Onda valelwa mondoolopa yedhina Amioûn, moLebanon, mo 19 Mei 1940. Konima yoomvula dhontumba, uukwanegumbo wetu owa tembukile koshilandopangelo Tripoli, hoka nda putukile muukwanegumbo wu holathane, naavali yandje oya li ye shi noye hole Jehova. Otwa valwa yatano, aakadhona yatatu naamati yaali, ongame onkelo. Okukala niimaliwa oyindji hako kwa li oshinima sha simanenena kaavali yandje. Shoka sha li sha simana kuyaandjetu, okukonakona Ombiimbeli, okuya komakugongala nokukwathela yalwe ya tseye Kalunga.

Megongalo lyetu omwa li mu na aagwayekwa yontumba. Gumwe gwomuyo omumwatate Michel Aboud, ngoka a li ha kwatele komeho ekonakono lyembo. Oshili okwe yi monena moAmerika, nokwa li a tameke okuuvitha moLebanon lwopetameko lyomumvo 1920. Otandi dhimbulukwa unene sho a li ha kwathele nohu ungaunga nesimaneko naamwameme aagundjuka yaali, Anne naGwen Beavor, mboka ya adhika opo ya zi kosikola yaGilead. Oya kala ookuume ketu aawanawa. Konima yomimvo odhindji, onda li nda nyanyukwa noonkondo sho nda tsakanene naAnne moAmerika. Lwanima onda tsakanene wo naGwen, ngoka a li a hokanwa kuWilfred Gooch, noya li haya longo moshitayimbelewa shaEngland moLondon.

Sho nda li omugundjuka, moLebanon omwa li Oonzapo oonshona. Ihe nonando ongawo, otwa li hatu  uvitha nuulaadhi, nonando otwa li tatu patanekwa kaawiliki yamwe yomalongelokalunga. Kandi na siku ndi dhimbwe iinima yimwe mbyoka twa ningilwa.

Esiku limwe, ngame nomumwamemekadhona, Sana, otwa li tatu uvithile mehala moka mu na omatungo ga londathana. Omupristeli gumwe okwe ya kutse omanga tatu popi naantu metungo ndyoka. Otashi vulika pwa li gumwe ngoka e mu ithana. Omupristeli okwa tameke okutuka Sana. Okwa li nokuli e mu undula e ti ihata po, shoka she mu ehameke nayi. Omuntu gumwe okwa dhengele opolisi, ndjoka ye ya okushilipaleka kutya Sana okwa kwathelwa. Opolisi oya fala omupristeli kosasiona yawo, hoka ya li ya mono kutya okwa homata ondjembo. Omukuluntu gwopolisi okwa pula omupristeli, a ti: “Oshilonga shoye oshashike naanaa? Oho longo aantu kombinga yaKalunga nenge oho ya longo ya longe omiyonena?”

Otandi dhimbulukwa wo oshikando shimwe sho egongalo lyetu lya li lya hiila ombesa, opo tu ku uvithe onkundana ombwanawa kiitopolwa mbyoka ihaayi longwa olundji. Aantu oya li taya pulakene lela, ihe sho omupristeli gwomoshitopolwa shoka u uvu shoka tatu ningi, okwa gongele ongundu yaantu yi tu ponokele. Oya li ye tu ula omalaka, ye tu umbu nomamanya, natate okwa li e ehamekwa. Otandi dhimbulukwa sho oshipala she ashihe sha li sha tiligana ombinzi. Tate nameme oya shuna kombesa, atuhe e tatu ya landula twa tila. Nonando ongawo, ihandi dhimbwa nando shoka sha li sha popiwa kumeme sho a li to opaleke iilalo yatate, a ti: “Jehova, ya dhimina po, oshoka kaye shi shoka taya ningi.”

