1. Oshike wa longwa kombinga yOmushiti gwetu?

NGELE owa putudhwa kOonzapo dhaJehova, otashi vulika wa kala nokulongwa kombinga yaJehova okuza kuunona. Otashi vulika wa longwa kutya oye Omushiti, oku na omaukwatya omawanawa noku nine aantu onakuyiwa ombwanawa. — Gen. 1:1; Iil. 17:24-27.

2. Aantu yamwe oya tala ko ngiini mboka yi itaala kutya oku na Omushiti?

² Aantu oyendji inayi itaala kutya Kalunga oko e li nenge kutya oye Omushiti gwiinima ayihe. Pehala lyaashono oyi itaala kutya iinima oye ya po ohaluka kuyo yene, ano kutya oye endela ko kashona nakashona tayi lundulukile miinima iinene yi na omwenyo. Yamwe yomwaamboka yi itaala oshinima shoka aalongwantu. Ohaya ti kutya uunongononi owu ulika kutya Ombiimbeli oya puka nonokutya mboka yi itaala kutya oku na Omushiti oomboka owala inaaya longwa, kaaye na oondunge nenge hayi itaale kehe shimwe.

3. Omolwashike sha simana tu koleke eitaalo lyetu?

³ Mbela shoka aalongwantu yamwe haya popi oshi na oku tu ningitha tu kale twa limbililwa ngele Jehova oye ngaa shili Omushiti gwiinima ayihe? Shoka oshi ikolelela keyamukulo lyoye kepulo ndika kutya omolwashike wi itaala kutya Jehova oye Omushiti? Mbela omolwaashoka wa lombwelwa owala kutya osho wu na okwiitaala, nenge omolwaashoka wa konakona kungoye mwene uumbangi mboka tawu shi koleke? (1 Kor. 3:12-15) Atuheni otwa pumbwa okukala hatu koleke eitaalo lyetu, kutya nduno otwa kala Oonzapo dhaJehova uule womimvo dhi thike peni. Shoka otashi ke tu kwathela kaatu pukithwe ‘komalongo guunongo wopantu nomafundjaleko gaa fele’ ngoka ge li ompinge nOohapu dhaKalunga. (Kol. 2:8; Heb. 11:6) Moshitopolwa shika otatu ka kundathana kutya  (1) omolwashike aantu oyendji inaayi itaala kutya oku na Omushiti? (2) oshike tu na okuninga tu koleke eitaalo lyetu mOmushiti gwetu, Jehova? (3) oshike tu na okutsikila okuninga tu kale tu na eitaalo lya kola?

4. Eitaalo lyashili olyi ikolelela kushike?

⁴ Aantu yamwe ohaya dhiladhila kutya okukala wu na eitaalo osha hala okutya okwiitaala oshinima nopwaa na uumbangi washa. Ihe shi ikolelela kOmbiimbeli, ndyoka halyo eitaalo lyashili. (Lesha Aahebeli 11:1.) Ombiimbeli otayi ti kutya eitaalo lyashili olyi ikolelela kuumbangi. Onkee ano, nonando ihatu vulu okumona Jehova, Jesus nosho wo Uukwaniilwa womegulu, opu na uumbangi kutya oko ye li shili. (Heb. 11:3) Omunongononi gumwe gwiinima yi na omwenyo ngoka Onzapo okwe shi popi ngeyi: “Oonzapo dhaJehova odhi na uumbangi mwaashoka dhi itaala. Ihadhi ipwililikile uuyelele wopaunongononi mboka wu li po.”

