Ba tɛnɛ mɛ ka ya ni

Gwe ka abɛli tɛnɛ

TƐNƐ TI MANDANGƆ 40

Mɔ lengbi ti ngbãngɔ mbilimbili nga ma Petro

Mɔ lengbi ti ngbãngɔ mbilimbili nga ma Petro

“Gbia, i tɛrɛ mɔ yɔngɔrɔni na mbi, ta sanga ma, mbi wa lingɔ siɔ ye!”​—LUKA 5:8.

BIA 38 Akokómisa yo makasi

NA NDUNU NI a

1. Petro mandó tɛrɛ lo ngasia na pɛ hũngɔ kpɛ̃nɛ mɛndó Yezo li ti nɛngɔ ya, ala gbɔ̃ asusu gba nɛ?

 PETRO sandó gbanda bi mobimba, kanda ta lo gbɔ̃ndó susu kɔi ma. Ye ti kamwangɔ Yezo pandó hɛ̃ lo ya: “Yuru ngɔ ka du ngu, ko mɔ na afɔ̃ mɔ ĩ sa gbanda tɛ ĩ.” (Luka 5:4) Petro dɛndó tembe, lo ndo hũndó ya, ta ala na gbɔ̃ngɔ susu ma, abɛse ngaso ko, lo lindó ye mɛ Yezo pa hɛ̃ lo. Na gesi, lo ná afɔ̃ lo agbɔ̃ndó asusu gba, wa gbanda tɛ ala abandandó sulungɔ. Na ngoi mɛndó ala gbɔ̃ ndani ya, Yezo lo ti lingɔ kpale kɔi ti kpɛ̃nɛ ko, ‘mbɛtɔ agbɔ̃ndó ala kpengbani.” Petro tɛnɛndó ya: “Gbia, i tɛrɛ mɔ yɔngɔrɔni na mbi, ta sanga ma, mbi du wa lingɔ siɔ ye.” (Luka 5:6-9) Petro hũndó ya, ta tina tɛ lo da ma, ni la ta lo lengbindó ti dungɔ so gunda Yezo ma.

2. Ngasia la mandangɔ se lɛlo tɛ Petro alengbi ti zangɔ e nɛ?

2 Petro ndó na rɛzɔ̃, lo dundó wa lingɔ siɔ kpale biani. Ngbangɔ tɛnɛ ya, lo lindó aye, wa lo tɛnɛ ngandó atɛnɛ mɛ na gesi ni hɛ̃ lo vundu. Mɔ ndo ma nga tɛrɛ mɔ ngoi mɛndɛ̃ nga ma tɛ Petro? Mɔ na seliye bere nzɛ̃ngɔ kɔi mɛ mɔ ndo tiri to na ni? Se adu ngaso ko, mandangɔ se lɛlo tɛ Petro na sangɔ ngunu bɛ mɔ. Na lo nɛ? Binga li mɔ na ndo kpale mɛ: Yehova lengbindó ti lingɔ ya, ta asu ayungondo tɛ Petro kaya Ngbangɔ ma. Abɛse ngaso ko, na lége ti Nyingɔ vurú tɛ lo ko, asundó ni ti nɛngɔ ya, ahɛ̃ e wangɔ. (2 Tim. 3:16, 17) Mandangɔ se lɛlo tɛ kɔli niko mɛndó na nzɛ̃ngɔ nga na yungɔ ndo nga ma tɛ e, na zangɔ e, e hĩnga ya, ta gwɛ̃ tɛ Yehova adu ya, e du azi ti lengbingɔ ma. Lo ye ya, e ngbã lá kwɛ lingɔ kpengbani, wa e tiringa to lá kwe na nzɛ̃ngɔ tɛ e.

