Inda koshikalimo

Inda koshikalimo

OSHITOPOLWA SHOKUKONAKONWA 19

“Omukwaniilwa gwokuumbangalantu” momasiku gahugunina

“Omukwaniilwa gwokuumbangalantu” momasiku gahugunina

‘Pehulilo lyethimbo, omukwaniilwa gwokuumbugantu nomukwaniilwa gwokuumbangalantu, otaya ka kondjithathana.’ — DAN. 11:40, yelekanitha NW.

EIMBILO 150 Kongeni Kalunga, opo mu ka hupithwe

ELALAKANO LYOSHITOPOLWA *

1. Omahunganeko gOmbiimbeli otage tu kwathele tu tseye shike?

OSHIGWANA SHAJEHOVA masiku otashi ka ningilwa shike? Shoka otatu vulu oku shi tseya. Omahunganeko gOmbiimbeli otage tu lombwele iiningwanima ya simana, mbyoka tayi ke tu guma atuheni. Ehunganeko limwe otali tu kwathele tu mone kutya oshike tashi ka ningwa komapangelo gamwe omanankondo kombanda yevi. Ehokololo ndyoka lya nyolwa muDaniel ontopolwa 11, otali popi aakwaniilwa yaali taya kondjithathana, omukwaniilwa gwokuumbangalantu nomukwaniilwa gwokuumbugantu. Oshitopolwa oshinene shehunganeko ndyoka osha gwanithwa nale. Onkene otatu vulu okukala nuushili kutya shoka sha hupa ko nasho otashi ka gwanithwa.

2. Ngaashi sha popiwa muGenesis 3:15 nosho wo mEhololo 11:7 no 12:17, iinima yini tu na okudhimbulukwa, uuna tatu konakona ehunganeko lyaDaniel?

2 Opo tu uve ko ehunganeko ndyoka li li muDaniel ontopolwa 11, otwa pumbwa okudhimbulukwa kutya otali popi owala aapangeli nosho wo omapangelo ngoka ga kala nokuponokela oshigwana shaKalunga. Nonando oshi li owala oshitopolwa oshishona shomaakalimo yomuuyuni, olundji osho ohashi kala oshihakanwa shomapangelo gomuuyuni. Omolwashike mbela? Omolwaashoka Satana nuuyuni we, elalakano lyawo enene olyo okuhanagula po mboka taya longele Jehova naJesus. (Lesha Genesis 3:15; Ehololo 11:7; 12:17.) Shimwe ishewe, ehunganeko ndyoka li li muDaniel oli na okukala tali tsu kumwe nomahunganeko galwe gomOohapu dhaKalunga. Odhoshili kutya otatu vulu owala okuuva ko nawa ehunganeko lyaDaniel, ngele otwa tala wo kiitopolwa yilwe mOmbiimbeli.

3. Oshike tatu ka kundathana moshitopolwa shika naashoka tashi landula ko?

3 Tu na shoka momadhiladhilo, ngashingeyi otatu ka kundathana Daniel 11:25-39. Otatu ka tala kutya omukwaniilwa gwokuumbangalantu nogwokuumbugantu oya li oolye, okuza mo 1870 sigo 1991. Otatu ka tala wo kutya omolwashike shi li pandunge okupepaleka euvoko lyetu li na ko nasha noshitopolwa shehunganeko ndika. Moshitopolwa tashi landula, otatu ka kundathana Daniel 11:40–12:1, notatu ka yelitha euvoko lyetu lyaashoka oshitopolwa shoka shehunganeko tashi tu lombwele kombinga yethimbo okuza mo 1991 lwaampono sigo opiita yaArmagedon. Sho to konakona iitopolwa mbika iyali, oshi li nawa wu tale oshimpungu “Aakwaniilwa taya kondjithathana momasiku gahugunina.” Ihe tango otwa pumbwa okumona kutya aakwaniilwa yaali mehunganeko ndika oolye.

TSEYA KUTYA OLYE OMUKWANIILWA GWOKUUMBANGALANTU NOMUKWANIILWA GWOKUUMBUGANTU

4. Iinima itatu yini tayi tu kwathele tu tseye kutya olye omukwaniilwa gwokuumbangalantu nolye omukwaniilwa gwokuumbugantu?

