1, 2. (a) Ngwajo yapi yakaponesa vandhu vazinji? (Vonanyi pikija yo kutanga.) (b) Vandhu va Mwari vana ndhungamiriro yapi ingaponesa upenyu hwavo?

“IMANYI, SOTANYI, PURUKIRANYI.” Magama aya akaponesa vandhu vazinji. Pa makore anodarika 100 akhirira, zvitatijo zvaitahwa magama aya zvaidihwa panopsapsana njanje no citaka ku Amerika yo Kanjikazi. Kuitirenyi? Kuitira kuti zvifambiso zvitame kudarika panopsapsana njanje no citaka pa mukuvo wakashata zve zvopsinywa ngo citima caifamba maningi. Hina, kupurukira kamare ngwanjo iyo kwakaponesa upenyu.

² Jehovha ari kuita ciro cinopinda kutipa citatijo kuti tiponeswe. Iyena ari kuita inga wakaima pambeji po vandhu vake, ecivatatija gwanja ro ku upenyu ucikaperi, ndhambo no ngozi. Kupinda izvo, iyena anoshanda inga muhavisi ano rudo ku mushambi wake, acipa mabvuta ndhungamiriro no ngwajo jinofanera kuti akwanise kutiza gwanja ro ngozi.​—Verenganyi Isaia 30:20, 21.

3. Zvakaitisa kudini kuti mbhuri yo vandhu ingwine mu gwanja ro rufu?

³ Kubvira kare, Jehovha anopa ndhungamiriro jakajeka. Inga muezaniso,  mu munda wo Edheni Jehovha wakapa ndhungamiriro jakajeka kuti jaizotungamirira mbhuri yo vandhu ku upenyu ucikaperi no mudakaro. (Gn. 2:15-17) Adhamu na Evha no vakazwira ndhungamiriro jake, ivona vaizopokoyoka pa muviyo wakashata​—upenyu hwakazara ngo matambujiko zve kupejisira ngo kufa kwavo vacina vetero. Asi kuciripi kuzwira, Evha wakapurukira ngwajo yo kutanga yakabva kuno cinyama caizvidodokesa. Ngo divi rake Adhamu wakapurukira izwi ro mukaji wake, izwi ro mundhu anofa. Vovaviri vakafuratira ndhungamiriro ja Baba wavo vo rudo. Inga muviyo, mbhuri yo vandhu yese yainga mu gwanja ro kufa.

4. (a) Ngenyi ndhungamiriro yokuengejera yaidikana pakupera ko Ndambi? (b) Mugariro mupsa wakakhombijisa kudini zvairangarira Mwari?

⁴ Mu njiku jakararama Noa, Mwari wakapa ndhungamiriro jakatungamirira ku kuponeswa. Pakupera ko Ndambi, Jehovha wakaita cirambijo ngo pamusoro po ngazi. Ngenyi zvaidikana kuita kudaro? Wainga mugariro mupsa. Jehovha wainga ari kutendera kuti nyama jo zvinyama jihiwe ngo vandhu. Ngokudaro, ndhungamiriro imbza yaikumbira kudari: “Kaveta mucadoha​—nyama no mwiha​—bzinoti no ngazi.” (Gn. 9:1-4) Kucinja ko mugariro uku kwakakhombija zvakajeka zvairangarira Mwari ngo pamusoro pazvo, ecinangira, upenyu. Inga Musiki zve Mupi-wo-Upenyu, ndiyena anodikana kudira mutemo ngo pamusoro po upenyu. Inga muezaniso, iyena anodira mutemo okuti mundhu aadikani kubvisa upenyu hwo mudoni wake. Mwari anovona upenyu no ngazi kuva zvakacena zve anozovona vano ndava vaya vanoshaisha kushandisa upenyuhwo.​—Gn. 9:5, 6.

5. Zvicinyi zvaticada kupopora wari, zve ngenyi?

⁵ Ngatende tivone muezaniso munganani jo kuti Mwari wairamba ecipekeja ndhungamiriro kubvira kare. Kupopora izvi zvinozoengejera kuramba kwedu tecitungamirihwa ndi Jehovha mu nyika imbza.

6. Ngenyi vandhu va Mwari vaidikana kuzwira mutemo jo vakapuwa ndi Mosi, zve ngowapi waidikana kuva murangariro wo vaIziraeri?

