Omumvo gwa landula ko, Aabetele oya tseyithilwa kutya oshitayimbelewa shaSouth Afrika osha pumbwa aaiyambi, molwaashoka otashi ka mona eshina epe lyokupilinta. Ondi iyamba, nonda li nda nyanyukwa sho nda hogololwa ndi ye. Omumwatate Dennis Leech, Bill McLellan naKen Nordin, mboka ayehe ya li Aakanada nayo oya li ya hogololwa ya ye. Otwa li twa lombwelwa kutya koSouth Afrika otatu ka ninga ko ethimbo ele.

Onda dhengele meme, e tandi mu lombwele te ti: “Meme, onda hala oku ku lombwela sha. Otandi yi koSouth Afrika!” Meme okwa li omuntu a mwena, ihe okwa li e na eitaalo lya kola nokwa li e na ekwatathano ewanawa naJehova. Sho nde mu lombwele kutya otandi yi koSouth Afrika ka li a popi oshindji, ihe onda li ndi shi kutya ke li ompinge nasho. Tate nameme kaya li ye li ompinge netokolo lyandje, ihe kaya li yu uvite ombili sho tandi ka kala kokule nayo.

Ngaye naamwatate mbeyaka yatatu tango otwa yi koBetel yaBrooklyn, hoka twa ka dheulilwa okulongitha eshina lyokupilinta uule woomwedhi ndatu. Konima yaashono otwa londo osikepa yu uka koCape Town, koSouth Afrika. Ethimbo ndyono opo owala nda adhika nda gwanitha omimvo 20. MoCape Town otwa thiki mo kongulohi, notwa londo eshina lyu uka koJohannesburg. Otwa fudha po mokandoolopa ke li mombuga hayi ithanwa Karoo. Mokandoolopa hoka omwa li mwa tsima nomu na uupyu. Atuhe yane otwa li tatu tala pekende notwa li tatu ipula kutya otu li mondoolopa ya tya ngiini. Otwa li tatu ipula kutya oshinakugwanithwa shetu shika oshipe otashi ka kala sha tya ngiini. Sho pwa piti oomvula, otwa li hatu galukile koondoolopa dha fa ndhoka, notwa li tu hole nkene hadhi kala dha mwena nawa nomu na ombili.

Oshinakugwanithwa shoka nda pewa tango osha li okulonga neshina lyokupilinta hali ithanwa Linotype, ndyoka lya li hali pilinta iifo yOshungolangelo no-Awake! Oshitayimbelewa shaSouth Afrika osha li wo hashi pilinta iileshomwa yomalaka gokiilongo oyindji yomoAfrika. Otwa li twa nyanyukwa okumona kutya eshina lyokupilinta ndyoka twe endela olya li tali longithwa ngaashi tashi vulika.

Lwanima, onda kala handi longo mombelewa ndjoka ya li hayi tonatele iilonga yokupilinta, yokutuma iileshomwa kiilongo yilwe nosho wo iilonga yokutoloka. Onda li handi kala ndi ipyakidhila nonda li ndi shi hole.

Mo 1968, onda hokana Laura Bowen, ngoka a li omukokolindjila ha zi popepi noBetel, nokwa li wo ha kwathele nokutopatopa kOshikondo shIilonga yOkutoloka. Pethimbo ndyoka, mboka opo ya hokana kaya li ya pitikwa ya kale moBetel, onkene otwa ningi aakokolindjila yi ikalekelwa. Ihe onda li ndi na omalimbililo gontumba. MoBetel otwa li hatu silwa oshimpwiyu miinima ayihe, onkene onda li nda limbililwa ngele okamaliwa hoka tatu kala hatu pewa tu li aakokolindjila yi ikalekelwa otake ke tu gwanena ngaa. Atuhe yaali otwa li tatu kala hatu pewa ooranda 25 (ndhoka pethimbo ndiyaka dha li dhi thike poodola dhaAmerika 35) komwedhi, ihe ongele owala twa gwanitha po oowili ndhoka twa tegelelwa tu longe nosho wo omaishunoko niileshomwa mbyoka tu na okugandja. Okamaliwa hoka otwa li tu na oku ka longitha tu futile ehala moka hatu zi, tu lande iikulya nosho wo iipumbiwa yetu yakehe esiku.

