YEHOVA ndo hɛ̃ e anzɔ̃ ye bi zu, wa lo hɛ̃ nga e lége ti salelangɔ aye niko na ndenge mɛ e ye. Ye ti kamwangɔ, Ngbangɔ di nga samba ka popo ti aye ti nzɔ̃ni mɛ Nzapa hɛ̃ azi. Ngbangɔ pa ya: “Ali mapa so hɛ̃ngɔ azi ngia, wa vinyɔ ndo li ya, zo du na dengɔ bɛ.” (Mos. 10:19; Nz. 104:15) Abɛse ngaso ko, ta kitɛ da ma ya, mɔ ka mɔ hũ se mɛ dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ azi gba agbɛ̃ na lo ti samba. Hãngɔ ni zingɔ, na ndo lɛ gigi zu, azi na andia nga na dangɔ bɛ ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃ na omɛ aba nyɔngɔ samba. Ye mɛ lengbi ti zangɔ awakristo ya, ala mu ekateli ti nzɔ̃ni na omɛ aba nyɔngɔ samba nɛ?

Abɛse e ndo du ka wa, bere kutimɛ nga na se mɛ akã na e adu ti ngasia ko, landangɔ dangɔ bɛ tɛ Yehova na omɛ aba nyɔngɔ samba na lingɔ ya, e du na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti dengɔ bɛ.

Nga ma se mɛ mɔ hĩnga na ni, azi gba na ndo lɛ gigi ndo nyɔ samba ɔngɔ nyɔ kpɔ̃ ni. Ambanga azi ndo nyɔ samba ti nɛngɔ ya, ala ma ya tɛrɛ la nzɔ̃ni. Ambanga ni ndo nyɔ samba ti nɛngɔ ya, bɛ la li na kpengba kpale tɛ ala. Wa ka ndo mɛndɛ̃ azi ndo nyɔ samba gba so kamwisangɔ na afɔ̃ la bere fangɔ ya, ani alombe bere awa ngunu.

Kanda awakristo ndo landa wangɔ ti ndara mɛ alo ka tɛ Wa lingɔ ala. Na ndakisa Yehova pa hɛ̃ e akpale ti siɔni mɛ alengbi ti singɔ na zo se lo ti mbɛ ti samba bere lo ndo nyɔ samba gba. Mbeti ti Masese 23:29-35 akambisa se du tɛ wa samba nga na akpengba kpale mɛ alengbi ti singɔ na lo. a Nyita Daniel, biazo ti ya bombi mɛ ndo du ka Ɛstɛ ti Europe, ndo da bɛ lo na se dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛndó lo na ni uzu ti lo tingɔ Tɛmwɛ tɛ Yehova, lo pa ya, “Mbi ndo nyɔndó samba gba nvɛ̃ni, ni tondó mbi ya, mbi mu ekateli ti siɔni mɛndó ali ya, mbi tengbi na akpengba kpale gba, tee ndɛ, ni dɛ hɛ̃ mbi pɛnɔ se mbi ndo da bɛ mbi na ni.”

Ngasia la elengbi ti mungɔ ekateli ti ndara nga na kpɛngɔ akpale zu ti pɛnɔ mɛ nyɔngɔ samba ɔngɔ nyɔ kpɔ̃ ni ndo si na ni nɛ? Ye ti ngbondoni adu ya, e zia ya dangɔ bɛ tɛ Nzapa adɔ e na nɔ na omɛ aba nyɔngɔ samba.

Zia e ba tɛnɛ mɛ Ngbangɔ tɛnɛ na omɛ aba samba nga na nda mɛ azi mɛndɛ̃ ndo nyɔ samba.