3. Nda mɛ ayɔ ya, ta e nzɛ̃ ma nɛ?

3 Nda mɛ adu ngbondoni ya, e ngbã lá kwɛ lingɔ kpengbani nɛ? Na lo mɛ ya, zo ndo hĩnga lingɔ ye nzɔ̃ni se du ya, lo ndo tara lingɔ ni ngoi zu. E mu se lɛlo kɔi: Zo mɛ ndo dɛ miziki alengbi ti mungɔ abulu gba ti nɛngɔ ya, lo manda dɛngɔ gutard. Na ngoi mɛ lo ndo manda ni ko, lo na yungɔ ndo fãni gba na ngoi mɛ lo ndo dɛ ni, abɛse ngaso ko, lo ndo ngbã lá kwɛ mandangɔ, wa yɛkɛ yɛkɛ lo na hĩngangɔ ni nzɔ̃ni. Abɛse na ngoi mɛ lo na tingɔ nzɔ̃ wa dɛngɔ gutard ko, na ya ngoi mɛndɛ̃ lo na yungɔ ndo na ngoi mɛ lo ndo dɛ ni. Abɛse ngaso ko, ta lo na ziangɔ ma. Lo na ngbãngɔ lá kwɛ tarangɔ ti nɛngɔ ya, lo ti nvɛ̃ni nzɔ̃ wa dɛngɔ gutard. Kwɛ kɔi, abɛse du ya, e nwɔ ambanga anzɛ̃ngɔ tɛ e ko, ngoi mɛndɛ̃ elengbi nga ti yungɔ ndo. Abɛse ngaso ko, e na ngbãngɔ lá kwɛ lingɔ kpengbani. E zu e ndo li aye bere e ndo tɛnɛ nga atɛnɛ mɛ ndo hɛ̃ e vundu na gesi; kanda se e li kpengbani wa ta e zia ma ko, Yehova na zangɔ e ya, e lɛkɛ kpale wa e ti nvɛ̃ni nzɔ̃ni. (1 Pet. 5:10) Zia e ba se lɛlo tɛ Petro na omɛ aba lingɔ kpengbani ti ngbãngɔ mbilimbili. Nzɔ̃ bɛ mɛndó Yezo fa na lo abɛse na ya yungɔ ndo tɛ lo alengbi ti sangɔ ngunu bɛ e ya, e ngbã lá kwɛ vɔrɔngɔ Yehova.

PETRO LINDÓ KPENGBANI, WA LO LUANDÓ ANZƆ̃ SULU

Se du ya, kpale mɛndó asi na Petro asi na mɔ, ye mɛ mɔ na lingɔ nɛ? (Ba paragrafɛ ti 4)

4. Na bangɔ Luka 5:5-10, atɛnɛ mɛndó Petro tɛnɛ na lo tɛ lo nvɛ̃ni nɛ, wa ngasia la Yezo sandó ngunu bɛ lo nɛ?

4 Ta Ngbangɔ kambisa nda mɛndó petro tɛnɛ ya, lo du “wa lingɔ siɔ ye” ma, ta ni di nga siɔ ye mɛndó Petro ndo tɛnɛ tɛnɛ ni ma. (Di Luka 5:5-10.) Kanda, alengbi ti dungɔ ya, lo lindó aye ti yunngɔ ndo mɛ kpengbani fãni gba. Yezo hũndó mbɛtɔ mɛ Petro na ni na lo mɛ ya, lo ndo hũndó ya, ta tina tɛ ni da ma. Yezo hĩnga ngandó ya, Petro lengbi ti ngbãngɔ mbilimbili. Ni la, na songo zu, Yezo pandó hɛ̃ Petro ya, ‘zia dungɔ na mbɛtɔ.’ Se mɛndó Yezo ndo kpã bɛ lo na ndo Petro agbinyangbindó dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo. Na gesi, Petro ná Nyi ta lo Andre aziandó kwa tɛ la ti hongɔ susu, wa ala landandó Yezo bwai na bwai. Ekateli niko ahɛ̃ndó ala anzɔ̃ kpale gba.​—Marko 1:16-18.

5. Anzɔ̃ sulu mɛndó Petro lua na lingɔ kpengbani ti nwɔngɔ nzɛ̃ngɔ tɛ lo nga yengɔ landangɔ Yezo nɛ?

5 Petro tengbindó na akpale ti nzɔ̃ni gba ndoni kɔi na Yezo. Lo hũndó se mɛ Yezo ndo sara na awa ngã, lo ndo toma ademo, lo ndo sara nga azi mɛ akpili. b (Mat. 8:14-17; Mar. 5:37, 41, 42) Lo hũ ngandó na lége ti viziɔ̃ ndima mɛ Yezo na dungɔ na ni kaya Lo-lengɔ Gbia tɛ To lo, wa ta bɛ Petro alindó na ni ma. (Mar. 9:​1-8; 2 Pet. 1:16-18) Petro hũndó aye mɛ ta lo lengbindó ti hũngɔ ni ma se du ya, ta lo landandó Yezo ma. Ta kitɛ da ma, lo mandó dengɔ bɛ gba na ndenge mɛndó lo nwɔ nzɛ̃ngɔ tɛ lo, wa ta ni gbanzi lo na anzɔ̃ kpale mɛ zu ma!

