1, 2. (a) Vandhu vari kuitenyi kuti vawane rusujunuko? (b) Muviyo wakona ngowapi?

NYAMASI uno, ku mativi akasiyana-siyana o nyika vandhu vari kubhuya ngo pamusoro po kuva no zvitendehwa zve no rusujunuko umwewo. Vamweni vanoda kusujunuhwa pa kushaisha kutajwa, pa mukheto no urombo. Vamweni vanoda rusujunuko kuti vanange zvavanoda, vakhete zvavanoda, zve vapone manera avanoda. Kwese vandhu vari kuda rusujunuko.

² Kuti vawane rusujunuko, vandhu vanoronga kuita zvitereka zve vanotomukirana kamare. Waro kunanga kuti vanouwana rusujunuko hwovanodaro here? Haiwa. Kazinji muviyo i dambujiko atee kutofa kamare. Magama a Mambo Soromona anowanika pana Mucumaeri 8:9 ngo okadi kamare: “Varipo vandhu vanotonga panyezuru po vamweni, kuti vavaxuphe.”

3. Tingaitenyi kuti tiwane mudakaro no rupfaro hwokadi-kadi?

³ Bhaibheri rinotibvunja zvatinodikana kuita kuti tiwane mudakaro no rupfaro hwokadi-kadi. Mujiji Jakobo wakananga kudari: ‘Ndiani anopurukisisa mutemo wakaperera wo  rusujunuko, wouteveja . . . ndiyena anomucena no bzaanoita.’ (Jakobo 1:25) Mutemo wakaperera unobva kuna Jehovha zve iyena anonasa kuziva zvatinoda kuti tive vakadakara kamare zve tino rupfaro. Jehovha wakapa Adhamu na Evha rusujunuko hwokadi-kadi no zvese zvaidiwa kwavari kuti vave vakadakara.

4. Adhamu na Evha vainga no rusujunuko hwakadini? (Vonanyi pikica yo kutanga.)

⁴ Patinoverenga Genesi cipauko 1 no 2, tinozwa kuti Adhamu na Evha vainga no mukhaindi wo rusujunuko hwo kuti vandhu nyamasi uno avazohuwanizve nee kutodini. Adhamu na Evha vainga no zvese zvavaida, avacaithya ciri cese, akuna waishaisha kuvataja. Avacaikaya-kaya ngo cokuha, basa, kuhwaja, kana rufu. (Genesi 1:27-29; 2:8, 9, 15) Asi kunanga kuti rusujunuko hwavo wainga ucina mugano here? Ngativone.

5. Pikija no zvinorangarira vazinji, zvicinyi zvinodiwa kuti vandhu vawane rusujunuko?

⁵ Vazinji vanorangarira kuti kuva no rusujunuko hwokadi-kadi zvinoreva kuita zvavanoda vacikatorangariri muviyo wo zviito zvavo. Bhuku The World Book Encyclopedia rinonanga kuti rusujunuko “i kukwanisa kutema civaringo no kutendera muviyo wakona.” Asi, irona rakananga kuti vandhu vanovona kuti vakasujunuka kudari utongi ukatama kudira mugano ngo maitiro acizivi kurungama, acikasisiri kana anonyanyisa. Izvi zvinovonesa kuti kudira mugano kunodiwa kuitira kuti vandhu vese vave no rusujunuko. Asi ndiani anotendehwa kutema civaringo co kuti mugano uwu wakarungama, unodiwa zve wakaezanana?

6. (a) Ngenyi Jehovha basi ngaano rusujunuko ucina mugano? (b) Mukhaindinyi hwo rusujunuko unodikana kuva no vandhu zve ngenyi?

⁶ Zvinosisira maningi kuceukija kuti Jehovha Mwari basi ngaano citendehwa cakaperera co rusujunuko ucina mugano. Ngenyi? Ngokuti ndiyena wakasika zvese zve ndiyena Mutongi mukuru-kuru mugore no pasi. (1 Timoti 1:17; Apokalipsi 4:11) Mambo Dhavhidhi wakashandisa magama akaseja kuti adurujire cigaro ca Jehovha. (Verenganyi 1 Kronike 29:11, 12.) Mukusiyana, rusujunuko hwo zvisikwa zvese mugore no pasi, uno mugano. Uno paunogumira. Jehovha Mwari anoda kuti tizwisise kuti iyena basi ngaano citendehwa co kutema civaringo cokuti mugano uwu wakarungama, unofanera zve wakaezanana. Kubvira pa kutanga kamare, Jehovha wakagaja mugano kuitira zvisikwa zvake.