Ta Ngbangɔ gbanzi nyɔngɔ samba ma. Ni pa ya, nyɔngɔ vinyɔ alengbi ti hɛ̃ngɔ zo dengɔ bɛ. Mbeti ti Mosakoli 9:7 pa ya: “Tɛ ye tɛ mɔ na dengɔ bɛ, wa nyɔ nga vinyɔ tɛ mɔ na dengɔ bɛ.” Yezo nyɔndó vinyɔ na ngoi mɛndó lo ge lɛ sese, wa awa kwa tɛ Yehova mɛndɛ̃ ti mbilimbili anyɔngandó vinyɔ.​—Mat. 26:27-29; Luka 7:34; 1 Tim. 5:23.

Abɛse ngaso ko, Tɛnɛ tɛ Nzapa apa yangondo ɔngbi mɛ na popo ti nyɔngɔ samba ná nyɔngɔ samba gba bere nyɔngɔ samba ɔngɔ nyɔ kpɔ̃ ni. Ngbangɔ pa yangondo ya: “Ta ĩ nyɔ [samba] agbɔ̃ ĩ ma.” (Ef. 5:18) Ni di pa nga ya, “ta azi mɛ ndo nyɔ samba ndo gbɔ̃ ala . . . asi gbanda ka kɔdɔrɔ gbia tɛ Nzapa ma.” (1 Kɔr. 6:10) Ti biani, bɛ Yehova kɛ̃ nyɔngɔ samba ɔngɔ nyɔ kpɔ̃ ni nga na azi mɛ ndo nyɔ samba tee agbɔ̃ ala. Na se lɛ landangɔ kutimɛ ti kɔdɔrɔ tɛ e nga na se mɛ azi mɛndɛ̃ ndo li na ni ko, e ndo mu ekateli ti landangɔ dangɔ bɛ tɛ Nzapa.

Azi mɛndɛ̃ ndo da bɛ la ya, ala lengbi ti nyɔngɔ samba gba zangangɔ ya, ni gbɔ̃ ala. Abɛse ngaso ko, ni na akpengba kpale gba. Ngbangɔ tɛnɛ yangondo ya, ‘dungɔ mbɛ ti nyɔngɔ samba’ alengbi ti gbɛ̃ngɔ bingangɔ li tɛ zo, wa ato lo na lingɔ siɔ kpale mɛ alengbi ti gbɛ̃ngɔ mangbi tɛ lo na Yehova. (Tito 2:3; Mas. 20:1) Yezo pa ngandó ya, ‘nyɔngɔ samba gba’ alengbi ti lingɔ ya, ta zo li kaya gigi ti fãnani mɛ Nzapa ko kapa ni ma. (Luka 21:​34-36) Ye mɛ lengbi ti zangɔ awakristo ya, ala kpɛ akpale ti pɛnɔ zu mɛ nyɔngɔ samba gba ndo si na ni nɛ?

Landangɔ kutimɛ nga na aye mɛ azi gba ndo li ka ndo mɛ e da ti nɛngɔ ya, e mu ekateli ti nyɔngɔ samba ko, ni lengbi ti singɔ na siɔ kpale na lo tɛ e. Na ndara zu, awakristo ndo li aye mɛ alengbi ti hɛ̃ngɔ Yehova dengɔ bɛ na omɛ aba nyɔngɔ samba nga na tɛngɔ ye. Ba omɛ Ngbangɔ tɛnɛ hɛ̃ e: ‘Abɛse ĩ ndo tɛ ye, abɛse ĩ ndo nyɔ ye abɛse ĩ ndo li aye mɛndɛ̃ ko, ĩ li aye zu so gondangɔ na Nzapa.’ (1 Kɔr. 10:31) Zia e ba ahũnda nga na ambanga awangɔ mɛndɛ̃ ti ya Ngbangɔ mɛ alengbi ti zangɔ e:

Mbi ndo nyɔ samba ti nɛngɔ ya, azi mɛndɛ̃ aye mbi? Kobima 23:2 pa ya: “Ta mɔ landa butu butu tɛ azi ma.” So ya vɛrse mɛ Yehova pa hɛ̃ aya Izraɛlɛ yangondo ya, ta ala landa azi mɛ ta ala ndo tɔndɔ lo ma. Wangɔ niko adu nga ngbondoni ndɛ na lo tɛ awakristo. Se e zia ya, dangɔ bɛ tɛ azi mɛndɛ̃ ato e na mungɔ ekateli na omɛ aba nyɔngɔ samba ko, e na ziangɔ landangɔ wangɔ tɛ Yehova, wa e nga na gbɛ̃ngɔ mangbi tɛ e na lo.​—Roma 12:2.

Mbi ndo nyɔ samba so fangɔ ya, mbi du lombe? Na ya kutimɛ mɛndɛ̃ ko, nyɔngɔ samba ngoi zu nga na nyɔngɔ gba ko, ta adu siɔni ma. (1 Pet. 4:3) Ba tɛnɛ mɛ mbeti ti 1 Kɔrinto 16:13 atɛnɛ: ‘Ĩ du na kpengba lɛ, ĩ du kpengbani na ya loyengɔ, ĩ du na ge ge ge, wa ĩ du kpengbani.’ Nyɔngɔ samba ngoi zu alengbi ti lingɔ ya zo du kpengbani? Ta bɛ fãni kɔi ma. Samba lengbi ti gbɛ̃ngɔ bingangɔ li tɛ zo na mbala kɔi nga na tongɔ lo ya, lo mu ekateli ti siɔni. Na lo ni la, ta nyɔngɔ samba gba adu ye mɛ ndo fa ya, zo du lombe bere wa ngunu ma kanda ando fa ya, lo du wa tulangɔ. Yisaya 28:7 akambisa se du tɛ azi mɛ ayu lége na lo ti samba, ni ndo li ya, ala ndo nɔnɔ kilikili.

E na gwɛ̃ ti ngunu mɛ ndo lo ka tɛ Yehova ti nɛngɔ ya, e li anzɔ̃ ye, wa, ‘e du na kpengba lɛ, e lo nga kpengbani na ya loyengɔ.’ (Nz. 18:32) Elengbi ti lingɔ ngaso se du ya, e ndo du ngoi zu na kpengba lɛ na ndo aye zu mɛ alengbi ti gbɛ̃ngɔ mangbi tɛ e ná Yehova. Yezo ndó na mangbi ti kpengbani na Yehova na ngoi mɛndó lo ge lɛ sese, wa azi gba atɔndɔndó lo na lo ti ge ge ge nga na ekateli tɛ lo ti lingɔ aye mɛ nzɔ̃ni.

