1. Nda mɛ e ndo sepala na azi mɛ ndo du na yɔngɔrɔ bɛ nɛ?

 E ZU, e ndo sepala na azi mɛ na seliye ti yɔngɔrɔ bɛ. Na lo nɛ? Na lo mɛ ya, e ndo du na tɔndɔngɔ na lo tɛ azi ko la ndo kũ na yɔngɔrɔ bɛ zu kpale kɔi ngaso zangangɔ ya, ala ma ngɔnzɔ. E ndo du na dengɔ bɛ ya azi mɛndɛ̃ adu nayɔngɔrɔ bɛ na ndo e na ngoi mɛ e yu ndo. Wa e ndo hɛ̃ nga sia kɔli gba hɛ̃ zo mɛndó amanda na e Ngbangɔ na ndenge mɛ lo fa yɔngɔrɔ bɛ na e na ngoi mɛndó e ndo li kpengbani ti mandangɔ, yengɔ nga na kpãngɔ andia ti ya Ngbangɔ na kwa na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e. Ɔngɔ aye mɛndɛ̃ zu, e ndo hɛ̃ Yehova sia kɔli gba na ndenge mɛ lo ndo fa yɔngɔrɔ bɛ na e!​—Roma 2:4.

2. Na ya akpale mɛ wa la alengbi ti dungɔ pɛnɔ ya, e du na yɔngɔrɔ bɛ wa?

² Abɛse du ya, e ndo sepala na azi mɛ na seliye ti yɔngɔrɔ bɛ ko, alengbi ti dungɔ pɛnɔ ya, e nvɛ̃ni e du na seliye niko. Na ndakisa, se du ya, e gwe ti tɔ̃ngɔ ngu, wa ayɔ ya, e longala na mɔlɔngɔ e kũ azi mɛndɛ̃ atɔ̃ ngu uzu tɛ e ko, elengbi ti zangangɔ yɔngɔrɔ bɛ na ya ngoi ti ngaso? Elengbi ti mangɔ ngɔnzɔ na ngoi mɛ azi mɛndɛ̃ atɛnɛ siɔni na lo tɛ e? Bere na ya ngoi mɛndɛ̃ elengbi ti zangangɔ yɔngɔrɔ bɛ na ngoi mɛ e ndo kũ kapa tɛ Yehova ti gigi ti fãnani ya, ati na seni? Mɔ na yengɔ dungɔ na yɔngɔrɔ bɛ gba nvɛ̃ni? Na ya tɛnɛ mɛ, e na bangɔ se mɛ elengbi ti fangɔ ya, e na yɔngɔrɔ bɛ nga na nda mɛ dungɔ na seliye niko adu ngbondoni. E nga na bangɔ aye mɛ alengbi ti zangɔ e ya, e ti na yɔngɔrɔ bɛ gba.

3. Ye mɛ zo mɛ na yɔngɔrɔ bɛ ndo li na ngoi mɛ ahɛ̃ lo ngɔnzɔ nɛ?

³ Zia e ba akpale siɔ mɛ elengbi ti fangɔ yɔngɔrɔ bɛ na lo ni. Ti uzu, ta zo mɛ na yɔngɔrɔ bɛ ndo ma ngɔnzɔ iɔ ma. Na ngoi mɛ azi mɛndɛ̃ ali kpale mɛ alengbi ti hɛ̃ngɔ lo ngɔnzɔ ko, lo ndo du so kpɔ, wa ta lo ndo li aye nga ma se mɛ ali na ni tɛrɛ lo ma.  Tɛnɛ mɛ “ta lo ndo ma ngɔnzɔ iɔ ma” ko, Ngbangɔ salela ni ti fãni ti uzu na ngoi mɛndó Yehova kambisa seliye tɛ lo na tɛnɛngɔ ya, mbi du “Nzapa ti vundu mɛ na nzɔ̃ bɛ sĩ, ta lo ndo ma ngɔnzɔ iɔ ma, wa lo si na songo ti mbilimbili nga na mbilimbili.”​—Kob. 34:6.

