1, 2. (a) Zvapupu zva Jehovha zvakasiyana kudini no zviara zvimweni? (b) Ticajijenyi pa musoro uu no unozari?

KAZINJI vandhu vanobvunjisa Zvapupu zva Jehovha kuti, “ndiyani mutungamiriri wenyu?” Ivona vanobvunjisa izvo ngokuti zviara zvizinji zvina mwanarume kana mwanakaji anozvitungamirira. Asi zvinotidakajisa kunanga kuti, Mutungamiriri wedu asipi mundhu acizivi kukwana. Kaveta, Mutungamiriri wedu ndi Jesu Kristu. Zve iyena anozwira Baba no Mutungamiriri wake, Jehovha.—Mateu 23:10, Shanduro yeNyika Itsva.

² Kunazve cikwata co vandhu cinodanijwa kuti, “muranda wakagondeka no wakangwara,” ciri kutungamirira vandhu va Mwari pasi pano, nyamasi uno. (Mateu 24:45) Asi tingazvizivisa kudini kuti Jehovha kamare ari kuvatungamirira acishandisa Mwana wake? Ticavona mathangwe matatu okuti ngenyi tinozvithembadi izvo. Asi pikija Jehovha waishandisa vandhu kuti vatungamirire vandhu vake, zvakajeka kuti ndiyena waivatungamirira zve acindori kuvatungamirira.—Isaia 58:11.

3. Mosi waiwanira kwapi simba ro kutungamirira va Iziraeri?

³ Mujimu mucena wakapa simba vaimiriri va Mwari.  Mwari wakakheta Mosi kuti ave mutungamiriri wo vaIziraeri. Zvicinyi zvakamubesera kuti aite mutoro mukuru wakadaro? Jehovha wakapa Mosi “mujimu Wake wakacena.” (Verenganyi Isaia 63:11-14.) Ngokudaro, Jehovha ambhwine ngaaitungamirira vandhu vake, ngokuti Mosi waibesehwa ngo mujimu mucena wake.

4. Ngozvapi zvaikhombija kuti Mosi waenga no mujimu wa Mwari? (Vonanyi pikica yo kutanga.)

⁴ Vandhu vaizvivona kuti Mosi waenga no mujimu wa Mwari here? Vaizvivona! Mujimu mucena wa Jehovha waikwanisisa Mosi kuti aite mushamaiso no kuita kuti zina ra Mwari rizivike ndi Faro, mutongi mukuru wo Ejipita. (Exodo 7:1-3) Mujimu mucena wakabeserazve Mosi kuti ave mutungamiriri ana rudo no anosengerera. Waisiyana maningi no vatungamiriri vohasha no voumbau vo nyika jimweni. (Exodo 5:2, 6-9) Zvakajeka kuti Jehovha ngaakakheta Mosi kuti ave mutungamiriri wo vandhu vake.

5. Ngovapizve vakapuwa mujimu mucena ndi Jehovha kuti vatungamirire vandhu vake?

⁵ Ngovapizve vakapuwa mujimu mucena ndi Jehovha kuti vatungamirire vandhu vake? Bhaibheri rinoti: ‘Joxwa mwana wa Nuni waizara ngo [‘mujimu,’ Shanduro yeNyika Itsva] wo kuziva.’ (Deuteronòmio 34:9) Mujimu “wa Mwari wakaderuka panyezuru pa Gideoni.” (Vatongi 6:34) Zve Mujimu “wa Mwari wakagumira Davidi.” (1 Samueli 16:13) Vese ava vakathemba mujimu wa Mwari kuti waizovabesera kuita zvovacaikwanisa ngo simba ravo. (Joxwa 11:16, 17; Vatongi 7:7, 22; 1 Samueli 17:37, 50) Zvakajeka kuti ndi Jehovha waivapa simba ro kuita zviro zvakakura, ngokudaro ndiyena waifanera kusimbwa.

6. Ngenyi Mwari waida kuti vandhu vareremeje vatungamiriri mu Iziraeri?

⁶ VaIziraeri vaidikana kuitenyi povakavona kuti mujimu mucena wa Mwari waipa simba Mosi, Joshuwa, Gidhioni, na Dhavhidhi? Vaidikana kuvareremeja. Vonanyi kuti vandhu povain’gun’gutira Mosi, Jehovha wakabvunjisa kuti, “mbhera rini vandhu ava vanozondinyenya?” (Bzviverengo 14:2, 11) Zvakajeka kuti Jehovha ngaakakheta vandhu avo kuti vatungamirire vandhu Vake. Vandhu povaivazwira, vaitozwira Jehovha inga Mutungamiriri wavo.

