Ba tɛnɛ mɛ ka ya ni

Gwe ka abɛli tɛnɛ

TƐNƐ TI MANDANGƆ 49

BIA 147 Nzambe alaki biso bomoi ya seko

Ngasia la mɔ lengbi ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai nɛ?

Ngasia la mɔ lengbi ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai nɛ?

“Azi zu ko la ahũ mbi Nyi lo, la ala ye lo tɛ mbi ko, ala na [luangɔ] du ti kaka.”​—YN. 6:40.

NA NDUNU NI

Naya tɛnɛ mɛ, e na bangɔ se mɛ awakristo mɛ ahĩni ala na kpɔ̃ ti nyingɔ vurú ná angasã gbaga mɛndɛ̃ ndo lua nzɔ̃ sulu na lége ti kwá tɛ Yezo.

1. Dangɔ bɛ mɛ ambanga azi ndo du na ni na ndo dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka nɛ?

 AZI gba ndo ye tɛngɔ tɛ ti nzɔ̃ni, nga lingɔ fizikɛ (bere kpengba wele) ti nɛngɔ ya, dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ ala du yɔngɔrɔni. Kanda ala hĩnga nzɔ̃ni ya, ta bo tɛngɔ tɛ ti nzɔ̃ni bere lingɔ fizikɛ la na lingɔ ya, ala ngbã apalanga bere ta ala kpili ma. Abɛse ala ndo li ngaso ko, ngoi mɛndɛ̃ ala ndo du na dangɔ bɛ ya, ta zo lengbi ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai ma. Ɔngbingɔ na ala, Yezo tɛnɛndó tɛnɛ ti ngbondoni mɛ aba “dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka,” mɛ kaya Yoanɛ 3:16 nga na Yoanɛ 5:24.

2. Tɛnɛ mɛ Yoanɛ shapitrɛ 6 tɛnɛ na omɛ aba dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai nɛ? (Yoanɛ 6:​39, 40)

2 Lá kɔi, Yezo lindó ye ti kpɛ̃nɛ na hɛ̃ngɔ mapa ná susu hɛ̃ akoto tɛ azi. a Ni dundó ye ti kpɛ̃nɛ, kanda tɛnɛ mɛndó lo tɛnɛ na bi mɛ alanda adundó ye ti ngbondoni sĩ. Azi landandó lo ka Kapernaume wa ka gunda tɛ ti Galile lo tɛnɛndó hɛ̃ ala ya, azi na songɔ gbanda kwá wa ala nga na sepalangɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai. (Di Yoanɛ 6:​39, 40.) Na bangɔ tɛnɛ mɛ, da bɛ mɔ na akwa mɔ nga na azi ti ndasewa tɛ mɔ mɛ akpili. Tɛnɛ tɛ Yezo ndo fa ya, azi ko la kpili na songɔ, wa mɔ ná azi ko la mɔ ndo ye la gba na dungɔ na dengɔ bɛ nga na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai. Abɛse ngaso ko, tɛnɛ mɛndó Yezo tɛnɛ kaya Yoanɛ shapitrɛ 6 dundó kpengbani ka tɛ ambanga azi ti nɛngɔ ya, ala gbɔ̃ ndani wa ni nga ngaso na lo tɛ ambanga azi ndɛ. Tɛnɛ mɛndó Yezo tɛnɛ nɛ?