5. Omolwashike aantu oyendji inaayi itaala kutya Kalunga oye Omushiti gwiinima ayihe?

⁵ Otashi vulika wi ipule ngeyi, ‘Ngele opu na uumbangi owundji mboka tawu ulike kutya oku na Omushiti, omolwashike aantu oyendji inaayi itaala kutya Kalunga oye Omushiti gwiinima ayihe?’ Aantu yamwe inaya konakona uumbangi mboka tawu shi ulike. Robert ngoka ngashingeyi e li Onzapo yaJehova, okwa ti: “Onda li handi dhiladhila kutya iinima inayi shitwa shili, oshoka mosikola inatu longwa kombinga yeshito. Onda ka tseya owala oshili sho nda li ndi na omimvo 20 nasha, sho nda popi nOonzapo dhaJehova. Ondi ilongo kutya opu na uumbangi wu li mOmbiimbeli tawu koleke kutya Kalunga oye a shita iinima ayihe.” * — Tala oshimpungu “ Eladhipiko kaavali.”

6. Omolwashike aantu yamwe yi itaala kutya kaku na Omushiti?

 ⁶ Aantu yamwe inaya itaala kutya oku na Omushiti, oshoka ohaya ti kutya ohayi itaale owala mwaashoka taya vulu okumona. Nonando osho haya ti ngawo, oyi itaala kutya iinima yimwe mbyoka ihaaya vulu okumona nomeho gawo oko yi li shili, ngaashi oonkondo dhevi, ano o-gravity, ndjoka pu na uumbangi kutya oko yi li shili. Eitaalo ndyoka lya popiwa mOmbiimbeli nalyo olya kankamena ‘kiinima mbyoka itaatu vulu oku yi mona ngashingeyi.’ (Heb. 11:1) Ohashi pula ethimbo noonkambadhala tu konakone uumbangi mboka tawu koleke kutya oku na Omushiti, ihe aantu oyendji inaya hala okuninga oonkambadhala ye shi ninge. Omuntu a tya ngaaka otashi vulika a thike pehulithodhiladhilo kutya Kalunga ke ko.

7. Mbela aanongononi ayehe oyi itaala kutya Kalunga haye a shita iinima ayihe? Shi yelitha.

⁷ Sho aanongononi yamwe ya konakona uumbangi kutya oku na Omushiti, oshe ya kwathele yi itaale kutya Kalunga oye a shita iinima  ayihe. *[7]Ngaashi Robert ngoka a popiwa metetekelo, aantu yamwe otashi vulika ya thike pehulithodhiladhilo kutya kaku na Omushiti, molwaashoka owala inaaya longwa kombinga yasho kouniveesiti. Ihe aanongononi oyendji oyi ilongo kombinga yaJehova noshe ya kwathele ya kale ye mu hole. Onkee ano, natse otwa pumbwa okukoleka eitaalo lyetu muKalunga ngaashi aanongononi mboka, kutya nduno otwa longwa nenge hasho. Kapu na omuntu ta vulu oku shi tu ningila.

8-9. (a) Epulo lini tatu ka kundathana ngashingeyi? (b) Okukonakona eshito otaku vulu ngiini oku ku kwathela?

⁸ Oshike to vulu okuninga, opo wu koleke eitaalo lyoye mOmushiti? Natu ka taleni kiinima ine.

⁹ Konakona eshito. Okutala kiinamwenyo, kiimeno nokoonyothi, otaku vulu oku ku kwathela wu itaale kutya oku na Omushiti. (Eps. 19:1; Jes. 40:26) Mpoka ngaa pu thike okukonakona kwoye eshito, opo ngaa tapu ka kala pu thike okukala wa tompwa kutya Jehova oye Omushiti. Olundji miileshomwa yetu ohamu kala iitopolwa yi na uuyelele kombinga yeshito. Ino kala ho nuka po iitopolwa mbyoka, nonando oho mono iidhigu oku yi uva ko. Kala ho ningi ngaashi to vulu wu ilonge sha muyo. Kala wo ho yi kepandja lyetu lyokointaneta, jw.org, hoka to vulu okwaadha uuvidio tawu popi kombinga yeshito, mboka wa li wu ulikwa piigongi yetu yoshitopolwa omimvo dha ka pita.