Oshikando shimwe ishewe, otwa li twa yi tu ka talele po aapambele koshilongo shetu. Kegumbo lyatatekulu otwa adha ko omubisofi gumwe a tseyika nawa. Omubisofi ngoka okwa li e shi kutya aavali yandje Oonzapo dhaJehova. Oku uka ndje po, nonando onda li ndi na owala omimvo hamano, nokwa pula ndje, a ti: “Omolwashike inoo ninginithwa?” Onde mu yamukula kutya ngame okanona natango nonda pumbwa manga okutseya oshindji kombinga yOmbiimbeli nosho wo okukala neitaalo lya kola. Eyamukulo lyandje ka li e li panda, onkene okwa lombwele tatekulu kutya inandi simaneka aakuluntu.

Nando ongawo, iimoniwa iiwinayi ya tya ngaaka kaya li oyindji. Aantu yomoLebanon aanambili, noye hole okuyakula aayenda. Onkene otwa li hatu kundathana naantu oyendji kombinga yOmbiimbeli nokukonakona nayo.

Manga nda li ndi li natango mosikola, omumwatate gumwe omugundjuka gwokoVenezuela okwe li e ya okutalela po koLebanon. Okwa kala ha gongala negongalo lyetu, nomokweendela ko kwethimbo oya tameke okweendelathana naWafa. Konima yethimbo oya hokana noya ka kala koVenezuela. Wafa okwa kala ha ladhipike tate moontumwafo dhe yaandjetu atuhe tu tembukile koVenezuela, molwaashoka okwa li e tu yuulukwa noonkondo. Lwanima, uukwanegumbo wetu owa tembukile koVenezuela.

Otwa thiki moVenezuela mo 1953, notwa kala hatu zi moCaracas, popepi negumbo lyomupresidende. Molwaashoka onda li natango okamatyona,  onda li ndi hole okutala omupresidende sho te ende paandjetu nohauto ye yondilo. Ihe kasha li oshipu kaavali yandje okwiigilila onkalo yomoshilongo shoka oshipe, ngaashi elaka lyamo, eputuko, iikulya nosho wo onkalo yombepo. Sho ye li pokwiigilila onkalo, opwa holoka uupyakadhi wontumba.

Tate okwa tameke okweehama. Otwa li twe shi kuminwa, oshoka ina kala naanaa he ehama nokwa li e na uukolele wu li nawa. Itatu dhimbulukwa nando esiku limwe a li te ehama. Ihe okwa monika okankela yokelambalamba, e ta tandwa. Shiyemateka, okwa si konima yoshiwike shimwe.

Eso lyatate olya li lyiyemateka noonkondo kutse atuhe. Ethimbo ndyono onda li owala ndi na omimvo 13. Otwa li twa kumwa, notwa li tu uvite kutya katu na we esiku tu ka kale twa nyanyukwa. Osha pula meme ethimbo ele a hupule. Ihe nonando ongawo, otwa mono kutya shoka hasho ehulilo lyuuyuni, nokekwatho lyaJehova otwa vulu okwiidhidhimika. Onda mana osekondele moCaracas sho ndi na omimvo 16, nonda li nda hala lela okukwathela yaandjetu.

Mokweendela ko kwethimbo, omumwamemekadhona Sana okwa hokanwa kuRubén Araujo, ngoka a li a hiti Osikola yaGilead, e ta galukile koVenezuela. Lwanima oya tokola okutembukila koAmerika. Yaandjetu oya ladhipike ndje ndi ye kouniveesiti, onkee nangaye onda yi koAmerika hoka nda ka kala handi zi pamwe puSana nomusamane gwe sho tandi ilongo. Sana nasuwala yandje, oya li ya kwathele ndje ndi hedhe popepyeelela naJehova sho nda kala handi zi pamwe nayo. Shimwe ishewe, megongalo lyetu lyOshifulaanisa ndyoka lya li moBrooklyn omwa li aamwatate oyendji ya pyokoka pambepo. Yaali yomuyo mboka nda li ndi shi nawa noya li haya kwathele ndje, oyo omumwatate Milton Henschel nosho wo Frederick Franz, mboka ya li haya longo moBetele yaBrooklyn.

