. Izvi zvinotijijisenyi? Izvi zvinotatija kuti Jesu wakabahwa pa mukuvo wo kuti mugariro wo kunja wainga waushoni zve wecidakajisa, haiwa mu Dezembro. Bhaibheri no zviitiko zvimweni zvinovonesa kuti Jesu wakabahwa mu mweji jatinodanija kuti Setembro na Outubro.

6, 7. (a) Zvirovejeso zvizinji zvo Natari zvakavha kwapi? (b) Icinyi cinodikana kutindundira kuti tipe cipo?

⁶ Natari yakavha kwapi? Yakavha mu njiku huru jo cihedheni, jakadari inga mutambo unozwi Saturnaria, kuceukijwa kwaiitwa Saturno, cimwari co marimwa. Bhuku rimweni rinodanwa kuti Ensikoropedhiya Amerikana rinoti: “Zvirovejeso zvizinji zvo Natari zvakavha ngo Saturnaria, . . . umwe mutambo unoitwa kamwe pa gore. Kuvhira pondhopo, ndipona pakatanga zvirovejeso zvimweni, inga muezaniso, kubika zvokuha zvinosisira maningi, kupekejana zvipo no kubwakija mavhera”. Kusiapo izvo, mu njiku 25 ya Dezembro vaiitazve mabuso o cimwari co zuva cinodanwa Mitra.

⁷ Pikija zvakadaro, vandhu vazinji vanoceukija Natari nyamasi, avamborangariri kuti yakavha kwapi. Kwavari  Natari ndi mukana wo kuva pamwepo no mbhuri, kuha zvokuha zvaushoni no kupekejana zvipo. I zvokadi kuti tinoda mbhuri yedu no shamwari zve Jehovha anoda kuti vashandiri vake vave vanokova ku umwe no umweni. Pana 2 VaKorinto 9:7 panotivhunja kuti: “Mwari anodisa wiya anopa akadakara.” Asi Jehovha aadi kuti tipekeje ciro umweni pa njiku yo mafiriyadho. Vandhu va Jehovha vanodakarira maningi kupa zvipo zve kuva pamwepo no mbhuri pa njiku iri yese pa gore zve avaveteri ciro cokuhwirijihwa. Ivona vanoita izvo ngo rudo, haiwa ngo kuvangirijihwa.—Luka 14:12-14.

8. Kureva kuti vazivi vo ndhondho vakapa zvipo Jesu paakavha kubahwa here? Sananguranyi.

 ⁸ Kuitira kudurijira thangwe rokupa zvipo ngo mu Natari, vandhu vazinji vanonanga kuti vazivi vatatu vakaviya kopa Jesu zvipo paakavha kubahwa. I zvokadi kuti vanarume vatatu vakaenda koovona Jesu zve vakamupa zvipo. Mu nguva jo Bhaibheri cainga cirovejeso kupekeja zvipo mundhu anosisira maningi. (1 Majimambo 10:1, 2, 10, 13) Maizviziva kuti vanarume ava vainga vazivi vo ndhondho here? Ivona vaiita zvomasaramuso zve avacainamata Jehovha. Kusiapo izvo, ivona avazivi kuvhakacira Jesu paakavha kubahwa. Vakaenda koomuvhakacira paainga wa mwana wakura padoko zve wainga pa muzi.—Mateu 2:1, 2, 11.

9. Zviceukijo zvapi zviviri zvinonangwa ngo Bhaibheri?

⁹ Njiku yo kubahwa ko mwana i njiku inodakajisa. (Nduyo 127:3) Asi izvi azvirevi kuti tinodikana kuvona njiku iyi inga inosisira maningi. Rangariranyi nga izvi. Bhaibheri rinobhuya ngo zviceukijo zviviri basi. Cimwe ca Faro mambo wo ku Ejipita zve cimweni ca Mambo Herodhi Atipa. (Verenganyi Genesi 40:20-22; Marco 6:21-29.) Apana naumwe wo Majimambo aya waishandira Jehovha. Kunja kwa izvi, apana patinoverenga mu Bhaibheri kuti kuno mushandiri wa Jehovha wakamboceukija njiku yo kubahwa.