4. Ye mɛ zo mɛ na yɔngɔrɔ bɛ ndo li se ayɔ ya, lo masĩ nɛ?

⁴ Ti sɛ, zo mɛ na yɔngɔrɔ bɛ ndo kũ kpale kɔi zangangɔ ya, lo ti na ngɔnzɔ. Se du ya, kpale kɔi ndo mu ngoi ti nɛngɔ ya ali tɛrɛ lo ko, zo ti yɔngɔrɔ bɛ ndo li kpengbani ya, ta lo ma ngɔnzɔ bere lo tɔmbɔkɔ ma. (Mat. 18:26, 27) E na akpale gba mɛ ayɔ ya, e du na yɔngɔrɔ bɛ, wa e kũ ni zangangɔ ya, e ti na ngɔnzɔ. Na ndakisa, ayɔ ya, e du na yɔngɔrɔ bɛ, wa e ma nyita kɔi na ngoi mɛ lo ndo tɛnɛ tɛnɛ hɛ̃ e zangangɔ ya, e fa tɛnɛ ka nyɔ lo. (Yobo 36:2) Ngoi mɛndɛ̃ na yɔngɔ ya, e du na yɔngɔrɔ bɛ na ngoi mɛ e ndo za wa mandangɔ Ngbangɔ kɔi ya, lo gbɔ̃ nda tɛnɛ ti ya Ngbangɔ wa lo gbinyangbi se du tɛ lo.

5. Ndenge mɛndɛ̃ mɛ elengbi ti fangɔ ya, e na yɔngɔrɔ bɛ nɛ?

⁵ Ti taa, ta zo mɛ na yɔngɔrɔ bɛ ndo li aye na ndo kpɛ ma. Ti biani ko, ngoi mɛndɛ̃ ando yɔ ya, e li kpale iɔ na ya akpale mɛndɛ̃. Abɛse ngaso ko, na ngoi mɛ ando hɛ̃ zo ti yɔngɔrɔ bɛ kumba kɔi ti ngbondoni ya, lo li ko, lo ndo li kpengbani ya, ta lo li na ndo kpɛ ma. Na se lɛ lingɔ ngaso, lo ndo mu ngoi ti lɛkɛngɔ kpale zu na seni nga na lɛkɛngɔ aye mɛ lo na lingɔ. Na gesi lo ndo mu ngoi ti lingɔ kwa ni na se mɛ alengbi nga na seni nvɛ̃ni.

6. Ye mɛ zo mɛ na yɔngɔrɔ bɛ ndo li na ngoi mɛ lo tengbi na kpengba kpale nɛ?

⁶ Ti siɔ, zo ti yɔngɔrɔ bɛ ndo li kpengbani ti gbengɔ bɛ lo na ya kpengba kpale zangangɔ ya, lo ndo dema tɛrɛ lo kilikili. Na ya kpale ti ngaso ko, yɔngɔrɔ bɛ ná gbengɔ bɛ ndo nɔ nɔ lége kɔi. Kanda ta adu siɔni ya, zo zi bɛ lo, wa lo kambisa sɔngɔ bɛ tɛ lo hɛ̃ kwa lo ti kpɔ̃ bɛ lo ma. Abɛse ngaso ko, zo mɛ na yɔngɔrɔ ndo li kpengbani ti gbengɔ bɛ lo na ya kpengba kpale  nga na dungɔ lá kwɛ na bingangɔ li ti nzɔ̃ni. (Kɔl. 1:11) Na lo mɛ ya, e du awa kwa tɛ Yehova ko, ayɔ ya, e du na yɔngɔrɔ bɛ na ya akpale niko zu. Na lo nɛ? Zia e ba ambanga ye ni.