7. Ngo zvapi zviro zvimweni zvatinodikana kuita asi patinozviita tinodakajihwa?

⁷ Pikija Adhamu na Evha vainga no rusujunuko hwakakura, ihwona hwainga no mugano. Humweni hwakona hwainga hwo cibarihwe kwavari. Inga muezaniso, kuti varambe vecirarama, vaidikana kufema, kuha no kuvata. Zvaida kureva kuti ivona avacainga no rusujunuko here? Haiwa. Zvokadi, Jehovha wakava no cokwadi co kuti kuita zviro izvi kwaizovapa mudakaro. (Nduyo 104:14, 15; Mucumaeri 3:12, 13) Tese tinodakajihwa ngo kufema mwiha wakatondhorera, kuha zvatinoda, no kuvata ushoni. Akuna cinotirambisa kuita zviro izvo. Adhamu na Evha vaijizwavo kudaro.

8. Mwari wakapa Adhamu na Evha mupango wapi wakajeka zve ngenyi?

⁸ Jehovha wakapa Adhamu na Evha mupango wakajeka. Wakavabvunja kuti vave no  vana, vazaje nyika no kuikorondha. (Genesi 1:28) Kunanga kuti mupango uwu waida kuvabvisira rusujunuko here? Nee padoko. Zvokadi, izvo zvakavapa mukana wo kucinja nyika yese kuti ive paradhiso, voiita ndau yavaizogara mbhera narini no vana vavo vakakwana. Ici ngo cainga cidisiso ca Mwari. (Isaia 45:18) Nyamasi uno, vandhu pavanotema civaringo co kutama kucadha no kutama kubara vana, avaripi kushaishira Mwari. Asi vandhu vari kucadha vacibara vana pikija izvi i zviro zvinovaviisira zvineso nguva jimweni. (1 VaKorinto 7:36-38) Ngenyi? Ngo kuti vanovetera kuwana mudakaro no mupfaro. (Nduyo 127:3) Adhamu na Evha novakazwira Jehovha, ivona vaizodakajihwa ngo mucadho wavo pomwe no mbhuri yavo kwenda no kwenda.

9. Ngenyi mupango wakapa Mwari unowanika pana Genesi 2:17, wainga wakarungama, unodikana zve wakaezanana?

⁹ Jehovha wakapa Adhamu na Evha mupango umweni zve ngo maitiro akajeka wakavabvunja zvaizovaitikira kudari vakatama kumuzwira. Iyena wakati: “Ucaha mucero wo muti wo uzivi hwo bzakanaka no bzakaxata, ngokuti pa njiku yo unozouha unozofa.” (Genesi 2:17) Kunanga kuti mupango uwu wainga ucizivi kurungama, ucikadikani kana ucizivi kuezanana here? Kunanga kuti wakavabvisira rusujunuko hwavo here? Nee padoko. Zvokadi, vazinji vanojija ngo zvo Bhaibheri vanorangarira kuti mupango wa Mwari uwu, wainga wo ungwaru zve waizika. Umwe wo vanojija ngo zvo Bhaibheri wakananga kuti unotijijisa kuti “Mwari basi ngaanoziva zvakanaka . . . kuno vandhu zve Mwari basi ngaanoziva zvicizivi kunaka kwavari. Kuti vabuse ‘zvakanaka,’ vandhu vese vanodikana kuthemba Mwari no kumuzwira. Vakatama kumuzwira, vanozozviziva vega zvakanaka ngo zvapi . . . no zvicizivi kunaka.” Izvi i zviro zvinonesa maningi kuti vandhu vaite vega.