10. Makristu o kutanga aivona kudini ngo kuceukijwa ko njiku yo kubahwa?

¹⁰ Bhuku rinozwi Ensikoropedhiya rinoti: “Makristu okutanga aivona kuceukijwa ko njiku yo kubahwa inga cirovejeso co cihedheni.” Zvirovejeso izvi zvaicijikira  pa manamatiro okunyepa. Inga muezaniso, Vagiriki vo kare, vaitenda kuti mundhu umwe na umwe ano mujimu unomuvhikirira, unomuashira pa kubahwa kwake zve unomuvonerera pa kupona kwake kwese. Kuna ivona, mujimu wondhowo wainga wakabatana no cimwari cainga cakabahwa mu njiku yondhoyo no mundhuwo. Ivona vaitenda kuti mundhuwo arambe wakangwaririka waidikana kuceukija njiku yaakabahwaro. Kuvhira kare, njiku yo kubahwa inozwirana maningi no uzivi hwo zvo ndhondho no horóscopo (kufembera zvo kumbeji).

11. Jehovha anoveterenyi kotiri?

¹¹ Vandhu vazinji vanorangarira kuti njiku yo kubahwa kwavo, i njiku inosisira maningi yo kuti vanodikana kuvoneswa kuti vanosisira zve vanodiwa. Asi tingatatija rudo ku mbhuri yedu no shamwari pa nguva yese, kuciripi basi pa njiku imwe pa gore. Jehovha anoda kuti tive vanokova pamukuvo wese. (Verenganyi Maitiro o Vapostori 20:35.) Njiku jese tinogara takadakara ngo cipo co takapuwa ndi Jehovha co upenyu, haiwa ngo njiku yo kubahwa.—Nduyo 8:4, 5; 36:10.

12. Kuitisa kudini njiku yo kufa ingava yaushoni kupinda njiku yo kubahwa?

¹² Mucumaeri 7:1 inoti: “Zina rakanaka riri nane kupinda mafuta anonuhira; njiku yo kufa kupinda njiku yo kubahwa.” Ngenyi njiku yo kufa ingava iri ushoni kupinda njiku yo kubahwa? Ngokuti patinobahwa, tinonga ticito taita zviri zvese mu upenyu, zvakanaka kana zvakashata. Asi patinoshandisa upenyu hwedu kuti tishandire Jehovha zve no kuitira vamweni zvakanaka tinonga tecizviitira “Zina rakanaka,” kana mufambiro, zve Jehovha aazotikanganwi pikija tikafa. (Jobe 14:14, 15) Vashandiri va Jehovha avaceukiji njiku yo kubahwa kwavo kana  ya Jesu. Zvokadi kamare, ciitiko cimwe basi cakananga Jesu kuti vashandiri va Jehovha Vaceukije, ngo co kufa kwake.—Luka 22:17-20; Vaheberi 1:3, 4.

13, 14. Phasika yakavha kwapi?

¹³ Vandhu vazinji vanotenda kuti pavanoceukija Phasika vari kuceukija kumuswa ka Jesu. Asi zvirovejeso zvizinji  ngo pamusoro po Phasika zvinozwirana no mutambo yo kubara inoizwa ngo maceci o manyepo. Inga muezaniso, vonanyi shwiro yo cishuro no manda o Phasika. Ko makore akawanda mu zviara zviciripi zvo cikristu cishuro cinoshandiswa ceciimirira mutambo wo kubara. Bhuku rimweni rinozwi Metororojhiya rakananga kuti, mukhuva wo kupsaka manda o phasika wakavha pa mutambo unoitihwa mwari wo kubara. Zvakajeka kuti Phasika aizwirani no kumuswa kwa Jesu.

¹⁴ Kureva kuti Jehovha anodakara paanovona vandhu vecibatanija zviro zvo manamatiro o kunyepa no kumuswa ka Jesu here? Zvakajeka kuti haiwa. (2 VaKorinto 6:17, 18) Zvokadi kamare, Jehovha aazivi kumbotikumbira kuti ticeukije kumuswa kwa Jesu.

15. Mabuso o gore imbza akatangisa kudini?

¹⁵ Nyika imwe na imwe ino maitiro ayo ainoita pa kuceukija gore imbza. Pa kupera ko gore, vandhu vazinji vanoita mabuso akakura maningi. Kazinji mu mabuso aya munoizwa zvo uhure zve kumwa maningi doro. Kunja ka izvi, mabuso aya akatangira ku vahedheni. Rimwe bhuku ro Ensikoropedhiya rakati: “Varoma vaivona [njiku yo kutanga ko gore imbza] inga inosisira kuna Jano, mwari wo musuvo zve no wokutanga ko zviro. Mweji wa Janeiro wakawana zina iri ngo ndava ya Jano. Iyena wainga no hope mbiri: Imwe yakasota kumbeji, imweni sure.”