7. Na bangɔ Zaki 5:7, 8, nda mɛ dungɔ na yɔngɔrɔ bɛ adu ngbondoni nɛ? (Ba nga limɔ.)

⁷ Dungɔ na yɔngɔrɔ bɛ adu ngbondoni ti nɛngɔ ya, e lua songo kwá. Nga ma se tɛ awa kwa tɛ Yehova ti mbilimbili ti ngoi ti gã ko, ayɔ ya, e kũ na yɔngɔrɔ bɛ zu ya, akapa tɛ Nzapa ati na seni. (Aeb. 6:11, 12) Ngbangɔ haka e na wa lungɔ yaka. (Di Zaki 5:7, 8.) Wa lungɔ yaka ndo li kwa kpengbani ti lungɔ lé tɛ nga na lɛkɛngɔ ni, kanda ta lo ndo hĩnga ngoi mɛ ni na maingɔ na ni ma. Abɛse ngaso ko, lo ndo kũ na yɔngɔrɔ bɛ zu, lo na loyengɔ ya, ni na kɔngɔ lé tɛ ka yaka tɛ ni. Kwɛ kɔi, e ndo li kwa kpengbani nga ma ava Yezo, abɛse du ya, “ta [e] hĩnga bi mɛ gbanda Gbia tɛ [e] aga na ni ma.” (Mat. 24:42) E ndo kũ na yɔngɔrɔ bɛ zu, wa e ndo du na loyengɔ ya, se lá mɛ gbanda Yehova kpã alengbi ko, akapa tɛ lo zu na tingɔ na seni. Se du ya, ta e du na yɔngɔrɔ bɛ ma ko, e na nzɛ̃ngɔ wa yɛkɛ yɛkɛ e na ziangɔ mbilimbili. E na bandangɔ kpãngɔ aye mɛ e da bɛ e ya, ni la na hɛ̃ngɔ e dengɔ bɛ ndɛ na ndo ti uzu. Kanda se e du na yɔngɔrɔ bɛ ko, e na gbengɔ bɛ e ngbĩi ka ndani, wa e nga na luangɔ songɔ kwá.​—Mi 7:7; Mat. 24:13.

8. Ngasia la dungɔ na yɔngɔrɔ bɛ ndo za e na ya mangbi tɛ e ná azi mɛndɛ̃ nɛ? (Kɔlɔsɛ 3:12, 13)

⁸ Dungɔ na yɔngɔrɔ bɛ ndo li ya, e du na nzɔ̃ mangbi na azi mɛndɛ̃. Se e du na yɔngɔrɔ bɛ ko, e na mangɔ azi mɛndɛ̃ na seni na ngoi mɛ ala ndo tɛnɛ tɛnɛ hɛ̃ e. (Zaki 1:19) Dungɔ na yɔngɔrɔ bɛ ndo kpã nga siriri. Ni ndo za e ya, ta e li kpale na ndo kpɛ bere e tɛnɛ tɛnɛ kɔi ti siɔni iɔ na ngoi mɛ kpale aɔ ndo e ma. Wa se e du na yɔngɔrɔ bɛ ko, ta e na mangɔ ngɔnzɔ iɔ na ngoi mɛ zo kɔi ali e siɔni ma. Na se lɛ diringɔ na siɔ kpale na ndo siɔ kpale ko, e na ‘ngbãngɔ lá kwɛ gbengɔ bɛ e na ndo siɔ ye tɛ afɔ̃ e, wa e ndo ka nga lɛ e na ndo ni na bɛ e kɔi.’​—Di Kɔlɔsɛ 3:12, 13.

9. Ngasia la yɔngɔrɔ bɛ ndo za e na ngoi mɛ e ye mungɔ ekateli kɔi nɛ? (Masese 21:5)

⁹ Dungɔ na yɔngɔrɔ bɛ alengbi nga ti zangɔ e ya, e mu ekateli ti nzɔ̃ni. Na se lɛ lingɔ ye na ndo kpɛ bere na ndo ngɔnzɔ ko, e na mungɔ ngoi ti lingɔ bolukiluki, bangɔ kpale kɔi kɔi na seni, wa e pɔna omɛ adu nzɔ̃ni nvɛ̃ni. (Di Masese 21:5.) Na ndakisa, se du ya, e ndo gi kwa ti lingɔ ko, ngoi mɛndɛ̃ e na yengɔ kwa ti uzu mɛ e lua, abɛse du ya, ta ni na hɛ̃ngɔ e na ngoi gba ti vɔrɔ Yehova ma. Kanda se du ya, e du na yɔngɔrɔ bɛ ko, e na mungɔ ngoi ti bangɔ kpale kɔi kɔi na seni, na ndakisa ndo mɛ kwa ni da, ngoi kɛ̃ la e na lekisangɔ ka kwa ni nɛ, nga na se mɛ kwa niko alengbi ti gbinyangbingɔ du ti ndasewa tɛ e nga na akpale tɛ e ti nyingɔ. Se e du na yɔngɔrɔ bɛ ko, ni na zangɔ e ya, ta e mu ekateli ti siɔni ma.

