1, 2. (a) Mucadho wakatangisa kudini? (b) Mwanarume wokutanga no mwanakaji wokutanga vaidikana kuzivenyi ngo pamusoro po mucadho? (Vonanyi pikica yo kutanga.)

ASIPI zvipsa kuvona vandhu vecicadha. Waro mucadho wakatangisa kudini, zve cinangwa cao ngocapi? Kuziva izvi kunozotibesera kuti tive no mavonero akanaka ngo pamusoro po mucadho no makomborero ao. Mwari wakasika mwanarume wokutanga, Adhamu, womubvunja kuti adure mazina zvinyama. Adhamu wakavona kuti zvinyama zvese zvainga no mudoni, “kaveta, kuno mundhu akuzivi kuwanika mubeseri wakaezana naye.” Ngo kudaro, Jehovha wakavatisa Adhamu hope jo majikira, womubvisa mbabvu imwe womuitira mwanakaji. Wakaviisa mwanakaji wiya kuna Adhamu, kuti ave mukaji wake. (Verenganyi Genesi 2:20-24.) Inga zvotinokwanisa kuvona, mucadho icipo cinobva kuna Jehovha.

² Pasure po makore akawanda, Jesu wakahwirijiravo zvakanangaya Jehovha mu munda wo Edheni kuti “mwanarume anozosia baba na mai, wozobatana no mukaji wake, vovaviri vanozoita muviri umwe basi.” (Mateu 19:4, 5) Zvecivoneka  kuti Mwari wakabvisa mbabvu ya Adhamu kuti aite mwanakaji wokutanga, varovorani vaidikana kuziva kuti vainga muviri umwe kana nyama imwe. Jehovha aacaidepi kuti mukaji no mwamuna varambane kana kuti mukaji ave majimwamuna anodarika umwe kana mwamuna vave no vakaji vanodarika umwe.

3. Ngocapi cainga cidisiso cikuru co mucadho?

³ Adhamu waidakara no mukaji wake, waakazoduraya Evha. Mukaji uu wainga mukwanirisi no mubeseri wake. Adhamu na Evha, vaizodakara vese inga mukaji no mwamuna. (Genesi 2:18) Cimwe cidisiso cikuru co mucadho cainga co kuzaja nyika. (Genesi 1:28) Vana vokaji no vorume vaizoda vabari vavo, asi pakufamba ko nguva vaizocadha kana kucadhwa, vova no mbhuri javo. Vandhu vaizozaja pasi no kuita paradhiso nyika yese.

4. Cicinyi cakaitika no mucadho wokutanga?

⁴ Mucadho wokutanga wakaphwanyika Adhamu na Evha pavakasiya kuzwira Jehovha. “Nyoka yo kutanga,” Sathana Dhiabhu, wakacengeja Evha womubvunja kuti ngo kuha mucero wo “muti wo uzivi hwo bzakanaka no bzakaxata” waizowana uzivi hunosisira. Sathana wakananga kuti kudari Evha akaha muti uu, waizomutendera kuziva cakanaka no cakashata. Evha aazivi kureremeja Adhamu inga musoro wo mbhuri paakatema civaringo co kuha mucero acizivi kutanga abvunjisa Adhamu. Zve ngo kuha mucero wia paakaupuwa ngo mukaji wake, Adhamu wakatama kuzwira Mwari.—Apokalipsi 12:9; Genesi 2:9, 16, 17; 3:1-6.

5. Tingajijenyi ngo madavirire akaita Adhamu na Evha kuna Jehovha?

⁵ Jehovha paakavabvunjisa, Adhamu wakapekeja ndava mukaji wake. Iyena wakati: “Mukaji wo makandipa, wandipa mucero wiya, inini ndaha!” Pa cake, Evha wakapumbha nyoka kuti yakamucengeja. (Genesi 3:12, 13) Zvakananga Adhamu na Evha kuti ngo zvakavashaishisa, zvainga zvicikabati, ngo kudaro Jehovha wakavatonga ngo kushaisha kwavo. Zvokadi kamare, muezaniso wayo i ngwajo kwatiri! Kuti mucadho ubudirire, vakaji no majimwamuna vanodikana kuzwira Jehovha no kudavira ngo zviito zvavo.