Sho ndi li pokumana ko omumvo gwandje gwotango kouniveesiti moAmerika, onda tameke okudhiladhila muule kombinga yaashoka nda hala okukala nda pititha komeho monkalamwenyo. Onda lesha iitopolwa mOshungolangelo nokudhiladhila nda mana mo kombinga yAakriste mboka yi itulila po omalalakano gokulongela Jehova. Onda li nda mono nkene aakokolindjila nAabetel yomegongalo lyetu haya kala ya nyanyukwa, nonda li nda hala okukala nde ya fa. Ihe pompito ndjoka, kanda li natango nda ninginithwa. Sho pwa piti uule wokathimbo, onda mono kutya okwiiyapulila Jehova oshinima sha simana, nonda ninginithwa mo 30 Maalitsa 1957.

Sho nda ninginithwa, onda tameke okudhiladhila kombinga yelalakano lyokuya miilonga yethimbo lyu udha. Onda li nda hala noonkondo okuninga omukokolindjila, ihe onda li ndi wete kutya otashi ka kala oshidhigu kungame okugwanitha po oowili dhandje. Ondi ipula kutya otandi ke shi enda ngiini ndi kale handi yi muukalele pandjigilile nopethimbo opo tuu mpoka ondi na okuya kosikola? Ngame noyaandjetu otwa kala nokunyolelathana oontumwafo kombinga yehalo lyandje lyokweetha po ouniveesiti nokugalukila koVenezuela ndi ye ndi kokole ondjila.

Onda galukile koCaracas muJuni 1957. Ihe onda mono kutya yaandjetu oya li taya hupu nuudhigu. Oya li ya pumbwa ekwatho lela. Onda li tandi ka ninga po shike mbela opo ndi vule oku ya kwathela? Onda mono iilonga mombaanga, ihe natango nda li nda halelela okukokola ondjila, oshoka shoka osho  sha ningitha ndje ndi galulukile koVenezuela. Onda tokola ndi tsikile okulonga omanga tandi kokola ondjila. Onda kala uule womimvo handi longo mombaanga ngame tandi kokola ondjila. Onda kala ndi ipyakidhila noonkondo, ihe onda li nda nyanyukwa!

Oshinima shilwe shoka wo she etele ndje enyanyu, oosho twa tsakanene naSylvia, etatu hokana naye. Sylvia omumwameme Omundowishi a shitikika, ngoka e hole Jehova noonkondo. Okwa li a tembukile koVenezuela pamwe naavali ye. Lwanima, otwa mono aanona yaali, okamati kedhina, Michel (Mike) nosho wo okakadhona, kedhina, Samira. Onda li nda tameke wo okusila oshimpwiyu meme, nokakwa kala ha zi maandjetu. Nonando onda li nde etha po uukokolindjila, opo ndi sile oshimpwiyu uukwanegumbo wandje, onda kala natango handi uvitha nuulaadhi. Ngame naSylvia otwa li hatu kutha uukwathelikokolindjila pomathimbo gomafudho uuna tashi wapa.

Aanona yetu oya li natango mosikola, sho shoka nda popi petameko sha ningwa. Otwa li tu na onkalamwenyo yuuzeko, nonda li nda simanekwa kaaniilonga yomoombaanga oyendji. Nonando ongawo, onda li nda hala unene okukala nda talika ko ndi li omupiya gwaJehova. Onda kala nokudhiladhila kutya ondi na okuninga po shike, opo aantu ya kale ya tala ndje ko ngawo. Onkene ngame nanekulu lyandje otwa kuutumba, e tatu kundathana kombinga yiiyemo yetu. Ngele onde etha po okulonga mombaanga, onda li tandi ka pewa iimaliwa oyindji, oshoka onda longa mo omimvo odhindji. Molwaashoka katwa li tu na oongunga, otwa thiki pehulithodhiladhilo kutya ngele otwa kala nonkalamwenyo yopaunathangwa, iimaliwa mbyoka otayi ke tu kwathela uule wethimbo.

Kasha li oshipu okuninga etokolo ndyoka, ihe nekulu lyandje nameme oya li taye shi popile. Onkene onda li ishewe tandi ka vula okushuna miilonga yethimbo lyu udha. Onda li lela nda nyanyukwa noonkondo! Iinima oya li tayi monika tayi ke tu endela nawa. Ihe nziya konima yaashono, opwa holoka onkalo ndjoka kaatwa li nando twa tegelela.