⁶ Mu njiku ja Mosi, ndhungamiriro yo kuva no mufambiro yakacena waifanera zve kwaidikana maningi kuitira kunamata. Ngenyi? Ngokuti kucinja ko mugariro kwaibatanijwa. Ko makore anodarika mazana maviri, mubarihwana wa Jakobe wairarama pasi po utongi hwo Ejipita mu nyika yaizara ngo kunamata vakafa, vecishandisa zvithombi no zviito pomwe zvitendhwa zvimweni zvicikareremeji Mwari. Apo vandhu va Mwari vakapokonyoka kubva ku ubzinyiriri hwo ku Ejipita, ndungamiriro imbza jaidiwa. Vandhu va Mwari vairarama, haiwa inga cikwata co vandhu pa uranda, asi inga jinja rakasujunuka vecitungamiriha ngo Mutemo wa Jehovha. Amwe mabasa o kunangira akananga kuti gama ro ciHebheru ro kuti “mutemo” rinozwirana no murangariro okuti “kuseseja, kutungamirira, kujijisa.” Mutemo wa Mosi waidari inga mufimbiji kuitira kujivirira pa mufambiro wakashata zve zviito zvokunamata zvo majinja amweni. VaIziraeri povaizwira Mwari, vaiashira makomborero ake. Povairamba kumuzwira, vaitambujika.​—Verenganyi Deuteronòmio 28:1, 2, 15.

7. (a) Sananguranyi kuti ngenyi Jehovha wakapa vandhu vake ndhungamiriro. (b) Kuitisa kudini Mutemo wainga mufambisi kuitira vaIziraeri?

⁷ Ndhungamiriro jaidikana ngo thangwe rimweni. Mutemo waikhombija kusisira ngo pamusoro po kuda kwa Jehovha. Uko kwainga kuviya ka Mesia, Jesu Kristu. Mutemo wainasa kujekesa kupinda kareko kuti vaIziraeri vainga vacikazivi kukwana. Izvo zvakavaitazve kuti vazwisise kudikana ko muripo, mupiro wakaperera  waizofukijira cishaishi. (Gal. 3:19; Heb. 10:1-10) Kunja kwa izvi, Mutemo wakavabesera kungwarira mubarihwana wo nda-nda-nda ya Mesia no kuziva kuti vaizoviya rini. Hina, Mutemo wakashanda pa nguva shomani inga mutungamiriri kana “mufambisi” wecitungamirira kuna Kristu.​—Gal. 3:23, 24.

8. Ngenyi tinodikana kutungamirihwa ngo zviambi zvo Mutemo wa Mosi?

⁸ Inga maKristu, itusu tinobesereka kubva pa ndhungamiriro jakapekejwa mu mutemo kuitira jinja ro vaIziraeri. Kuitisa kudini? Itusu tinokwanisa kuima zve tosota macijikiro o zviambi zvo Mutemo. Pikija atiripi pasi po mutemo ijo, tingavona muzinji jakona inga ndhungamiriro jinoshanda mu upenyu hwedu hwo njiku no njiku no kunamata kwedu Mwari wedu wakacena, Jehovha. Iyena ano mutemo jinowanika mu Bhabheri, ngo kudaro tinokwanisa kujijira ndijona, kuva tinotungamirihwa ngo zviambi zve kubonga ngo ndhungamiro jo mugariro wo maKristu. Izwanyi zvakananga Jesu paakati: “Makazwa bzakanangwa kuti: ‘Ucadoita upombo no mukaji wo mundhu’. Kaveta inini ndinomubvunja kuti: Ariwese anoringisa mwanakaji ngo meso o kumuemura, wapombora na yena ngo mu mwoyo make.” Ngo kudaro, tinodikana kutiza haiwa basi kupombora, asi cidisiso cinomusijira mufambiro wakashata wo uhure.​—Mt. 5:27, 28.

9. Ngowapi mugariro mupsa wakaita kuti ndhungamiriro imbza inobva kuna Mwari ive inodikana?

⁹ Kuviya kwa Jesu inga Mesia kwakaita kuti padikane ndhungamiriro imbza jo umwari zve joramba jecikhombija cidisiso ja Jehovha. Izvi zvakaitika ngo ndava yo kuti pakamukazve mugariro mupsa. Mu 33 N.V.Y., Jehovha wakatatija nyasha kuno ungano yo Iziraeri yo kunyama kuti ive ungano yo ciKristu.