Otwa ka longela koDurban, oshilando shoka shi li kombinga yeEfuta lyaIndia, hoka kwa li ku na ongundu onshona yaamwatate. Koshitopolwa hoka okwa li ku na Aaindia oyendji, mboka oyendji yomuyo ye li oluvalo lwaaniilonga mboka ya li ye etwa koSouth Afrika lwomomumvo 1875 ya longe miikuniino yoomwenge. Nonando ngashingeyi ohaya longo iilonga yilwe, inaya kanitha omuthigululwakalo gwawo nenge iikulya mbyoka ya za haya li. Oya li wo haya popi Oshiingilisa, shoka she shi ningitha oshipu tu popye nayo.

Aakokolindjila yi ikalekelwa oya li haya kala ya tegelelwa ya longe oowili 150 omwedhi kehe, onkene ngaye naLaura otwa ningi elongekidho tu longe oowili hamano mesiku lyetu lyotango. Esiku ndyoka okwa li ku na uupyu noonkondo. Molwaashoka katwa li tu na omaishunoko nenge aakonakonimbiimbeli, otu uvitha oowili hamano egumbo negumbo. Konima yokathimbo sho twa tameke onda tala kowili yandje, ihe onda mono kutya nani otu uvitha owala uule woominute 40. Onda tameke okwiipula ngele uukokolindjila wi ikalekelwa otatu ke wu vula ngaa.

Lwanima otwa ka kala tu na elandulathano ewanawa lyokuuvitha. Kehe esiku, otwa li hatu longekidha iikulya yetu naashoka tatu ka nwa. Uuna twa hala okufudha po, otwa li hatu thikameke ohauto yetu momuzile, nuunona womoshitopolwa owa li hawu kala we tu thikamena wo tawu tu konenene. Muule owala womasiku omashona, otwe shi ndhindhilike kutya uuna tatu uvitha ethimbo ohali endelele nomasiku kaga li haga kala po.

Osha li lela shinyanyudha okuuvithila aantu yokoshitopolwa shoka oshili yOmbiimbeli. Otwa li twa mono kutya Aaindia aantu ye na esimaneko, ye na omikalo, nohaya tila Kalunga. Aahindu oyendji nayo oya li ya taamba ko etumwalaka ndyoka twe ya etela. Oya li ye hole okwiilonga kombinga yaJehova, Jesus, Ombiimbeli, uuyuni uupe nosho wo kombinga yetegameno lyeyumuko lyoonakusa. Konima yomumvo gumwe, otwa ka kala tu na aakonakonimbiimbeli ye li 20. Kehe esiku, otwa li hatu li omwiha pamwe nuukwanegumbo mboka hatu konakona nawo. Otwa li hatu kala twa nyanyukwa noonkondo.

Nziya konima yaashono otwa pewa ishewe oshinakugwanithwa shilwe. Otwa yi miilonga yuutonatelishikandjo koshitopolwa shokEfuta lyaIndia. Kehe oshiwike otwa li hatu zi megumbo lyomumwatate nenge lyomumwameme gwomegongalo ndyoka tatu talele po oshiwike shoka, notwa li hatu longo nooitaali mboka muukalele noku ya tsa omukumo. Oya kala nokuungaunga natse onga aantu yaandjawo notwa li hatu nyanyukilwa okukala pamwe noyana nosho wo niinamwenyo yawo yomegumbo. Otwa kala nokutyapula oshinakugwanithwa shoka uule woomvula mbali. Opo ihe otwa dhengelwa ongodhi okuza koshitayimbelewa. Otwa lombwelwa komumwatate gumwe a ti: “Otwa hala oku mu galulila moBetel.” Onde mu yamukula nda ti: “Otwa li lela tatu tyapula oshinakugwanithwa shetu.” Ihe uushili owo kutya otwa li tu na ehalo okulongela Jehova kehe mpoka tatu pulwa tu ye.

Sho nda galukile koBetel onda kala te longo nOshikondo shiilonga, moka nda kala te longo pamwe naamwatate ya pyokoka noye na owino. Pethimbo ndyoka, kehe egongalo olya li hali tuminwa ontumwafo konima yetalelopo lyomutonatelishikandjo. Elalakano lyoontumwafo ndhoka olya li okutsa omagongalo omukumo nokugandja ewiliko ndyoka lya pumbiwa. Oohamushanga yomoshikondo shiilonga oya li haya longo nuudhiginini ya toloke mOshiinglilisa oontumwafo ndhoka dha za kaatonatelishikandjo okuza mOshixhosa, Oshizulu nosho wo omalaka  galwe. Onda pandula noonkondo iilonga yaamwatate mboka, oshoka oya li haya kwathele ndje ndu uve ko nawa omashongo ngoka aamwatate naamwameme yetu yomuAfrika ya li haya taalele.

