1-2. Aye mɛ lengbi ti tongɔ e ya, e zi ngulɛ ka lɛ e sa nɛ?

 NA YA ngoi mɛndɛ̃, ngulɛ ndo sa lɛ e zu. Ngoi mɛ e ndo tengbi na kpale ti nzɔ̃ni na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e ko, e ndo sa ngulɛ ti dengɔ bɛ. Ngoi mɛndɛ̃ mɔ lengbi ti dɛngɔ kɔngɔ ti dengɔ bɛ na ngoi mɛ mɔ li ye ti ngbondoni mɛ ndo hɛ̃ dengɔ bɛ, ni lengbi ti dungɔ ngoi mɛ mɔ dũ bebe, ngoi mɛ mɔ da bɛ mɔ na ye ti nzɔ̃ni mɛndó aɔ, bere ngoi mɛ mɔ yamba kwa mɔ kɔi ti kpɔ̃ bɛ mɔ mɛ ali bulu gba ta mɔ dɛ hũngbi na lo ma.

² Kanda ngoi gba, e ndo sa ngulɛ na lo ti pɛnɔ mɛ e tengbi na ni. Na ndakisa elengbi ti tongɔ to na ngoi mɛ zo kɔi li ye ti zangangɔ mbilimbili tɛrɛ e. Elengbi nga ti sangɔ ngulɛ na ngoi mɛ e gã ngã ti kpengbani mɛ ta ndo wɛ ma, nga na ngoi mɛ zo kɔi ti ndasewa tɛ e bere kwa e kpi. Na ya ngoi niko e ndo ti na dangɔ bɛ ngama tɛ prɔfeta Yirimia, ngoi mɛndó azi ti Babilɔnɛ gbɛ̃ Yeruzalɛmɛ. Yirimia tɛnɛ ya: “Lɛ mbi ndo si bondó na ngulɛ mabere ngu mɛ ndo sua . . . ta ngulɛ ndo wɛndó ge lɛ mbi ma.”​—Bil. 3:48, 49.

3. Yehova ndo ma tɛrɛ lo ngasia na ngoi mɛ awa kwa tɛ lo ndo hũ pɛnɔ nɛ? (Yisaya 63:9)

³ Yehova hĩnga nzɔ̃ni ngoi mɛ e ndo sa ngulɛ na lo ti kpengba kpale mɛ e tengbi na ni na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e. Ngbangɔ pa ya, Yehova hĩnga ngoi zu ko la awa kwa tɛ lo ndo tengbi na kpengba kpale, wa lo ndo ma nga ala na ngoi mɛ ala ndo to to ti nɛ ngɔ ya lo za ala. (Nz. 34:15) Kanda ta Yehova ndo ngbã bo na hũngɔ e ná bangɔ e ma. Lo du To e wa lo nga na songo gba, ni la na ngoi mɛ lo ndo hũ e ndo to to ko, lo ndo ma siɔni wa lo  ndo li nga iɔ ti nɛ ngɔ ya lo za e.​—Di Yisaya 63:9.

4. Ye mɛ elengbi ti mandangɔ na ndo ambanga se lɛlo ti ya Ngbangɔ na omɛ aba se mɛ Yehova ndo ma na tɛrɛ lo nɛ?

⁴ Ngbangɔ kambisa se mɛndó Yehova ndo ma na tɛrɛ lo na ngoi mɛ awa kwa tɛ lo ndo sa ngulɛ nga na se mɛndó lo za na ala. Elengbi ti hũngɔ ni na ngoi mɛ e ndo manda se lɛlo tɛ Ana, Davidi, ná Gbia Ezekiasi. Ye mɛndó li ya ala ndo sa ngulɛ nɛ? Ngasiandó la Yehova za ala na ngoi mɛ ala ndo to to nɛ? Wa ngasia la se lɛlo niko lengbi ti sangɔ ngunu bɛ e, na ngoi mɛ e ndo sa ngulɛ na lo ti pɛnɔ, kpale ti zangangɔ mbilimbili bere ngoi mɛ e zanga nzɔ̃ dangɔ bɛ nɛ?

