Inda koshikalimo

Inda koshikalimo

OSHITOPOLWA SHOKUKONAKONWA 50

EIMBILO 135 Jehova ote ku indile pahole ta ti: “Mumwandje, ninga oondunge”

Aavali, kwatheleni aanona yeni ya kokeke eitaalo lyawo

Aavali, kwatheleni aanona yeni ya kokeke eitaalo lyawo

‘Tseyeni ehalo lyaKalunga naashoka oshiwanawa, she mu opalela nosha gwana.’ROM. 12:2.

SHOKA TATU KA ILONGA

Otatu ka tala komaetopo taga longo, nkene aavali taya vulu okukala nekwatathano ewanawa noyana, noku ya kwathela ya kokeke eitaalo lyawo muKalunga nomOmbiimbeli.

1-2. Aavali oye na okwiinyenga ngiini, ngele oyana taya pula omapulo gopaMbiimbeli kombinga yeitaalo lyetu?

 OYENDJI otaye shi zimine kutya okutekula aanona, okwa kwatela mo iilonga oyindji. Ngele owu li omuvali wu na okanona okashona, otatu ku pupula kombunda, sho ho longo nuudhiginini wu koleke eitaalo lyako. (Deut. 6:6, 7) Sho omumwoye ta ende ta koko, otashi vulika a tameke okupula omapulo ga simana gopaMbiimbeli kombinga yeitaalo lyetu, mwa kwatelwa omithikampango dhOmbiimbeli dhopamikalo.

2 Petameko otashi vulika wu kale wa limbililwa kombinga yomapulo gomumwoye. Otashi vulika nokuli wu dhiladhile kutya omolwomapulo ngoka, eitaalo lye muJehova otali tengauka. Ihe uushili owo kutya, aanona oya pumbwa okupula omapulo, sho taya ende taya koko, opo ya kokeke eitaalo lyawo. (1 Kor. 13:11) Onkene ku na okukala wa tila. Kala wa tala ko omapulo agehe omumwoye ta pula kombinga yeitaalo lyetu, ge li ompito yoku mu kwathela a kokeke oondunge dhe dhokuyoolola.

3. Oshike tatu ka kundathana moshitopolwa shika?

3 Moshitopolwa shika, otatu ka kundathana nkene aavali taya vulu okukwathela oyana, (1) ya kale ya tompwa paumwene, (2) ya kokeke olupandu lwawo lwomithikampango dhOmbiimbeli dhopamikalo, (3) noya popile eitaalo lyawo. Otatu ka kundathana wo nkene sha simana kaanona ya pule omapulo, niinima yimwe mbyoka aavali taya vulu okuninga pamwe nayo, shoka tashi ka pa ompito aavali ya popye kombinga yeitaalo lyetu lyopaKriste.

KWATHELA OMUMWOYE A KALE A TOMPWA PAUMWENE

4. Aanona otashi vulika ya pule omapulo geni, nomolwashike?

4 Aavali Aakriste oye na okudhimbulukwa kutya oyana itaya vulu okuthigulula kuyo eitaalo muKalunga. Nane inamu valwa mu na eitaalo muJehova, ngaashi owala oyana yeni. Onkene mokweendela ko kwethimbo, aanona yeni otashi vulika ya kale ye na omapulo ngaashi: ‘Ondi shi ngiini kutya Kalunga oko e li? Otandi vulu ngaa shili okwiitaala shoka Ombiimbeli tayi ti?’ Odhoshili kutya Ombiimbeli otayi tu ladhipike tu kale hatu “dhiladhila pandunge” notu “dhiginineni shoka oshiwanawa.” (Rom. 12:1; 1 Tes. 5:21) Ongiini nduno to vulu okukwathela aamwoye, ya kokeke eitaalo lyawo?