3. Na bangɔ Yoanɛ 6:​51, kpale mɛndó Yezo ye hangɔ na lo tɛ lo nvɛ̃ni nɛ?

3 Azi mɛndó gwe ka Kapernaume hũndó mangbi mɛ ka popo ti songo mɛndó Yezo lo ti lingɔ na ala ná mana mɛndó Yehova hɛ̃ akotara la. Biani, Ngbangɔ ndo ili mana ya, “mapa mɛ alo ka ndozu.” (Nz. 105:40; Yn. 6:31) Yezo salelandó ambanga atɛnɛ mɛndó ala hĩnga na ndo mana so hangɔ na ala akpale mɛndɛ̃ ti ngbondoni. Abɛse du ya, mana dundó tɛ ti kpɛ̃nɛ mɛndó lo ka tɛ Nzapa ko, azi mɛndó tɛ ni kpilindó na pɛni. (Yn. 6:49) Na ɔngbingɔ, Yezo ilindó tɛrɛ lo nvɛ̃ni ya mbi du “bɛta mapa mɛ alo ka ndozu, mapa tɛ Nzapa” nga “mapa ti dungɔ lɛ ngɛ̃́.” (Yn. 6:32, 33, 35) Yezo kambisa ɔngbi ti ngbondoni mɛ ka popo tɛrɛ ma na ná lo nvɛ̃ni. Lo tɛnɛndó ya: “Mbi du mapa ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ alo ka ndozu la azu. Se zo atɛ mapa niko ko, lo na luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka.” (Di Yoanɛ 6:51.) Ayuda mɛndó so ndoko kamwandó gba. Ngasia la Yezo lengbi ti tɛnɛngɔ ya, ni du ngama “mapa” mɛ alo ka ndozu mɛ aɔ mana mɛndó Nzapa hɛ̃ akotara ala nɛ? Yezo fandó ye kɔi ti ngbondoni na tɛnɛngɔ ya: “Mapa mɛ mbi na hɛ̃ngɔ adu mi tɛrɛ mbi. Lo yendó tɛnɛngɔ ya nɛ? Ni du ngbondoni ya e gbɔ̃ nda gbinya tɛ lo na lo mɛ ya, ni ndo fa ya e ná azi ko la e ndo ye ala elengbi ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai. Zia e ba tɛnɛ mɛndó Yezo ye tɛnɛngɔ na ndo kpale niko.

MAPA TI DUNGƆ LƐ NGƐ̃́ NÁ MI TƐRƐ LO

4. Nda mɛndó ambanga azi ma ngɔnzɔ na ndo tɛnɛ mɛndó Yezo tɛnɛ nɛ?

4 Ambanga azi mandó ngɔnzɔ na ngoi mɛndó Yezo tɛnɛ ya, “ni na hɛ̃ngɔ mi tɛrɛ ni na lo ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ azi ti lɛ gigi zu.” Ala ndo dandó na bɛ ala ya, lo na hɛ̃ngɔ ala mi tɛrɛ lo nvɛ̃ni ti nɛngɔ ya ala tɛ, mɛ ni lengbi na hongɔ zo? (Yn. 6:52) Kanda Yezo di tɛnɛ tɛnɛ kɔi mɛndó akamwisa ala: “Mbi pa hɛ̃ ĩ ti bɛta tɛnɛ ya, se ta ĩ tɛ mi tɛrɛ mbi Nyi zo wa ĩ nyɔ nga mɛ̃nɛ tɛrɛ mbi ma ko, ta ĩ na luangɔ bɛta du ma.”​—Yn. 6:53.

5. Nda mɛ elengbi ti yengɔ na bɛ e kɔi ya, ta Yezo yendó tɛnɛngɔ ya azi na nyɔngɔ mɛ̃nɛ ti tɛrɛ lo nvɛ̃ni ma nɛ?

5 Na ngoi tɛ Noa ko, Nzapa gbanzindó azi na tɛngɔ mɛ̃nɛ. (Eb. 9:3, 4) Yehova di dirindó na ndo tɛnɛ niko na ya ndia mɛndó lo hɛ̃ aya Izraɛlɛ. Zo zu ko la tɛ mɛ̃nɛ ko “ayɔ ya aho lo.” (Le. 7:27) Yezo tɛnɛ ngandó hɛ̃ Ayuda ya, ala tɔndɔ andia zu mɛ Nzapa hɛ̃ ala. (Mat. 5:17-19) Ni la, ni du ye mɛndó ta alengbi ti lingɔ tɛrɛ lo ma ya, Ayuda tɛ mi tɛrɛ lo bere anyɔ mɛ̃nɛ tɛrɛ lo nvɛ̃ni. Kanda ngoi mɛndó Yezo ndo tɛnɛ tɛnɛ mɛ ta ala mɛsɛnɛ na ni ma ko, lo yendó hangɔ na azi se mɛ ala lengbi ti dungɔ na “dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka.”—Yn. 6:54.