YEHOVA NDO HŨ NGULƐ MƐ MƆ NDO SA NA NGOI MƐ ZO MƐ MƆ NDO YE LO KPI

5. Kpengba kpale mɛndó li ya Ana ti na sɔngɔ bɛ nɛ?

⁵ Ana tengbindó na akpengba kpale mɛndó li ya, lo sa ngulɛ na lo ni. Kɔi ti akpengba kpale ni du ya, kɔ lo ndó na awali sɛ, wa samba lo Penina ndo lindó kakulu lo tɛrɛ lo ngoi zu. Ta angbã bondó so ndo ko ma, ta Ana dũndó nyingambi ma, kanda Penina dũndó ayangambi. (1 Sam. 1:1, 2) Penina ndo hũndó Ana ngama zo gɛgɛrɛ na lo mɛ ya, lo du ngombo. Se dundó mɔ la mɔ tengbi na kpale ti ngaso mɔ lengbindó ti mangɔ tɛrɛ mɔ ngasia? Ana ndó na sɔngɔ bɛ ngoi zu “lo ndo tondó to wa ta lo ndo ye ngandó tɛngɔ tɛ ma,” lo tindó na sɔngɔ bɛ gba” ka bɛ lo.​—1 Sam. 1:6, 7, 10.

6. Ye mɛndó Ana li ti nɛngɔ ya lo lua ngunu nɛ?

⁶ Ana luandó ngunu ka wa? Kɔi ti aye mɛndó za lo gba adu gwengɔ ka ndo mɛ ndo vɔrɔ na bɛta Nzapa, ka tabɛrnaklɛ. Ngoi mɛndɛ̃ ka nyɔ tabɛrnaklɛ ndó la “lo ndo li sambela hɛ̃ Yehova wa lo ndo to to ngoi zu.” Lo yɔ ka ti Yehova ya: “Ba pɛnɔ tɛ wa kwa tɛ mɔ wa da bɛ mɔ na mbi.” (1 Sam. 1:10b, 11) Ana kambisandó sɔngɔ bɛ tɛ lo zu hɛ̃ Yehova na ya sambela. Yehova mandó sɔngɔ bɛ na ndenge mɛ lo hũ nyi lo ti wali mɛ lo ndo ye lo gba ndo sa ngulɛ!

7. Ana mandó tɛrɛ lo ngasia na pɛ kambisangɔ sɔngɔ bɛ tɛ lo hɛ̃ Yehova nɛ?

⁷ Ana mandó tɛrɛ lo ngasia na pɛ kambisangɔ sɔngɔ bɛ tɛ lo hɛ̃ Yehova nga na luangɔ wangɔ ka tɛ kota nganga Nzapa Eliya nɛ? Ngbangɔ pa ya: “Wali niko mundó lége lo gwe, lo tɛ ye wa ta vundu di dɛndó ka lɛ lo ma.” (1 Sam. 1:17, 18) Abɛse du ya, ta pɛnɔ tɛ lo dɛndó wɛ ma ko, Ana luandó siriri ti bɛ. Lo kpãndó bɛ lo ka tɛ Yehova ya, lo hĩnga sɔngɔ bɛ tɛ ni ná kpale tɛ ni wɛ, wa lo nga na zangɔ ni. Ni dundó ye mɛ Nzapa li la, lo mandó sɔngɔ bɛ tɛ lo mɛndó lo kambisa na ya sambela, wa na pɛni lo zandó lo ti nɛngɔ ya lo lua nyingambi.​—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

8-9. Na bangɔ Aebreo 10:24, 25 nda mɛ ayɔ ya e zu e ndo gwe bombi nɛ? (Ba nga limɔ.)

