Bhaibheri i bhuku ro kare kamare. Rino makore mangana? Kutahwa ko Bhaibheri kwakatanga ku Oriente Mediyo mu makore anokhwedera kuita 3.500 o makore akapera. Tikaezanisira, tinovona kuti irona rakatahwa mukati mo kutonga ko mubarihwana wa mambo mukuru Shangi wo ku Shina, zve painga pecisara gumi ro mazana o makore kuti ciBhudhismo co ku Indiya citange. —Vonanyi bhokiso rino musoro unoti: “ Zvatinodikana kuziva ngo pamusoro po Bhaibheri.”

Kudari bhuku iri rakaizihwa kubesera zve kupa ndhungamiriro kuitira vandhu, irona rinodikana kuzwisisika no kusisira kwavari. Bhaibheri i bhuku rakadaro. Rinopekeja mupinguro jinogutisa kuitira mubvunjo mukuru jo upenyu.

Inga muezaniso, makambojibvunjisa kuti, ‘Ngenyi tiri kurarama?’ Mubvunjo uwu wakanesa kuzwisiswa ngo vandhu ko zviuru zvo makore, zve uciri kundonesa na nyamasi. Pikija zvakadaro, mupinguro unowanika mu zvipauko zvo kutanga zvo bhuku ro kutanga ro Bhaibheri, Genesi. Mu bhuku rondhoro ro Bhaibheri munobhuya ngo pamusoro po zviro zvo sure kamare zvo “pakutanga”—ko mabhiriau o makore akapera—apo pakatanga kuwanika mudenga no pasi, cikwata co ndhondho, zve pasi pano. (Genesi 1:1) Zve munonangwa kuti zvicinyi zvakazotevera, maitiro akazoita kuti nyika ino ive yecigariwa, maitiro akaita kuti kuve no mushovo wakasiyana-siyana wo zvisikwa zvinorarama zve zvakaitisa kudini kuti vandhu vavepo—munonangwavo cidisiso co kuvepo kwazvo.

Bhaibheri rinopekeja mazano anoshanda kuitira kutibesera kupeja zvineso zvo njiku no njiku. Mazano aya akareruka kuzwisisa. Izvi zvinovoneka mu mativi maviri.

Rokutanga, magama ari mu Bhaibheri akajeka, anotungamirira, zve anokwevejera. Kusiapo kushandisa magama acizivi kujeka kana acikanasi kuzika, vhesi jo mu Bhaibheri jakashandisa magama anozika kamare kana anozwirana no mazwiro edu. Masoko anonesa kuzwisisa akanangwa ngo magama atinoshandisa njiku ngo njiku mu upenyu hwedu.

Inga muezaniso, Jesu wakashandisa muezaniso muzinji jakareruka jaicijikira mu zvaisongana no vandhu njiku ngo njiku kuti ajijise zvijijo zvinobaya mwoyo. Zvizinji zvakona zvinowanika masoko anozikanwaya inga Hurukuro yo pa Dundhu, inowanika pa cipauko co 5 mbhera co 7 co bhuku ra Mateu. Eciidanija inga “hurukuro inoshanda,” umwe mucindiri wakananga  kuti cidisiso co hurukuro iyi “asipi cokuzaja mwoyo jedu ngo mazwi, asi ngo cokutipa ndhungamiro no kungwarira zviito zvedu.” Mungakwanisa kuverenga zvipauko izvi kangaije ngo museswa jinokwana kuita 15 kana 20, zve imwimwi munozokahamara ngo kuwana simba ro magama akareruka a Jesu.

Divi rimweni rinoitisa kuti Bhaibheri rireruke kuzwisisa i shwiro jirimo. Irona asipi bhuku ro ngano. Kusiapo izvi, inga zvakananga bhuku The World Book Encyclopedia, mu mativi aro mazinji, irona rinobhuya ngo “vakhupuki no varombo” recibhuya ngo pamusoro po “zvovakahwisana nazvo, vetero yavo, zvavakaposa, no kubudirira kwavo.” Zvakareruka kwatiri kuezanisa upenyu hwedu no kuzwisisa ndhorovondho iji jo vandhu vakaveyodi kamare, zviitiko zvokadi kamare zvinonangwemo pomwe no zvijijo zvinowanikemo.—VaRoma 15:4.

Kuitira kuti muzwisise bhuku iri, munodikana kuriwana mu ndumi yamunoziva. Nyamasi uno zvinodenga kuti Bhaibheri rinowanika mu ndumi jamungazwisisa, azvinenyi kuti ngo kwapi kwamunoraramira kana kwamunobva. Vonanyi kuti zvicinyi zvinobatanijwa mukuita basa iri rinoshamaisa.

Sandujo. Bhaibheri rakatanga kutahwa mu ciHebheri, ciAramaiko, zve ciGiriki. I zvokadi kuti vaikwanisa kurizwisisa, ndi vayani vaiziva ndumi iji basi. Kuitira kuti riwanike mu ndumi jimweni, kuvangisira kwakaizwa ngo vasanduji vakanaka mwoyo. Ngo kuvangisira kwavo, Bhaibheri wari rasandujwa, divi raro kana ramutero mu ndumi jinokwana kuita 2.700. Izvi zvinoreva kuti mutengo unodarika 90 kubva mu zana wo vandhu vese vakamboriverenga mu ndumi yavo.

Kubudiswa. Matsamba okutanga o Bhaibheri akatahwa ngo mathurusi anokasa kumosheka, akadari inga matovo no maPapyrus. Kuti masoko agume kuno vamweni, vatari no kungwarira kwese vaidikana kukhopa no kundokhopa masokowo. Makhopi ondhowo aidhura zve vashoma vaikwanisa kumatenga. Asi Gutenberg wakaita mucini wokudhinda mabhuku mu makore anodarika 550, ngo kudaro wakabesera kuti Bhaibheri, ngo kukasika riwanike ngo vazinji. Kuzwirana no mutengo wakapimwa, makhopi anodarika kuita mabhiriau mashanu o Bhaibheri, ra mutero kana divi raro, akakovaniswa.

Akuna bhuku riri rese ro maceci amweni ringaezaniswa no Bhaibheri pa mativi aya. Zvakajeka, kuti Bhaibheri i bhuku rinodikana kuzwisisika. Asi, kurizwisisa kungava cineso. Asi besero iripo. Mungariwanira kwapi? Zve mungabeserekesa kudini? Tingazviwana mu musoro unotevera.