1-3. Oshike sha li sha ningwa po sho aavali ya li ye eta aanona kuJesus, noshiningwanima shoka osha holola shike kombinga ye?

 JESUS okwa li e shi kutya ehulilo lyokukalamwenyo kwe kombanda yevi oli li popepi. Okwa li e na oshindji okuninga, nonando okwa li e na ko owala okathimbo okafupi. Okwa li tu uvitha pamwe naayapostoli ye muPerea, oshitopolwa shi li kuuzilo wOmulonga gwaJordan. Oye ende tayu uvitha ondjila ayihe yu uka kuumbugantu waJerusalem, hoka Jesus a li ta ka dhana Opaasa ye ya hugunina ndjoka tayi ka kala yituntula.

² Omanga Jesus e li metifa lyoonkundathana naawiliki yelongelokalunga, opwa li pwa holoka epiyagano eshona. Aantu oya li ye eta aanona kuye. Osha yela kutya aanona mboka oya li ye na omimvo dha yoolokathana, molwaashoka Markus okwa longitha uutumbulilo mboka hawu ithanwa aanona aashona naLukas okwa longitha uutumbulilo “uuhanona.” (Lukas 18:15; Markus 5:41, 42; 10:13) Ngaashi tu shi shi nawa pokuma ngele opu na aanona ohapu kala olundji opiyepiye nekudhilo. Onkee ano, aalongwa yaJesus oya li yi indike aavali ye ete aanona kuye, molwaashoka oya li taya dhiladhila kutya okwi ipyakidhila unene noke na ompito yokupopya naanona. Jesus okwa li u uvite ngiini?

³ Jesus okwa geye sho e shi mono. Mbela okwa li a geela oolye? Mbela aanona naavali? Aawe, okwa li a geela aalongwa ye. Okwa ti: “Etheni uunona, u ye kungame. Inamu u keelela ko, oshoka Oshilongo shaKalunga oshaamboka ye u fa. Ongame tandi mú lombwele: Oongoka itaa taamba Oshilongo shaKalunga ongokanona, oye ita yi mo musho.” Opo nduno, Jesus okwe u “papata momaako ge”  nokwe wu yambeke. (Markus 10:13-16) Markus okwa ti kutya Jesus okwa papatele aanona momaako ge, notashi vulika nokuli a li te ya hempe nokukala te ya loolola. Osha yela kutya oku hole aanona. Kakele kaashoka, moshiningwanima shika otatu ilongo mo kutya okwa li ha popiwa naye nuupu.

4, 5. (a) Otu shi shi ngiini kutya Jesus okwa li ha popiwa naye nuupu? (b) Omapulo geni tatu ka kundathana montopolwa ndjika?

⁴ Ando Jesus okwa li e na onyanya ye iha yolo nomuntu noku na uuntsa, andola aanona inaye ya ko kuye naavali ando inaye eta oyana kuye nuupu. Mbela owa fa wu wete aavali tayi imemeha sho Jesus ta yambeke oyana yawo nokuulika kutya oku ya hole nonokutya oye na ondilo momeho gaKalunga? Nonando Jesus okwa li e na iinakugwanithwa oyindji shili, okwa li ha popiwa naye nuupu.

⁵ Ngashingeyi otatu ka tala kutya: Oolye wo ya li haya mono oshipu okupopya naJesus? Omolwashike sha li oshipu okupopya naye? Ongiini tatu vulu oku mu holela?

6-8. Olundji Jesus okwa li he endathana noolye, niikala ye oya li ya yooloka ko ngiini kumbyoka yaawiliki yelongelokalunga?

⁶ Ngele to lesha Omavaangeli oto ka kala wa kumwa okumona kutya aantu oyendji kaya li haya kala ya tila okupopya naJesus. Pashiholelwa, Jesus okwa popiwa olundji e li naantu oyendji nenge ‘noongundu oonene dhaantu ya zi kuGalilea.’ “Aantu oyendji oye mu gongalele.” “Aantu oyendjiyendji oye ya kuye.” “Oongundu oonene dhaantu odhe ende pamwe naJesus.” (Mateus 4:25; 13:2; 15:30; Lukas 14:25) Eeno, Jesus okwa li ha kala a gongalelwa shili koombunga dhaantu.