⁸ Wangɔ na lo tɛ e. Mɔ tengbi na kpengba kpale mɛndó li ya mɔ sa ngulɛ ti pɛnɔ? Ngoi  mɛndɛ̃ alengbi ti dungɔ ya, kwa mɔ bere zo kɔi ti ndasewa tɛ mɔ kpi. Na ya ngoi mɛndɛ̃, mɔ lengbi ti dungɔ na dangɔ bɛ ya, mɔ ngbã mɔ kɔi na bɛ mɔ. Kanda ngama tɛ Ana mɛndó lua ngunu na gwengɔ ka tabɛrnaklɛ ko, mɔ lengbi nga ti luangɔ ngunu na gwengɔ abombi, abɛse du ya, ta mɔ ndo ma tɛrɛ mɔ nzɔ̃ni ma. (Di Aebreo 10:24, 25.) Na ngoi mɛ e ndo ma avɛrse ti ya Ngbangɔ mɛ ndo sa ngunu bɛ e ka bombi ko, Yehova lengbi ti zangɔ e ya, e gbinya siɔ dangɔ bɛ tɛ e na nzɔ̃ dangɔ bɛ. Ni lengbi ti zangɔ e ya, e ma tɛrɛ e nzɔ̃ni abɛse du ya ta pɛnɔ tɛ e awɛ na mbala kɔi ma.

⁹ Ka bombi tɛ e, ayata kɔli ná ayata wali ndo sa ngunu bɛ e, ala ndo fa nga e na songo gba, wa e ndo ma tɛrɛ nzɔ̃ni na ngoi mɛ e ndo du ndoni kɔi na ala. (1 Tɛs. 5:11, 14) E ba se lɛlo tɛ nyita kɔli mɛ wa sungɔ lége ti kotani mɛndó ya lo kpi. Lo tɛnɛndó ya: “Ngulɛ ndo sindó lɛ mbi ngoi zu. Na ya ngoi mɛndɛ̃ mbi ndo dundó mbi kɔi na bɛ mbi wa mbi ndo tondó to. Kanda bombi ndó la du ndo mɛ mbi ndo lua na ngunu. Nzɔ̃ tɛnɛ tɛ ayata kɔli ná ayata wali ndo zundó na bɛ mbi. Abɛse du ya mbi ndo dundó na sɔngɔ bɛ ti ngasia ko, mbi ndo mandó nzɔ̃ni na ngoi mɛ mbi ndo gwe bombi.” Ngoi mɛ e ndo gwe ka bombi tɛ e ko, Yehova lengbi ti salelangɔ ayata kɔli ná ayata wali ti nɛngɔ ya ala sa ngunu bɛ e.

10. Ngasia la elengbi ti landangɔ se lɛlo tɛ Ana na ngoi mɛ kpale hulu li e nɛ?

¹⁰ Ana lua ngandó ngunu na pɛ kambisangɔ sɔngɔ bɛ tɛ lo zu hɛ̃ Yehova na ya sambela. Ĩ lengbi nga ti ziangɔ “alo zu mɛ bɛ ĩ ndo sɔ na lo ni ka ti Yehova,” na lo mɛ ya lo na batangɔ ĩ. (1 Pet. 5:7) Nyita wali kɔi mɛndó awa nzĩ ho kɔ lo na ngombe tɛnɛ ya: “Mbi tindó na dangɔ bɛ ya bɛ mbi fala na kã lupu lupu, wa ta ni na mungɔ ma. Mbi luandó ngunu na ngoi mɛ mbi li sambela hɛ̃ To mbi ti songo mɛ ka ndozu Yehova. Na ngoi mɛndɛ̃ ta mbi ndo hĩngandó se mɛ mbi lengbi ti kambisangɔ na se mɛ mbi ndo ma na tɛrɛ mbi ma, kanda lo mandó mbi. Ngoi mɛndó mbi tengbi na kpengba kpale ko, mbi ndo lindó sambela hɛ̃ Yehova ya, lo za mbi. Mbi luandó siriri ti bɛ nga na ti bingangɔ li, wa ni zandó mbi ya mbi ngbã lá kwɛ gwengɔ uzu.” Ngoi mɛ e ndo kambisa akpale tɛ e zu hɛ̃ Yehova ko, lo ndo ma pɛnɔ na lo ti ngulɛ mɛ e sa na lo ti pɛnɔ wa lo nga na batangɔ e. Abɛse du ya ta akpengba kpale ni ndo wɛ mbala kɔi ma ko, Yehova lengbi ti zangɔ e na hɛ̃ngɔ e siriri ti bɛ. (Nz. 94:19; Fil. 4:6, 7) Wa lo nga na hɛ̃ngɔ e mbana gɛrɛ na lo mɛ ya e ndo gbe bɛ e.​—Aeb. 11:6.