6. Petro nwɔndó anzɛ̃ngɔ tɛ lo mabala kɔi? Kambisa.

6 Abɛse akpale zu mɛndó lo hũ nga na omɛndó lo ma ko, Petro ngbãndó lá kwɛ tiringɔ to na nzɛ̃ngɔ tɛ lo. E mu se lɛlo mɛ, na ngoi mɛndó Yezo kambisa hɛ̃ ava lo ya, ni na hũngɔ pɛnɔ nga na kpingɔ kwá na bangɔ tɛnɛ ti aprɔfesi ko, Petro pandó hɛ̃ Yezo ya, ta ni na lingɔ tɛrɛ lo ma. (Mar. 8:31-33) Fãni gba, lo ná atoma mɛndɛ̃ abendandó tɛnɛ na lo ti gingɔ hĩngangɔ zo mɛ aɔ afɔ̃ lo. (Mar. 9:33, 34) Na ndɔ uzu ti Yezo kpingɔ ko, Petro bindó to tɛrɛ zo kɔi, wa lo fa ma lo na zabe. (Yn. 18:10) Bo na bi niko, Petro zindó lége hɛ̃ mbɛtɔ wa lo bɛlɛndó kwa lo Yezo fãni taa. (Mar. 14:66-72) Wa lo tondó to kpengbani.​—Mat. 26:75.

7. Nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ mɛndó Yezo hɛ̃ Petro na pɛ songɔ kwá tɛ lo nɛ?

7 Ta Yezo ziandó Petro na ya nzɛ̃ngɔ tɛ lo ma. Na pɛ songo kwá tɛ lo ko, lo hɛ̃ndó Petro lége ti fangɔ fãni mɛndɛ̃ ya, ni ndo ye Yezo. Yezo yɔndó ka ti Petro ya, lo li kwa ti batangɔ angasã gbanga tɛ lo. (Yn. 21:15-17) Petro yendó lingɔ kwa ni. Kutu lo ndó ka Yeruzalɛmɛ na bi ti patekote, wa lo ngandó ka popo tɛ azi ti uzu mɛndó Nyingɔ vurú sa ndo la.

8. Yungɔ ndo ti siɔni nvɛ̃ni mɛndó Petro yu na ngoi mɛndó lo ka Antiokia nɛ?

8 Abɛse na pɛ hiningɔ lo na kpɔ̃ ti nyingɔ ko, Ta nzɛ̃ngɔ tɛ Petro awɛndó ma, ayɔndó ya, lo ngbã lá kwɛ tiringɔ to na ni. Na bulu ti 36 N.E., Yehova hĩnindó Kɔrnei mɛ ta lo du zo ti yuda ma na kpɔ̃ ti Nyingɔ vurú, lingɔ ngaso afandó ya, ta Yehova ndo “pɔna lɛ azi ma,” wa bandangɔ so ndoko, azi ti kɔdɔrɔ mɛndɛ̃ alengbi ti tingɔ awakristo. Petro hũndó kpale niko na ngoi mɛndó ni li tɛrɛ lo (Aw. 10:34, 44, 45) Na pɛni Petro bandandó tɛngɔ ye na azi mɛ ta ala du ayuda ma, ye mɛndó ta lo lengbi ti lingɔ ni uzu ma. (Gal. 2:12) Abɛse ngaso ko, awakristo mɛ adu azi ti Yuda ndo hũ tɛ la bondó ya, ta ani lengbi ti tɛngɔ ye ndoni kɔi na azi mɛ ta ala azi ti Yuda ma. Na ngoi mɛndó ambanga awakristo mɛ na dangɔ bɛ ti ngaso agwe ka Antiokia ko, Petro ziandó tɛngɔ ye ndoni kɔi na ala, lo ndo kpɛndó mbɛtɔ ti hɛ̃ngɔ awakristo ti Yuda pɛnɔ. Toma Polo hũndó ya, Petro du wa poloso, ni la Polo belandó lo na gbɛlɛ azi zu. (Gal. 2:13, 14) Abɛse na ya ayungɔ ndo tɛ lo ko, ta Petro nzɛ̃ndó ma. Aye mɛndó aza lo nɛ?

AYE MƐNDÓ AZA PETRO YA, LO NGBÃ LÁ KWƐ LINGƆ KPENGBANI NƐ?