4 Omadhinasimaneko “omukwaniilwa gwokuumbangalantu” (NW) nosho wo “omukwaniilwa gwokuumbugantu” (NW), petameko oga li ga lukwa aapangeli yopapolitika yokuumbangalantu noyokuumbugantu woshilongo shaIsraeli sho sheneshene. Omolwashike tatu tile ngawo? Ndhindhilika kutya omuyengeli ngoka a li a fala etumwalaka kuDaniel, okwa ti: “Onde ya, ndi ku uvitithe ko shoka tashi ka ningilwa oshigwana shoye konakuyiwa.” (Dan. 10:14) Sigo opOpentekoste 33 E.N., oshigwana shaIsraeli osho sha li aantu yaKalunga. Ihe mokweendela ko kwethimbo, Jehova okwe shi ulike sha yela kutya aalongwa aadhiginini yaJesus oyo oshigwana she. Onkee ano, omahunganeko ogendji ngoka ge li muDaniel ontopolwa 11, itaga popi oshigwana shaIsraeli, ihe aalanduli yaKristus. (Iil. 2:1-4; Rom. 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Omukwaniilwa gwokuumbangalantu nogwokuumbugantu, oya kala taya lunduluka omathimbo nomathimbo. Nonando ongawo, opu na iinima yontumba inaayi lunduluka. Shotango, aakwaniilwa oya li ya pangele oshilongo moka mu na oshigwana shaKalunga oshindji noya li ye shi hepeke. Oshitiyali, momukalo moka yu ungaunga noshigwana shaKalunga, oyu ulike kutya oye tonde Kalunga kashili, Jehova. Oshititatu, aakwaniilwa yaali oya li taya kondjithathana, omolwoonkondopangelo.

5. Mbela pokati komumvo 100 nomumvo 1870 opwa li omukwaniilwa gwokuumbangalantu nogwokuumbugantu? Shi yelitha.

5 Pompito yimwe methelemimvo eti-2 E.N., egongalo lyAakriste yashili olya li lya tameke okukala lyu udha Aakriste yiifundja, mboka ya li ya taamba ko omalongo goshipagani nokuholeka oshili yomOohapu dhaKalunga. Okuza ethimbo ndyoka sigo olwopehulilo lyethelemimvo eti-19, Kalunga ka li e na ko ehangano kombanda yevi. Aakriste yiifundja oya li yi indjipala ngaashi omawu, naantu kaya li taya vulu okumona kutya oolye Aakriste yashili. (Mat. 13:36-43) Omolwashike sha simana oku shi tseya? Omolwaashoka uumbangi otawu ulike kutya shoka hatu lesha kombinga yomukwaniilwa gwokuumbangalantu nogwokuumbugantu, itashi popi kombinga yaapangeli mboka ya pangele pokati komumvo 100 nomumvo 1870. Kapwa li oshigwana shaKalunga, shoka ya li taya vulu okuponokela. * Nonando ongawo, otatu vulu okukala neinekelo kutya omukwaniilwa gwokuumbangalantu nogwokuumbugantu, oya li taya ka holoka ishewe methelemimvo eti-19. Shoka otu shi shi ngiini?

6. Uunake oshigwana shaKalunga sha li sha tameke ishewe okukala shi li ongundu ndjoka tayi longele Kalunga momukalo gwu uka? Shi yelitha.

6 Okuza mo 1870 okuuka komeho, Kalunga okwa tameke okukala e na ehangano kombanda yevi. Momumvo moka omo omumwatate Charles T. Russell nooyakwawo yalwe ya tameke okukonakona Ombiimbeli pamwe. Russell nookuume ke mboka, oya li ya longo ye li omutumwa ngoka a hunganekwa ta ‘longekidha ondjila,’ manga Uukwaniilwa wopaMesiasa inaawu dhikwa po. (Mal. 3:1) Kungawo opwa kala ishewe pu na okangundu taka longele Kalunga momukalo gwu uka. Mbela pethimbo ndyoka opwa li ngaa omapangelo ngoka ga li taga vulu okuhepeka aapiya yaKalunga? Natu ka taleni kiinima tayi landula.

OLYE OMUKWANIILWA GWOKUUMBUGANTU?

7. Sigo opiita yotango yuuyuni, olye a li omukwaniilwa gwokuumbugantu?

7 Lwomomumvo 1870, Britania oye a li ta pangele iilongo oyindji kombanda yevi, netangakwiita lye olyo lya li enankondonkondo. Epangelo ndyoka olya faathanithwa noluniga olushona, ndoka lwa sindi ooniga ndatu oonkwawo, ndhoka tadhi thaneke Fulaanisa, Spania naHolanda. (Dan. 7:7, 8) Britania oye a kala omukwaniilwa gwokuumbugantu sigo opiita yotango yuuyuni. Pethimbo ndyoka, Amerika oye a li oshilongo oshiyamba kaaku na we, nokwa tameke okulongela kumwe naBritania.