10. Ngenyi rusujunuko hwo kukheta wakasiyana no citendehwa co kutema zvakanaka no zvakashata?

¹⁰ Vandhu vamweni kangaije vanorangarira kuti Jehovha aazivi kupa Adhamu rusujunuko hwaaida. Asi, avazvizivi kuti rusujunuko hwondhohwo, kana citendehwa co Kutema zvokuita, cakasiyana no citendehwa co kutema civaringo cakanaka no cakashata. Adhamu na Evha vainga no rusujunuko hwo kukheta kuti vaizozwira Mwari kana kuti haiwa. Asi Jehovha ngaano citendehwa co kunanga zvakanaka no zvakashata. “Muti wo uzivi hwo bzakanaka no bzakaxata” waikhombija Adhamu na Evha zvondhozvo. (Genesi 2:9) Itusu atingazvizivi nguva jese kuti zviito zvedu zvinozova no muviyo wapi zve atingakwanisi kuziva kuti muviyo wakona unozova wakanaka nguva jese. Ngo iyo ndava, kazinji tinovona vandhu veciita zviro kana kutema civaringo no zvido zvakanaka, asi muviyo wo zvivaringo izvi wova matambujiko no ngozi. (Mazwi Akangwara 14:12) Hina, vandhu vano  mugano pa zvavanoita. Ngo kupa Adhamu na Evha mupango wo kutama kuha mucero wo muti, Jehovha waivajijisa kuti ivona vaidikana kumuzwira kuti vawane rusujunuko wokadi-kadi. Waro, Adhamu na Evha vakatema civaringo capi?

11, 12. Ngenyi zvakasana Adhamu na Evha zvakaviisa ngozi? Ipanyi muezaniso.

¹¹ Zvinosuruvarisa ngo zvo kuti, Adhamu na Evha vakakheta kutama kuzwira Jehovha. Evha wakakheta kuzwira Sathana paakagondeswa kudari: “Majiso enyu anozofununguka, nemwi munozoita inga ndi Mwari, meciziva bzakanaka no bzakaxata.” (Genesi 3:5) Kunanga kuti zvakakheta Adhamu na Evha zvakaengejera rusujunuko inga zvakanangaya Sathana here? Haiwa, azvizivi. Zvokadi, ivona vakafumbhura kuti kutama kuzwira Jehovha kunoviisa ngozi. (Genesi 3:16-19) Ngenyi? Ngo kuti Jehovha aazivi kupa vandhu rusujunuko wo kuzvitemera vega zvakanaka no zvakashata.—Verenganyi Mazwi Akangwara 20:24; Jeremia 10:23.

¹² Izvi zvakaezana no mufambisi wo ndeki. Kazinji kuti mufambisi wo ndeki agume kaarikwenda akangwaririka, anodikana kutevejera ndhungamiriro jakatendehwa, ecishandisa mathurusi okufambisa ndiwona zve anodikana kudavijana no vanonga veciivonerera vari ngo ku gavhu. Asi kudari mufambisi wo ndeki akatama kutevejera ndhungamiriro zve wofambisa ndeki eciiendesa kwaanoda, izvi zvaizomuviisira ngozi. Adhamu na Evha vaida kuita zviro ngo manera avo. Vakaramba ndhungamiriro ja Mwari. Muviyo wakona? Ngozi! Civaringo cavo cakaviisa cishaishi no rufu kwavari no kuno vana vavo vese.  (VaRoma 5:12) Adhamu na Evha avazivi kuwana rusujunuko ngo kueja kutema vega civaringo ngo pamusoro po zvakanaka no zvakashata. Pa ndau pazvo, ivona vakaruza rusujunuko hwokadi-kadi hwavakapuwa ndi Jehovha.

13, 14. Tingauwanisa kudini rusujunuko hwokadikadi?

¹³ Vamweni vanorangarira kuti kuva no rusujunuko ucina mugano zvaizova zvakanakisisa. Waro ndizvona here? Pikija kuva no rusujunuko kunobesera ngo njira jakawanda, munovona kuti nyika yaizova yakadini kudari rusujunuko wondhowo wainga ucina no mugano uri wese hao? Bhuku The World Book Encyclopedia rakananga kuti mutemo jo vandhu vakarongeka jinonesa maningi ngo kuti pa nguva imweyo jinodikana kubvikira vandhu no kudira mugano pa rusujunuko hwavo. Izvi azvizivi kureruka nguva jese. Ngo iyo ndava tiri kuvona mutemo jakawanda no vapangiri vo mutemo vakawanda no vatongi vanoeja kujisanangura no kuvonesa mashandisihwe ajo.