⁷ Olundji aantu mboka ya li haya kala naJesus oya li aantu yowala mboka ya li ya ‘dhinika’ kaawiliki yomalongelokalunga. Aafarisayi naayambi aakuluntu oya li haye ya ula taya ti: “Aantu mbaka inaa tseya ompango yaMoses, onkee oye li kohi yethingo lyaKalunga.” (Johannes 7:49) Omanyolo goorabbi  oge shi koleke wo kutya oya li ye na iikala mbyoka. Aawiliki yelongelokalunga oyendji oya li ya tala ko aantu mboka kutya oye li pevi, kaya li haya li pamwe nayo, kaya li haya landa iinima yawo nokaya li haye endathana nayo. Aawiliki yamwe oya ti nokuli kutya aantu mboka itaya ka yumudhwa molwaashoka inaya tseya ompango ndjoka hayi lombwelwa owala aantu pakana. Osha li oshidhigu kaantu oyendji mboka ya dhinika ya pule ekwatho nenge omayele kaawiliki mboka. Jesus ka li a fa aawiliki mboka.

⁸ Jesus okwa li he endathana a manguluka naantu mboka ya dhinika. Okwa li ha li nayo, okwe ya aludha noku ya longa nokwe ya kwathele wo ya kale ye na etegameno lyashili. Ihe okwa li e shi kutya oyendji yomuyo otaya ka tinda okulongela Jehova. (Mateus 7:13, 14) Nonando ongaaka, okwa li e na etaloko ewanawa nayo nokwa li e wete kutya oyendji yomuyo otaya vulu okuninga shoka shu uka. Jesus okwa li a yooloka ko thiluthilu kaayambi nAafarisayi mboka yomitima omikukutu. Ihe aayambi nAafarisayi yamwe oya li ye ya kuye noyendji yomuyo oya li ya lundulula iikala yawo e taya ningi aalanduli ye. (Iilonga 6:7; 15:5) Osha li wo oshipu kaayamba naanenentu yamwe okupopya naJesus. — Markus 10:17, 22.

9. Omolwashike sha li oshipu kaakiintu okupopya naJesus?

⁹ Aakiintu oya li haya popi naJesus ya manguluka. Otashi vulika ya li haya kala ya kenyanana sho ya dhinika kaawiliki yelongelokalunga. Oorabbi oya li ye wete shidhinitha okulonga aakiintu. Aakiintu kaya li ya pitikwa yi ipopile mompangu molwaashoka oya li ya talika ko kutya ihaya gandja uunzapo wu shi okwiinekelwa. Oorabbi oya li ye na egalikano moka haya pandula Kalunga molwaashoka kaaye shi aakiintu. Ihe Jesus ka li a dhina aakiintu noyendji oya li ye ya kuye e ya longe. Pashiholelwa, Maria omumwayina gwaLasarus okwa li a kuutumba poompadhi dhaJesus nokupulakena kuye, omanga Marta a li ti idhipagele  po nokutelekela Jesus iikulya. Jesus okwa pandula Maria sho a hogolola okupulakena kiinima yopambepo. — Lukas 10:39-42.

10. Jesus okwa li a yooloka ko ngiini kaawiliki yelongelokalunga momukalo ngoka u ungaunga naavu?

¹⁰ Aavu oya li ya mbombolokele kuJesus, nonando oya li ye tondike noye ekelwahi kaawiliki yelongelokalunga. Pampango aanashilundu oya li ye na okwiikalekelwa opo kaaya taandelithe omukithi, ihe shoka itashi ti kutya oye na okungwenyagulwa. (Levitikus, ontopolwa 13) Ihe konima yethimbo oorabbi oya li ya lundulula ompango yawo nokutala ko aanashilundu kutya otaya tonditha aantu ya fa onyata. Oorabbi yamwe oya li haya dhaadhiga aanashilundu nomamanya opo ya kale kokule nayo. Osha li tashi pula uulaadhi kaantu mboka haya ningwa nayi kaawiliki yelongelokalunga ya popye nomulongi kehe. Ihe aanashilundu oya li ya popi naJesus. Gumwe gwomuyo oku ulike kutya oku na eitaalo sho a ti: “Omuwa, ngele owa hala okwaaludha ndje, oto shi vulu.” (Lukas 5:12) Otatu ka tala nkene a li i inyenge montopolwa tayi landula. Osha yela kutya Jesus okwa li omunambili nosha li oshipu okupopya naye.

11. Oshiholelwa shini tashi ulike kutya mboka ya li ya gwililwa po omolwuulunde wawo oya li ye ya kuJesus ya manguluka, nomolwashike shika sha simana?

¹¹ Mboka ya li ye wete ya gwililwa po omolwomayono gawo oya li ye ya kuJesus ya manguluka. Pashiholelwa, Omufarisayi gumwe okwa li a hiya Jesus a lye pamwe naye megumbo lye. Ihe omukiintu gumwe ngoka a tseyika kutya omulunde okwa li e ya mo e ta tsu oongolo poompadhi dhaJesus nokwa tameke okulila omolwoondjo dhe. Okwa yogo oompadhi dhaJesus nomahodhi nokwe dhi thetitha omafufu ge. Jesus okwa li a pandula omukiintu ngoka i iyela ombedhi nokwe mu shilipaleke kutya Kalunga ote ke mu dhimina po, ihe Omufarisayi okwa li a nyanyala nokwa pe Jesus  uusama sho e etha omukiintu ngoka e ye popepi naye. (Lukas 7:36-50) Kunena, aantu oyendji mboka ya gwililwa po komayono gawo oya pumbwa unene okukala ya manguluka okuya kwaamboka taya vulu oku ya kwathela ya kale ye na ekwatathano ewanawa naKalunga. Oshike sha li sha ningitha Jesus a kale ha popiwa naye nuupu?

12. Omolwashike itaashi kumitha sho Jesus a li ha popiwa naye nuupu?

¹² Dhimbulukwa kutya Jesus okwa li a holele He gwomegulu thiluthilu. (Johannes 14:9) Ombiimbeli otayi ti kutya Jehova “ke li kokule nomuntu nando ogumwe.” (Iilonga 17:27) Jehova, ‘Omuuvi gwomagalikano’ okwa mangulukila aluhe aapiya ye aadhiginini naayehe mboka taye mu kongo noya hala oku mu longela. (Episalomi 65:2) Eeno, nonando Jesus omunankondo nokwa tumbala meshito alihe, osha li oshipu okupopiwa naye. Jesus oku hole aantu a fa He. Moontopolwa tadhi landula ko otatu ka kundathana kombinga yohole yaJesus onenenene ndjoka e nine aantu. Aantu oya li ye ya kuye nuupu molwaashoka oya li ye wete kutya ye oku ya hole. Ngashingeyi natu ka taleni kuukwatya waJesus wumwe mboka tawu ulike kutya ye omunahole.

13. Ongiini aavali taya vulu okuholela Jesus?

¹³ Aantu oya li ye shi dhimbulula mo nuupu kutya Jesus oku na onkwa nayo. Okwa tsikile okukala e na nayo naasho a li muudhigu. Sho aavali ye eta oyana kuye, okwa li i ipyakidhila nokwa li e na iinakugwanithwa oyindji, ihe nonando ongaaka, osha li oshipu okupopiwa naye. Jesus okwa tulila po aavali oshiholelwa sha dhenga mbanda. Kashi shi oshipu okuputudha aanona muuyuni mbuka tu li. Ihe osha simanenena kaanona ya kale haya popi nuupu naavali yawo. Ngele owu li omuvali, owu shi shi kutya ohapu kala ethimbo limwe wi ipyakidhila noonkondo noito vulu okuningila okamwoye shoka take ku pula ethimbo ndyoka. Ihe nonando ongaaka, ka lombwela kutya oto ya kuko meni lyokathimbo  okafupi shampa wa mana. Ngele owa ningi ngaashi wu uvaneka, okamwoye otaka ka mona kutya nani oke na okukala haki idhidhimike. Otake ki ilonga wo kutya oka manguluka okuya kungoye ngele ke na uupyakadhi washa.

14-16. (a) Oshike sha li shi inyengitha Jesus a longe oshikumithalonga she shotango, nomolwashike sha li tashi kumitha shili? (b) Oshikumithalonga shoka otashi holola shike kombinga ye, naavali otayi ilongo mo shike?

¹⁴ Jesus okwa li a tseyithile aantu kutya oku na ko nasha nomaupyakadhi gawo. Pashiholelwa, tala koshikumithalonga she shotango. Jesus okwa li pohango muKaana shaGalilea. Ihe omaviinu oga li ga pu po, oshinima shoka sha li shisitha ohoni. Yina Maria okwe mu lombwele oshinima shoka. Jesus okwa ningi po shike? Okwa li a lombwele aayakuli yu udhe iiyuma ihamano nomeya. Sho omuwiliki gwoshituthi a makele omaviinu ngoka, okwa li a mono kutya ku zi mo. Mbela Jesus okwa li ngaa a shitukitha omeya omaviinu shili? Eeno, omeya oga li ga ‘shitukithwa omaviinu.’ (Johannes 2:1-11) Okuza nalenale aantu oya kala ya hala okulundululila iinima yontumba miikwawo. Uule womathelemimvo ogendji aanongononi yamwe oya kala nokukambadhala okulundulula oholo ye yi ninge oshingoli, ihe oya hulile mokwena kwa thita, nonando iinima mbyoka konyala oya faathana. Mbela omeya nomaviinu iinima ya faathana? Hasho nando. Omeya oga thikama po owala mohapi go kage na olwaala. Ihe momaviinu omwa lumbakanithwa iinima yi ili noyi ili konyala eyovi, nayimwe yomuyo oya kitakana. Omolwashike Jesus a li e na okwiidhipagela po a shitukithe omeya omaviinu pohango, ngele oshinima shoka kasha li shi na oshilonga?

¹⁵ MuIsraeli shonale okuyakula aayenda osha li oshinima sha simanenena. Osha li hashi kala ohoni onene kaafuko ngele omaviinu oga pu po pohango yawo. Ohashi ya imbi ya nyanyukilwe esiku ndyoka, notaye ke li dhimbulukwa neyeme momimvo dhi li komeho. Onkee ano, kaafuko  nokuJesus uupyakadhi mboka owa li wa kwata miiti. Shoka osho shi inyengitha Jesus a ninge po sha. Mbela owu wete kutya omolwashike sha li oshipu kaantu okupopya naye?

¹⁶ Natango, aavali otayi ilongo oshiilongomwa sha simana moshinima shika. Oto ka ninga po shike ngele okamwoye oke ya kungoye ke na uupyakadhi? Otashi vulika wu ka tidhe po molwaashoka owu wete kutya uupyakadhi wako owa nathangwa. Otashi vulika wu tilehi oshindjola nokuli. Ngele oto yelekanitha uudhigu woye naamboka wokamwoye otashi vulika wu tye wako kawu na oshilonga. Ihe kala wu shi kutya kokanona owa kwata miiti. Ngele gumwe ngoka wu hole oti ipula nuupyakadhi wontumba, mbela ngoye otashi ku thigi peni? Okamwoye otaka ka kala ka hala okupopya nangoye ngele owe ku ulukile kutya owu na ko nasha nuupyakadhi wako.

17. Jesus okwe tu tulila po oshiholelwa shini, nomolwashike uukwatya mboka tawu holola oonkondo?

 ¹⁷ Ngaashi twe shi mono mOntopolwa onti-3, Jesus omunambili nokwi ishonopeka. (Mateus 11:29) Ombili uukwatya uuwanawa nohawu ulike kutya omuntu omwiifupipiki. Oyi li shimwe shomiiyimati yombepo yaKalunga noya pambathana nuunongo we. (Aagalati 5:22, 23; Jakob 3:13) Jesus okwa li e shi okwiipangela nokuli nuuna ta hindwa lela. Ihe shoka itashi ti kutya okwa li omumbanda. Omulongwantu gumwe okwa ti: “Otashi pula oonkondo dha fa dhoshiyela okukala nengungumano.” Odhoshili kutya otashi pula oonkondo tu pangele ongeyo yetu nokuungaunga nayalwe nombili. Ihe ngaashi Jesus, otatu ka vula okukala aanambili kekwatho lyaJehova shoka tashi ka ningitha yalwe ya kale haya popi natse nuupu.

18. Oshiholelwa shini tashi ulike kutya Jesus oku na ondjele, nomolwashike to dhiladhila kutya uukwatya mbuka otawu ningitha omuntu a kale ha popiwa naye nuupu?