10. Ngasia la awakristo alengbi ti tingɔ na seliye ti yɔngɔrɔ bɛ wa ala bata nga ni nɛ?

¹⁰ Li sambela ti nɛngɔ ya, mɔ du na yɔngɔrɔ gba. Yɔngɔrɔ bɛ adu kɔi ti lé ti nyingɔ. (Gal. 5:22, 23) Na lo ni la, elengbi ti lingɔ sambela hɛ̃ Yehova na lo ti Nyingɔ vurú tɛ lo wa lo za nga e ya, e dũ alé ni. Se e tengbi na kpale kɔi mɛ akpã yɔngɔrɔ bɛ tɛ e na ya tara ko, e ‘ngbã lá kwɛ’ yɔngɔ Nyingɔ vurú tɛ lo ya, aza e e du na seliye niko. (Luka 11:9, 13) Elengbi nga ti yɔngɔ ka ti Yehova ya, lo za e, e ba akpale nga ma se mɛ lo ndo ba na ni. Na gesi, na pɛ lingɔ sambela, e li kpengbani ti fangɔ seliye ti yɔngɔrɔ bɛ bi zu. Se e ngbã lá kwɛ lingɔ sambela na lo ti yɔngɔrɔ bɛ, wa e li nga kpengbani ti dungɔ na seliye niko ko, Yehova na zangɔ e ya, e  ti azi ti yɔngɔrɔ bɛ abɛse ta e mbalasi azi ti yɔngɔrɔ bɛ ma.

11-12. Ngasia la Yehova ndo fa yɔngɔrɔ bɛ nɛ?

¹¹ Gbɔ̃ li mɔ na ndo ase lɛlo ti ya Ngbangɔ. Ngbangɔ na se lɛlo tɛ azi gba mɛndó afa seliye ti yɔngɔrɔ bɛ. Se e manda ase lɛlo tɛ la ko, e na hĩngangɔ se mɛ elengbi ti fangɔ na yɔngɔrɔ bɛ. Uzu ti nɛngɔ ya, e manda ambanga ase lɛlo niko ko, zia e ba se lɛlo tɛ Yehova, zo mɛ aɔ azi zu na yɔngɔrɔ bɛ.

¹² Ka yaka ti Edɛnɛ, Satana kalandó lo tɛrɛ Yehova, wa lo gbɛ̃ndó ndima ti ili lo na tɛnɛngɔ ya, lo du siɔ gbia mɛ lo zanga songo. Na se lɛ hongɔ lo mbala kɔi ko, Yehova fandó seliye ti yɔngɔrɔ bɛ nga na gbengɔ bɛ, lo hĩngandó ya, na mungɔ ngoi ti nɛngɔ ya, lo fa ya Lo-lengɔ Gbia tɛ lo la adu nzɔ̃ni. Wa na ya ngoi zu mɛ lo ndo kũ ko, lo ndo gbe nga bɛ lo na ndo akpale zu mɛ agbɛ̃ ili lo. Hãngɔ ni zingɔ, Yehova ndo kũ na yɔngɔrɔ bɛ zu ya, azi gba alua lége ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai. (2 Pet. 3:9, 15) Ni li ya, amiliɔ̃ tɛ azi amanda hĩngangɔ lo. Se e kpã lɛ e na ndo anzɔ̃ kpale mɛ yɔngɔrɔ bɛ tɛ Yehova azã ko, na dungɔ woni ya, e kũ bi mɛ lo kpã ti nɛngɔ ya, lo ho gigi olo.