6. Ngasia la e gbɔ̃ nda tɛnɛ tɛ Yezo na omɛ aba tɛngɔ mi tɛrɛ lo nga nyɔngɔ mɛ̃nɛ tɛrɛ lo nvɛ̃ni nɛ?

6 Kpale mɛndó Yezo ye hangɔ nɛ? Adu yangondo ya, tɛnɛ tɛ Yezo adundó tɛnɛ ti yikayika mabere se mɛndó lo banda tɛnɛngɔ tɛnɛ ndoni kɔi na wali ti Samaria: “Kanda, zo ko la nyɔ ngu mɛ mbi na hɛ̃ngɔ lo ko, ta gwɛ̃ ngu di gbɔ̃ lo gbanda fãni mɛndɛ̃ bɛ gbɔ ma. Ngu mɛ mbi na hɛ̃ngɔ lo, na dungɔ kaya tɛrɛ lo ngama li ngu mɛ ndo si tiri tiri ko na hɛ̃ngɔ lo du ti kaka.” (Yn. 4:7, 14) b Ta Yezo yendó tɛnɛngɔ hɛ̃ wali ti Samaria ya, lo na luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka bo na nyɔngɔ bɛta ngu ma. Kwɛ kɔi, ta lo ye nga tɛnɛngɔ hɛ̃ azi kondó ndo ma lo ka Kapernaume ya, ala lengbi ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka bo se ala tɛ mi ti tɛrɛ lo bere ala nyɔ mɛ̃nɛ tɛrɛ lo nvɛ̃ni ma.

ƆNGBI MƐ KA POPO TƐRƐ AKPALE SƐ MƐNDÓ YEZO TƐNƐ

7. Dangɔ bɛ mɛ azi mɛndɛ̃ ndo du na ni na omɛ aba tɛnɛ tɛ Yezo mɛ kaya Yoanɛ 6:53 nɛ?

7 Ambanga azi ti sambela mɛndɛ̃ ndo du na dangɔ bɛ ya, tɛnɛ tɛ Yezo mɛ kaya Yoanɛ 6:53 mɛ aba tɛngɔ mi tɛrɛ lo nga nyɔngɔ mɛ̃nɛ tɛrɛ lo adu ye mɛndó lo li na ngoi mɛndó lo banda na tɛ tɛ Gbia. Na lo mɛ ya na ya akpale niko sɛ ko, lo tɛnɛndó atɛnɛ mɛ ngoi mɛndɛ̃ ni du kwɛ kɔi. (Mat. 26:26-28) Ka tɛ la, zo zu ko la ndo gwe ka bombi ti dangɔ bɛ na bi ti kwá tɛ Yezo ko, ayɔ ya lo tɛ mapa wa lo nyɔ nga vinyɔ mɛ ndo ɔ kai. Ni du biani? Ni du ngbondoni ya, e gi hĩngangɔ se du ya tɛnɛ niko du bɛta ni bere nvɛ̃nɛ na lo mɛ ya, bulu zu amiliɔ̃ tɛ azi ti ndo lɛ gigi zu ndo gwe ndoni kɔi ka bombi niko. Elengbi nga ti hĩngangɔ aɔngbi mɛ kaka popo tɛrɛ tɛnɛ mɛndó lo tɛnɛ kaya Yoanɛ 6:53 nga na tɛnɛ mɛndó Yezo tɛnɛ na ngoi mɛndó lo banda na tɛ tɛ Gbia.

8. Ɔngbi mɛ kaya popo tɛ akpale mɛ sɛ nɛ? (Ba nga limɔ.)