¹⁴ Jesu Kristu wakasanangura mawanire atingaita rusujunuko hwokadi-kadi. Iyena wakananga kudari: “Kudari mukavangirira meciteveja mazwi angu, munozoita vajiji vangu vokadi, munozoziva bzokadi, no bzokadi bzinozomusujunura.” (Johani 8:31, 32) Ngo kudaro, kuti tiwane rusujunuko hwokadi-kadi tinodikana kuita zviro zviviri. Cokutanga, tinodikana kutendera cokwadi cakajijisa Jesu. Cocipiri, tinodikana kuva vajiji vake. Kuita kudaro  kunozotipa rusujunuko hwokadi-kadi. Asi kusujunuka pacinyi? Jesu wakananga kudari: “Ndiani anoita uxaixi, ndiyena muranda wo uxaixi.” Wakaengejera eciti: “Kudari Mwana akazomusujunura, munozoita vasujunuhwi vokadi-kadi.”—Johani 8:34, 36.

15. Ngenyi rusujunuko hwakatigondisaya Jesu unotiita “vasujunuhwi vokadi-kadi”?

¹⁵ Rusujunuko wakagondisari Jesu kuno vajiji vake, wakanaka maningi kupinda mukhaindi wo rusujunuko unodari uzinji hwo vandhu nyamasi uno. Jesu wakananga kuti “kudari Mwana akazomusujunura, munozoita vasujunuhwi vokadi-kadi,” wainga ecinanga ngo pamusoro po kusujunuhwa kubva pa uranda hwo ushaishi, uranda wakashatisisa kupinda uri wese ungasongana no mundhu. Itusu tiri varanda vo ushaishi ngo njira yapi? Ushaishi unotiitisa zviro zvakashata. Ungatitamisa kuita zviro zvatinoziva kuti zvakanaka kana kuita mbhera panoperera simba redu. Muviyo wakona i kubararika hwiru, kuhwajihwa, kutambujika, pejisire rufu. (VaRoma 6:23) Mupostori Pauro wakazwa kuhwajihwa kunoviiswa ngo kuva muranda wo ushaishi. (Verenganyi VaRoma 7:21-25.) Itusu tinozova no rusujunuko hwokadi-kadi hwakambovaya na Adhamu na Evha basi kudari cishaishi cikabviswa ngo maitiro akaperera.

16. Tingagumisa kudini pa kuva vasujunuhwi vokadi-kadi?

¹⁶ Magama a Jesu okuti “kudari mukavangirira meciteveja mazwi angu” anokhombija kuti kudari tikada kuti Jesu atisujunure, tinodikana kuita zviri zvese. Zvicinyi zvatinodikanaro kuita? Inga maKristu akajipira, tinodikana kujiramba totendera mugano jakagaja Jesu kuno vajiji vake. (Mateu 16:24) Inga zvakagondisa Jesu, tinozova no rusujunuko hwokadi-kadi kumbejiyo, kudari tikatendera besero rese rinoviiswa ngo muripo wa Jesu.

17. (a) Tingauwanisa kudini mudakaro no rupfaro wokadi-kadi? (b) Tinozojijenyi pa musoro unotevera?

¹⁷ Kuti tive vano mudakaro no rupfaro wokadi-kadi, tinodikana kuzwira jijiso ja Jesu inga vajiji vake. Tikaita kudaro, tinozogumisira ngo kusujunuhwa ngo maitiro akaperera kubva pa uranda hwo ushaishi no rufu. (Verenganyi VaRoma 8:1, 2, 20, 21.) Pa musoro unotevera, tinozojija kuti tingashandisisa kudini rusujunuko hwatinao wari. Perepo tinozokuja Jehovha, Mwari wo rusujunuko hwokadi-kadi, kwenda no kwenda.