5. Oshike aavali taya vulu okuninga ya kwathele oyana, ya kokeke eitaalo lyawo mOmbiimbeli? (Aaroma 12:2)

5 Ladhipika aamwoye ya shilipaleke yo yene kutya shoka Ombiimbeli tayi ti oshoshili. (Lesha Aaroma 12:2.) Uuna aamwoye taya pula omapulo, longitha ompito ndjoka wu ya ulukile nkene ye na okumona omayamukulo, mokulongitha iilongitho yokukonga uuyelele ngaashi, Watch Tower Publications Index, nEmbo lyokukonga uuyelele lyOonzapo dhaJehova. MEmbo lyokukonga uuyelele, kohi yoshipalanyolo, “Ombiimbeli,” otaya vulu okukonga okapalanyolo: “Oya nyolithwa kuKalunga,” ya mone uumbangi kutya Ombiimbeli kayi shi owala embo lya nyolwa kaantu, ihe “oohapu dhaKalunga.” (1 Tes. 2:13) Pashiholelwa, otaya vulu okuninga omapekapeko kombinga yoshilando Ninive, shomuAssur shonale. Monakuziwa, aapataneki yamwe yOmbiimbeli oya ti kutya oshilando Ninive kasha li ko nando. Ihe lwomomumvo 1850, omakulukuma goshilando shoka oga li ga itsuwa kohi yevi, shoka tashi ulike kutya ehokololo lyOmbiimbeli ndyoka olyoshili. (Sef. 2:13-15) Opo okanona ka mone uuyelele nkene ehanagulo lyaNinive lya gwanitha po ehunganeko lyOmbiimbeli, otaka vulu okutala oshitopolwa shi na oshipalanyolo: “Owe shi tseya ngaa?” shi li mOshungolangelo yaNovomba 2021. Ngele oka yelekanitha shoka taka ilongo miileshomwa yetu naashoka taka ilongo moo-encyclopedia nosho wo moonzo dhilwe dhi shi okwiinekelwa, otashi ke ka kwathelwa ka kokeke eitaalo lyako mwaashoka Ombiimbeli tayi ti.

6. Ongiini aavali taya vulu okukwathela oyana ya mone uumbangi kutya Ombiimbeli oyi li paushili? Gandja oshiholelwa. (Tala wo ethano.)

6 Kwathela aamwoye ya kale haya dhiladhila muule. Aavali oye na oompito odhindji dhokukundathana noyana momukalo omuhokithi kombinga yOmbiimbeli, nenge kombinga yeitaalo muKalunga. Oompito ndhoka ohadhi vulu okuholoka po sho tamu talele po omisiuma, oshikunino oshiwanawa, nenge ehala lyomauliko koshitayimbelewa shOonzapo dhaJehova. Pashiholelwa, sho tamu talele po omisiuma, kutya nduno omwa ya kehala hoka yi li nenge okupitila miikwaelektronika, oto vulu okukwathela omumwoye a gandje eitulomo koshinima sha ningwa pethimbo lyonale, shoka tashi vulu oku mu kwathela a kale a tompwa kutya Ombiimbeli oyi li paushili. Mbela omumwoye oku shi ngaa kutya edhina lyaKalunga olya nyolwa kEmanya lyaMoab, ndyoka li na omimvo 3 000? Emanya ndyoka lyokuMoab oli li momisiuma yaLouvre moParis, shaFulaanisa. Shimwe ishewe, okopi yEmanya lyokuMoab otayi adhika mehala lyomauliko lyedhina: “The Bible and the Divine Name,” ndyoka li li kOombelewa dhetu oonene muuyuni moWarwick, shaNew York. Kemanya lyokuMoab okwa nyolwa kutya omukwaniilwa gwaMoab, Mesha, okwa tukulile Israeli oshipotha. Shoka oshi li metsokumwe naashoka Ombiimbeli tayi ti. (2 Aak. 3:4, 5) Uuna omumwoye a mono uumbangi kutya Ombiimbeli oyi li paushili noyi shi okwiinekelwa, eitaalo lye otali ka kola. — Yelekanitha 2 Ondjalulo 9:6.