6. Mwaizosanangurisa kudini Genesi 3:15?

⁶ Pikija no zvakaita Sathana mu munda wo Edheni, Jehovha wakaita kuti vandhu vave no vetero yo kumbeji. Vetero iyi inowanika mu ciphorofita co kutanga co Bhaibheri. (Verenganyi Genesi 3:15.) Ciphorofita ico cakakhombija kuti Sathana waizocangajwa ngo “jinja” [kana mubarihwana] wo “mwanakaji.” Zvisikwa zvizinji zvo kumujimu zvakarungama zviri kushanda kumatenga, zvino ushamwari hwo phedo na Mwari. Izvona zvakadari inga mukaji kuna Jehovha. Pa cikwata co zvisikwa izvo waro Iyena waizotuma umwe kuti ‘acangaje’ Dhiabhu. Mubarihwana uu  waizoita kuti vandhu vanozwira vawanezve zvakaruzwa ngo varovorani vokutanga. Vandhu vese vanozwira vaizova no mukana wo kurarama kwenda no kwenda pasi pano, mukuzwirana no cidisiso ca Jehovha.—Johani 3:16.

7. (a) Kubvira pakapanduka Adhamu na Evha, cicinyi ciri kuitika no mucadho? (b) Bhaibheri rino mupango wapi kuitira majimwamuna no vakaji?

⁷ Kupandukira kwa Adhamu na Evha wakashaishira mucadho wavo no mucadho jese jaizoitwa. Inga muezaniso, Evha no mubarihwana wake wese wokaji, vaizohwajihwa maningi pa kubara. Vanakaji vaizodisisa majimwamuna avo, asi majimwamuna aizotonga vakaji vavo, pikija kutovaungisa inga zvatinovona nyamasi uno. (Genesi 3:16) Jehovha anovetera kuti majimwamuna ave musoro jo mbhuri jino rudo, zve anoveterazve kuti vakaji vazwire majimwamuna avo. (VaEfeso 5:33) Varovorani vo ciKristu povanoshanda pamwepo, zvineso zvizinji zvinopera.

8. Ngoyapi ndhorondho yo mucadho kuvhira mu mukuvo wa Adhamu mbhera pa Ndambi?

⁸ Adhamu na Evha vacito vafa, vakava no vana vorume no vokaji. (Genesi 5:4) Mwana wavo wokutanga, Khaini, wakazocadha no hama yake yokaji. Rameki wo mubarihwana wa Khaini, ngaanonangwa mu Bhaibheri inga mundhu wo kutanga kuva no vakaji vaviri. (Genesi 4:17, 19) Kubvira mu mukuvo wa Adhamu mbhera pa mukuvo wa Nowa, vandhu vashoma ngo vainamata Jehovha. Abheri, Enoki na Nowa no mbhuri yake, vainga vamweni vavo. Bhaibheri rinonanga kuti mu mukuvo wa Nowa, “vana va Mwari, [vakavona] kuti vasikane vainga vakaseja,” ngo kudaro, ‘vakatora vanakaji vaya vakasejesesa.’ Asi izvi azvicaengepi zvocibarihwe, zve ngirozi jondhojo no vanakaji vakabara vana vaenga magakanyara o ugevenga aidanijwa kuti vaNefirimu. Pa mukuvo uwo, “kuxata ko vandhu kwakakura mu nyika” zve “njiku jese vairangarira mu mwoyo mavo kuita bzakaxata.”—Genesi 6:1-5.

