1. Oshikwiila osha li sha simana shi thike peni kaantu, mboka ya popiwa mOmbiimbeli?

 OSHIKWIILA osha li shimwe shomiikulya yakehe esiku, yaantu yopethimbo lyOmbiimbeli. (Gen. 14:18; Luk. 4:4) Osha li sha simana, nomolwaashono Ombiimbeli ya longitha oshitya “oshikwiila,” ya ukitha kiikulya. (Mat. 6:11; Iil. 20:7) Jesus okwa li wo a longitha oshikwiila miikumithalonga ye iyali ya tseyika nawa. (Mat. 16:9, 10) Shimwe shomiikumithalonga mbyoka otashi adhika muJohannes ontopolwa 6. Sho tatu kundathana ehokololo ndyoka, otatu ka tala kiiyilongomwa mbyoka tatu vulu okutula miilonga kunena.

2. Uunake pwa li pwa holoka ompumbwe yiikulya?

² Konima sho aayapostoli yaJesus ya mana okuuvitha Jesus okwa yi nayo mowato ya uka kefuta lyaGalilea, opo ya ka fudhe po. (Mark. 6:7, 30-32; Luk. 9:10) Oya li ya yi kehala lya ikalela, li li popepi naBetsaida. Opo ye li po, aantu omayovi oye ya kuyo, e taye ya kundukidha. Jesus ka li e ya idhimbike. Okwe ya longo nolukeno kombinga yUukwaniilwa nokwa li wo a aludha aavu. Sho kwa ende ta ku toko, aalongwa ye oya li taya ipula naashoka aantu mboka taya ka lya. Yamwe yomuyo otashi vulika ya li ye na iikulya, ihe oyendji oya li ye na okuya momikunda ya ka lande iikulya. (Mat. 14:15; Joh. 6:4, 5) Jesus okwa li ta ka ninga po shike?

JESUS OKWA LI A GANDJA IIKWIILA PASHIKUMITHALONGA

3. Jesus okwa li a inyenge ngiini, koompumbwe dhongundu yaantu? (Tala wo ethano.)

³ Jesus okwa li a lombwele aayapostoli ye a ti: “Inaya pumbwa okuya; ya peni sha shokulya.” (Mat. 14:16) Shoka kasha li tashi vulika, molwaashoka opwa li pu na aalumentu ye vulithe  pomayovi gatano. Ngele owa kwatele mo omwaalu gwaakiintu naanona, otashi vulika pwa li pu na aantu ye li 15 000, ya pumbwa iikulya. (Mat. 14:21) Andreas okwa ti: “Mpaka opu na okamati ke na iikwiila itano noohi mbali oonshona. Mbela otayi gwana ngaa aantu oyendji ye thike mpano?” (Joh. 6:9) Iikwiila, mbyoka ya ningwa muusila wiishokelya, oya li hayi liwa unene koohepele, noohi ndhoka oonshona otashi vulika dha li dha kukutikwa nomongwa. Ihe iikwiila noohi ndhoka ka dha li dha gwana okukutitha aantu ayehe.

4. Oshike tatu ilongo muJohannes 6:11-13? (Tala wo omathano.)

⁴ Molwaashoka Jesus okwa li a hala okuyakula nawa ongundu yaantu, okwa li e ya lombwele ya kuutumbe pomwiidhi ye li moongundu. (Mark. 6:39, 40; lesha Johannes 6:11-13.) Opo ihe Jesus okwa li a pandula He megalikano omolwiikwiila noohi. Osha li shi li mondjila okupandula Kalunga, molwaashoka oye Onzo yiikulya. Osha simana okulandula oshiholelwa shaJesus mokukala hatu galikana manga inaatu lya, kutya nduno otu li otse atuke nenge onayalwe. Jesus okwa li a gandja elombwelo aantu ya topolelwa iikulya, noya li e taya kuta. Opwa li nokuli pwa hupu iikulya, mbyoka Jesus a li inaa hala ya hepa. Onkene okwa li a gandja elombwelo yi gongelwe, tashi vulika nelalakano opo yi ka liwe po nale. Jesus okwe tu tulila po oshiholelwa oshiwanawa shokukala hatu kwata nawa iinima yetu. Ngele owu li omuvali, omolwashike itoo lesha ehokololo ndika naamwoye nokukundathana shoka tamu ilongo mo kombinga yokugalikana, okuyakula aayenda nosho wo okugandja?