16, 17. Ngozvapi zvatinodikana kurangarira kudari tiri kuronga kuita mabuso o mucado?

¹⁶ Njiku yo mabuso o mucadho i ciitiko cinodakadisa  maningi. Zvirovejeso zvinoitwa ngo vandhu pa mabuso o mucadho zvinosiana ngo nyika. Kazinji, ivona avarangariri kwakavha zvirovejesozvo, kangaije ngokuti avazivi kuti zvirovejeso zvimweni zvinovha ku maceci o kunyepa. Mwanarume no mwanakaji vo Cikristu vanoda kucadha vanoita zvese zvavanokwanisa kuti vave no cokwadi co kuti mabuso o mucadho wavo adakajise Jehovha. Ivona vangapsakisisa matangiro o zvirovejeso zvo mabuso o mucadho zvinoitwa mu nyika yavo. Ngo kuita kudaro, vanokwanisa kuita zvisungo zvaushoni.—Marco 10:6-9.

¹⁷ Zvirovejeso zvimweni zvinoitwa zvecinangwa kuti varovorani “vagare ushoni.” (Isaia 65:11) Inga muezaniso, vandhu vamweni vanokhandirira mupunga kana zvimwenivo hazvo ku vanongaro vecicadha. Ivona vanotenda kuti kuita izvi, kunobesera varovorani kuti vave no vana, kuva vakadakara zve kupona pa mukuwo wakareba. Vanotendazve kuti zvinovabesera kuti vatame kusongana no ushati.—Verenganyi 2 VaKorinto 6:14-18.

18. Ngojapi ndhungamiriro jinodikana kushandiswa pa mabuso o mucadho?

¹⁸ Mukaji no mwamuna vo Cikristu, vanoda kuti mabuso o mucadho wavo, ave anodakajisa, anoreremejeka, zvokuti vandhu vese vanonga vari pondhopo, vajizwe ushoni. Inga muezaniso, kudari pano mundhu anoda kubhuya ciri cese kuitira vese vanongaro vari pa mabuso, aadikani kunanga zviro zvakashata, zvinopseruja kana zvinorerusa vandhu vanongaro vecicadha. (Mazwi Akangwara 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Kusiyapo zvondhozvo, mucadho wo Makristu asipi wokuitira kuvonesa “kujikuja ko upfumi.” (1 Johani 2:16) Kudari muri  kuronga kuita mabuso o mucadho, itanyi zvese zvamunokwanisa kuti muzokwanise kuceukija njiku iyi no mudakaro, haiwa ngo kusuruvara.—Vonanyi Masoko o Kupejisira, n.° 28.

19, 20. Mukhuva wo kutakanisa kopo, wakavha kwapi?

¹⁹ Mu mabuso o mucadho no mabuso amweni, vandhu vamweni vanomukhuva wo kutakanisa kopo. Panotakaniswa kopo, mundhu anonga ecida kuti umweni zvimufambire ushoni. Vamweni vanomusavo kopo javo vecitenderana na iyena. Makristu anodikana kuvona kudini izvi?

²⁰ Bhuku rimweni (International Handbook on Alcohol and Culture) rakananga kuti mukhuva wo kutakanisa kopo, kangaije wakavha ku zvirovejeso zvo mahedheni “apo vaipira zvinomwiwa ku zvimwari zvavo. Izvo zvaiizwa “inga cikumbiro” co kuti mundhu ararame ko ‘makore akawanda’ pomwe no ‘uhomi wakanaka.’” Kare vandhu vainga no mukhuva wo kumusa kopo javo, vecikumbira makomborero ku zvimwari zvavo. Asi, kuitira kuti tikomborehwe ndi Jehovha, atidikani kuitavo zvondhozvo.—Johani 14:6; 16:23.