Kwathela omumwoye a kokeke oondunge dhe dhokuyoolola, mokukundathana kombinga yiinima mbyoka tayi adhika moomisiuma (Tala okatendo 6)


7-8. (a) Oshike tatu vulu okwiilonga keopalo nokomitungilo dhiinima, mbyoka hatu mono meshito? Gandja oshiholelwa. (Tala wo ethano.) (b) Omapulo geni taga vulu okukwathela omumwoye a kokeke eitaalo lye mOmushiti?

7 Ladhipika omumwoye a dhiladhile kombinga yiinima iikumithi, mbyoka Jehova a shita. Sho tamu ende moparka, nenge melundu, kwathela omumwoye a gandje eitulomo kiinima iihokithi yomeshito. Omolwashike mbela? Oshoka iinima mbyoka otayi gandja uumbangi kutya oku na gumwe omunandunge nomunongo, ngoka e yi shita. Pashiholelwa, uule womimvo odhindji, aanongononi oya kala nokukonakona oompatolona dhiinima yomeshito. Omunongononi gwedhina Nicola Fameli, okwa yelitha kutya uuna wa yalula oonomola dhoonyonyolo dhiinima mbyoka tayi adhika meshito, oto ka mona oonomola dhoonyonyolo dha faathana. Oonomola ndhoka ohadhi ithanwa Fibonacci sequence. Otatu vulu okumona oonyonyolo ndhoka dhoompatolona miinina oyindji ngaashi, momilalawili dhimwe, moshipeta shonkonkolosa, momafo giimeno nosho wo komitse dhoongala dhetango. a

8 Sho omumwoye ta ilongo oshindji kosikola kombinga yuunongononi, ota ka mona kutya oku na oompango ndhoka tadhi wilike iinima oyindji meshito. Pashiholelwa, omiti odhindji odhi na oompatolona ndhoka dha iyendulula. Ekota ohali itopola miitayi iinene moka hamu ka za iitayi iikwawo, mbyoka hayi ka za uutayi uushona. Oludhi lwoompatolona ndhoka ohalu ithanwa Fractal. Oompatolona dho-Fractal otadhi adhika wo miinima yimwe yomeshito. Olye mbela a tota po oompango ndhoka dha eta po oompatolona ndhoka oombwanawa? Olye a eta po elandulathano nokushita nuukeka, iinima mbyoka hatu mono meshito? Ngele omumwoye okwa kala ha dhiladhila olundji kombinga yomapulo ngoka, otashi vulika shi ke mu kwathele a kokeke eitaalo lye kutya Kalunga oye a shita iinima ayihe. (Heb. 3:4) Sho omumwoye ta ende ta koko, oto vulu oku mu pula to ti: “Ngele Kalunga oye e tu shita, mbela itashi ka kala shi li pandunge okuthika pehulithodhiladhilo kutya okwa gwana oku tu lombwela nkene tu na okwiihumbata, opo tu kale twa nyanyukwa?” Oto vulu oku mu lombwela kutya Ombiimbeli otayi tu lombwele nkene tu na okwiihumbata.

NASA, ESA, and the Hubble Heritage (STScl/AURA)-ESA/Hubble Collaboration

Mbela olye a shita oompatolona dhomitungilo omiwanawa dhiinima mbyoka hatu mono meshito? (Tala okatendo 7-8)


KWATHELA AAMWOYE YA KALE YE NA OLUPANDU MOMITHIKAMPANGO DHOMBIIMBELI DHOPAMIKALO

9. Oshike tashi vulika shi ningithe okanona ka pule kombinga yesimano lyomithikampango dhOmbiimbeli dhopamikalo?

9 Ngele omumwoye okwa limbililwa kombinga yesimano lyomithikampango dhOmbiimbeli dhopamikalo, kambadhala wu mone kutya omolwashike a limbililwa. Mbela oku li ompinge nomithikampango dhOmbiimbeli dhopamikalo, nenge ke shi owala okupopila eitaalo lye, uuna ta popi nayalwe? Kutya nduno etompelo olini, kambadhala okukwathela omumwoye a uve ko kutya omolwashike tu na okuvulika komithikampango dhOmbiimbeli dhopamikalo mokukonakona naye embo, Kala nonkalamwenyo ombwanawa sigo aluhe. b