5. Aantu oya li ya inyenge ngiini kwaashoka Jesus a li a ningi esiku ndyoka, na Jesus okwa ningi po shike?

 ⁵ Aantu oya li ya kuminwa omukalo gwaJesus gwokulonga nosho wo iikumithalonga ye. Molwaashoka oya li ye shi shoka Moses a popile kutya Kalunga ota ka tuma omuhunganeki a ikalekelwa, otashi vulika ya li taya ipula kutya, ‘Mbela Jesus oye omuhunganeki ngoka?’ (Deut. 18:15-18) Ngele osho, otashi vulika ya li ya dhiladhila kutya Jesus ota ka kala omupangeli a dhenga mbanda, ngoka ta vulu okupalutha oshigwana ashihe shaIsraeli. Nomolwaashono, ongundu yaantu ya li ‘poku mu ninga omukwaniilwa kethiminiko.’ (Joh. 6:14, 15) Andola Jesus okwa pitikile shoka shi ningwe, kungawo ando okwa kutha ombinga mopolotika yAajuda, kohi yepangelo lyaRoma. Ihe ka li e shi ningi. Ombiimbeli oya ti kutya Jesus okwa tokola a ‘shune kondundu.’ Nonando okwa li ta thiminikwa kuyalwe, ina kutha nando ombinga mopolotika. Shono kashi shi tuu oshiilongomwa kutse?

6. Ongiini tatu vulu okuulika kutya otwa hala okulandula oshiholelwa shaJesus? (Tala wo ethano.)

⁶ Odhoshili kutya yalwe itaye ke tu pula tu indjipaleke oshikwiila, nenge tu aludhe aavu pashikumithalonga; noitaya ka kambadhala oku tu ninga aakwaniilwa nenge aaleli yopashigwana. Ihe otashi vulika ye tu thiminike tu kuthe ombinga mopolotika, mokuhogolola, nenge tu yambidhidhe ngoka ye wete kutya ota ka hwepopaleka iinima. Ihe oshiholelwa  shoka Jesus a tula po osha yela. Okwa li a tindi okukutha ombinga miinima yopapolotika, nolwanima okwa popi nokuli a ti: “Uukwaniilwa wandje kawu shi oshitopolwa shuuyuni mbuka.” (Joh. 17:14; 18:36) Tu li Aakriste, otu na okuholela okudhiladhila kwaJesus noonkatu dhe. Ohatu yambidhidha, hatu uvitha kombinga yUukwaniilwa mboka, nokugalikana wu ye. (Mat. 6:10) Natu ka taleni ishewe shoka tatu vulu okwiilonga koshikumithalonga shaJesus shiikwiila.

“EITYO LYIIKWIILA”

7. Jesus naayapostoli oya li ya ningi shike? (Johannes 6:16-20)

⁷ Konima sho Jesus a kutitha ongundu yaantu, okwa lombwele aayapostoli ye ya shune kuKapernaum nowato, nokwa shuna kondundu, opo a yande aantu mboka ya li ya hala oku mu ninga omukwaniilwa. (Lesha Johannes 6:16-20.) Omanga aayapostoli ye li mowato, mefuta omwa li mwa tukuka oshikungulu oshinene, shoka sha eta ombepo ondhigu nomakuthikuthi. Opo ihe, Jesus okwe ya kuyo, ta ende kombanda yomeya. Okwa lombwele omuyapostoli Petrus naye wo a ende kombanda yomeya. (Mat. 14:22-31) Sho Jesus a yi mowato, ombepo oya kodha. Aalongwa oya li ya kumwa, noya ti: “Ngoye Omuna gwaKalunga shili.” a (Mat. 14:33) Ihe natango, kaya li ye wete ekwatathano ndyoka lya li pokati koshikumithalonga shoka, naashoka sha li sha ningilwa ongundu yaantu metetekelo. Markus okwa gwedha ko a ti: “[Aayapostoli] oya li ye shi kuminwa noonkondo, molwaashoka kaya li ye uvite ko eityo lyiikwiila, nomadhiladhilo gawo kaga li natango ga patuluka.” (Mark. 6:50-52) Oya li ya ndopa okuuva ko kutya Jehova oye a pa Jesus oonkondo dhokulonga iikumithalonga. Lwanima, Jesus okwa li ishewe a popi kombinga yoshikumithalonga shiikwiila, opo e tu longe oshiilongomwa sha simana.

8-9. Omolwashike ongundu yaantu ya li tayi kongo Jesus? (Johannes 6:26, 27)

⁸ Ongundu yaantu ndjoka Jesus a li a pe iikulya, oya li ya gandja eitulomo kokugwanitha po omahalo gawo noompumbwe dhawo dhopalutu. Ngiini mbela? Esiku lya landula ko, oya li ya mono kutya Jesus naayapostoli ye oya ya. Onkee ano ongundu yaantu oya li ya londo moowato dhimwe ndhoka dha zi kuTiberias, e taya yi kuKapernaum ya ka konge Jesus. (Joh. 6:22-24) Mbela oye shi ningi nelalakano opo ya uve oshindji kombinga yUukwaniilwa? Hasho nando. Oya li unene taya ipula kombinga yoompumbwe dhawo dhi nasha niikulya. Shono otu shi shi ngiini?