7. Mosi waibesehwa kudini ngo ngirozi?

⁷ Ngirozi jaibesera vaimiriri va Mwari. (Verenganyi Vaheberi 1:7, 14.) Mwari waishandisa ngirozi kuti atungamirire Mosi. Pakutanga, ngirozi “yakamubudira pa muriro wo fusi” yomupa basa ro kosujunura no kutungamirira vaIziraeri. (Maitiro o Vapostori 7:35) Hwocipiri, Mwari wakashandisa ngirozi kuti ape Mutemo Mosi kuitira kuti ajijijise vaIziraeri. (VaGalàsia 3:19) Hwocitatu, Jehovha wakamubvunja kuti, “endai koseseja vandhu kuenda ku ndau yo ndakananga. Ngirozi yangu inozokutungamirira.”  (Exodo 32:34) Bhaibheri arinangi kuti vaIziraeri vakavona ngirozi iciita zvanangwari. Asi, ngo majijisiro no matungamiriro aiita vandhu Mosi, zvaitatija kuti waibesehwa ngo ngirozi.

8. Ngirozi jakabesera kudini Joshuwa na Ezekia?

⁸ Ndiyanizve vakabesehwa ngo ngirozi? Bhaibheri rinonanga kuti “nduna yo masoca” a Jehovha, yakabesera Joshuwa kuti awine pa kuhwisana no vaKanani. (Joxwa 5:13, 14; 6:2, 21) Tevere, Mambo Ezekia paaitungamirira vandhu va Mwari, cikwata cikuru co masoca o vaAsiria vaikhara vaciti vaizoparaja Jerusarema. Pa usiku humwe basi, “ngirozi ya Tenji Mwari yakaza youraya mu koponi yo vaAsíria zana na makumasere na bzixanu bzo bziuru bzo vandhu (185.000).”—2 Majimambo 19:35.

9. Pikija vaimiriri va Mwari avacaikwana, vaIziraeri vaidikana kuitenyi?

⁹ Ngirozi i zvisikwa zvakakwana. Asi, vandhu vojaibesaro avazivi kukwana. Inga muezaniso, hwendo humweni Mosi aazivi kukuja Jehovha. (Bzviverengo 20:12) Joshuwa aazivi kubvunjisa Mwari zvokuita, vaGibhioni povaida kuita citenderano naye. (Joxwa 9:14, 15) Pa mukuvo umweni, Ezekia wakajikuja. (2 Kronike 32:25, 26) Pikija vandhu ava avacaikwana, vaIziraeri vaidikana kuteveja ndhungamiriro javo. VaIziraeri vaikwanisa kuvona kuti Jehovha waishandisa ngirozi kuti jivabesere. Zvakajeka kuti ndi Jehovha waitungamirira vandhu vake.

10. Mosi waitungamirihwa kudini ngo Mutemo wa Mwari?

¹⁰ Soko ra Mwari raitungamirira vaimiriri vake. Bhaibheri rinonangira mutemo wakapuwa vaIziraeri inga “muthetho . . . [wa] Mosi.” (1 Majimambo 2:3) Asi Bhaibheri rinojekesa kuti ndi Jehovha wakapa vaIziraeri mutemo ijo. Na Mosi waitojizwiravo. (2 Kronike 34:14) Inga muezaniso, Jehovha naamubvunja kuti avake tabherinakeri, “Mosi wakabziita. Wakaita bzese bzaakapangwa ndi . . . Mwari.”—Exodo 40:1-16.

11, 12. (a) Joshuwa no majimambo aitonga vandhu va Mwari vaidikana kuitenyi? (b) Soko ra Mwari rakabesera kudini vaitungamirira vandhu vake?

¹¹ Joshuwa waenga no divi ro Soko ra Mwari paakava mutungamiriri, zve Jehovha wakamubvunja kuti, “[‘riverengei ngo izwi riri pasi,’ Shanduro yeNyika Itsva] usiku no masikati, basopai kuti uteveje bzese bzakatahwemo.” (Joxwa 1:8) Mambo waizotonga vandhu va Mwari, vaidikanavo kuverenga Mutemo njiku jese, kutara khopi yawo no kuzwira “mazwi ese o mupango uu ecitevejavo matongero” ao.—Verenganyi Deuteronòmio 17:18-20.

¹² Soko ra Mwari rakabesera kudini vaitungamirira vandhu vake? Rangariranyi basi muezaniso wa Mambo Josia. Pakawanika bhuku ro mutemo wa Mosi, mutari wa Josia wakatanga kumuverengera. * (Vonanyi masoko o pasi.) “Pa kuzwa mazwi akatahwa mu buku ro Mupango, mambo wakamwesa bzokusimira.” Soko ra Mwari rakaitisa kuti Josia aphwanye-phwanye zvithombi zvese munyikemo no kunasirira kuceukijwa kukuru ko Phasika, kucito kwakaitikazve kwakadaro. (2 Majimambo 22:11; 23:1-23) Josia no vatungamiriri vamweni vaigondeka vainasiririka kuti vacinje ndhungamiriro jovaipa vandhu va Mwari, ngokuti vaiteveja  Soko Rake. Cinjo ijo jakabesera vandhu va Mwari kuti vamuzwire.