10. Ongiini to vulu okukwathela omumwoye, a dhiladhile paumwene kombinga yekwatathano lye naJehova?

10 Ladhipika omumwoye, a kale a lenga ekwatathano lye naJehova. Sho to konakona nomumwoye, kambadhala okwaadha omutima gwe, moku mu pula omapulo ngoka tage mu ningitha a popye etaloko lye, nokulongitha omathaneko ngoka taga adhika membo, Kala nonkalamwenyo ombwanawa sigo aluhe. (Omayel. 20:5) Pashiholelwa, oshileshwa oshi-8 otashi yelekanitha Jehova nakuume ngoka e na ko nasha, nohe tu pe omadhimbulukitho ngono taga vulu oku tu gamena noku tu etela uuwanawa. Konima shampa mwa kundathana Johannes gwotango 5:3, oto vulu oku mu pula to ti: “Sho tu shi kutya Jehova oku li kuume omwaanawa, otu na okutala ko ngiini shoka te tu lombwele tu ninge?” Epulo ndyoka otashi vulika li kale lya fa epu, ihe otashi vulika li kwathele omumwoye a mone kutya oompango dhaKalunga odhi li uumbangi kutya oku tu hole. — Jes. 48:17, 18.

11. Ongiini to vulu okukwathela omumwoye a mone kutya osha simana okuvulika komakotampango gOmbiimbeli? (Omayeletumbulo 2:10, 11)

11 Kundathaneni nkene okutula miilonga omakotampango gOmbiimbeli haku tu etele uuwanawa. Uuna tamu lesha Ombiimbeli, nenge enyolo lyesiku pamwe, kundathaneni nkene omakotampango gOmbiimbeli ga kwathela yaandjeni. Pashiholelwa, mbela omumwoye oku shi ngaa kutya omolwashike sha simana okukala e na ondjungu nomunashili? (Heb. 13:18) Oto vulu wo okutsa omuthindo, nkene okutula miilonga omakotampango gOmbiimbeli haku tu gamene palutu nopamaiyuvo. (Omayel. 14:29, 30) Okukundathana omakotampango ngoka, otaku vulu okukwathela omumwoye a pandule omayele gOmbiimbeli shi vulithe nale. — Lesha Omayeletumbulo 2:10, 11.

12. Omusamane gumwe oha kwathele ngiini omwanamati, a mone esimano lyokuvulika komakotampango gOmbiimbeli?

12 Omusamane gwedhina Steve, gwokoFulaanisa, ota yelitha nkene ye nomukadhi haya kwathele omwanamati gwayo gwomimvo omulongo nasha, Ethan, a mone nkene oompango dhaJehova tadhi ulike kutya oku tu hole. “Ohatu mu pula omapulo ngaashi: ‘Omolwashike Jehova a hala tu vulike kekotampango ndino? Ongiini shoka tashi ulike kutya oku tu hole? Oshike tashi vulu okuningwa po, ngele ino vulika kekotampango ndyoka?’” Oonkundathana ndhoka odha kwathela Ethan a kale e hole omithikampango dhaJehova dhopamikalo. Tate Steve okwa gwedha ko a ti: “Elalakano lyetu okukwathela Ethan, a mone kutya mOmbiimbeli omu na uunongo mboka wu vule wopantu kokule.”

13. Ongiini aavali taya vulu okukwathela oyana, ya tule miilonga omakotampango gOmbiimbeli? Gandja oshiholelwa.

13 Kwathela omumwoye a tule miilonga omakotampango gOmbiimbeli. Ompito yimwe to vulu oku shi ninga, uuna omumwoye a pulwa a leshe oshitopolwa shembo lyontumba, moproyeka yokosikola. Embo ndyoka otashi vulika li gandje edhiladhilo kutya otu na okuholela aantu mboka ye na eihumbato lya nyata, nenge aageyentu. Oto vulu okupopya nomumwoye, a dhiladhile kombinga yoonkatu dhaantu mboka, ngele odhi li ngaa metsokumwe nomakotampango gOmbiimbeli. (Omayel. 22:24, 25; 1 Kor. 15:33; Fil. 4:8) Shoka otashi vulu oku mu kwathela a ka gandje uunzapo komulongi gwe nokaanasikola ooyakwawo, sho ta ka kundathana kombinga yoproyeka ye ndjoka a pewa kosikola.