⁹ Ndhindhilika shoka sha li sha ningwa po, sho ongundu yaantu ya li ya thiki popepi naKapernaum. Jesus okwa li e ya lombwele kutya oya li owala ye mu landula nelalakano sho ya hala iikulya. Okwa ti kutya oya ‘li iikwiila e taya kuta iikulya mbyoka tayi hulu po.’ Okwa li e ya ladhipike ya lalakanene ‘iikulya mbyoka tayi ke ya petha omwenyo gwaaluhe.’ (Lesha Johannes 6:26, 27.) Jesus okwa ti kutya He ote ke ya pa iikulya mbyoka. Otashi vulika sha li she ya kumitha, sho ya uvu kutya iikulya otayi vulu oku ya petha omwenyo gwaaluhe. Mbela iikulya yoludhi luni ya li tayi vulu okugandja omwenyo gwaaluhe, nongiini aapulakeni yaJesus ya li taya vulu oku yi mona?

10. Aantu oya li ya pumbwa okwiilonga kombinga ‘yehalo lyaKalunga’ lini?

¹⁰ Osha fa shi li ngeyi kutya Aajuda mboka oya li ye uvite kutya oye na okukatuka oonkatu, nenge okuninga iinima yontumba, opo ya kale ya gwana okupewa iikulya mbyoka. Otashi vulika ya li taya dhiladhila kombinga  ‘yiilonga’ mbyoka ya popiwa mompango yaMoses. Ihe Jesus okwa li e ya lombwele a ti: “Ehalo lyaKalunga olyo ndika, ano mu ulike kutya omu na eitaalo mwaangoka a tuma.” (Joh. 6:28, 29) Jesus okwa popi kutya opo ya ka “mone omwenyo gwaaluhe,” oye na okukala ye na eitaalo momukalelipo gwaKalunga. Jesus oshinima shoka okwa li e shi popya nale. (Joh. 3:16-18, 36) Nolwanima Jesus okwa ka popya ishewe oshindji kombinga yankene tatu vulu okumona omwenyo gwaaluhe. — Joh. 17:3.

11. Aajuda oya li ya ulike ngiini kutya oya li natango taya ipula kombinga yiikulya? (Episalomi 78:24, 25)

¹¹ Aajuda mboka kaya li ya itaale kutya oye na okukala ye na eitaalo muJesus. Oye mu pula ya ti: “Oto tu ulukile endhindhiliko lini, opo tu li mone, notu ku itaale?” (Joh. 6:30) Oya li ya popi kutya oohekulululwa yopethimbo lyaMoses oya li ya pewa omanna ngoka taga vulu okuyelekanithwa noshikwiila. (Neh. 9:15; lesha Episalomi 78:24, 25.) Shono osha yela kutya oya li natango taya gandja eitulomo kiikulya yo yeneyene. Oya li ya ndopa okupula Jesus e ya yelithile shoka a hala okutya sho a popi kombinga ‘yoshikwiila sha za megulu,’ shoka tashi gandja omwenyo gwaaluhe. (Joh. 6:32) Oya li taya gandja unene eitulomo koompumbwe dhawo dhopalutu, pehala lyokugandja eitulomo koshili yopambepo ndjoka Jesus a li ta kambadhala oku ya longa. Oshike tatu ilongo mehokololo ndika?

SHOKA TU NA OKUGANDJA EITULOMO KUSHO

12. Jesus okwa ulike ngiini kutya oshike sha simanenena?

¹² Natu ka taleni koshiilongomwa sha simana shoka shi adhika membo lyaJohannes ontopolwa 6. Otu na okukala hatu gandja unene eitulomo koompumbwe dhetu dhopambepo. Dhimbulukwa kutya Jesus okwa popi kombinga yoshinima shoka, sho a li ta makelwa kuSatana. (Mat. 4:3, 4) NomEuvitho lye lyokOndundu, okwe tu longa nkene sha simana okukala tu na ekwatathano naKalunga. (Mat. 5:3) Onkene otatu vulu okwiipula ngeyi, ‘Mbela onkalamwenyo yandje otayi ulike ngaa kutya ohandi gandja eitulomo kekwatathano lyandje naJehova shi vulithe omahalo gandje gopalutu?’