Mbi ndo nyɔ samba ti nɛngɔ ya, bɛ mbi li na sɔngɔ bɛ tɛ mbi? Na lége ti nyingɔ vurú tɛ Yehova, wa sungɔ bia kɔi ti ndara asundó ya: “Na ngoi mɛ sɔngɔ bɛ ndo ɔ ndo mbi ko, mɔ [Yehova], mɔ ndo zu na bɛ mbi, wa mɔ ndo li ya, mbi du na siriri.” (Nz. 94:19) Se sɔngɔ bɛ aɔ ndo mɔ ko, gi lisalisi ka  tɛ Yehova, ta na nyɔngɔ samba ma. Ye kɔi mɛ mɔ lengbi ti lingɔ na ya ngoi ti sɔngɔ bɛ adu na lingɔ sambela hɛ̃ lo ngoi zu ti nɛngɔ ya, lo za mɔ. Hãngɔ ni zingɔ azi mɛndɛ̃ ahũ ya, hũndangɔ wangɔ ka tɛ nyita mɛ kpengbani na ya nyingɔ adu ngbondoni. Ti tɛnɛngɔ bɛta tɛnɛ ko, nyɔngɔ samba na ngoi mɛ zo na songɔ bɛ ta ando hɛ̃ bɛta lo kɔi ma, na lo mɛ ya, samba di ndo gbɛ̃ ndara mɛ zo na ni ti mungɔ ekateli nga na lingɔ aye ti nzɔ̃ni. (Hos. 4:11) Nyita Daniel mɛ fale e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo uzu apa ya: “Mbi ndo hũndó pɛnɔ na lo ti sɔngɔ bɛ, wa mbi ndo hɛ̃ndó tɛrɛ mbi fotɛ. Mbi ndo nyɔndó samba ti nɛngɔ ya, bɛ mbi li na sɔngɔ bɛ tɛ mbi, kanda samba ndo bakisandó sɔngɔ bɛ na ndo sɔngɔ bɛ mɛ mbi na ni. Ta mbi di dɛndó na akwa ma, wa ta azi di dɛndó hɛ̃ mbi ndima ma.” Daniel nwɔndó ni ngasia? Lo tɛnɛ ya, “Mbi gbɔ̃ndó nda ni ya, mbi na gwɛ̃ ti lisalisi tɛ Yehova kanda ta samba ma. Na ngoi mɛndó mbi gi lisalisi tɛ Yehova ko, mbi nwɔndó sɔngɔ bɛ tɛ mbi.” Kpale ti mbilimbili adu ya, Yehova ndo du ngoi zu dã ti zangɔ, abɛse du ya, e ndo hũ ya, ta kpale ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e na dɛ̃ngɔ ma.​—Fil. 4:6, 7; 1 Pet. 5:7.

Se du ya, mɔ ndo nyɔ samba, nda mɛ ta mɔ lengbi ti gbɔ̃ngɔ li mɔ na ndo ahũnda mɛ so hĩngangɔ quantité nga fãni kɛ̃ la mɔ ndo nyɔ ni, wa mɔ lɛkɛ ni ma nɛ? ‘Azi ti ndasewa tɛ mbi nga na akwa mbi ndo du na sɔngɔ bɛ na lo ti mɔmɛsɛnɔ tɛ mbi ti nyɔngɔ samba?’ Se adu ngaso ko, ni lengbi ti dungɔ ye mɛ ndo fa ya, mɔ na mɔmɛsɛnɔ ti siɔni bere nyɔngɔ samba ati kpengba lo ka tɛ mɔ, kanda ta mɔ nvɛ̃ni mɔ ndo hĩnga ni ma. ‘Mbi ndo nyɔ na olo samba gba ɔngɔ omɛndó mbi ndo nyɔ uzu?’ Se adu ngaso ko, du na kpengba lɛ, abɛse ta mɔ dɛ mɔ ti mbɛ ti samba ma ko, adu ye mɛ alengbi ti fangɔ ya, mɔ mu lége ti tingɔ mbɛ ti samba. ‘Se aɔ bi kɔi bere sɛ ta mbi nyɔ samba ma ko, ta kɔdɛ ti gbengɔ bɛ mbi ndo du da ma?’ Se adu ngaso ko, hĩnga ya, nyɔngɔ samba ati mɔmɛsɛnɔ ti siɔni mɛ mɔ na ni bere mɔ ti mbɛ ti samba. Wa na yɔngɔ ya, mɔ gi lisalisi tɛ amɔnganga ti nɛngɔ ya, ala za mɔ.

Na lo mɛ ya, nyɔngɔ samba ndo si na asiɔ kpale gba ko, awakristo mɛndɛ̃ apɔna kɛ̃ngɔ nyɔngɔ samba. Ambanga ni alengbi ti kɛ̃ngɔ nyɔngɔ samba na lo mɛ ya, ta ala ndo ye tɛrɛ samba ma. Se du ya, kwa mɔ kɔi adu na ekateli ti ngaso ko, mɔ  lengbi ti fangɔ nzɔ̃ bɛ na lo na kɛ̃ngɔ tɛnɛngɔ siɔni na lo ti ekateli tɛ lo.