9. Jehovha wakaitenyi no vashati mu njiku ja Nowa, zve tinojijenyi ngo zvakaitika mu mukuvo wondhowo?

⁹ Jehovha wakananga kuti waizoviisa ndambi pa nyika kuti aparaje vandhu vese vakashata. “Noa, mucumaeri wo kururama,” wakabvunja vandhu ngo pamusoro po kuviya ko ndambi. (2 Pedru 2:5, BMAA) Asi ivona avazivi kupurukira Nowa ngokuti vaenga vakabatikana maningi ngo zvo upenyu hwavo hwo njiku ngo njiku, zvaibatanija kurovorana. Jesu wakaezanisa mukuvo wa Nowa no mukuvo wedu uno. (Verenganyi Mateu 24:37-39.) Nyamasi uno, vandhu vazinji avapurukiri masoko edu ngo pamusoro po masoko akanaka o Umambo hwa Mwari. Tiri kucumaira masoko aya nyika ino yakashata icito yaparajwa. Tingajijenyi ngo mugariro wo mu nguva yo Ndambi? Atidikani kuregera kuti zviro zvakadari inga mucadho no kuva no vana zvive zvinosisira maningi kotiri zvokuti tikanganwe kuti njiku ya Jehovha yaaphedo.

10. (a) Kuno vazinji, mufambiro wapi wo vatano waitora rutivi mu upenyu hwavo? (b) Abhirahama na Sara vakagajisa kudini muezaniso wakanaka mu mucadho wavo?

¹⁰ Nowa no vana vake vatatu vaenga no mukaji umwe umwe. Asi pa kupera ko  Ndambi, vanarume vazinji vaenga no vakaji vanodarika umwe. Uhure hwaiitwa ngo vazinji zve waitotora rutivi pa zvirovejeso zvo kunamata. Abhirahama na Sara povakathutha kuenda Kanani, vaitendenejwa ngo vandhu vainga no mufambiro wakashata, vacikareremeji mucadho. Jehovha wakaparaja madhorobha o Sodhoma no Gomora ngokuti vandhu vo mondhomo vaenga no mufambiro jakashata maningi. Abhirahama waisiyana no vandhu vondhovo. Iyena waenga musoro waushoni wo mbhuri, zve Sara wakagaja muezaniso wakanaka inga mukaji anozwira. (Verenganyi 1 Pedru 3:3-6.) Abhirahama wakaita kuti mwana wake Izaki acadhe no mwanakaji wainamata Jehovha. Zve Izaki wakaitavo zvondhozvo ku mwana wake Jakobe, uwo wakazobara vana vakazova majiteteguru o ukama 12 hwa Iziraeri.

11. Mutemo wa Mosi waijiviririsa kudini vaIziraeri?

¹¹ Pa kufamba ko nguva, Jehovha wakaita citenderano, kana kuzwirana, no jinja ra Iziraeri. Iyena wakavapa Mutemo wa Mosi, uwo wakabesera kujivirira majimwamuna no vakaji pa kunamata kwavo Jehovha. Inga muezaniso, kwaenga no mutemo ngo pamusoro po zvirovejeso zvo mucadho, kubatanija cirovejeso co kuva no vakaji vazinji, zve vaIziraeri avacaitendehwepi kucadha no vainamata zvimwari zvimweni. (Verenganyi Deuteronòmio 7:3, 4.) Paizobuda zvineso zvikuru mu mucadho, vakuru vaibesera. Kwaengazve no mutemo jairambisa kutama kugondeka, ushanje no kufiningirira wo wakarorana naye. Kurambana kwaitendehwa, asi jaengepo mutemo kuti jijivirire umwe na umwe wo varambanaro. Inga Muezaniso, mwanarume waizoramba mukaji wake ngokuti “wakavona kwaari ciro cakaxata.” (Deuteronòmio 24:1) Bhaibheri arisananguri kuti icinyi caenga “ciro cakaxata,” asi mwamuna avacaibesehwepi kuti kuramba mukaji wavo ngo zviro zvidoko.—VaLevi 19:18.

12, 13. (a) Vanarume vamweni vaitajisa kudini vakaji vavo mu njiku ja Marakia? (b) Nyamasi uno, kudari mundhu wakabhabhatijwa akatora mukaji kana mwamuna wo umweni, ngo wapi ungava muviyo?