13. Ngasia la Yezo landandó seliye ti yɔngɔrɔ bɛ tɛ To lo nɛ? (Ba nga limɔ.)

¹³ Yezo landandó seliye ti yɔngɔrɔ bɛ tɛ To lo na ndenge ti lengbingɔ, wa lo fandó seliye niko na ngoi mɛndó lo dɛ ge lɛ sese. Ta adundó ngoi zu woni na lo tɛ lo ya, lo fa yɔngɔrɔ bɛ ma, gba ni na lo tɛ awa poloso mɛ ayuda nga afarisai. (Yn. 8:25-27) Nga ma To lo, ta Yezo ndo mandó ngɔnzɔ iɔ ma. Ta lo ndo dirindó na zonga na se lɛ zonga bere lo ndo lindó siɔ lo na ngoi mɛndó ali lo siɔni ma. (1 Pet. 2:23) Yezo gbendó bɛ lo na yɔngɔrɔ bɛ zu na ya akpale ti siɔni zangangɔ ya, lo li siɔ ye. Na lo ni la, elengbi ti hũngɔ nda mɛ Ngbangɔ pa ya,  “Ĩ da bɛ ĩ na lo, ĩ́ da nga bɛ ĩ na se mɛ ndo lo gbe bɛ lo na pɛnɔ mɛ wa lingɔ siɔ ye ahɛ̃ lo.” (Aeb. 12:2, 3) Na lége ti lisalisi tɛ Yehova, na yɔngɔrɔ bɛ zu, e zu elengbi nga ti gbengɔ bɛ e abɛse tara mɛ e ndo tengbi na ni adu ti ngasia.

14. Awangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na ndo yɔngɔrɔ bɛ tɛ Abrahama nɛ? (Aebreo 6:15) (Ba nga limɔ.)

¹⁴ Se du ya, ta ndangba bi ga na bi mɛ e ndo da na bɛ e ma, ye mɛ e na lingɔ nɛ? Ngoi mɛndɛ̃ ali abulu gba, ambanga ayata so popo tɛ e ndo kũndó ya, ndangba bi aga, kanda na olo ala ti na sɔngɔ bɛ ya, ta ala di dɛ na bi ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ gba ti nɛngɔ ya, ala hũ ngoi niko ma. Ye mɛ alengbi ti zangɔ e zu ya, e ngbã lá kwɛ kũngɔ Yehova na yɔngɔrɔ bɛ zu nɛ? E mu se lɛlo tɛ Abrahama. Na ngoi mɛndó lo ti na bulu 75 ko, ta lo dɛndó lo dũ nyingambi ma, kanda Yehova kondó kapa hɛ̃ lo ya: “Mbi na lingɔ ya, ndasewa tɛ mɔ ati kota kɔdɔrɔ.” (Eb. 12:1-4) Abrahama hũndó se mɛ kapa niko ati na seni? Ta bɛ yakere ma. Na pɛ fangɔ tɛ ti Efrata nga na lingɔ kai bulu 25 la Abrahama dũndó nyi lo ti kɔzo ni Yisaka, wa na pɛ bulu 60 Yisaka dũndó atara Abrahama ti kɔli sɛ Ezau ná Yakobo. (Di Aebreo 6:15.) Ta Abrahama hũndó se mɛ ndasewa tɛ lo ati kotani wa atara lo amu kɔdɔrɔ ti kapa ma. Abɛse ngaso ko, lo ná Wa lingɔ lo ndó na mangbi ti nzɔ̃ni nga ti kpengbani. (Zaki 2:23) Na ngoi mɛ gbanda Abrahama na songɔ ko, lo na dungɔ gbanda na dengɔ bɛ gba ti hĩngangɔ ya, loyengɔ na yɔngɔrɔ bɛ tɛ lo alindó ya, azi gba alua nzɔ̃ kpale! (Eb. 22:18) Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ nɛ? Ngoi mɛndɛ̃ ta e na hũngɔ gbanda ya, akapa zu mɛndó Yehova ko ati na seni ma. Abɛse ngaso ko, se e du na yɔngɔrɔ bɛ nga ma tɛ Abrahama ko, elengbi ti yengɔ na bɛ e kɔi ya, Yehova na hɛ̃ngɔ e mbana gɛrɛ ndɛ, wa  e nga na luangɔ kota mbana gɛrɛ ka gigi ti fãnani.​—Mar. 10:29, 30.