9. Ngasia la Yoanɛ 6:68, 69 afa ya Petro ndó zo ti mbilimbili nɛ?

9 Petro dundó zo ti mbilimbili, ta lo ziandó ya, ye kɔi agbanzi lo na landangɔ Yezo ma. Lo fandó mbilimbili tɛ lo na ngoi mɛndó Yezo tɛnɛ tɛnɛ kɔi mɛ ta ava lo gba gbɔ̃ ndani ma. (Di Yoanɛ 6:68, 69.) Azi mɛndɛ̃ aziandó landangɔ Yezo zangangɔ ya, ala gi hĩngangɔ nda tɛnɛ tɛ lo. Kanda ta Petro ziandó landangɔ Yezo ma. Lo hĩngandó ya, bo Yezo kɔi la “na tɛnɛ ti dungɔ lɛ ngɛ̃́.”

Ngasia la se mɛndó Yezo kpã bɛ lo na ndo Petro asa ngunu bɛ mɔ nɛ? (Ba paragrafɛ ti 10)

10. Ngasia la Yezo fandó ya, lo ndo kpã bɛ lo na ndo Petro nɛ? (Ba nga limɔ.)

10 Ta Yezo ziandó Petro ma. Na bi ti ndani ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo ge lɛ sese ko, Yezo hĩngandó ya, Petro ná ava lo mɛndɛ̃ na ziangɔ lo. Abɛse ngaso ko, Yezo fandó ya, lo ndo kpã bɛ lo na ndo Petro, wa lo ngandó na loyengɔ ya, Petro na lingɔ aye ti nzɔ̃ni. (Luka 22:31, 32) Yezo hĩngandó ya, “Bɛ zo ndoye lingɔ nzɔ̃ ye, kanda tɛrɛ lo adu woni.” (Mar. 14:38) Ni la abɛse na pɛ ngoi mɛndó Petro bɛlɛ Yezo ko, ta Yezo ziandó kpãngɔ bɛ lo na do Petro ma. Na pɛ songo kwá ko, Yezo sindó ka gbɛlɛ Petro—ngoi mɛndɛ̃ Petro ndo kɔi na bɛ lo. (Mar. 16:7; Luka 24:34; 1 Kɔr. 15:5) Binga li mɔ na se mɛ ni sandó ngunu bɛ Petro!

11. Ngasia la Yezo fandó na Petro ya, Yehova na zangɔ lo nɛ?

11 Yezo sindó gbɛlɛ Petro, wa lo zandó Petro hĩnga ya, Yehova na zangɔ lo ya, lo kokisa agwɛ̃ tɛ lo ti mi. Na pɛ songɔ kwá tɛ Yezo ko, lo zandó Petro ná ava lo mɛndɛ̃ ya, ala ho susu na ndenge ti kpɛ̃nɛ. (Yn. 21:4-6) Kpale niko ti kpɛ̃nɛ azandó Petro ya, lo hũ ya, Yehova na hɛ̃ngɔ lo aye ti mi mɛ lo na gwɛ̃ ni. Ngoi mɛndɛ̃ Petro dandó bɛ lo na tɛnɛ mɛndó Yezo tɛnɛ na lo tɛ Yehova, na ngoi mɛndó lo pa ya, Yehova na hɛ̃ngɔ azi mɛ ndo ‘kpã Lo-lengɔ Gbia tɛ lo na ndo ti uzu’ aye mɛ ala na gwɛ̃ ni (Mat. 6:33) Akpale niko zu azandó Petro ya, lo kpã kwa ti fangɔ tɛnɛ na ndo ti uzu na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo, kanda ta kwa ti gingɔ asusu ma. Na lá ti patekote ti bulu ti 33 N.E. ko, lo lindó diskur ti kpengbani mɛndó ali ya, azi gba aye mbilimbili. (Aw. 2:14, 37-41) Na gesi lo zandó azi ti Samaria ya, ala manda hĩngangɔ nga na landangɔ Yezo. (Aw. 8:14-17; 10:44-48) Yehova salelandó Petro na ndenge ti kpɛ̃nɛ ti nɛngɔ ya, lo za azi ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃, ali ge ya mbilimbli.

AWANGƆ MƐ ELENGBI TI LUANGƆ NƐ?

12. Ngasia la se lɛlo tɛ Petro alengbi ti zangɔ e se du ya, e ndo tiri to na nzɛ̃ngɔ kɔi mɛ e na ni ali ndɛ abulu gba nɛ?