¹² Munjiku jo muphorofita Marakia, majimwamuna mazinji o ciJudha aishandisa mathangwe akawanda kuti arambe vakaji vao. Vanarume avo vairamba vakaji vavo ngokuti vari kuda kurovora vasikane kana vanakaji vacaishandirepi Jehovha. Mu mukuvo wa Jesu, vaJudha vaindoramba vakaji vavo “ngo ndava iriyese.” (Mateu 19:3) Jehovha Mwari wainyenya vairambana zviciripi pa mutemo.—Verenganyi Malakia 2:13-16.

¹³ Nyamasi uno, kutama kugondeka mu mucadho akutendehwi pakati po vashandiri va Jehovha zve akunyanyi kuitika. Asi ngatiti kuti mundhu wakabhabhatijwa wapombora perepo woramba waakarovorana naye kuti arovorane no umweni. Kudari akatama kukhauya, anojingwa kuti ungano irambe yakacena. (1 VaKorinto 5:11-13) Mundhuwo anodikana kuvonesa “micero [yo] kutenderuka” kana kukhauya acito waviiswazve mu ungano. (Luka 3:8; 2 VaKorinto 2:5-10) Azvizivi kunangwa kuti mukuvo wakadini waanodikana kupeja acito waviswa mu ungano. Zvokadi, zvingapeja gore kana makore mazinji kuti mushaishi atatije kuti wakhauyadi kamare kuti  ahwirijwezve mu ungano. Pikija zvakadaro, mundhuwo ‘anozoenda pa nyasi po utongi hwa Mwari.’—VaRoma 14:10-12; vonanyi Murindiri wo 1 ya Musekwa 1980, mapheji 31-32, mu Ciputukezi.

14. Ngocapi cidisiso cikuru cakaitwa ngo Mutemo?

¹⁴ Iziraeri yaitungamirihwa ngo Mutemo wa Mosi pa makore anodarika 1.500. Mutemo wakabesera vandhu va Mwari mu njira jakawanda. Inga muezaniso, wakabesera vandhu kuti vatonge zvineso zvo mbhuri zve wakavatungamirira mbhera ka Mesia. (VaGalàsia 3:23, 24) Jesu paakafa, Mutemo wakapera zve Mwari wakaita nasiriro imbza. (Vaheberi 8:6) Asi, zviro zvimweni zvaitendehwa ngo Mutemo wa Mosi zvaenga azvicatendehwizve ku maKristu.

15. (a) Ngoyapi inodikana kuva ndhungamiriro ku mucadho mu ungano yo ciKristu? (b) Ngozvapi zvinodikana kurangarira muKristu paanorangarira ngo kurambana?

¹⁵ Njiku imweni vaFarisi vakaitira mubvunjo Jesu ngo pamusoro po mucadho. Jesu vakadavira kuti Mwari wakatendera vaIziraeri kuti varambane ngo Mutemo wa Mosi pikija kuti andizvopi zvaaida kubvira pa kutanga. (Mateu 19:6-8) Mupinguro wa Jesu wakatatija kuti zvaida Mwari pa kutanga ngo pamusoro po mucadho ndizvona zvaizova ndhungamiriro kuitira maKristu wari. (1 Timoti 3:2, 12) Inga “muviri umwe,” vakarovorana vakaitwa kuti vagare vese. Rudo hwavo kuna Mwari no rudo hwavo umwe ku umweni hwaizovaita kuti vagare vakabatana. Varovorani vanorambana kuciripi ngo ndava yokuti umwe wavo wahura avazivi kusujunuka kuti vacadhe no umweni. (Mateu 19:9) Mundhu angada kuregerera waakarovorana naye kudari akahura wokhauya. Izvi ngo zvakaitika Hoseya paakaregerera kuhura ko mukaji wake, Gomeri, zve Jehovha paakaregerera Iziraeri yokukhauya. (Hoseya 3:1-5) Kusiapo izvo, kudari mundhu akazviziva kuti mukaji wake kana mwamuna wake wakahura asi wotendera kuita bonde naye zvinoreva kuti wamuregerera. Zvikadaro, apacina thangwe ro mu Matahwa rinovatendera kuti varambane.