YEHOVA NDO HŨ NGULƐ TƐ MƆ NA NGOI MƐ ALI KPALE TI ZANGANGƆ MBILIMBILI TƐRƐ MƆ

11. Davidi ndo mandó tɛrɛ lo ngasia na ngoi mɛ azi mɛndɛ̃ ndo hɛ̃ lo pɛnɔ nɛ?

¹¹ Na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ Davidi ko, lo gbendó bɛ lo na ya akpale gba mɛndó li ya, lo sa ngulɛ. Azi mɛndɛ̃ ndo tɛnɛndó siɔni na lo tɛ lo abɛse azi mɛndó lo ndo kpã bɛ lo na ndo ala ko, ala ndo kalandó lo tɛrɛ lo. (1 Sam. 19:10, 11; 2 Sam. 15:10-14, 30) Na ya kpengba kpale niko, lo su ya: “Mbi nzɛ̃ na lo ti tongɔ to tɛ mbi; bi zu mbɛto tɛ mbi ndo zɔ̃ na ngulɛ ti lɛ mbi; kiti tɛ mbi ti langɔ ndo zɔ̃ na ngulɛ ti lɛ mbi.” Nda mɛndó Davidi ndo ma tɛrɛ lo ngaso nɛ? Lo tɛnɛ ya, “na lo tɛ azi zu mɛ ndo hɛ̃ mbi pɛnɔ.” (Nz. 6:6, 7) Na ngoi mɛndó azi mɛndɛ̃ ndo li ye mɛ ndo hɛ̃ Davidi pɛnɔ ko, ni ndo li ya lo sa ngulɛ ngoi zu.

12. Na bangɔ tɛnɛ mɛ kaya Nzembo 56:​8, ye mɛndó Davidi ye na bɛ lo kɔi nɛ?

¹² Abɛse dundó ya, Davidi tengbindó na akpengba kpale na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo ko, lo ndo yendó na bɛ lo kɔi ya, Yehova ndo ye ni. Lo su ya: “Yehova na mangɔ kɔngɔ ti to tɛ mbi.” (Nz. 6:8) Na ya ngoi mɛndɛ̃, Davidi tɛnɛndó tɛnɛ ti Ngbondoni mɛ kaya Nzembo 56:8. (Di.) Ngoi mɛ e ndo di tɛnɛ mɛ ko, e na hũngɔ yangondo ya, Yehova ndo ye e gba wa lo  ndo kpã nga lɛ lo ndo se mɛ e ndo ma na tɛrɛ e. Davidi tɛnɛndó ya, Yehova kpã ngulɛ tɛ lo kaya langi tɛ lo ti pɔlɔ sa bere lo su ni kaya buku tɛ lo. Davidi yendó na bɛ lo kɔi ya, Yehova ndo hũ lo wa lo ndo da nga bɛ lo na pɛnɔ mɛ lo ndo tengbi na ni. Davidi yendó na bɛ lo kɔi ya, ta To lo ti songo mɛ ka ndozu ngbã bo na hĩngangɔ kpale mɛ lo ndo tengbi na ni ma, kanda lo hĩnga nga asiɔ ye mɛ kpale niko ndo si na ni.