10. Gandja oshiholelwa shoka tashi ulike kutya oku na Omushiti. (Aaroma 1:20)

¹⁰ Uuna to konakona eshito, kala ho gandja eitulomo kiinima mbyoka tayi ku longo oshindji kombinga yOmushiti. (Lesha Aaroma 1:20.) Pashiholelwa, otashi vulika wu shi kutya etango ohali gandja uupyu nuuyelele mboka wa pumbiwa, opo iinima kombanda yevi yi kale yi na omwenyo. Ihe opu na oonte dhimwe dhetango dha nika oshiponga. Oshike hashi tu gamene koonte ndhoka? Ewangandjo oli na oshiyalo, ano o-ozone layer, ndjoka hayi tu gamene. Oshiyalo shoka osho hashi kutha oonte ndhoka dha nika oshiponga oonkondo. Mbela shoka itashi ulike kutya oshiyalo shoka oshi na okukala sha shitwa kOmushiti omunahole nomunandunge?

11. Openi to vulu okwaadha uuyelele mboka tawu ku kwathele wu itaale kutya oku na Omushiti shili? (Tala oshimpungu “ Uuyelele mboka tawu koleke eitaalo lyoye mOmushiti.”)

¹¹ Ngele owa longitha Embo lyokukonga uuyelele lyOonzapo dhaJehova nokuninga omapekapeko kepandja lyetu jw.org, oto ka mona uuyelele mboka tawu ku kwathele wu kale wu na eitaalo mOmushiti. Oto vulu okutameka okulesha uuyelele nokutala uuvidio mboka wu li kohi yoshitopolwa shi na oshipalanyolo “Was It Designed?” (Mbela oshinima shika osha shitwa?) Iitopolwa mbyoka iifupi notayi gandja uuyelele uukumithi kombinga yiinamwenyo niimeno yontumba. Oya gandja wo iiholelwa yiinima mbyoka aanongononi ya nduluka po, taya tala keshito.

12. Uuna to konakona Ombiimbeli, iinima yimwe yini wu na okudhiladhila kuyo?

¹² Kala ho konakona Ombiimbeli. Omunongononi gwiinima yi na omwenyo ngoka a popiwa metetekelo ka li i itaala kutya oku na Omushiti. Ihe konima yethimbo okwa ka tompwa kutya oko e li. Okwa ti: “Eitaalo lyandje kalya li owala lyi ikolelela kiinima yopaunongononi mbyoka nda konakona. Olya li wo lyi ikolelela kwaashoka nda konakona nuukeka mOmbiimbeli.” Nonando Ombiimbeli owu yi shi nale nawa, owa pumbwa okutsikila oku yi konakona, opo wu tsikile okukala wu na eitaalo lya kola mOmushiti. (Jos. 1:8; Eps. 119:97) Pashiholelwa, kala ho dhiladhila kunkene Ombiimbeli ya hokolola paushili iinima mbyoka ya ningwa mondjokonona. Kala wo ho dhiladhila kombinga yomahunganeko gOmbiimbeli ngoka ga  gwanithwa nokunkene aanyoli yayo ya nyola iinima tayi tsu kumwe. Ngele owa kala ho shi ningi, oto ka kala wi itaala thiluthilu kutya otwa shitwa kOmushiti omunahole nomunandunge nosho wo kutya oye a nyolitha Ombiimbeli. * — 2 Tim. 3:14; 2 Pet. 1:21.