KWATHELA OMUMWOYE, A KALE E SHI OKUPOPILA EITAALO LYE

14. Oshikundathanwa shini tashi vulika shi kale oshidhigu kOmukriste omugundjuka, okutompathana nayalwe, nomolwashike?

14 Otashi vulika omathimbo gamwe, Aakriste aagundjuka ya kale kaaye na omukumo gwokupopila eitaalo lyawo. Otashi vulika ya kale ya tila, uuna taya longwa kombinga yelongo lyoevolusi kosikola. Omolwashike mbela? Aalongi yawo otashi vulika ya tye kutya elongo lyoevolusi oli li paushili, ihe kali shi owala elongo lya totwa po kaantu. Ngele owu li omuvali, ongiini to vulu okukwathela omumwoye, a kale e na omukumo gwokupopila eitaalo lye?

15. Oshike tashi vulu okukwathela Omukriste omugundjuka, a kale a tompwa kutya shoka a itaala oshoshili?

15 Kwathela omumwoye a kale a tompwa kwaashoka a itaala. Omumwoye ina pumbwa okukala a sa ohoni, molwaashoka e shi oshili kombinga yeshito. (2 Tim. 1:8) Omolwashike mbela? Oshoka nokuli naanongononi oyendji oya itaala kutya iinima yi na omwenyo, inayi ya po ohaluka, nenge kuyo yene. Aanongononi mbono oye na uumbangi kutya oku na gumwe omunandunge, ngoka a shita iinima ayihe yi na omwenyo momukalo gwa kitakana. Oshizemo, inaya itaala melongo lyoevolusi, ndyoka hali longwa moosikola odhindji muuyuni awuhe. Omumwoye ota vulu okukoleka eitaalo lye, mokupulapula aamwatate naamwameme kutya oshike she ya inyengitha ya kale ya tompwa kutya iinima yi na omwenyo oya shitwa. c

16. Ongiini aavali taya vulu okukwathela oyana, ya kale ye shi okupopila eitaalo lyawo mOmushiti? (1 Petrus 3:15) (Tala wo ethano.)

16 Kwathela omumwoye a kale e shi okupopila eitaalo lye mOmushiti. (Lesha 1 Petrus 3:15.) Otashi vulika shi kwathele omumwoye, ngele omwa talulula pamwe iitopolwa yi li kepandja lyetu, jw.org, mbyoka tayi kundathana kombinga yeshito nosho wo yoevolusi. Opo nduno, kundathaneni shoka omumwoye e wete kutya ota vulu oku ka longitha, a yelithile yalwe kutya oku na shili Omushiti. Mu dhimbulukitha kutya ina pumbwa okunyenyeta naanasikola ooyakwawo. Ngele opu na gumwe e na ohokwe, ladhipika omumwoye a tompathane naye, momukalo omupu gu shi okuuviwa ko. Pashiholelwa, omunasikola omukwawo otashi vulika a tye: “Ngame onda itaala owala miinima mbyoka ndi wete, noinandi mona nale Kalunga.” Omukriste omugundjuka otashi vulika a yamukule ta ti: “Dhiladhila owala ando to ende mokuti, hoka ku li kokule nondoolopa, nenge noshilando kehe, e to itsu mondungu. Mbela oto ka thika pehulithodhiladhilo lini? Osha yela kutya oyi na okukala ya hupwa po. Sha faathana, opu na gumwe ngoka a shita iinima ayihe.”

Longitha omukalo omupu nogu shi okuuviwa ko, uuna to popi naanasikola ooyakweni (Tala okatendo 16-17) d


17. Ongiini aavali taya vulu okuladhipika oyana, ya konge oompito, ya kundathane nayalwe oshili yOmbiimbeli? Shi thaneka.