13. Ngoi mɛ mɔ tengbi na kpale ti zangangɔ mbilimbili, ye mɛ lengbi ti zangɔ mɔ ya mɔ lua ngunu nɛ? (Ba nga limɔ.)

¹³ Wangɔ na lo tɛ e. Mɔ na sɔngɔ bɛ na lo mɛ ya, zo mɛ mɔ ndo kpã bɛ mɔ na ndo lo ali ye ti zangangɔ mbilimbili tɛrɛ mɔ? Ngoi mɛndɛ̃ mɔ na sɔngɔ bɛ ka bɛ mɔ na lo mɛ ya, kɔli bere wali mɛ mɔ ye dungɔ na lo akɛ̃ mɔ, libala tɛ mɔ gbɛ̃ bere zo mɛ mɔ ndo ye gba azia vɔrɔngɔ Yehova. Nyita kɔli kɔi mɛndó ya lo ti kɔmbɛ wa lo kpɛ nga lo atɛnɛ ya: “Mbi ndó na ya ngoi ti pɛnɔ wa ta mbi ngandó na dangɔ bɛ ya ye ti ngaso lengbi ti lingɔ tɛrɛ lo ma. Mbi ndo hũndó tɛrɛ mbi mabere zo mɛ zanga tina, mbi ndo mandó sɔngɔ bɛ gba wa mbi ndo ma nga ngɔnzɔ.” Se du ya, mɔ tengbi na kpale ti zangangɔ mbilimbili bere akala lo tɛrɛ mɔ ko, mɔ lengbi ti luangɔ ngunu na hĩngangɔ ya, ta Yehova na ziangɔ mɔ ma. Nyita kɔli niko di tɛnɛ ya: “Mbi gbɔ̃ ndani ya dungɔ na nzɔ̃ mangbi ná azi lengbi ti wɛngɔ, kanda Yehova du tɛ̃nɛ tɛ e. Abɛse du ya, e tengbi na kpale mɛ ngasia ko, Yehova na zangɔ e. Ta lo na ziangɔ azi ti mbilimbili bɛ gbɔ ma.” (Nz. 37:28) Da nga na bɛ mɔ ya, songo tɛ Yehova aɔ songo tɛ azi zu. E ndo ma pɛnɔ nvɛ̃ni se du ya akala lo tɛrɛ e. Kanda ta ni la lengbi ti lingɔ ya, Yehova kɛ̃ e ma. (Roma 8:38, 39) Ye mɛ ta bɛ e lengbi ti lingɔ na ni ma lo mɛ: abɛse du ya azi ndo li kpale tɛrɛ e ngasia ko, To e ti ndozu ndo ye bo e.

14. Tɛnɛ ti wambangɔ bɛ mɛ kaya Nzembo 34:18 nɛ?

¹⁴ Se du ya azi mɛndɛ̃ kala lo tɛrɛ mɔ ko, tɛnɛ tɛ Davidi mɛ kaya Nzembo 34:18 (Di.) na sangɔ ngunu bɛ mɔ. Mbeti kɔi kambisa na lo tɛ azi mɛ ndo “hũ pɛnɔ na ya bingangɔ li” ya, ta ala na ye kɔi ti nzɔ̃ni mɛ ala lengbi ti masĩngɔ na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ la ma.” Ngasia la Yehova ndo za azi mɛ ndo ma tɛrɛ la ngaso nɛ? Yehova ndo du dã na e ngama tata bere mama mɛ yɔ nyi lo mɛ ndo to to wa lo ndo wamba bɛ lo. Na ngoi mɛ e ndo hũ pɛnɔ na lo mɛ ya zo kɔi kɛ̃ e bere lo zia e ko, Yehova ndo “hũ pɛnɔ tɛ e” wa lo ndo li nga iɔ ti zangɔ e. Lo ye sangɔ ngunu bɛ e nga zungɔ na bɛ e na ngoi mɛ e ndo ma pɛnɔ ge bɛ e nga na ya bingangɔ li tɛ e. Wa lo hɛ̃ e ye gba mɛ e na gwɛ̃ ni ti nɛngɔ ya aza e, e gbe bɛ e na ya pɛnɔ tɛ e ti ndɛ.​—Yis. 65:17.