13. Vatungamiriri vo vandhu va Mwari vaisiyana kudini no vo majinja amweni?

¹³ Vatungamiriri vo majinja amweni vaitungamirihwa ngo uzivi hucikashandi hwo vandhu. Inga muezaniso, vatungamiriri vo vaKanani no vandhu vavo vaiita zviro zvaisisimuja kana kuthyisa, zvaibatanija kuita usumbaji, kuvatana ko mwanarume no mwanarume, mwanakaji no mwanakaji, kuvatana no zvinyama, kuita mupiro vana vavo no kunamata zvithombi. (VaLevi 18:6, 21-25) Vatungamiririvo vo vaBhabhironi no vaEjipita avacaenga no mutemo jo uceni jaengaya no vandhu va Mwari. (Bzviverengo 19:13) Asi, vandhu va Mwari vaivona kuti vatungamiriri vavo vokugondeka ava vaivavangisa kudini kuti kunamata kwavo kugare kwakacena, vave vakacena kumuviri no kuramba ruvatano hucizivi kucena. Zvakajeka kuti Jehovha waivatungamirira.

14. Ngenyi Jehovha waipangira vatungamiriri vamweni vo vandhu vake?

¹⁴ Asipi majimambo ese aitonga vandhu va Mwari aitevera ndhungamiriro jake. Vatungamiriri avo vo kutama kugondeka, vairamba kuteveja ndhungamiriro jo mujimu mucena wake, ngirozi jake no Soko rake. Pa nguva jimweni, vatungamiriri avo vaipangihwa kana kucinjwa ndi Jehovha. (1 Samueli 13:13, 14) Pa kufamba ko nguva, Jehovha wakazogaja mundhu waizova mutungamiriri wakakwana.

15. (a) Zviphorofita zvakatatijisa kudini kuti mutungamiriri wakakwana waiviya? (b) Mutungamiriri wakakwana waenga iyani?

¹⁵ Ko mazana o makore, Jehovha wakapikira kuti anozogaja mutungamiriri wakakwana wo vandhu vake. Inga muezaniso, Mosi wakabvunja vaIziraeri kuti Jehovha Mwari “anozosana muporofeti wakaezana neni, pakati pako no pakati po hama jako, na iwewe unozomuzwira.” (Deuteronòmio 18:15) Isaia wakananga kuti Mundhu umwe anozova “mutungamiriri no mutongi.” (Isaia 55:4) Zve Dhanyeri wakatara ngo pamusoro pa Mesia, wiya waizova “Mutungamiriri.” (Danieli 9:25) Pakupejisira, Jesu Kristu wakazvikhombija inga “Mutungamiriri” wo vandhu va Mwari. (Verenganyi Mateu 23:10, Shanduro yeNyika Itsva.) Vajiji va Jesu vaimutevera ngo mwoyo wese zve vaitenda kuti iyena wakakhetwa ndi Jehovha. (Johani 6:68, 69) Cicinyi cakavakhohwesa kuti Jesu Kristu ndiyenadi anozoshandiswa ndi Jehovha kuti atungamirire vandhu vake?

16. Zvicinyi zvakatatija kuti Jesu wakapuwa simba ngo mujimu mucena?

¹⁶ Jesu wakapuwa simba ngo mujimu mucena. Jesu naapera kubhabhatijwa, Johani wakavona “gore rakazauka, wobjuka ngo panyezuru pake mujimu mucena wakadari inga njiva.” Ngo kukasika, “mujimu wakamuendesa ku bani ro bzipare.” (Marco 1:10-12) Pa mushando wa Jesu pasi pano, mujimu mucena wa Mwari wakamupa simba kuti ajijise no kuita mushamiso. (Maitiro o Vapostori 10:38) Kusiapo izvo, mujimu mucena wakamubesera kuti atatije mugariro jakadari inga rudo, mudakaro no gonda rakavanga. (Johani 15:9; Vaheberi 12:2)  Apana mutungamiriri umweni wakava no citatijo cakadari co mujimu mucena wa Mwari. Zvakajeka kuti Jehovha wakakheta Jesu inga mutungamiriri.