Ngoi mɛndɛ̃ mɔ lengbi ti hũngɔ nzɔ̃ni ya, mɔ kpã maka na ndo nyɔngɔ samba tɛ mɔ. Wakristo kɔi lengbi ti kpãngɔ maka na ndo quantité ti samba mɛ lo lengbi ti nyɔngɔ. Bere lo nvɛ̃ni lo lengbi ti luangɔ ndia na ndo fãni kɛ̃ la lo lengbi ti nyɔngɔ ni, na ndakisa, fãni kɔi na ya pɔsɔ bere yakere na ngoi ti tɛngɔ ye. Ambanga ni akpã ndia na ndo sɔrtɛ ti samba mɛ ala lengbi ti nyɔngɔ ná omɛ ta ala lengbi ti nyingɔ ma, na ndakisa ala lengbi ti nyɔngɔ vinyɔ, bere bière kanda ta samba ti kpengbani ma. Se du ya, zo nvɛ̃ni lo lu ndia na ndo tɛrɛ lo na omɛ aba samba ko, na dungɔ woni ya, lo tɔndɔ ni. Wa se wakristo mɛ kpengbani na ya nyingɔ amu ekateli ti ngaso ko, ta tina ti lo mangɔ kamɛnɛ na lo ni ná kɛ̃ngɔ tɔndɔngɔ ni da ma.

Zia e ba kpale mɛndɛ̃ mɛ ayɔ ya, ta bɛ e li na ni ma. Roma 14:21 pa ya: “Ale ta mɔ tɛ sa, bere mɔ nyɔ [samba], bere mɔ li ye mɛndɛ̃ mɛ alengbi ti tongɔ nyita mɔ wa kristo ya, lo li siɔ ye ma.” Ngasia la mɔ lengbi ti kpãngɔ wangɔ mɛ na kwa nɛ? Du na songo na lo tɛ ayata. Se mɔ hũ ya nyɔngɔ samba na giangɔ dangɔ bɛ tɛ nyita kɔi ko, ta songo lengbi ti tongɔ mɔ ya, mɔ kɛ̃ nyɔngɔ samba na ngoi ni ko ma? Se mɔ li ngaso ko, mɔ na fangɔ ya, mɔ ndo kpã tɛrɛ mɔ na ndo tɛ azi mɛndɛ̃, wa ta mɔ ndo gi uzu nzɔ̃ kpale tɛ mɔ nvɛ̃ni ma, kanda nzɔ̃ kpale tɛ ala.​—1 Kɔr. 10:24.

Hãngɔ ni zingɔ, agbia tɛ leta alengbi ti kpãngɔ ndia na omɛ aba samba. Ayɔ ya, awakristo tɔndɔ ndia ni. Ala lengbi ti kpãngɔ ndia na omɛ aba bulu mɛ zo lengbi ti tingɔ na ni ti nɛngɔ ya, lo nyɔ samba, bere kpãngɔ ndia ya, ta zo lengbi ti nyɔngɔ samba na gesi lo kpɛ̃ na kamiɔ, moto, velo, bere lo salela amasini mɛndɛ̃ ma.​—Roma 13:1-5.

Yehova hɛ̃ e aye ti nzɔ̃ni gba, wa lo hɛ̃ nga e ndima na ndenge mɛ lo hɛ̃ e lége ya, e nvɛ̃ni e pɔnɔ aye mɛ e ye. Kaya aye mɛ e nvɛ̃ni elengbi ti pɔnangɔ lingɔ ko, elengbi ti dingɔ, pɔnangɔ tɛ ti tɛngɔ nga na nyɔngɔ samba. Zia ya ekateli tɛ e afa yangondo ya, e ndo mu makoki niko ti pɔnangɔ lingɔ aye mɛ e ye na ndima gba na salelangɔ ni so hɛ̃ngɔ to e ti ndozu gonda.