13. Omayele gamwe geni gopandunge tatu adha mOohapu dhaKalunga?

¹³ Uuna to konakona Ombiimbeli, kala ho dhiladhila kunkene omayele gayo taga vulu oku ku kwathela. Pashiholelwa, Ombiimbeli oya kala nale ye tu londodha kutya ohole yiimaliwa oya nika oshiponga nohayi ‘yono po oomwenyo dhaantu niimpwiyu oyindji.’ (1 Tim. 6:9, 10; Omayel. 28:20; Mat. 6:24) Mbela nokunena omayele ngoka otaga vulu oku tu kwathela? Embo The Narcissism Epidemic, ndyoka lya popya kombinga yeihumbato lyaantu kunena, olya ti: “Konyala aantu oyendji mboka ya pititha komeho omaliko ohaya kala ye na iimpwiyu oyindji noya polimana. Nokuli naantu mboka haya lalakanene omaliko oyo unene haya kala ye na uunkundi wopalutu nowopamadhiladhilo.” Shika otashi ulike kutya omayele gOmbiimbeli ngoka tage tu londodha kaatu kale tu hole iimaliwa oge li pandunge. Omakotampango galwe geni gOmbiimbeli ge ku kwathela monkalamwenyo yoye? Ngele otwa kala hatu tedhatedha komayele agehe gopandunge ngoka ge li mOmbiimbeli, otatu ka mona kutya Omushiti gwetu omunahole oku shi shoka she tu opalela notashi ke tu inyengitha wo tu kale aluhe hatu pula ewiliko kuye. (Jak. 1:5) Ngele otwa kala hatu shi ningi, otatu ka nyanyukilwa onkalamwenyo. — Jes. 48:17, 18.

14. Ngele owa kala ho konakona Ombiimbeli, oshike to ki ilonga kombinga yaJehova?

¹⁴ Kala ho konakona Ombiimbeli nelalakano lyokutseya Jehova nawa. (Joh. 17:3) Sho to konakona Ombiimbeli, oto ka mona omaukwatya ge ngoka haga kala gi iwetikile uuna to konakona eshito lye. Okwiilonga kombinga yomaukwatya ge ngoka otaku ke ku kwathela wu kale wa tompwa kutya oko e li shili. (Eks. 34:6, 7; Eps. 145:8, 9) Sho to ende to tseya Jehova nawa, eitaalo lyoye muye otali ka kola, oto ka kala wu mu hole shi vulithe nale noto ka kala wo wu na ekwatathano lyopothingo naye.

15. Uuwanawa wuni to ka mona mokulombwela yalwe kombinga yaashoka wi itaala?

¹⁵ Kala ho lombwele yalwe shoka wi itaala. Okuninga ngawo otaku ka koleka eitaalo lyoye. Ihe mbela oto ka ninga po oshike uuna ngoka to uvithile e ku pula ngele Kalunga oko e li shili, ihe ku shi nkene wu na oku mu yamukula? Konga uuyelele wopaMbiimbeli miileshomwa yetu, e tamu wu kundathana naye. (1 Pet. 3:15) Oto vulu wo okupula omuuvithi gulwe ngoka a pyokoka e ku kwathele. Kutya nduno ngoka to uvithile okwa taamba ko omayamukulo ngoka to gandja okuza mOmbiimbeli nenge hasho, uuyelele mboka wa konga otawu vulu okukoleka eitaalo lyoye. Oshizemo? Ito ka pukithwa komalongo guunongo wopantu nenge kaalongwantu mboka haya ti kutya kaku na Omushiti.

16. Oshike tashi ka ningwa po ngele otwa kala ihaatu koleke eitaalo lyetu?

¹⁶ Otwa pumbwa okutsikila okukokeka nokukoleka eitaalo lyetu kutya nduno otwa kala tatu longele Jehova ethimbo li thike peni. Omolwashike mbela? Oshoka ngele inatu kotoka, eitaalo lyetu otali vulu okunkundipala. Dhimbulukwa kutya okukala tu na eitaalo lyashili okwa kwatela mo okwiitaala iinima mbyoka kaatu wete ngashingeyi. Tu li aantu inaaya gwanenena, ohatu dhimbwa nuupu iinima mbyoka kaatu wete, nomolwaashono Paulus a popi kutya okwaaneitaalo oku li ‘uulunde mboka ihaawu lwedha oku tu idhingila.’ (Heb. 12:1) Oshike nduno tu na okukala hatu ningi, opo tu kale tu na eitaalo lya kola? — 2 Tes. 1:3.