YEHOVA NDO HŨ NGULƐ MƐ MƆ NDO SA NA LO TI KPENGBA NGÃ MƐ TA NDO WƐ MA

15. Kpale mɛndó Ezekiasi tengbi na ni mɛndó li ya lo to to nɛ?

¹⁵ Na ngoi mɛndó Ezekiasi mɛ gbia ti Yuda ti na bulu 39 ko, lo gãndó ngã mɛ kpengbani. Prɔfeta Yisaya pandó hɛ̃ Ezekiasi tɛnɛ mɛ Yehova tɛnɛ ya, lo na kpingɔ na ngã niko. (2 Ba. 20:1) Ta Ezekiasi dɛndó na nzɔ̃ dangɔ bɛ ma. Lo tondó to gba na pɛ mangɔ tɛnɛ niko. Ni la lo lindó sambela hɛ̃ Yehova na pɛ ngoi yɔngɔrɔni.​—2 Ba. 20:2, 3.

16. Ye mɛndó Yehova li na ngoi mɛndó Ezekiasi sa ngulɛ nɛ?

¹⁶ Yehova hũndó ngulɛ tɛ Ezekiasi, lo ma ngandó to tɛ lo, wa lo tɛnɛ hɛ̃ lo na songo zu ya: “Mbi ma sambela tɛ mɔ. Mbi hũ ngulɛ mɛ mɔ sa, na olo mbi ye sarangɔ mɔ.” Na lége tɛ Yisaya, Yehova ko kapa na vundu zu ya, ni na bakisangɔ bi na ndo bi tɛ lo. Wa ni nga na songɔ na azi ti Yeruzalɛmɛ mɛ ka Asiri.​—2 Ba. 20:4-6.

17. Ngasia la Yehova lengbi ti zangɔ e na ngoi mɛ e gã kpengba ngã nɛ? (Nzembo 41:3) (Ba nga limɔ.)

¹⁷ Wangɔ na lo tɛ e. Mɔ gã ngã ti kpengbani mɛ mɔ ndo hũ ya ta mɔ lengbi ti songɔ ma? Kambisa hɛ̃ Yehova se mɛ mɔ ndo ma na tɛrɛ mɔ, lo na mangɔ mɔ abɛse du ya mɔ ndo sa ngulɛ kaya sambela ni. Ngbangɔ sa ngunu bɛ e ya, “To e mɛ ndo ma vundu sĩ, lo nga Nzapa mɛ ndo sa ngunu bɛ azi zu” na wambangɔ bɛ e na ya pɛnɔ tɛ e. (2 Kɔr. 1:3, 4) Abɛse ta elengbi ti kpãngɔ bɛ e ndɛ ya Nzapa na hãngɔ pɛnɔ tɛ e zu ma ko, lo na zangɔ e wa lo nga na sangɔ ngunu bɛ e. (Di Nzembo 41:3.) Na lége ti nyingɔ vurú Yehova lengbi ti hɛ̃ngɔ e ngunu, ndara, nga na siriri ti bɛ ti nɛngɔ ya e gbe bɛ e. (Mas. 18:14; Fil. 4:13) Lo wamba nga bɛ e na hɛ̃ngɔ e nzɔ̃ dangɔ bɛ mɛ lo kaya Ngbangɔ mɛ ndo tɛnɛ ya, na bi mɛ na gangɔ ko, ta zo kɔi na tɛnɛngɔ ya tɛrɛ mbi ndo sɔ ma.​—Yis. 33:24.