8 Zia e ba aɔngbi sɛ mɛ kaya popo tɛrɛ akpale niko. Ti uzu, ngoi mɛ wa bere ka wa ndó la Yezo tɛnɛ na tɛnɛ mɛ kaya Yoanɛ 6:53-56 wa? Lo tɛnɛndó ni na ngoi mɛ butu butu tɛ Ayuda ka Galile na 32 N.E. Kanda lo bandandó tɛ tɛ Gbia ka Yeruzalɛmɛ bulu kɔi na pɛni. Ti sɛ, lo tɛnɛndó tɛnɛ niko hɛ̃ ana? Lo tɛnɛndó tɛnɛ niko hɛ̃ azi mɛndó ndo kpã bo lɛ la gba na ndo gwɛ̃ tɛ ala ti mi na se lɛ mandangɔ hĩngangɔ Yehova bere Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa. (Yn. 6:26) Ti biani, ngoi mɛndó Yezo tɛnɛ hɛ̃ ala kpale mɛ ta ala koka gbɔ̃ngɔ ndani ma ko, loyengɔ tɛ la na ndo lo anzɛ̃ndó mbala kɔi. Abɛse ambanga ava lo ziandó landangɔ lo. (Yn. 6:14, 36, 42, 60, 64, 66) E haka kpale niko na kpale mɛndó li tɛrɛ lo bulu kɔi na pɛni na 33 N.E. ngoi mɛndó azi ga na bi mɛndó Yezo banda na tɛ tɛ Gbia. Na ngoi niko, atoma 11 mɛndó ngbã mbilimbili na mbage tɛ Yezo ndó ndoni kɔi na lo abɛse ta ala ndo gbɔ̃ndó nda akpale zu mɛndó lo ndo ha na ala ma. Ni la, ɔngbingɔ na azi ti Galile, ava Yezo ti mbilimbili yendó na bɛ ala kɔi ya, lo du Nyi Nzapa mɛ lo ka ndozu. (Mat. 16:16) Lo gondandó ala ya: “Na ya pɛnɔ mɛ mbi hũ ko, ĩ la ĩ gbe bɛ ĩ, ĩ ngbã ndoni kɔi na mbi.” (Luka 22:28) E na luangɔ ɔngbi ti akpale niko sɛ kaya mbeti ti Yoanɛ 6:53, ta Yezo yendó kambisangɔ kpale mɛ na lingɔ tɛrɛ lo na lá ti tɛ tɛ Gbia ma. Kanda ni nga na ɔngbi mɛndɛ̃ mɛ ka popo tɛ akpale niko sɛ.

Mbeti ti Yoanɛ shapitrɛ 6 kambisa atɛnɛ mɛndó Yezo tɛnɛ hɛ̃ butu butu tɛ Ayuda mɛndó ka Galile (Limɔ ti ndo ga). Bulu kɔi na gesi, lo tɛnɛndó tɛnɛ hɛ̃ linɔ yakere tɛ atoma ti mbilimbili ka Yeruzalɛmɛ (Limɔ ti ndo kɔti) (Ba paragrafɛ ti 8)


TƐNƐ TƐ YEZO BA NGA MƆ

9. Linɔ tɛ Azi mɛ wa la Yezo tɛnɛ tɛnɛ tɛ ala na ngoi ti tɛngɔ tɛ tɛ Gbia wa?

9 Na ngoi ti tɛngɔ tɛ tɛ Gbia, Yezo hɛ̃ndó ava lo mapa mɛ azanga levire wa lo pandó hɛ̃ ala ya, ni fa tɛrɛ mbi. Na gesi lo hɛ̃ndó ala vinyɔ, wa lo pandó hɛ̃ la ya, ni fa “mɛ̃nɛ ti tɛngbingɔ mbele.” (Mar. 14:22-25; Luka 22:20; 1 Kɔr. 11:24) Tɛnɛ mɛndó lo tɛnɛ na ndo akpale niko adundó ngbondoni. Yezo ilindó ni ya tɛngbingɔ mbele ti fãnani mɛ ka popo tɛ Yehova ná “ndasewa ti Izraɛlɛ ti nyingɔ” mɛ ala na dungɔ kaya “Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa” kanda ta azi zu ma. (Aeb. 8:6, 10; 9:15) Ta ava lo gbɔ̃ndó nda tɛnɛ niko na ngoi niko ma, kanda ala na luangɔ nyingɔ vurú na ya tɛngbingɔ mbele niko ti fãnani ti nɛngɔ ya, ala du ndoni kɔi na Yezo ka ndozu.​—Yn. 14:2, 3.

10. Ngasia la tɛnɛ mɛndó Yezo tɛnɛ ka Galile aɔngbi na tɛnɛ mɛndó lo tɛnɛ na ngoi ti tɛ tɛ Gbia nɛ? (Ba nga limɔ.)

10 Tɛnɛ mɛndó Yezo tɛnɛ na ngoi ti tɛ tɛ Gbia aba bo “azi yakere.” Linɔ tɛ azi ni yakere abandandó na ngoi mɛ ava lo ti mbilimbili adundó ndoni kɔi na lo kaya da. (Luka 12:32) Bo ala la Yezo yɔndó ka ti la ya, ala tɛ mapa wa ala nyɔ nga vinyɔ na ndɔ niko. Azi mɛndɛ̃ mɛ ali kaya linɔ niko na gesi ala ndo tɛ nga mapa wa ala ndo nyɔ nga vinyɔ na ngoi mɛ ala ndo li bombi ti dangɔ bɛ na bi ti kwá tɛ Yezo, ala du azi mɛ na dungɔ ndoni kɔi na lo ka ndozu. Ɔngbi mɛndɛ̃ ti ngbondoni adu ya, kpale mɛndó li tɛrɛ lo ka Galile aba butu butu tɛ azi, kanda kpale mɛndó ɔ na ngoi ti tɛ tɛ Gbia ko, aba bo nyi linɔ yakere tɛ azi.