Pethimbo ndyoka, South Afrika okwa li kohi yepangelo lyokatongo. Kehe omuhoko ogwa li gu na oshitopolwa moka gu na okukala, naantu yomihoko dha yoolokathana kaya li ya pitikwa ye endathane nenge ya kale pamwe. Aamwatate aaluudhe oya li haya popi elaka lyawo, hayu uvitha melaka lyawo noya li owala haya yi kiigongi yomalaka gawo.

Kanda li nda mono ompito ndi tseye aamwatate yetu aaluudhe, oshoka omagongalo gomoshikandjo shoka nda li handi talelepo oga li owala gelaka lyOshiingilisa. Ihe ngashingeyi onda mono ompito ndi ilonge sha kombinga yaamwatate aaluudhe nosho wo kombinga yomuthigululwakalo gwawo nomikalondjigilile dhawo. Onda li nda mono nkene aamwatate yetu haya taalele omashongo uuna taya ungaunga niinima ya nika omithigululwakalo nosho wo omaitaalo gopalongelokalunga. Aamwatate mboka oya li lela yu ulike uulaadhi! Oya kala nokuyanda okulandula oonkuluhedhi kaadhi li pamanyolo nosho wo omikalondjigilile dhuumpulile nonando oya kala taya patanekwa kaapambele yawo. Aantu momikunda oya li lela ya hepa. Oyendji inaye enda osikola, ihe oya li ya simaneka Ombiimbeli.

Onda li wo ndi na uuthembahenda wokuungaunga niipotha kombinga yemanguluko lyetu lyokulongela Jehova nosho wo okwaakutha ombinga mopolotika nenge okuya muukwiita. Osha li lela tashi koleke eitaalo okumona nkene aagundjuka Oonzapo taya ulike uulaadhi sho ya tidhwa mo mosikola, molwaashoka ya tindi okuwayimina aanasikola ooyakwawo mokugalikana nomokwiimba omaimbilo gopalongelokalunga.

Aamwatate yomoshilongo shoka sha li hashi ithanwa Swaziland oya li wo ya taalele eshongo lilwe. Sho omukwaniilwa Sobhuza omutiyali a si, aantu ayehe yomoshilongo shoka oya li ya tegelelwa ya kuthe ombinga mokulila omukwaniilwa ngoka, shoka sha li sha kwatela mo oonkuluhedhi dhi na ko nasha nokulila oonakusa. Aalumentu oya li ye na okwiikulula, omanga aakiintu ya li ye na okuteta omafufu gawo ga kale omafupi. Aamwatate naamwameme oyendji oya li ya patanekwa sho ya tindi okukutha ombinga momukalondjigilile ngoka gwa li gu na ekwatathano nokugalikana aakulu yonale. Okukala kwawo aadhiginini kuJehova okwe tu nyanyudha. Otwi ilongo lela oshindji kaamwatate mboka kombinga  yuudhiginini noyeidhidhimiko nosha koleke lela eitaalo lyetu.

Mo 1981, onda lombwelwa ndi ka kwathele aamwatate mokulongitha omashina gokupilinta nookompiuta. Ethimbo ndyoka olya li lela li tuntula. Omikalo dhokupilinta odha li tadhi lunduluka. Omukalelipo gumwe gwehangano lyokulanditha omashina gokupilinta okwa li a pe oshitayimbelewa eshina hali ithanwa phototypesetter, ndyoka a li a hala tu tale ngele otali opalele iilonga yetu yokupilinta, kaapu na oku li futila sha. Konima yaashono, omashina omugoyi omakulu oga li ga pingenwa po komashina ngoka omape ge li gatano. Otwa li twa landa eshina epe hali ithanwa rotary offset printing press. Shono osha ningitha iilonga yokupilinta yi kale tayi endelele.

Okulongitha ookompiuta okwe tu kwathele tu konge po omukalo omupe gwokuunganeka oondanda nawa kiifo yetu tatu longtiha opoloholama yokompiuta hayi ithanwa Multilanguage Electronic Publishing System, ano o-MEPS. Uuteknolohi owa li lela wa humu komeho, okuza ngaa sho tse aamwatate yane Aakanada twe ya okulongela koBetel yaSouth Afrika tu longe nomashina gokupilinta. (Jes. 60:17) Atuhe yane otwa ka hokana nokuli aamwameme aakokolindjila ye li nawa noye na uupambepo uuwanawa. Ngaye naBill otwa kala tatu longele moBetel. Ken naDennis oya tameke okuputudha uukwanegumbo wawo popepi noBetel.