13. (a) Omolwashike inaashi puka okukala hatu nyanyukilwa iikulya?(b) Oshike tu na okukala twa kotokela? (1 Aakorinto 10:6, 7, 11)

¹³ Inashi puka okugalikana kombinga yiinima mbyoka twa pumbwa, noku yi nyanyukilwa. (Luk. 11:3) Ombiimbeli oya ti kutya oshiwanawa omuntu a ‘lye nokunwa nokunyanyudha omwenyo gwe niilonga ye,’ oshoka “osha zi miikaha yaKalunga.” (Omuuv. 2:24; 8:15; Jak. 1:17) Ihe katu na okukala twa pititha komeho iinima yopamaliko monkalamwenyo yetu. Omuyapostoli Paulus okwa tsu omuthindo oshinima shika, sho a li a nyolele Aakriste ontumwafo. Okwa popi kombinga yiiningwanima yomonakuziwa yaIsraeli, mwa kwatelwa naashoka sha li sha ningwa popepi nondundu Sinai. Okwa li a londodha Aakriste kaaya “longe iilonga iiwinayi ngaashi [Aaisraeli] ya ningile.” (Lesha 1 Aakorinto 10:6, 7, 11.) Nonando Jehova okwa li e ya pe iikulya pashikumithalonga, Aaisraeli oya etha olwiho lwiikulya lwu ya etele uuwinayi. (Num. 11:4-6, 31-34) Naasho ya inyongamene ontana yoshingoli, Aaisraeli oya li, e taya nu. (Eks. 32:4-6) Paulus okwa li a londodha Aakriste mboka ya li ko pethimbo lyehulilo lyonkalelo yiinima yOshijuda, momumvo 70 E.N. Ngashingeyi otu li popepi nehulilo lyonkalelo yiinima yuuyuni mbuka, onkee otwa pumbwa okuninga ngaashi tatu vulu tu tule miilonga omayele gaPaulus.

14. Oshike twa tegelela muuyuni uupe shi na ko nasha niikulya?

¹⁴ Sho Jesus e tu longo tu galikane kombinga ‘yoshikwiila shetu shesiku ndika,’ okwa li a ukitha kethimbo ndyoka ehalo lyaKalunga tali ka longwa “kombanda yevi ngaashi megulu.”  (Mat. 6:9-11) Mbela sho to dhiladhila, uuyuni otawu ka kala wa tya ngiini pethimbo ndyoka? Ombiimbeli oya ulika kutya okugwanithwa po kwehalo lyaKalunga kombanda yevi, okwa kwatela mo iikulya iiwanawa. Metsokumwe naJesaja 25:6-8, otaku ka kala iikulya iiwanawa, mbyoka tayi ka nyanyukilwa kohi yUukwaniilwa waJehova. Episalomi 72:16 olya hunganeke lya ti: “Moshilongo namu kale eloolo lyiilya; kiikulundundu naku kale omapya.” Mbela owa tegelela nondjuulukwe oku ka longitha uusila wiilya mbyoka, opo wu ninge omboloto ndjoka wu hole, nenge nokuli ndjoka inoo teleka nale? Kakele kaashono, oto ka nyanyukilwa iiyimati yomiviinu ndhoka to ka kuna. (Jes. 65:21, 22) Na hangoye awike to ka nyanyukilwa iinima mbyoka.

15. Mboka taya ka yumudhwa otaya ka longwa kombinga yashike? (Johannes 6:35)

¹⁵ Lesha Johannes 6:35. Mboka ya li iikwiila noohi ndhoka Jesus a li a gandja, oya tegelela shike? Meyumuko ndyoka twa tegelela, otashi vulika wu ka tsakaneke yamwe yomuyo. Nokuli nonando yamwe ka ya li ye na eitaalo monakuziwa, otashi vulika ya ka yumudhwe. (Joh. 5:28, 29) Otaya ka ilonga eityo lyoohapu dhaJesus ndhoka tadhi ti: “Ongame oshikwiila shomwenyo. Kehe ngoka te ya kungame ita ka sa we ondjala nandonando.” Otaya ka pumbwa okukokeka eitaalo mekuliloyambo lyaJesus, eitaalo kutya okwa gandja omwenyo gwe omolwawo. Pethimbo ndyoka, otapu ka kala opolohalama yokulonga aayumudhwa, nuunona mboka tawu ka valwa. Otashi ka kala lela shinyanyudha okukutha ombinga miilonga mbyoka, shi vulithe okulya iikulya yo yene. Eeno, iinima yopambepo oyo tayi ka kala ya simanenena.

16. Oshike tatu ka konakona moshitopolwa tashi landula?

¹⁶ Otwa kundathana kashona kombinga yehokololo ndyoka li li muJohannes ontopolwa 6, ihe Jesus okwa li e na oshindji okulonga shi ko nasha ‘nomwenyo gwaaluhe.’ Aajuda mboka Jesus a longo, oya li ye na okugandja eitulomo kwaashoka a li ta ti, shoka natse twa pumbwa okuninga. Moshitopolwa tashi landula, otatu ka tsikila okwiilonga ontopolwa 6 yaJohannes.