17. Oshike tashi vulu oku tu kwathela tu kale tu na eitaalo lya kola?

 ¹⁷ Shotango, kala aluhe ho galikana Jehova e ku pe ombepo ye ondjapuki. Omolwashike mbela? Omolwaashoka eitaalo oli li oshiyimati shombepo. (Gal. 5:22, 23) Otatu vulu owala okukala tu na eitaalo mOmushiti noku li koleka, kekwatho lyombepo ye ondjapuki. Ngele otwa kala hatu indile Jehova e tu pe ombepo ye ondjapuki, ote ke yi tu pa. (Luk. 11:13) Otwa pumbwa wo okukala hatu galikana Jehova e ‘tu gwedhele eitaalo.’ — Luk. 17:5.

18. Shi ikolelela kEpisalomi 1:2, 3, uuthembahenda wuni tu na kunena?

¹⁸ Oshitiyali, kala ho konakona Oohapu dhaKalunga paumwene pandjigilile. (Lesha Episalomi 1:2, 3.) Pethimbo episalomi ndoka lya nyolwa, Aaisraeli owala aashona ya li ye na ookopi dhOmpango yaKalunga yi ihwapo. Ihe omukwaniilwa naayambi oya li haya kala ye dhi na, nomomumvo omutiheyali oshigwana shaIsraeli osha li hashi gongala, opo “aalumentu, aakiintu, aanona” naakwiilongo mboka ya kala mokati kAaisraeli ya pulakene sho Ompango yaKalunga tayi leshwa. (Deut. 31:10-12) Pethimbo lyaJesus, aantu owala aashona ya li ye na oondhingambo dhOmanyolo, naantu oyendji oya li owala haye ke dhi lesha moosinagoga. Mepingathano naashono, aantu oyendji kunena oye na Ombiimbeli kutya nduno oyi ihwapo nenge iitopolwa owala yayo. Okukala tu na Ombiimbeli oku li uuthembahenda uunene. Ongiini tatu vulu okuulika kutya otwa pandula okukala tu na Ombiimbeli?

19. Oshike tu na okukala hatu ningi, opo tu tsikile okukala tu na eitaalo lya kola?

¹⁹ Otatu vulu okuulika kutya otwa pandula uuthembahenda wokukala tu na Oohapu dhaKalunga, mokukala hatu dhi lesha pandjigilile. Otwa pumbwa okukala hatu itulile po ethimbo tu dhi leshe noku dhi konakona, kaashi shi owala uuna twa mono ompito. Ngele otwa kala hatu dhi konakona pandjigilile, otatu ka tsikila okukala tu na eitaalo lya kola.

20. Oshike tu na okukala twa tokola toko okuninga?

²⁰ Mepingathano ‘naanongo naanamayele’ yomuuyuni mbuka, eitaalo lyetu olya kankamena kuumbangi washili mboka wu li mOohapu dhaKalunga. (Mat. 11:25, 26) Okukonakona Oohapu dhaKalunga okwe tu kwathela tu tseye kutya omolwashike oonkalo muuyuni tadhi ende tadhi nayipala, nohadhi tu longo wo shoka Jehova ta ka ninga po. Onkee ano, natu kale twa tokola toko tu koleke eitaalo lyetu nokukwathela aantu oyendji ngaashi tashi vulika ya kale ye na eitaalo mOmushiti. (1 Tim. 2:3, 4) Otwa tegelela nondjuulukwe ethimbo li thike uuna aantu ayehe kombanda yevi taya ka tanga Jehova, ngaashi sha popiwa mEhololo 4:11, taya ti: “Omuwa, Kalunga ketu! Owa gwana okusimanekwa omolweadhimo . . . oshoka ongoye wa shiti iinima ayihe.”