Iilonga moBetele oya ningi oyindji. Iileshomwa yopaMbiimbeli oya li tayi tolokwa nokupilintwa momalaka ogendji noya li wo hayi tuminwa kiitayimbelewa yilwe. Shoka osha ningitha moBetel mu kale mwa pumbiwa omatungo omape. Etungo limwe olya li lya tungwa moshitopolwa hashi monika nawa moJohannesburg, nolya yapulwa mo 1987. Osha li lela uuthembahenda okukutha ombinga mokutunga etungo ndyoka nosho wo okukala oshilyo shOkomitiye yOshitayimbelewa shaSouth Afrika uule womimvo.

Otwa li twa kumwa noonkondo sho 2001 nda hiywa ndi kale oshilyo shOkomitiye yOshitayimbelewa shaAmerika. Nonando otwa li tu uvite nayi sho tatu thigi po iilonga yetu nookuume ketu moSouth Afrika, otwa li lela twa tuntukwa sho tatu ka kala iilyo yuukwanegumbo woBetel yaAmerika.

Nonando ongawo, otwa li wo tatu ipula nameme gwaLaura ngoka twa li tatu thigi po, oshoka okwa li omukokele. Katwa li tatu vulu oku mu sila oshimpwiyu okuza koAmerika, ihe aamwayinakadhona yaLaura oyi iyamba ya kwathele yina palutu, pamadhiladhilo nopainiwe. Oye mu lombwele ya ti: “Itatu vulu okuya miilonga yethimbo lyu udha ngashingeyi, ihe ngele otwa kala tatu sile meme oshimpwiyu, otashi ke ku kwathela wu tsikile okulongela Jehova ethimbo lyu udha.” Otwe ya pandula noonkondo.

Omumwamememati nomukadhi, mboka ya li haya kala moToronto moKanada, nayo oya kala haya sile oshimpwiyu meme ngoka a li omuselekadhi. Meme okwa kala puyo uule womimvo dhi vulithe po 20. Otwa pandula noonkondo ohole ndjoka ya kala taya ulukile meme sigo oosho a si konima sho twa tembukile koAmerika. Oshi li lela elalekonuuyamba okukala wu na aakwanezimo mboka ye na ehalo lyokwiiyamba ya sile oshimpwiyu aavali aakokele, oshinima shoka ihaashi kala aluhe oshipu.

Uule womimvo, oshinakugwanithwa shandje moBetel yaAmerika osha kala okulonga nokunyanyangidha iileshomwa, iilonga mbyoka kunena hayi longwa unene nookompiuta nokayi shi we iidhigu. Ngashingeyi ohandi longo mOshikondo shokulanda. Osha li uuthembahenda uunene okulongela moshitayimbelewa shika uule womimvo 20, shoka ngashingeyi shi na aamwatate naamwameme tayi ihilile po 5 000 nosho wo yalwe ye li 2 000 lwaampono, mboka haye ya okukwathela koBetel.

Oomvula omilongo hamano dha ka pita, kanda li tandi vulu okudhiladhila ngele onandi ka longela ngaa Jehova momukalo nguka. Laura okwa kala nokukwathela ndje nomutima aguhe oomvula adhihe ndhika. Onkalamwenyo yandje oya kala lela yinyanyudha notayi ti sha. Otwa kala nokunyanyukilwa iinakugwanithwa ya yoolokathana nokulonga pamwe nooitaali ooyakwetu, mwa kwatelwa mboka twa tsakanene nayo sho twa kala hatu talele po iitayimbelewa yokiilongo oyindji ya yoolokathana. Ngashingeyi sho ndi na omimvo 80 ihandi longo we iilonga oyindji, oshoka opu na aamwatate oyendji aagundjuka mboka ya dheulilwa iilonga mbyoka nda li handi longo.

Omupisalomi okwa nyola a ti: “Oshigwana oshinelago osho shoka shi na Kalunga kasho [Jehova].” (Eps. 33:12) Shoka oshoshili! Onda pandula noonkondo sho nda kala te longele Jehova pamwe nooitaali ooyakwetu.