12 Yehova lengbi ti zangɔ e ya, e gbe e. Gbengɔ bɛ ni na lingɔ ya, e li kpengbani nvɛ̃ni, gba ni se du ya, e na nzɛ̃ngɔ kɔi mɛ e ndo tiri to na lo ni ngoi zu. Ngoi mɛndɛ̃ elengbi ti hũngɔ ya, nzɛ̃ngɔ tɛ e adu kpengbani aɔ tɛ Petro, wa nwɔngɔ ni adu pɛnɔ. Kanda Yehova lengbi ti hɛ̃ngɔ e ngunu ya, ta e zia ma. (Nz. 94:17-19) E mu se lɛlo tɛ nyita kɔli kɔi mɛndó na seliye ti bí mɛ aba bombingɔ tɛrɛ tɛ kɔli ná kɔli, wa lo lindó ni abulu gba uzu ti lo tingɔ Tɛmwɛ tɛ Yehova. Lo gbinyangbindó dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo ti biani, lo zia dɔngɔ nɔ niko wa lo ndo tɔndɔ andia ti ya Ngbangɔ. Abɛse ngaso ko, na pɛ nyi ngoi lo tirindó to na agwɛ̃ tɛ lo niko ti siɔni. Ye mɛndó aza lo ya, lo gbe bɛ lo nɛ? Lo tɛnɛ ya: “Yehova ndo sa ngunu bɛ e.” Lo di tɛnɛ ya: “Na lége ti Nyingɔ vurú tɛ Yehova . . . , mbi mandandó ya, mbi lengbi ti [ngbãngɔ lá kwɛ] nɔngɔ nɔ na ya mbilimbili . . . Yehova ndo salela mbi abɛse du ya, mbi du zo ti wo tɛrɛ, wa lo ndo hɛ̃ mbi ngunu ngoi zu.”

Horst Henschel bandandó kwa tɛ wa sungɔ lége na 01/1950. Nga ma Petro lo hɛ̃ dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo zu na ya kwa tɛ Yehova. Mɔ da bɛ mɔ ya, lo ndo ma vundu na lo ni? (Ba paragrafɛ ti 13, 15) d

13. Ngasia la elengbi ti landangɔ se lɛlo tɛ Petro nga ma se mɛ Awa Pangɔ kwa 4:13, 29, 31 atɛnɛ na ni nɛ? (Ba nga limɔ.)

13 Nga ma se mɛ e hũ na ni ko, Petro lindó aye gba ti siɔni na lo mɛ ya, lo ndo kpɛndó mbɛtɔ tɛ azi. Kanda lo lindó sambela ti nɛngɔ ya, Yehova hɛ̃ lo ngunu, wa lo lindó aye na ge ge ge. (Di Awa Pangɔ Kwa 4:13, 29, 31.) Elengbi nga ti nwɔngɔ nzɛ̃ngɔ tɛ e. Zia e ba kpale mɛndó asi na Horst, nyita kɔli kɔi ti palanga mɛndó ndo du ka Nazi mɛ ka Allemagne. Na ngoi nikondó ko, azi ndo barandó gbia Hitler na tɛnɛ mɛ “Heil Hitler!” mɛ ni fa ya, Hitler na songɔ e na kwá, abɛse Horst hĩngandó ya, tɛnɛngɔ ni adu siɔni ko, lo tɛnɛndó ni fãni gba na lo mɛ ya, lo ndo kpɛndó mbɛtɔ tɛ afɔ̃ lo ti kalasi nga na wa hangɔ ala na mbeti. Na lége ti lisalisi tɛ awa dũngɔ lo nga na kpãngɔ bɛ lo na ndo Yehova ko, Horst luandó ngunu, wa lo nwɔndó nzɛ̃ngɔ tɛ lo. Na gesi lo pandó ya: “Ta Yehova ziandó mbi ma.” c

14. Ngasia la abiazi ti songo ndo sa ngunu bɛ ayata mɛ anzɛ̃ nɛ?

14 Ta Yehova ná Yezo nga na ziangɔ e ma. Na pɛ bɛlɛngɔ Yezo ko, ayɔndó ya, Petro mu ekateli kɔi mɛ ngbondoni. Lo na ziangɔ landangɔ Yezo? Bere lo na ngbãngɔ lá kwɛ lingɔ kpengbani? Yezo vɔrɔndó Yehova na lo tