1, 2. (a) Ngoi mɛ wa la ye mɛ ahɛ̃ mɔ adu gbondoni nɛ? (b)Ndombali nɛ la tɔ̃ngɔ azi kaya siɔ kpale adu nzɔ̃ ye mɛ Nzapa ali hɛ̃ e nɛ?

NA YA aye mɛ ahɛ̃ mɔ gɛgɛrɛ, o mɛ wa la ɔ zu wa? Ti nɛngɔ ya ye mɛ ahɛ̃ mɔ adu ngbondoni ko, ta ayɔ bo ya ye ni adu ti falanga gba ma. Ngoi mɛ ye mɛ a hɛ̃ mɔ adɛ̃ na bɛ mɔ, bere mɔ na gwɛ̃ ni kpengbani nvɛ̃ni ko, mɔ na yengɔ ni, wa mɔ na hũngɔ ya adu ngbondoni.

² Nzapa hɛ̃ e aye ti nzɔ̃ni gba. Kanda kɔi kaya popo ni la e na gwɛ̃ ni nvɛ̃ni. Ni la adu ye mɛ nzɔ̃ni aɔ aye zu mɛ Nzapa hɛ̃ azi. Na ya shapitrɛ mɛ, e na mandangɔ ya Yehova tondó Yezo ge lɛ sese ti nɛngɔ ya, e lua dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai. (Di Matie 20:28.) Na tongɔ Yezo ya lo tɔ̃ e, Yehova fa yangondo ya, ni ndo ye e gba.

3. Nda mɛ e ndo kpili nɛ?

³ Tɔ̃ngɔ azi adu lége mɛ Yehova lɛkɛ ti singɔ na azi ka gbɛ mbɛ ti siɔ kpale nga na kwá. (Efɛzɛ 1:7) Ti hĩngangɔ nda mɛ tɔ̃ngɔ azi adu ngbondoni ko, zia e ba akpale mɛndó aɔ ka yaka ti Edɛnɛ. Akotara e ti uzu, Adamu na Eva, ala lindó siɔ kpale, so pɛni ala kpilindó. E ndo kpili na lo mɛ ya ala dũ e na ya siɔ kpale.​—Ba Nɔti ti 9.

4. Adamu dundó na? Ye mɛndó Yehova hɛ̃ lo nɛ?

⁴ Ngoi mɛ Yehova li kɔli ti uzu Adamu, lo hɛ̃ndó lo ye kɔi mɛ ngbondoni: dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti lengbingɔ.  Adamu ndó na kɔdɛ nga na tɛrɛ ti lengbingɔ. Ta tɛrɛ lo ndo sɔndó ma, ta lo lengbi ngandó ti tingɔ bange ma, ta lo kpi ngandó ma. Na lo mɛ ya Yehova la ali Adamu, Lo ndó mabere to lo. (Luka 3:38) Lo ndo tɛnɛndó tɛnɛ ngoi zu na lo. Nzapa kambisandó yangondo hɛ̃ lo aye mɛ lo lengbi ti lingɔ ni. Lo hɛ̃ ngandó lo nzɔ̃ kwa.​—Ebandeli 1:28-30; 2:16, 17.

5. Ngbangɔ ndo tɛnɛ ya, Nzapa lindó Adamu na “yikayika tɛ lo.” Aye tɛnɛngɔ ya nɛ?

⁵ Nzapa lindó Adamu “na yikayika tɛ lo.” (Ebandeli 1:27) Londó na aseliye mabere tɛ Nzapa: nga ma songo, ndara, mbilimbili nga na ngunu. Nzapa zindó lége hɛ̃ lo ya lo pɔna aye mɛ lo ye lingɔ. Ta Adamu ndó mabere masini ma. Lo lengbindó ti pɔnangɔ lingɔ nzɔ̃ ye bere siɔ ye. Se lo yendó tɔndɔngɔ Nzapa, ale lo ngbãndó bwai ka Paradizo.

6. (a) Ngoi mɛ Adamu kɛ̃ndó tɔndɔngɔ Nzapa, ye mɛndó lo zanga nɛ? (b) Ye mɛ kɛ̃ngɔ nyɔ̃ tɛ Adamu hɛ̃ e nɛ?

⁶ Ngoi mɛndó Adamu kɛ̃ nyɔ̃ Nzapa ko, lo luandó tumbu ti kwá. Lo zangandó aye gba: mangbi tɛ lo ti nzɔ̃ni mɛ londó na ni na Nzapa, dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo ti lengbingɔ nga na Paradizo mɛndó lo ka da. (Ebandeli 3:17-19) Na lo mɛ ya, Adamu na Eva akɛ̃ndó tɔndɔngɔ Nzapa, ta nzɔ̃ dangɔ bɛ na lo tɛ ala da ma. Na ndombali ye kondó Adamu li ko, “lo la lo tonda lingɔ siɔ ye ge lɛ sese, ko azi ndo kpili na lo ti siɔ ye . . . kwá ndokpɔ azi zu na lo mɛ ya, ala zu ali siɔ ye.” (Roma 5:12) Ngoi mɛ Adamu li siɔ kpale ko, lo “kandó tɛrɛ lo” nga ma mbɛ ti lingɔ siɔ kpale nga na kwá. Lo “ka nga e” ambɛ nga ma lo. (Roma 7:14) Nzɔ̃ dangɔ bɛ na ndombali e da? ĩi. Yehova tɔ̃ e!

7, 8. Tɔ̃ngɔ azi alengbi na nɛ?

 ⁷ Tɔ̃ngɔ azi alengbi na nɛ? Adu falanga mɛ afuta ti zingɔ na zo mɛ ka gbɛ tumbu kɔi, adu nga ye mɛ a hɛ̃ na se lɛ ye mɛ agbɛ̃. Kaya Ngbangɔ, tɔ̃ngɔ adu ye mɛ ahɛ̃ ti lɛkɛngɔ na ye mɛ agbɛ̃.

⁸ Na kongɔ nyɔ̃ Nzapa, Adamu ziandó hɛ̃ e kota pɛnɔ. Ta zo kɔi ti zangangɔ lengbingɔ alengbi ti tɔ̃ngɔ e na gbɛ kota pɛnɔ ni ma. Kanda Yehova hɛ̃ e lége ti singɔ ka gbɛ mbɛ ti siɔ kpale nga na kwá. E ba ndenge mɛ lo tɔ̃ na e, nga na nzɔ̃ sulu mɛ ni lengbi ti hɛ̃ngɔ e.

9. Ti tɔ̃ngɔ azi, ayɔ ye mɛ ngasia?

⁹ Ta zo mɛ lengbindó ti tɔ̃ngɔ tɛrɛ lo da ma. Na lo nɛ? Na lo mɛ ya, e zu na tɛrɛ ti zangangɔ lengbingɔ. (Nzembo 49:7, 8) Ta Adamu dɛndó na tɛrɛ ti lengbingɔ ma. Ayɔndó yako, zo mɛ tɔ̃ e lo du nga na tɛrɛ ti lengbingɔ nga ma tɛ Adamu. Nda ni la a ili ni ya, “tɔ̃ngɔ mɛ alengbi na azi zu.” (1 Timɔte 2:6, NWT) Ayɔ yako tɔ̃ngɔ ni adu na valɛrɛ ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛndó Adamu agbɛ̃.

10. Yehova tɔ̃ndó azi ngasia?

¹⁰ Yehova tɔ̃ndó azi ngasia? Lo tondó Nyi lo mɛ lo ndo ye gba ge lɛ sese, mɛndó lo li lo kɔzoni. (1 Yoanɛ 4:9, 10) Yezo yendó ziangɔ To lo ka ndozu gangɔ ge lɛ sese. (Filipɛ 2:7) Yehova mundó dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ Yezo ka ndozu a to ge tise. Ko lo yendó ya adũ lo na tɛrɛ ti lengbingɔ, tɛrɛ mɛ azanga siɔ kpale.​—Luka 1:35.

11. Ndenge mɛ ngasia la zo kɔi gɛgɛrɛ alengbindó ti tɔ̃ngɔ atara Adamu zu nɛ?

¹¹ Na ndombali kɛ̃ngɔ tɔndɔngɔ Yehova tɛ Adamu ko, azi zu azangandó lége ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti lengbingɔ.  Zo kɔi gɛgɛrɛ alengbindó ti tɔ̃ngɔ atara Adamu zu? Ĩi. (Di Roma 5:19.) Ta Yezo lindó siɔ kpale ma ndani la, lo hɛ̃ndó dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo mɛ alengbi ti tɔ̃ngɔ na e. (1 Kɔrinto 15:45) Dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo ti lengbingɔ azandó ti singɔ na atara Adamu zu na ya kwá.​—1 Kɔrinto 15:21, 22.

12. Ndombali nɛ la Yezo hũndó pɛnɔ ngaso nɛ?

¹² Ngbangɔ tɛnɛ ya, Yezo hũndó pɛnɔ gba uzu ti lo kpingɔ. A sɔ̃ndó lo na fimbo, a gɔngɔndó lo ka ndo kɛkɛ, wa uzu ti lo kpingɔ lo hũndó pɛnɔ mawoma. (Yoanɛ 19:1, 16-18, 30) Ndombali nɛ la, Yezo hũndó pɛnɔ ngaso nɛ? Ta sanga ma, Satana atɛnɛndó ya, se zo tengbi na kpengba pɛnɔ ko, ta lo lengbi ti ngbãngɔ mbilimbili ka tɛ Nzapa ma. Yezo fandó yangondo yako, zo ti tɛrɛ ti lengbingɔ lo lengbi ti ngbãngɔ mbilimbili abɛse adu ya, lo tengbi na kpengba pɛnɔ. Bɛ Yehova dendó gba na ndombali ngbãngɔ mbilimbili tɛ Yezo!​—Masese 27:11; ba Nɔti ti 15.

13. Yehova atɔ̃ndó azi ngasia?

¹³ Yehova atɔ̃ndó azi ngasia? Na buru ti 33, na bi ti 14Nizana (nzɛ tɛ a yuda), Yehova hɛ̃ndó lége ya awa kula tɛ Yezo aho lo. (Aebreo 10:10) Bi taa na gesi, ngoi mɛ Yehova aso na Yezo ko, lo dirindó na lo angelo, ta na tɛrɛ ti mi ma. So pɛni, Yezo dirindó ka ndozu ti fangɔ tɛrɛ lo: ti lengbingɔ mɛ lo ka ni na ndombali azi ka tɛ Yehova. Alengbi ti tɛnɛngɔ ya, Lo hɛ̃ Nzapa dungɔ lɛ ngɛ̃ tɛ lo na tɛrɛ ti mi mɛ alengbi ge lɛ sese, ti nɛngɔ ya Nzapa hɛ̃ ni hɛ̃ atara Adamu. (Aebreo 9:24) Na olo mɛ Yehova atɔ̃ e wɛ, e lua lége ti singɔ ka gbɛ ngba ti siɔ kpale nga na ti kwá.​—Di Roma 3:23, 24.

14, 15. Ye mɛ e li ko, Nzapa aka lɛ lo na ndo asiɔ kpale tɛ e nɛ?

¹⁴ Bandangɔ ndɛ, e ndo e lua anzɔ̃ sulu gba na ye mɛ Nzapa ali tɛrɛ e, wa e na luangɔ ni nga gba na bi mɛ na ndo gangɔ. Wa e ba aye ni.

¹⁵ Kangɔ lɛ ndo siɔ kpale tɛ e. Ta du woni ti lingɔ ngoi zu nzɔ̃ kpale ma. E ndo yu ndo, na ngoi mɛndɛ̃ e ndo tɛnɛ nga siɔ tɛnɛ, e ndo e li nga aye ti siɔni. Ye mɛ e li ko, Nzapa aka lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ e nɛ? Ayɔ ya e ma vundu kpengbani na ndombali asiɔ ye mɛ e li. Ayɔ nga ya, e zu na tɛrɛ e, wa e yɔ ka tɛ Yehova yako, lo ka lɛ lo na ndo asiɔ kpale tɛ e. Se e li ngaso ko, elengbi ti yengɔ ya, lo na kangɔ lɛ lo na ndo asiɔ kpale tɛ e.​—Kɔlɔsɛ 1:13, 14; 1 Yoanɛ 1:8,9.

16. Ye mɛ elengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, e du na bingangɔ li ti nzɔ̃ni nɛ?

¹⁶ E na bingangɔ li ti nzɔ̃ni. Ngoi mɛ bingangɔ li tɛ e abanda pangɔ hɛ̃ e ya e li siɔ ni ko, elengbi ti mangɔ mabere e yɔ lo. Elengbi ngoi mɛndɛ̃ ti dangɔ bɛ e ya ta tina tɛ e dama. Kanda ta e nzɛ̃́ ma. Yehova ye ya e tɛnɛ hɛ̃ ni ayungɔndo tɛ e nga na akpale mɛ e na ni. (Aebreo 4:14-16) Elengbi ti yengɔ ya, se du ya e vɔlɔ lo ya lo ka lɛ lo na ndo siɔ kpalɛ tɛ e ko, lo na mangɔ e, wa lo nga na kangɔ lɛ lo ndo asiɔ kpale ni. (Aebreo 9:13, 14) Ni lengbi ti lingɔ ya e du na nzɔ̃ mangbi na Yehova.

17. Anzɔ̃ sulu mɛ elengbi ti luangɔ na lége ti tɔ̃ngɔ azi nɛ?

¹⁷ E na nzɔ̃ dangɔ bɛ ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai. “Mbana gɛrɛ mɛ zo ndo lua na lingɔ siɔ ye la kwá, kanda aye mɛ Nzapa ndo ka hɛ̃ azi gɛgɛrɛ la du ti kaka, [na lége tɛ Yezo Kristo mɛ Gbia tɛ e, NWT].” (Roma 6:23) Na lo mɛ ya Yezo kpindó na lo tɛ e ko, e  ti na nzɔ̃ dangɔ bɛ ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai, nga na tɛrɛ ti lengbingɔ. (Suma 21:3, 4) Ye mɛ e li wa, e lua anzɔ̃ sulu ni ko nɛ?

18. Ye mɛ afa yako Yehova ndo ye e nɛ?

¹⁸ Ngoi mɛ ahɛ̃ mɔ nzɔ̃ ye gɛgɛrɛ ko, mɔ ndo ti na dengɔ bɛ. Tɔ̃ngɔ azi adu ye mɛ aɔ aye zu mɛ alengbi ti hɛ̃ngɔ mɔ. Elengbi ti fangɔ na Yehova ya e ndo e ye ye mɛ lo li hɛ̃ e mawoma. Yoanɛ 3:16 atɛnɛ ya “ta sanga ma bɛ Nzapa ayendó azi ti lɛ sese ma wo ma, la lo to ndo ngbongi Nyi lo.” Songo tɛ Yehova na mbage tɛ e ato lo ya lo hɛ̃ e ye tɛ lo mɛ ngbondoni: Nyi lo. Na lo mɛ ya Yezo yengandó kpingɔ na lo tɛ e afa yangondo ya, lo ndo ye nga e. (Yoanɛ 15:13) Tɔ̃ngɔ azi ato e eye yako, Yehova na Yezo ndo ye e gba.​—Galatia 2:20.

19, 20. (a) Ye mɛ mɔ li, wa mɔ ti kwa Yehova nɛ? (b) Ye mɛ mɔ li ti mɔ fangɔ ya, mɔ na loyengɔ na ndo tɔ̃ngɔ tɛ Yezo nɛ?

¹⁹ E manda yako Yehova na songo mawoma. Wa mɔ ti kwa lo ngasia? Se ta mo hĩnga zo ma ko, adu kpengbani ti nɛngɔ ya mɔ ye lo. Yoanɛ 17:3 tɛnɛ ya, elengbi ti mandangɔ hĩngangɔ Yehova. Se mɔ manda hĩngangɔ lo, songo tɛ mɔ ka mbage tɛ lo na tingɔ kpengbani, mɔ na hɛ̃ngɔ lo dengɔ bɛ, mɔ nga na tingɔ kwa lo. Ngbã lá kwɛ ti mandangɔ Ngbangɔ.​—1 Yoanɛ 5:3.

²⁰ Du na loyengɔ na ndombali tɔ̃ngɔ azi. Ngbangɔ atɛnɛ ya “zo ko la aye lo tɛ Nyi Nzapa ko lo lua du ti kaka.” (Yoanɛ 3:36) Dungɔ na “loyengɔ” alengbi na nɛ? Alengbi na lingɔ ye mɛ Yezo ndo yɔ ya e li. (Yoanɛ 13:15) Ta tɛnɛngɔ bo na nyɔ̃ ya mbi na lo yengɔ ka tɛ Yezo alengbi ma. Ayɔ ya e fa loyengɔ ni na aye mɛ e  ndo e li. Kaya Zaki 2:26, e di ngaso mɛ: “Se ta zo li nzɔ̃ ye mako, loyengɔ tɛ lo adu gɛgɛrɛ [ko loyengɔ tɛ lo akpi, NWT].”

21, 22. (a) Ndombali nɛ la ayɔ yako, mɔ ndo gwe bulu zu na bombi ti dangɔ bɛ na kwá tɛ Yezo nɛ? (b) Shapitrɛ ti 6 nga na ti 7 na tɛnɛngɔ tɛnɛ na ndo nɛ?

²¹ Gwe bulu zu ka bombi ti dangɔ bɛ na kwá tɛ Yezo. Yezo ye ya e ndo e da bɛ e ngoi zu na kwá mɛndó lo kpi na lo tɛ e. Na ndɔ, uzu ti lo kpingɔ, Yezo tɛnɛndó hɛ̃ ava lo ya: “ale ĩ li so, so dangɔ bɛ ĩ na mbi.” (Di Luka 22:19.) Ni la Atɛmwɛ tɛ Yehova ndo li ni bulu zu. Ala ndo li bombi kɔi mɛ ando ili ni ya “Dangɔ bɛ na kwá tɛ Yezo” bere “tɛ tɛ Gbia.” (1 Kɔrinto 11:20; Matie 26:26-28) Na gwengɔ bombi ti dangɔ bɛ na kwá tɛ Yezo ko, mɔ ndo fa ya, mɔ ndoda bɛ mɔ na songo mɛ Yehova na Yezo na ni na lo tɛ e.​—Ba Nɔti ti 16.

²² Ta nzɔ̃ ye mɛ aɔ tɔ̃ngɔ azi da ma. (2 Kɔrinto 9:14, 15) Nzɔ̃ ye niko na hɛ̃ngɔ amiliɔ̃ tɛ azi mɛ akpili nzɔ̃ sulu. Shapitrɛ ti 6 nga na ti 7 na kambisangɔ se mɛ ni na lingɔ na tɛrɛ lo.