Esiku limwe ndohotola gwetu okwe tu lombwele kutya Sylvia oku li metegelelo. Shoka osha li she tu kumitha atuhe! Otwa li twa nyanyukwa, nonando onda li natango tandi dhiladhila kombinga yetokolo lyandje lyokukala omukokolindjila. Mbela onda li we ngaa tandi ka vula okukala omukokolindjila? Nziya konima yaashono otwa tameke okugandja eitulomo kokuninga omalongekidho, opo tu vule okusila oshimpwiyu okanona ketu hoka masiku tatu ka mona. Ihe mbela otandi ka ninga po shike kombinga yehalo lyandje lyokukola ondjila?

 Konima sho twa kundathana kombinga yomalalakano getu, otwa tokola kaandi ethe po elalakano lyandje lyokukokola ondjila. Omwanamati gwetu, Gabriel, okwa valwa muApilili 1985. Onde etha po okulonga mombaanga, e tandi tameke ishewe uukokolindjila wondjigilile muJuni 1985. Konima yethimbo, onda pewa uuthembahenda wokukala oshilyo shOkomitiye yOshitayimbelewa. Ihe molwaashoka oshitayimbelewa kasha li moCaracas, onda li handi vulu owala okuya ko omasiku gaali nenge gatatu moshiwike, shoka sha li hashi pula ndje ndi hinge oshinano shookilometa 80 lwaampo okuya ko.

Oshitayimbelewa osha li popepi nondoolopa yaLa Victoria, onkene otwa tokola tu tembukile hoka, opo tu kale hatu zi popepi noBetel. Ndoka olya li elunduluko enene kutse atuhe. Ashike otandi pandula noonkondo uukwanegumbo wandje. Owa li ekwatho enene kungame. Baha okwa li i iyamba a sile meme oshimpwiyu. Mike okwa adhika a hokana, ihe Samira naGabriel oya li natango natse. Onkene sho twa tembukile koLa Victoria oya li ya topoka nookuume kawo yokoCaracas. Shimwe ishewe, omuholike gwandje Sylvia okwa li e na okwiigilila ondoolopa onshona, moka onkalo yamo inaayi fa yomoshilandopangelo Caracas. Atuhe otwa li tu na okwiigilila okukala megumbo eshona. Ano osha li sha pula oshindji, opo tu tembuke mo moCaracas tu ka kale hatu zi koLa Victoria.

Nonando ongawo, onkalo oya ka lunduluka ishewe. Gabriel okwa hokana, na Samira okwa tembuka mo megumbo a ka kale kuye mwene. Opo nduno mo 2007, ngame naSylvia otwa hiywa koBetel, hoka tu li sigo onena. Mike ngashingeyi omukuluntugongalo, noku li omukokolindjila gwondjigilile pamwe nomukulukadhi gwe Monica. Gabriel naye ngashingeyi omukuluntugongalo, notaya longele Jehova koItalia pamwe nomkadhi, Ambra. Samira, ota kokola ondjila, noha kwathele koBetel.

Odhoshili kutya onda li ndi na okuninga omatokolo ogendji omanene monkalamwenyo yandje. Ihe itandi ipe uusama omolwomatokolo ngoka. Otandi ka ninga omatokolo ga faathana ngele onda pulwa ndi shi ninge ishewe. Onda pandula noonkondo iinakugwanithwa nosho wo uuthembahenda mboka nda kala ndi na miilonga yaJehova. Momukokomoko gwomimvo, onda mono nkene sha simanenena okukala nekwatathano lya kola naJehova. Kutya nduno omatokolo ngoka tu na okuninga omashona nenge omanene, Jehova aluhe ote ke tu pa ombili ye ndjoka “yi vule uunongo awuhe wopantu.” (Fil. 4:6, 7) Ngame naSylvia ohatu nyanyukilwa okulongela Jehova moBetel, notu uvite kutya Jehova okwa yambeka omatokolo agehe ngoka twa ninga, oshoka otwa kala aluhe twe mu pititha komeho monkalamwenyo yetu.