21. Mushovonyi wo mabuso acikaithwi ngo Makristu?

²¹ Mucito matema civaringo co kwenda ku mabuso jivhunjisenyi kudari: ‘Kureva kuti mabuso ondhoo anovonesa murangariro kana mufambiro waushoni here?’ Mabuso amweni anovonesa kutamba kunomusijira uhure, kumwisa maningi doro zve kuita uhure. Mabuso  akadari angakhombija kuti kurovorana ko mwanakaji no mwanakaji kana ko mwararume no mwanarume azvizivi kushata. Angaita kuti vandhu vajikuje ngo nyika yavo. Kudari tikatora rutivi pa mabuso aya kureva kuti tinonga tecinyenya zvinonyenwa ndi Jehovha here?— Ndu. 1:1, 2; 97:10; 119:37.

22. Cicinyi cingamubesera kuti muite cisungo co kwenda kana kuti haiwa ku mabuso?

²² Makristu anodikana kunasa kungwarira kuti atame kuva pa mabuso ari ese acikakhombiji nderemejo kuna Jehovha. Mupostori Pauro wakatara kuti: “Meciha nokuti kumwa, dangani kuita bziribzese bzimweni, bziitenyi mecikoja Mwari.” (1 VaKorinto 10:31; Vonanyi Masoko o Kupejisira n.° 29.) Zvakajeka kuti asipi mabuso ese anokhwijirija zvo uhure, kubesera manamatire o kunyepa pomwe no kuita kuti vandhu vajikuje ngo pamusoro po nyika yavo. Mundhu pacake angaita cisungo co kuva pa mabuso kana kuti haiwa kudari acikahwisani no ndhungamiriro jo mu Bhaibheiri. Asi tinodikana kurangarira kuti cisungo cedu cinopsasisa kudini vamweni.

23, 24. Mungaitenyi kuti mujekesere ukama hwenyu thangwe rinomutora kuti mutame kubatikana no mabuso?

²³ Kangaije imwimwi amutori rutivi pa mabuso acikakhombiji nderemejo kuna Jehovha. Izvi zvingaita kuti vo pa mbhuri yenyu vaciripi Zvapupu zva Jehovha, varangarire kuti imwimwi amucavadi zve amucadi kupeja nguva navo. Kangaije ivona vangavona mabuso ondhoo inga mukana okuti ukama wese uungane pamwepo. Mungaitenyi pa mugariro uu? Kuno njira  jakawanda jamungavonesa ndijona kuti munovada no kuvonesa kuti ivona vanosisira kwamuri. (Mazwi Akangwara 11:25; Mucumaeri 3:12, 13) Zvakadini kuvakoka kuti muve navo pa njiku imweni?

²⁴ Mungaitenyi kudari majibaba enyu akada kuziva kuti ngenyi amubatikanivo ngo mabuso? Mungapsakisisa mu mabhuku edu pomwe no mu saiti jw, kuti muvajekesere. Asi bhasopanyi kuti mutame kuita inga muri mune wo cokwadi kana kuvavangirija kuti vatevejerevo imwimwi. Beseranyi ukama hwenyu kuti uvone kuti zvamuri kuitaro, amuripi kutozviitavo henyu, asi makaamba kuzvijija. Ivanyi makagajana zve “izwi renyu ngariite rakanaka nguva jese, rakarungwa ngo munyu.”—VaKolosi 4:6.

25, 26. Vabari vangabeseresa kudini vana vavo kuti vade ndhungamiriro jo Bhaibheri?

²⁵ Zvinosisira maningi kuti vese vanase kuzwisisa thangwe rinoita kuti vatame kutora rutivi pa mabuso amweni. (Vaheberi 5:14) Cido cedu ngo cokudakajisa Jehovha. Kudari tiri vabari, tinodikana kutora nguva kuti tibesere vana vedu kuti vazwisise pomwe no kuda ndhungamiriro jo Bhaibheri. Kudari vana venyu vakavona Jehovha inga wokadi-kadi, ivona vanozoita zvese zvavanokwanisa kuti vamudakajise.—Isaia 48:17, 18; 1 Pedru 3:15.

²⁶ Jehovha anodakara maningi paanovona kuti tinovangisira kuti timunamate ngo njira yaushoni. (Johani 4:23) Kuva vandhu vakagondeka kunoitazve kuti Jehovha adakare. Kureva kuti zvinokwanirisika kuva takagondeka mu nyika ino yakashatari here? Tinozobhuisana ngo pamusoro pazvo mu cipauko cinotevera.