¹⁸ Jesus okwa li e na ondjele. Sho a li muTiro, omukiintu gumwe ngoka e na omwanakadhona “ta hepekwa nayi kompwidhuli” okwe ya kuye. Jesus okwe shi ulike lwiikando itatu kutya ina hala oku mu kwathela. Oshikando shotango ine mu yamukula; oshitiyali, okwa li e mu yelithile kutya omolwashike ite mu ningile shoka ta pula; oshititatu, okwa gandja ethaneko opo a yelithe kutya omolwashike itee mu kwathele. Mbela shika otashi ti kutya ka li e na ohenda noiha tifuka? Mbela Jesus okwa li a tilitha omukiintu ngoka nenge e mu pule kutya owu shi ngaa kutya oto popi nalye? Hasho, omukiintu ngoka okwa li a manguluka okupula Jesus. Omukiintu ngoka okwa li ta pula ta tsitsimike nonando Jesus ka li a hala oku mu kwathela. Jesus okwa mono eitaalo lye mpoka li thike nokwaaludha okamwanakadhona komukiintu ngoka. (Mateus 15:22-28) Osha li oshipu kaantu okupopya naJesus molwaashoka oku na ondjele ye oha tifuka noha pulakene nehalo ewanawa.

19. Ongiini tatu vulu okutseya kutya oshipu okupopiwa natse?

¹⁹ Aantu oyendji ohaya dhiladhila kutya yo ohaya popiwa nayo nuupu. Mboka ye na oonkondopangelo oye hole okutya oya manguluka okupopya nakehe gumwe. Ombiimbeli otayi londodha tayi ti: “Aantu oyendji otayi itangele uukali wawo, ndele omuntu omwiinekelwa ota monika peni?” (Omayeletumbulo 20:6) Otashi vulika tu tye ohatu popiwa natse nuupu, ihe mbela ohatu holele ngaa shili uukwatya waJesus wohole? Hatse yene tu na okuyamukula epulo ndika, ihe yalwe oyo naye tu lombwele. Paulus okwa ti: “Kaleni mu na olukeno naantu ayehe.” (Aafilippi 4:5) Kehe gumwe ipula to ti: “Yalwe ohaya tala ndje ko ngiini nohaya popi ndje ngiini?”

20. (a) Omolwashike sha simana kaakuluntugongalo Aakriste ya kale haya popiwa nayo nuupu? (b) Omolwashike iilyo yegongalo yi na okukala nondjele kwaashoka ya tegelela aakuluntugongalo ya ninge?

²⁰ Aakuluntugongalo oye na okukala haya popiwa nayo nuupu. Ohaya kambadhala ya gwanithe po oohapu ndhoka dhi li muJesaja 32:1, 2 tadhi ti: “Omulumentu kehe ota ka kala eshigo lyokushiga ombepo negameno kiikungulu. Otaa ka fa omilonga dhomeya tadhi tondoka mombuga, ya fa omuzile gwetayimanya enenenene mevi lya notelwa.” Omukuluntugongalo ota vulu owala okugandja egameno, etalaleko nepepelelo ngele oha popiwa naye nuupu kiilyo yegongalo. Kashi shi oshipu  okuninga molwaashoka aakuluntugongalo oye na iinakugwanithwa oyindji momasiku ngaka omadhigu. Ihe nonando ongaaka, aakuluntugongalo kaye na okukala ya fa yi ipyakidhila unene noitaya vulu okusila oshimpwiyu oonzi dhaJehova. (1 Petrus 5:2) Iilyo yegongalo oyi na okukala nondjele mwaashoka ya tegelela aakuluntugongalo ya ninge noyi na okwiifupipika nokulongela kumwe nayo. — Aahebeli 13:17.

21. Oshike aavali ye na okuninga opo oyana ya popye nayo nuupu, noshike tatu ki ilonga montopolwa tayi landula?

²¹ Aavali oye na okuninga aluhe oonkambadhala ya kale noyana. Oshinima shika osha simanenena. Oya hala oyana ya tseye kutya oshi li egameno okwiinekela aavali. Onkee ano, aavali Aakriste kaye na okungwenyaukila oyana ngele ya ningi omapuko, ihe oye na okuungaunga nayo nombili nonondjele. Sho aavali taya putudha oyana, oye na okukala taya popi nayo ya manguluka. Atuhe otwa hala shili okukala hatu popiwa natse nuupu ngaashi Jesus a li. Montopolwa tayi landula otatu ka kundathana olukeno lwe uukwatya we wa simana mboka wa li wa hilile aantu kuye.