10. Ngenyi mutemo mupsa jakapuwa ungano yo ciKristu, zve kuitisa kudini mutemo iji jaisiana no jakapuwa vaIziraeri?

¹⁰ Muzana ro kutanga ro makore, vandhu va Mwari avo vakaviya mu nasiriro jo ciKristu vakaashira ndhungamiriro imbza ngo pamusoro po kunamata no mufambiro. Vashandiri vakazvipira va Mwari ava vaenga pasi po citenderano cipsa. Mutemo wa Mosi wakapuwa ku jinja rimwe​—Iziraeri yo kunyama. Mukusiyana, Iziraeri yo kumujimu yaizoumbwa ngo vandhu vanobva ku majinja mazinji no vo mugariro jakawanda. Zvokadi kamare, “Mwari aasani mundhu: Kaveta mu nyika iriyese, ndiani anomuthya no kuita bzakarungama, anomudakajira.” (Mait. 10:34, 35) Mutemo wa Mosi waitonga Iziraeri yo kunyama mu Nyika yo Vakapikihwa ngo mutemo jaitahwa pa buwe. Kuitira Iziraeri yo kumujimu, “mupango wa Kristu” waicijikira maningi-ningi pa zviambi zvakatahwa mu mwoyo. “Mupango wa Kristu” waidikana kushandiswa ngo maKristu no kuabesera kurikwese hako kovairaramira.​—Gal. 6:2.

11. Ngoapi mativi maviri o upenyu hwo muKristu aizopsaswa ngo “mupango wa Kristu”?

¹¹ Iziraeri yo kumujimu yaizobesereka ngo ndhungamiriro jaibva kuna Mwari icijipuwa ngo Mwana wake. Phedo no kuitwa ko citenderano cipsa, Jesu wakapa mupango muviri jina revo inosisira. Umwe waireva ngo basa ro kucumaira. Umweni waireva maningi ngo mugariro wo vateveri va Jesu no matajiro ovaidikana kuita vatendi doni. Ndhungamiriro iji jakapuwa maKristu ese; ngokudaro jinoshanda ku vanamati vese vo cokwadi nyamasi uno, pikija vetero yavo ngo yo mugore kana pasi.

12. Ngocapi caenga cipsa ngo pamusoro po basa ro kucumaira?

¹² Ngativone ngo basa ro kucumaira masoko  akanaka iro Jesu raaida vateveri vake kuti vaite. Macumairiro no kwaidikanaro kuguma basero zvaenga zvipsa. Mu mazana o kutungamira o makore, vandhu vo majinja vaiashihwa ushoni povaiviya ku Iziraeri kuti vashandire Jehovha. (1 Maj. 8:41-43) Izvo zvaiitwa Jesu acito wapa mupango wotinowana pa Mateu 28:19, 20. (Verenganyi.) Vajiji va Jesu vakabvunjwa kuti “endanyi” ku vandhu vese. Pa njiku yo Pentekoste yo 33 N.V.Y., paenga pakatanga kuvoneka kucinja ko maitiro a Jehovha​—o basa ro kucumaira ro pasi pese. Mujimu wake mucena wakapa simba zvihwa zvinokwana kuita 120 zvo ungano imbza kuti vaverekete ngo mushamaiso mu ndumi jakasiana ku vaJudha no vakatendeukira kuva vaJudha. (Mait. 2:4-11) Tevere, ndima yakaengejerekera ku Samaria. Perepo, mu gore ra 36 N.V.Y., ndima iyi yaengejereka mbhera kobatanija nyika yo vomajinja acikazivi kusokwa. Kangaije mungananga kuti munda wo kucumaira waikura kubva ku “gandhwa” ro vaJudha mbhera ku “jombe” ro mushovo wese wo vandhu.

13, 14. (a) Icinyi cinobatanijwa pa “mupango mupsa” wa Jesu? (b) Tinojijenyi ngo muezaniso wakagajwa ndi Jesu?

¹³ Wari ngatende tivone ngo matajiro otinoita vatendi doni. Jesu wakatangisa “mupango mupsa.” (Verenganyi Johani 13:34, 35.) Mupango uwo aucaibatanijepi basi kuti tidisane umwe no umweni mu mativi o mugariro wo upenyu hwo njiku no njiku, asi kuti tide vamweni pikija kupira upenyu hwedu ngo pamusoro po hama jedu. Ico caenga ciro cicikanangwi ngo Mutemo wa Mosi.​—Mt. 22:39; 1 Jo. 3:16.

¹⁴ Jesu wakagaja muezaniso mukuru. Iyena wakada vajiji vake ngo njira yo kujiramba. Rudo hwakadaro hwaireva kuti waidikana kufa ngo pamusoro po vajiji vake, zve Jesu waenga wakanasirira kuti azviite. Zve waivetera kuti vajiji vake, kubatanijavo na itusu, vajipire kuita kudaro. Kangaije tinovangisira kuti titevejere muezaniso wake unobatanija kutambujika zve pikija no kufa ngo pamusoro po maKristu doni.​—1 Tes. 2:8.