8. Olye a kala omukwaniilwa gwokuumbugantu momasiku ngaka gahugunina?

8 PIita yoTango yUuyuni, Amerika naBritania oyi imbwanga mumwe, e taya ningi etangakwiita enankondo. Pethimbo ndyoka, Britania naAmerika oya ningi Anglo-Amerika, ano epangelo enankondo muuyuni. Ngaashi sha hunganekwa kuDaniel, omukwaniilwa ngoka okwa li e na ‘etangakwiita enene li na oonkondo.’ (Dan. 11:25) Momasiku ngaka gahugunina, Anglo-Amerika oye a kala omukwaniilwa gwokuumbugantu. * Ihe olye e li omukwaniilwa gwokuumbangalantu?

OLYE OMUKWANIILWA GWOKUUMBANGALANTU?

9. Uunake omukwaniilwa gwokumbangalantu a li a holoka ishewe, nongiini Daniel 11:25 a gwanithwa?

9 Mo 1871, konima sho omumwatate Russell nooyakwawo ya toto po okangundu kawo kokukonakona Ombiimbeli, opwa holoka ishewe omukwaniilwa gwokuumbangalantu omupe. Momumvo moka, Otto von Bismarck okwa hanganitha iitopolwa yontumba, e tayi ningi epangelo lyaNdowishi. Wilhelm I okwa ningi omukwaniilwa gwotango gwaPrussia, shimwe shomiitopolwa mbyoka ya ningi Ndowishi. * Konima yomimvo dhontumba, Ndowishi okwa kolonyeke iilongo yimwe muAfrika nosho wo mEfuta lya Mwena. Okwa kambadhala a kale e na oonkondo dhi vule dhaBritania. (Lesha Daniel 11:25.) Ndowishi okwi igongelele etangakwiita enankondo, netangakwiita lye lyomomeya olya li pondondo ontiyali muuyuni. Piita yotango yuuyuni, omatanga ngoka Ndowishi ogo a li a longitha a kondjithe aatondi ye.

10. Daniel 11:25b, 26, okwa gwanithwa ngiini?

10 Daniel okwa hunganeka wo kombinga yaashoka tashi ka ningilwa epangelo lyaNdowishi netangakwiita lye. Ehunganeko ndyoka olya popya kutya omukwaniilwa gwokuumbangalantu ‘ita ka vula sha.’ Omolwashike mbela? ‘Omolwaashoka aantu otaye ke mu kotokela. Aagandjindunge ye aainekelwalela otaye ke mu teya po.’ (Dan. 11:25b, 26a) Pethimbo lyaDaniel, mboka ya li haya li ‘iikulya mbyoka hayi liwa komukwaniilwa,’ oya li aambala mboka haya “holoka koshipala shomukwaniilwa.” (Dan. 1:5) Ehunganeko ndika otali popi oolye? Otali popi aanambelewa aakuluntu yepangelo lyaNdowishi nosho wo oondjayi naagandjimayele dhomupangeli gwaNdowishi. Aantu mbono mokweendela ko kwethimbo, oya ka kwathela mokuumba ko epangelo koshipundi. * Ehunganeko ndyoka inali hunganeka owala okuteka po kwepangelo ndyoka, ihe olya popya wo oshizemo shiita mbyoka ya li tayi ka kala pokati kalyo nomukwaniilwa gwokuumbugantu, lya ti: “Aakwiita ye oyendji otaa ka dhipagwa, netangakwiita lye otali thekulwa po.” (Dan. 11:26b) Ngaashi sha hunganekwa, piita yotango yuuyuni, Ndowishi okwa “thekulwa po,” naantu oyendji oya li ya “dhipagwa.” Iita mbyoka oya li ya faalele oomwenyo dhaantu oyendji inaashi monika nando onale.

11. Oshike sha li sha ningwa komukwaniilwa gwokuumbugantu nogwokuumbangalantu?

11 Daniel 11:27, 28 okwa popya kombinga yiinima mbyoka ya li tayi ka ningwa, manga iita yotango yuuyuni inaayi tameka. Okwa ti wo kutya omukwaniilwa gwokuumbangalantu nogwokuumbugantu, otaya ka “kuutumba, ya lye poshitaafula shimwe, . . . notaa fundjathana.” Okwa popya wo kutya omukwaniilwa gwokuumbangalantu ote ki igongelela “iihakanwa” oyindji noonkondo. Shoka osho naanaa sha li sha ningwa. Ndowishi naBritania oya li ya lombwelathana kutya oya hala okupanga ombili, ihe mbyoka oya li iifundja yowala, molwaashoka mo 1914 oya tameke okukondjithathana. Shimwe ishewe, momimvo ndhoka dha tetekele omumvo 1914, Ndowishi okwa ningi oshilongo oshitiyali oshiyamba muuyuni. Opo oohapu dhaDaniel 11:29 nosho wo oshitopolwa shotango shovelise 30 dhi gwanithwe, Ndowishi okwa li a kondjo nomukwaniilwa gwokuumbugantu, ihe okwa sindika.