15. Ye mɛ elengbi ti mandangɔ na ya mandangɔ Ngbangɔ tɛ e nvɛ̃ni nɛ?

¹⁵ Ngbangɔ na se lɛlo tɛ azi gba mɛndó afa yɔngɔrɔ bɛ. (Zaki 5:10) Nda mɛ ta mɔ lengbi ti kpãngɔ mɔkanɔ ti mandangɔ se lɛlo tɛ la na ya mandangɔ Ngbangɔ tɛ mɔ nvɛ̃ni ma nɛ? b Na ndakisa, abɛse Yehova pɔnandó Davidi na ngoi mɛ lo dɛ nyingambi ya, lo ti Gbia ko, lo masĩndó abulu gba uzu ti nɛngɔ ya, lo banda lengɔ gbia. Simeona ná Anna angbãndó lá kwɛ lingɔ kwa hɛ̃ Yehova na mbilimbili zu na ngoi mɛndó ala ndo kũ gangɔ tɛ Masiya mɛ ako kapa tɛ lo. (Luka 2:25, 36-38) Na ngoi mɛ mɔ ndo manda se lɛlo tɛ la ko, gi hɛ̃ngɔ gbinya ti ahũnda mɛ: Aye mɛndó aza ayata niko ya, ala du na yɔngɔrɔ bɛ nɛ? Anzɔ̃ kpale mɛndó ala lua na fangɔ seliye niko nɛ? Ngasia la mbi lengbi ti landangɔ se lɛlo tɛ la nɛ? Mɔ lengbi nga ti luangɔ awangɔ gba na ndo se lɛlo tɛ azi mɛndó ta ala fa seliye ti yɔngɔrɔ bɛ ma. (1 Sam. 13:8-14) Hũnda tɛrɛ mɔ na ndo mɛ: ‘Ye mɛndó ali ya, ta ala du na yɔngɔrɔ bɛ ma nɛ? Kpengba kpale mɛndó ala tengbi na ni nɛ?’

16. Anzɔ̃ kpale mɛ dungɔ na yɔngɔrɔ bɛ ndo hɛ̃ zo nɛ?

¹⁶ Anzɔ̃ kpale mɛ zo ndo lua na dungɔ na yɔngɔrɔ bɛ. Se e du na yɔngɔrɔ bɛ ko, e na dungɔ na dengɔ bɛ nga na siriri. Dungɔ na yɔngɔrɔ bɛ alengbi ti lingɔ ya, e du na sãte ti nzɔ̃ni na ya bingangɔ li nga na ya mi. Se e du na yɔngɔrɔ bɛ ko, e na dungɔ na mangbi ti nzɔ̃ni na azi mɛndɛ̃. E nga na lingɔ ya, mangbi ti kpengbani adu kaya bombi tɛ e. Se azi mɛndɛ̃ agi e na tɛnɛ ko, ta e na mangɔ ngɔzɔ iɔ ma, wa e na lingɔ ya, ta kpale ni ti kpengbani ma. (Nz. 37:8; Mas. 14:29) Wa omɛ aɔ zu, na ngoi mɛ e ndo du na yɔngɔrɔ bɛ ko, e ndo landa se lɛlo tɛ To e ti ndozu, wa ni ndo li ya, e dɔ dã na lo fãni mɛndɛ̃ gba.

17. Ekateli mɛ ayɔ ya, e zu e du na ni nɛ?

¹⁷ Yɔngɔrɔ bɛ adu seliye mɛ ndo hɛ̃ azi zu nzɔ̃ kpale! Ti biani ko, ta ndo du ngoi zu woni ya, e du na yɔngɔrɔ bɛ ma, kanda na lége ti lisalisi tɛ Yehova ko, elengbi ti ngbãngɔ lá kwɛ maingɔ na fangɔ seliye niko. Wa ngoi zu ko la e ndo kũ na yɔngɔrɔ bɛ zu ngoi mɛ nda gigi olo na kɔngɔ na ni ko, elengbi ti yengɔ na bɛ e kɔi ya, “lɛ Yehova ndo ba azi zu ko la ndo kpɛ lo, azi ko la ndo kũ na yɔngɔrɔ bɛ zu songo tɛ lo ti mbilimbili.” (Nz. 33:18) Zia ya, e du na ekateli ti ngbãngɔ lá kwɛ yungɔ seliye niko ti yɔngɔrɔ bɛ.