17. Ngirozi jakaitenyi kuti jibesere Jesu?

¹⁷ Jesu wakabesehwa ngo ngirozi. Jesu naandopera kubhabhatijwa, “[“ngirozi,” BMAA] jakaza komubatira.” (Mateu 4:11) Nguva nganani acito wafa, “ngirozi yo mugore yakamugumira, yomunyaraja [kana kumuvangisa].” (Luka 22:43) Jesu waizviziva kuti Jehovha anozotumira ngirozi kuti imubesere paaida besero.—Mateu 26:53.

18, 19. Soko ra Mwari raitungamirira kudini upenyu hwa Jesu no kujijisa kwake?

¹⁸ Jesu waitungamirihwa ngo Soko ra Mwari. Kubvira pa kutanga ko mushando wake mbhera pa kufa kwake pa danda ro kutambujikira, Jesu waitendera kuti matahwa amutungamirire. Pikija paaifa, wakanangira zviphorofita zvainanga ngo pamusoro pa Mesia. (Mateu 4:4; 27:46; Luka 23:46) Asi, vatungamiriri vo zviara vo pamukuvo wondhowo vaisiyana maningi na Jesu. Ivona vaikheta kuphurusa Soko ra Mwari poricaizwirana no jijiso javo. Jesu wainokora Soko ra Mwari paaibhuya ngo pamusoro pavo, aciti: “Bvumbo iri rinondireremeja ngo muromo, kaveta mwoyo waro uri ndhambo na inini. Vanondipira biresi muphaxo, vacijijisa mazwi o vandhu.” (Mateu 15:7-9) Jehovha acaizokheta vandhu vacikateveji Soko rake kuti vatungamirire vandhu vake.

¹⁹ Jesu waishandisazve Soko ra Mwari paaijijisa vandhu. Paaiphikizwa ngo vatungamiriri vo zviara, aacaishandisa ungwaru hwake kana zvaanoziva mu upenyu kuti avadavire. Kunja kwa izvo, waivajijisa acishandisa Matahwa. (Mateu 22:33-40) Zve Jesu waikahamarisa vamweni  ngo zvaaisumura ngo pamusoro po upenyu hwake mugore kana ngo kusikwa ko pasi no mudenga. Ngondava yo rudo hwake no Soko ra Mwari, waidisisa kuzvibvunja vamweni, no ‘kuvabeura hwiru kuti vazivisise Matahwa.’—Luka 24:32, 45.

20. (a) Jesu waireremejesa kudini Jehovha? (b) Musiyano wapi waengepo pa murangariro wa Jesu no wa Herodhi Agripa Wokutanga?

²⁰ Pikija vapurukiri va Jesu vaikahamara ngo mavereketero ake, iyena nguva jese waipa kureremejwa kwese ku Mujijisi wake, Jehovha. (Luka 4:22) Mukhupuki umweni paakaeja kumureremeja ngo kumudanija kuti “Mujijisi wauxoni,” Jesu wakajidodokesa, woti: “Unondidana ngenyi wauxoni? Apana wauxoni, aciripi Mwari.” (Marco 10:17, 18) Asi, Herodhi Agripa Wokutanga wakava mutungamiriri mu Judheya, pa makore masere akazotevera wainga no mugariro jakasiyana maningi no ja Jesu. Pa musongano mukuru njiku imweni, Herodhi wakasimira nguvo ya mambo yaidhura no kuseja. Vandhu povaimuvona no kumupurukira, vakamima vaciti: “Mazwi aya ngha mwari, asipi o mundhu”! Herodhi waida maningi kukujwa. Waro zvicinyi zvakazoitika? “Mukuvo wondhowo, ndhumwa ya Mwari yakamutaka, ngokuti yena wakatama kureremeja Mwari: wakahiwa ngo honye, wofa.” (Maitiro o Vapostori 12:21-23) Zvakajeka kuti Jehovha aazivi kukheta Herodhi kuti ave Mutungamiriri. Mukusiyana, Jesu wakatatija kuti Mwari wakamukheta, zve waireremeja Jehovha nguva jese inga Mutungamiriri Mukuru-kuru wo vandhu Vake.

21. Ticazojijenyi pa musoro unozari?

²¹ Jehovha waida kuti Jesu ave Mutungamiriri ko makore akawanda. Naamuswa, Jesu wakabvunja vajiji vake kudari: “Ndapuwa simba rese mugore no pasi pano.” Wakaengejera kudari: “Zivanyivo kuti ndinemwi njiku jese mbhera kupejisira ko nyika.” (Mateu 28:18-20) Asi Jesu angatungamiririsa kudini vandhu va Mwari pasi pano kuveni iyena i cisikwa cicikavoneki ciri mugore? Jehovha waizoshandisa iyani kuti aimirire Jesu pasi pano? Zve maKristu aizozivisa kudini vaimiriri va Mwari? Musoro unozari unozodavira mubvunjo ijo.