18. Vɛrse ti ya Ngbangɔ mɛ ndo sa ngunu bɛ mɔ na ngoi mɛ mɔ tengbi na kpengba kpale nɛ? (Ba ãkadre “ Avɛrse mɛ ndo sa ngunu bɛ e na ngoi mɛ e ndo to to.”)

¹⁸ Ezekiasi luandó ngunu na ya tɛnɛ tɛ Yehova. Kwɛ kɔi na lo, elengbi nga ti luangɔ ngunu na ya tɛnɛ tɛ Nzapa. Ngoi mɛ e tengbi na kpengba kpale ko, tɛnɛ tɛ Yehova mɛ kaya Ngbangɔ lengbi ti sangɔ ngunu bɛ e nga zangɔ e ti nɛngɔ ya e du na siriri. (Roma 15:4) Na ngoi mɛndó alua nyita wali kɔi mɛ ndo du ka Afrika ti wɛsti na ngã ti kansɛr ko, lo tondó to gba. Lo tɛnɛ ya: “Vɛrse ti ya Ngbangɔ mɛndó sa ngunu bɛ mbi adu Yisaya 26:3. Abɛse du ya, ta elengbi ti hãngɔ pɛnɔ tɛ e zingɔ ma ko, vɛrse mɛ lengbi ti sangɔ ngunu bɛ e ya, Yehova lengbi ti zangɔ e ya, e du na siriri nga na zangɔ e ti nɛngɔ ya, e gbe bɛ e na ya kpengba kpale zu mɛ e ndo tengbi na ni.” Mɔ ka mɔ dindó vɛrse kɔi ti ya Ngbangɔ mɛ aza mɔ na ngoi mɛ mɔ tengbi na  kpengba kpale mɛ ahulu li mɔ bere mɔ zanga nzɔ̃ dangɔ bɛ?

19. Ye mɛ ndo kũ e na bi mɛ gangɔ nɛ?

¹⁹ E na dungɔ lɛ ngɛ̃́ na ngoi ti ndani wa elengbi ti dungɔ na dangɔ bɛ ya, e na tengbingɔ na kpengba kpale gba. Kanda na bangɔ se lɛlo tɛ Ana, Davidi nga na Gbia Ezekiasi ko, Yehova hũndó ngulɛ tɛ la, lo hũ ngandó se mɛ ala hũ na pɛnɔ kpengbani wa lo hã ngandó pɛnɔ tɛ la zi. Lo ndo hũ ngulɛ tɛ azi ti mbilimbili ka lɛ lo ngbondoni. Ni la ngoi mɛ e tengbi na kpengba kpale ko, elengbi ti dungɔ na gwɛ̃ ti kambisangɔ na bɛ e kɔi kpale zu mɛ e na ni hɛ̃ Yehova na ya sambela. Ta e kpɛ nga dungɔ ndoni kɔi na ayata kɔli ná ayata wali ti songo mɛ e na la kaya bombi ma. Wa e ngbã nga lá kwɛ gingɔ luangɔ tɛnɛ ti sangɔ ngunu bɛ mɛ kaya Ngbangɔ mɛ adu tɛnɛ tɛ Nzapa. E lengbi ti yengɔ na bɛ e kɔi ya, se e ngbã lá kwɛ gbengɔ bɛ e na ya mbilimbili ko, Yehova na hɛ̃ngɔ e mbana gɛrɛ na lo ni. Ni du nzɔ̃ kapa mɛ lo ko hɛ̃ e na ndo bi mɛ na gangɔ. Na ngoi mɛ alengbi lo na mbongɔ ngulɛ ti pɛnɔ, ti kalangɔ lo, nga na ti kpale mɛ ta e dɛ na nzɔ̃ dangɔ bɛ na ndo ni ma ge lɛ gigi zingɔ. (Suma 21:4) E na sangɔ ngulɛ na bi mɛ na gangɔ bo na lo ti dengɔ bɛ.