17 Ladhipika omumwoye, a konge oompito, a kundathane oshili yOmbiimbeli nayalwe. (Rom. 10:10) Oto vulu okuyelekanitha okulonga yalwe kombinga yOmbiimbeli, nokwiilonga okudhana oshihikomwa shontumba. Petameko, omulongwa oha ilongo okudhana uuimbilo mboka uupu, nomokweendela ko kwethimbo ohashi kala oshipu kuye okudhana omusika. Sha faathana, petameko otashi vulika Omukriste omugundjuka a longithe omukalo omupu, a lombwele yalwe kombinga yeitaalo lye. Pashiholelwa, otashi vulika a pule omunasikola omukwawo ta ti: “Owe shi tseya ngaa kutya ooindjiniya ohadhi nduluka po iinima tadhi holele mbyoka yi li meshito? Nandi ku ulukile okavidio taka hokitha. Konima ngele a ulike okavidio, ka za muuvidio wa landulathana, Was It Designed?, otashi vulika a tye: “Ngele aanongononi ohaya pewa esimano, sho ya nduluka po iinima mbyoka yi li nale meshito, mbela sho wa tala, olye tu na okupa esimano omolwiinima mbyoka hatu mono meshito?” Eyelitho lya tya ngawo, e pu nokuuviwa ko, otali vulu li penduthe ohokwe momugundjuka, notashi vulika a kale a hala okwiilonga oshindji kombinga yaJehova.

TSIKILA OKUKWATHELA OMUMWOYE A KOKEKE EITAALO LYE

18. Ongiini aavali taya vulu okutsikila okukwathela oyana, ya kokeke eitaalo lyawo muKalunga?

18 Otu li muuyuni wa udha aantu mboka kaa ye na eitaalo muKalunga. (2 Pet. 3:3) Onkee ano aavali sho tamu konakona noyana yeni, ya ladhipikeni ya konge uuyelele wa gwedhwa po kombinga yiitopolwa mbyoka tayi ka kokeka ohole yawo yokuhola Oohapu dhaKalunga, nomithikampango dhe dhopamikalo. Ya kwathela ya dhiladhile muule nokukokeka eitaalo lyawo muJehova, mokupopya kombinga yeshito lye ekumithi. Ya kwathela ya uve ko omahunganeko gOmbiimbeli omakumithi ngoka ga gwanithwa po nale. Shoka sha simana, galikana pamwe naamwoye, ya kwatela wo momagalikano goye. Uuna we shi ningi, oto vulu okukala nuushili kutya Jehova ota ka yambeka oonkambadhala dhoye, sho to kwathele aamwoye ya kokeke eitaalo lyawo. — 2 Ondjal. 15:7.

EIMBILO 133 Longela Jehova pethimbo lyuugundjuka woye

a Opo wu mone uuyelele wa gwedhwa po, tala okavidio kepandja lyetu, jw.org, The Wonders of Creation Reveal God’s Glory.

b Ngele omumwoye okwa mana okukonakona embo, Kala nonkalamwenyo ombwanawa sigo aluhe, otamu vulu okweendulula naye iileshwa yimwe yi li moshitopolwa oshi-3 noshi-4, mbyoka tayi kundathana kombinga yomithikampango dhOmbiimbeli dhopamikalo.

c Tala oshitopolwa, Why We Believe in a Creator,” shi li moshifo Penduka mo! shaSeptemba 2006, nokambo Omapulo gatano ga simanenena — nkene iinima yi na omwenyo ye ya po. Opo wu mone iiholelwa ya gwedha po, tala uuvidio wa landulathana kepandja lyetu, jw.org, Viewpoints on the Origin of Life.

d SHOKA TASHI ULIKWA METHANO: Omukriste omugundjuka ta ulukile omunasikola omukwawo ngoka e na ohokwe miitukimbepo (drones), okavidio ka za muuvidio wa landulathana, Was It Designed?