AAKWANIILWA YAALI TAYA KONDJITHA OSHIGWANA SHAKALUNGA

12. Piita yotango yuuyuni, omukwaniilwa gwokuumbangalantu nogwokuumbugantu oya li ya ningi shike?

12 Okuza momumvo 1914 okuuka komeho, aakwaniilwa yaali mboka oya tsikile okukondjithathana nosho wo noshigwana shaKalunga, shi vulithe nale. Pashiholelwa, piita yotango yuuyuni, epangelo lyaNdowishi nolyaBritania, oga kala taga hepeke aapiya yaKalunga, molwaashoka ya tinda okuya miita. Shimwe ishewe, epangelo lyaAmerika olya li lya tula mondholongo mboka taya kwatele komeho iilonga yokuuvitha. Shoka osha gwanitha ehunganeko ndyoka li li mEhololo 11:7-10.

13. Mo 1930 nasha nopiita iitiyali yuuyuni, omukwaniilwa gwokuumbangalantu okwa ningi shike?

13 Momumvo 1930 nasha na unene tuu piita iitiyali yuuyuni, omukwaniilwa gwokuumbangalantu okwa hepeke oshigwana shaKalunga kee na ohenda. Sho ongundu yaNazi ya li tayi pangele Ndowishi, Hitler naalanduli ye oya li yi indike oshigwana shaKalunga shi uvithe. Aapataneki oya li ya dhipaga aapiya yaKalunga 1 500 lwaampono, noyendji oya li ya falwa kookamba dhoonkwatwa. Iiningwanima mbyoka oya li ya hunganekwa kuDaniel. Omukwaniilwa gwokuumbangalantu okwa li a ‘nyateke otempeli’ nokwa li wo a “hulitha po oondjambo dhesiku kehe,” mokwiindika thiluthilu aapiya yaJehova Kalunga ya tange edhina lye montaneho. (Dan. 11:30b, 31a) Omuwiliki gwawo, Hitler, okwa uvaneke nokuli kutya ota ka dhipaga oshigwana shaKalunga ashihe moNdowishi.

OMUKWANIILWA OMUPE GWOKUUMBANGALANTU

14. Konima yiita iitiyali yuuyuni, olye a ningi omukwaniilwa gwokuumbangalantu? Shi yelitha.

14 Konima yiita iitiyali yuuyuni, epangelo lyUukomunisi lyaSoviet Union, olya kwata ko iitopolwa iinene yaNdowishi, nolya ningi omukwaniilwa gwokuumbangalantu. Ngaashi epangelo ekwanyanya lyaNazi, Soviet Union okwa kala ta ungaunga nonyanya nakehe ngoka a pititha komeho okulongela Kalunga.

15. Omukwaniilwa gwokuumbangalantu okwa ningi shike, konima yIita Iitiyali yUuyuni?

15 Nziya konima sho Iita Iitiyali yUuyuni ya hulu, omukwaniilwa gwokuumbangalantu, ano Soviet Union nosho wo iilongo mbyoka hayi longele kumwe naye, oya tameke okuhomona oshigwana shaKalunga. Metsokumwe nehunganeko ndyoka li li mEhololo 12:15-17, omukwaniilwa ngoka okwi indike iilonga yetu yokuuvitha nokwa tumine aapiya yaKalunga omayuvi muupongekwa. Shimwe ishewe, okuza ngaa petameko lyomasiku gahugunina, omukwaniilwa gwokuumbangalantu okwa kala nokuponokela aapiya yaKalunga ngaashi omeya “gomulonga,” nelalakano lyokuhulitha po iilonga yawo, ihe ina pondola. *

16. Soviet Union okwa gwanitha ngiini ehunganeko ndyoka li li muDaniel 11:37-39?

16 Lesha Daniel 11:37-39. Ngaashi sha hunganekwa mehunganeko ndyoka, omukwaniilwa gwokuumbangalantu ina ‘pupa ko kuKalunga ngoka a longelwa koohekulu.’ Ngiini mbela? Soviet Union okwa li a hala a hulithe po omalongelokalunga, onkene okwa kambadhala okuteya po omahangano gomalongelokalunga. Opo a adhe elalakano ndyoka, epangelo lye olya adhika nale lya gandja elombwelo koosikola mo 1918 kutya aanona naya longwe kutya kaku na Kalunga. Ongiini omukwaniilwa ngoka gwokuumbangalantu a li a “simaneke kalunga ngoka ta gamene omapopilongulu”? Soviet Union okwa li a longitha iimaliwa oyindji noonkondo, a koleke etangakwiita lye noku nduluke po iikondjitho oyindji yopalute, opo a koleke epangelo lye. Mokweendela ko kwethimbo, omukwaniilwa gwokuumbangalantu nomukwaniilwa gwokuumbugantu, oya kala ye na iikondjitho ya gwana noya kola, yokudhipaga aantu omabiliyona.