Azi ko la ndo tɛ mapa wa ala ndo nyɔ nga vinyɔ ko, adu bo linɔ tɛ azi yakere, kanda zo zu lengbi ti fangɔ loyengɔ na mbage tɛ Yezo nga luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka (Ba paragrafɛ ti 10)


11. Tɛnɛ mɛndó Yezo tɛnɛ ka Galile mɛ ndo fa ya ta lo ndo tɛnɛndó tɛnɛ mɛ aba linɔ tɛ azi yakere ma nɛ?

11 Na ngoi mɛndó Yezo ka Galile na bulu ti 32 N.E. ko, lo tɛnɛndó tɛnɛ hɛ̃ Ayuda mɛndó na gwɛ̃ ti mapa ti tɛngɔ. Lo bendandó likebi tɛ ala na ndo ye mɛ ngbondoni mɛ aɔ tɛ ti tɛngɔ, lo fandó ye kɔi mɛ na lingɔ ya, ala lua dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka. Wa Yezo pandó hɛ̃ ala ya, azi zu ko la kpili na songɔ na bi ti ndani ti nɛngɔ ya, ala lua dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka. Ta lo yendó tɛnɛngɔ tɛnɛ na ndo azi mɛ apɔna ala bere linɔ kɔi na ngoi mɛndó lo ndo tɛnɛ tɛnɛ na lá ti tɛ tɛ Gbia ma. Na gesi ka Galile lo tɛnɛndó tɛnɛ na ndo anzɔ̃ sulu mɛ azi zu na luangɔ. Lo pandó ya: “Zo zu ko la atɛ mapa niko ko, lo na dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai . . . Wa ti biani, mapa mɛ mbi na hɛ̃ngɔ adu mi tɛrɛ mbi mɛ ni du dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti lɛ gigi.”​—Yn. 6:51. c

12. Ye mɛ zo lengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, lo lua nzɔ̃ sulu na ndo tɛnɛ mɛndó Yezo tɛnɛ nɛ?

12 Ta Yezo yendó tɛnɛngɔ hɛ̃ Ayuda ti Galile ya, bo azi zu mɛndó na dungɔ lɛ ngɛ̃́ na ngoi tɛ lo nga na ala ko na dũngɔ ala na gesi la na luangɔ nzɔ̃ kpale niko ma. Lo yendó tɛnɛngɔ ya, bo azi ko la na ‘tɛngɔ mapa niko’ bere azi mɛ na fangɔ loyengɔ na mbage tɛ lo la na luangɔ nzɔ̃ sulu. Azi gba mɛ ndo hũ ya, ala du awakristo ndo pa ya, se zo fa “loyengɔ na mbage tɛ [Yezo]”, wa lo hũ nga lo ngama wa songɔ azi na kwá ko, lo na songɔ. (Yn. 6:29) Kanda, abɛse du ambanga azi mɛndó kaya popo tɛrɛ butu butu tɛ azi ti Galile aziandó landangɔ Yezo. Nda mɛndó ala li ngaso nɛ?

13. Dungɔ bɛta ava Yezo alengbi na nɛ?

13 Azi gba ndo landandó Yezo na lo mɛ ya, lo ndo hɛ̃ndó ala aye mɛ ala na gwɛ̃ ni. Ala ndo landandó lo na lo ti kpɛ̃nɛ mɛndó lo ndo li, na lo ti tɛ, nga na lo ti aye mɛndó lo ndo ha na ala. Kanda na gesi, Yezo fandó la na ye mɛ ayɔ ya ala li ti nɛngɔ ya ala du abɛta ava lo. Ta Yezo gandó ge lɛ sese bo so kokisangɔ gwɛ̃ tɛ azi ti mi ma. Azi ko la na yengɔ invitasiɔ̃ tɛ lo nga “gangɔ ka tɛ lo” ko, ayɔ ya ala ye wa ala tɔndɔ akpale zu mɛ lo ndo ha.​—Yn. 5:40; 6:44.