15, 16. Mugariro japi jipsa jotinajo wari, zve Mwari ari kutitungamiririsa kudini wari?

¹⁵ Maningi-ningi kubvira pakagajwa “muranda wakagondeka no wakangwara,” Jesu wakapa zvokuha zvo kumujimu ku vandhu vake pa nguva kwayo. (Mt. 24:45-47) Zvokuha izvi zvaibatanija ndhungamiriro jinodiwa jinozwirana no mugariro mupsa.

¹⁶ Tiri kurarama mu nguva inodanijwa ngo Bhaibheri kuti “njiku jokupejisira,” zve kumbeji kuna dambujiko ricikaezani no ciricese cakaitikazve. (2 Tim. 3:1; Mc. 13:19) Kunja kwa izvi, Sathana no madhimoni ake vakakhandihwa pasi kubva mugore zve vari phedo no nyika, zvoitisa kuti pave no khombo pa nyika yese inogahwa. (Ap. 12:9, 12) Itusu takagajwavo kuti tiite fafanya icikakanganiki no icikato yaitikazve yo kucumaira iyo iri kugumira vandhu vakawanda no zvikwata zvo ndumi jakawanda kupinda kare!

17, 18. Tinodikana kutevejeresa kudini ndhungamiriro jotiri kupuwa?

¹⁷ Itusu tinoda kushandisa mathurusi o kucumaira otinopuwa ngo sangano ra Mwari. Imwimwi muna cido co kuzviitavo here? Makanasiririka kuti mushandise ndhungamiriro jotinopuwa pa musongano ngo mashandisiro otingaita mathurusi aya no mabudiriro otingaita here? Munojivona kuva ndhungamiriro jinobva kuna Mwari here?

¹⁸ Zvokadi kamare, kuti tirambe ticiashira makomborero a Mwari, tinodikana kupurukira ndhungamiriro jese jotinopuwa ngo ungano yo ciKristu. Kuva no mujimu wo kuzwira wari unozotibesera kuti titevere ndhungamiriro pa ‘dambujiko guru,’ iro rinozopeja mugariro wese wo zviro wa Sathana. (Mt. 24:21) Kusiapo  izvi, tinoda ndhungamiriro imbza kuitira nyika imbza ticirarama takasujunuka pa kukwevejehwa ndi Sathana.

19, 20. Muphukutu japi jinozofununguhwa, zve zvicazova no muviyo wapi?

¹⁹ Ndhungamiriro imbza jaidiwa ngo jinja ro Iziraeri ricitungamirihwa ndi Mosi zve jaidiwa ngo ungano yo ciKristu icitungamirihwa ngo “mupango wa Kristu.” Mukuezana, Bhaibheri rinotibvunja kuti muphukutu jinozofununguhwa kuitira kutipa ndhungamiriro jo mararamiro o mu nyika imbza. (Verenganyi Apokalipsi 20:12.) Muphukutu iji jinozojekesa zvinoda Jehovha ku mushovo wese wo vandhu pa mukuvo wondhowo. Ngo kujijija, vandhu vese, kubatanijavo no vokumuswa, jinozovakwanisisa kuziva zvinoda Mwari kovari. Muphukutu iji jinozotipa kamare kuzwisisa ko zviri mu murangariro ma Jehovha. Ticitungamirihwa ngo uzivi hunonyengejereka mukuvo wese hwo Soko rakafemehwa ra Mwari no zvicazokhombijwa mu muphukutu mupsa, vagari vo mu Paradhiso pasi pano vanozotaja vandhu doni vavo ngo rudo, nderemejo no kufanera kamare. (Is. 26:9) Rangariranyi ngo urongwa hwo kujijisa hucazoitwa hucitungamirihwa ndi Mambo, Jesu Kristu!

²⁰ Upenyu hucikaperi ucazova mupfupo wo vaya ‘vanozoteveja maitiro avo akatahwa mu mabhuku.’ Vaya vanozoramba vakagondeka kuna Mwari pa kuejwa ko kupejisira, zina ravo rinozotahwa mbhera narini ndi Jehovha mu “bhuku ro uhomi.” Izvi zvingaitikavo na itusu! Asi kudari TIKAIMA kuti tijije Soko ra Mwari, TOSOTA kuti tizwisise kuti izvi zvinonangenyi kotiri, zve TOPURUKIRA ngo kuzwira ndhungamiriro ja Mwari wari, tingavetera kuzopokonyoka pa dambujiko guru, todakara ngo kujija kucikaperi ngo pamusoro pa Mwari ano ungwaru hwese no rudo, Jehovha.​—Muc. 3:11; Rom. 11:33.