AAKWANIILWA YAALI MBOKA YA LI YE TONDATHANE, TAYA LONGELE KUMWE

17. ‘Oshiyelekela shiitonditha shoka tashi eta ehanagulo’ oshike?

17 Omukwaniilwa gwokuumbangalantu okwa li a ambidhidha omukwaniilwa gwokuumbugantu ya ninge oshinima shimwe sha simana. Oya ‘tula po oshiyelekela shiitonditha shoka tashi eta ehanagulo.’ (Dan. 11:31, yelekanitha OB-1954.) “Oshiyelekela shiitonditha” shoka, osho Iigwana ya Hangana.

18. Omolwashike Iigwana ya Hangana ya popiwa yi li “oshiyelekela shiitonditha”?

18 Ehangano lyIigwana ya Hangana, olya popiwa li li “oshiyelekela shiitonditha,” molwaashoka ohali ti kutya otali vulu okweeta ombili muuyuni, oshinima shoka tashi vulu owala okweetwa kUukwaniilwa waKalunga. Ehunganeko olya ti kutya oshiyelekela shiitonditha ‘otashi eta ehanagulo,’ oshoka Iigwana ya Hangana otayi ka dhana onkandangala, mokuhanagula po omalongelokalunga agehe giifundja. — Tala oshimpungu “Aakwaniilwa taya kondjithathana momasiku gahugunina.”

OMOLWASHIKE TWA PUMBWA OKUTSEYA ONDJOKONONA NDJIKA?

19-20. (a) Omolwashike twa pumbwa okutseya ondjokonona ndjika? (b) Epulo lini tali ka yamukulwa moshitopolwa tashi landula?

19 Otwa pumbwa okutseya ondjokonona ndjika, molwaashoka otayi koleke kutya okuza mo 1870 nasha sigo omo 1991, ehunganeko lyaDaniel kombinga yomukwaniilwa gwokuumbangalantu nogwokuumbugantu, olya kala tali gwanithwa. Onkee ano, otatu vulu okukala tu na einekelo kutya oshitopolwa shalyo shoka sha hupa ko, otashi ka gwanithwa wo.

20 Mo 1991, epangelo lyaSoviet Union olya hulu po. Kunena olye ano omukwaniilwa gwokuumbangalantu? Epulo ndyoka otali ka yamukulwa moshitopolwa tashi landula.

EIMBILO 128 Idhidhimika sigo ehulilo

^ okat. 5 Osha yela kutya ehunganeko lyaDaniel kombinga ‘yomukwaniilwa gwokuumbangalantu’ nosho wo ‘yomukwaniilwa gwokuumbugantu,’ otali tsikile okugwanithwa. Otu shi shi ngiini? Omolwashike twa pumbwa okuuva ko uuyelele kombinga yehunganeko ndyoka?

^ okat. 5 Omolwetompelo ndyoka, itashi wapa tu kale twa tala ko omupangeli Omuroma, Aurelian, (270-275 E.N.) e li “omukwaniilwa gwokuumbangalantu” nenge omukwaniilwakiintu Zenobia (267-272 E.N.) e li “omukwaniilwa gwokuumbugantu.” Shika otashi yelitha uuyelele mboka wu li montopolwa 13 no 14 yembo Pay Attention to Daniel’s Prophecy!

^ okat. 9 Mo 1890, omupangeli Wilhelm II, oku umbu ko Bismarck koshipundi.

^ okat. 10 Oya ningi iinima oyindji, opo ya umbe ko nziya epangelo koshipundi. Pashiholelwa, oya hulitha po okukwathela omupangeli, oya lombwele yalwe iiholekwa kombinga yiita noya thiminike omupangeli a ze ko koshipundi.

^ okat. 15 Ngaashi sha popiwa muDaniel 11:34, omukwaniilwa gwokuumbangalantu okwa li a etha po okupataneka Aakriste uule wokathimbo. Pashiholelwa, shoka osha ningwa mo 1991, sho epangelo lyaSoviet Union lya hulu po.