14. Ye mɛ ayɔ ya e li ti nɛngɔ ya e lua nzɔ̃ sulu na ndo mi tɛrɛ Yezo nga na mɛ̃nɛ tɛrɛ lo nɛ?

14 Yezo kambisandó hɛ̃ butu butu tɛ azi niko nda mɛ ayɔ ya, ala fa loyengɔ. Lo lindó ni ngasia? Yezo kambisandó hɛ̃ ala ya, lo na hɛ̃ngɔ mi tɛrɛ lo ná mɛ̃nɛ tɛrɛ lo ngama mbeka mɛ na lingɔ ya, ala lua dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka, wa ayɔndó ya ala du na loyengɔ na ndo ni. Fangɔ loyengɔ adundó ngbondoni na lo tɛ Ayuda, wa ni du nga ngbondoni ndɛ na lo tɛ e. (Yn. 6:40) Biani ti nɛngɔ ya, e lua nzɔ̃ sulu na ndo mi tɛrɛ Yezo nga na mɛ̃nɛ tɛrɛ lo mɛ mbeti ti Yoanɛ 6:53 tɛnɛ tɛnɛ ni ko, ayɔ ya e fa loyengɔ na ndo tɔ̃ngɔ. Nzɔ̃ sulu niko adu na lo tɛ azi gba.​—Ef. 1:7.

15-16. Akpale ti ngbondoni mɛ e manda kaya mbeti ti Yoanɛ shapitrɛ 6 nɛ?

15 Tɛnɛ mɛ kaya Yoanɛ shapitrɛ 6 adu nvɛ̃ni ngbondoni na lo tɛ e nga na lo tɛ ayata e. Ni fa nvɛ̃ni yangondo ya, Yezo na songo ti kpengbani na lo tɛ azi. Ka Galile, lo sarandó awa ngã, lo handó na azi kpale mɛ aba Lo-lengɔ Gbia, wa lo hɛ̃ ngandó ala tɛ na ngoi mɛndó ala na gwɛ̃ ni. (Luka 9:11; Yn. 6:2, 11, 12) Omɛ aɔ ngbondoni du ya, lo pandó hɛ̃ ala ya ni du “mapa ti dungɔ lɛ ngɛ̃́.”​—Yn. 6:35, 48.

16 Adu biani ya, azi mɛndɛ̃ mɛndó Yezo ili ala ya, linɔ tɛ “angasã gbaga mɛndɛ̃” ko, ta ala lengbi ti tɛngɔ mapa nga nyɔngɔ vinyɔ na ngoi ti tɛ tɛ Gbia ma. (Yn. 10:16) Kanda, ala nga na luangɔ nzɔ̃ kpale na ndo mi tɛrɛ Yezo nga na mɛ̃nɛ tɛrɛ lo. Ala na lingɔ ni se du ya, ala fa loyengɔ na ndo tɔ̃ngɔ tɛ Yezo Kristo. (Yn. 6:53) Kanda na ɔngbingɔ, azi ko la ndo tɛ mapa wa ala ndo nyɔ nga vinyɔ ko, ala du azi mɛ ali kaya tɛngbingɔ mbele ti fãnani wa ala nga na lengɔ gbia na ya Lo-lengɔ Gbia ti ndozu. Ni la, abɛse e du azi mɛ kaya popo tɛrɛ azi mɛ ahĩni ala na kpɔ̃ bere angasã gbaga mɛndɛ̃ ko adu nvɛ̃ni ngbondoni ya, e manda akpale ti ngbondoni mɛ kaya Yoanɛ shapitrɛ 6. Ni ndo ha na e ya, se e fa loyengɔ ti kpengbani na ndo tɔ̃ngɔ ko, e na luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai.

BIA 150 Bóluka Nzambe mpo bóbika

a E tɛnɛ tɛnɛ ti mbeti ti Yoanɛ 6:5-35 kaya bɛli tɛnɛ mɛ lo ti ɔngɔ.

b Ngu mɛndó Yezo ndo tɛnɛ tɛnɛ ni ndo fa ebongiseli mɛ Yehova kpã na omɛ aba luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka.

c Mbeti ti Yoanɛ shapitrɛ 6 salela tɛnɛ ngama “zo” bere “azi zu” so tɛnɛngɔ tɛnɛ mɛ aba azi mɛ lengbi ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka.​—Yn. 6:35, 40, 47, 54, 56-58.