16. Jesu wakanangenyi ngo pamusoro po kutama kucadha?

¹⁶ Jesu wakananga kuti thangwe rimwe basi rinoitisa kuti maKristu okadi arambane i kuhura. Perepo wakabhuya ngo “vaya vakapuwa” cipo co kugara vacikazivi kucadha. Jesu wakati: “Ndiani anokwanisa kubzizwa, ngaabzizwe.” (Mateu 19:10-12) Vazinji vanokheta kugara vacizivi kucadha ngokuti vanoda kushandira Jehovha vacina ciphingo, vanodikana kubongwa ngo civaringo cavo.

17. Icinyi cingabesera muKristu kuti ateme civaringo cokuti acadhe kana kuti haiwa?

¹⁷ Icinyi cingabesera mundhu kuti ateme civaringo co kugara acizivi kucadha kana kuti acadhe? Mundhu anodikana kuvona kuti anokwanisa here kusakurira cipo co kutama kucadha. Mupostori Pauro wakasimba kutama kucadha. Asi iyena wakanangazve kudari: ‘Ngo ndava yo kuparajika ko uhure, mwanarume umwe nga umwe ngaave no mukaji wake zve mwanakaji umwe nga umwe ngaave no mwamuna wake.’ Pauro wakanyengejera kudari: ‘Asi kuno vacikakwanisi kuzvibata, ngavarovore kana kurovohwa, ngo kuti zviri nane kurovora kana kurovohwa, kusiapo kupsa.’ Ngokudaro, mundhu angasunga kucadha  kuti atame kuregera kuti zvidisiso zvake zvo vatano zvimugumise pa kuita cinyamundundu kana kuita uhure. Asi, vacizivi kucadha vanodikana kuzvipopora kuti vaana ndanga inofanera kuri vacadhe kana kuti haiwa. Pauro wakati: ‘Kudari pano mundhu ari kurangarira kuti ari kuposa ngo kurarama acikazivi kurovora kana kurovohwa, kudari waaruka, izvi ngo zvinofanera kuitika, ngaaite zvaanoda; anonga acikaposi. Ngavarovore kana kurovohwa.’ (1 VaKorinto 7:2, 9, 36, Shanduro yeNyika Itsva; 1 Timoti 4:1-3) Mundhu aadikani kubvunjwa kuti acadhe ngokuti ano zvido zvakavanga zvo kuita vatano zviya zvinosonganavo weya no vazinji pa ujaha hwavo. Pamweni mundhu endhowo aato waibva zvakakwana kuti atore mutoro jo mucadho.

18, 19. (a) Mucadho wo ciKristu unodikana kutangisa kudini? (b) Tinozobhuyenyi pa musoro unotevera?

¹⁸ Mucadho wo ciKristu unodikana kutangwa ngo mwanarume wakabhabhatijwa no mwanakaji wakabhabhatijwa vanoda Jehovha ngo mwoyo wavo wese. Ivona vanodikanavo kudisana maningi zvokuti vanoda kurarama vese upenyu hwavo hwese. Jehovha anozovakomborera ngokuti wakazwira mbhangiro yo kucadha “basi . . . mwa Tenji.” (1 VaKorinto 7:39) Mucadho wavo unozobudirira kudari vakaramba vacizwira mbhangiro yo Bhaibheri.

¹⁹ Nyamasi uno, tiri kurarama mu “njiku jokupejisira,” zve vandhu vazinji avana mugariro jinodiwa kuti mucadho ubudirire. (2 Timoti 3:1-5) Pa musoro unotevera, tinozojija ngo zviambi zvinosisira zvo Bhaibheri zvingabesera maKristu kuti ave no mucadho wakadakara no unobudirira pikija no zvineso zvakawanda. Izvi zvinozoabesera kuti aenderere mberi acifamba mu gwanja ro kuupenyu hucikaperi.—Mateu 7:13, 14.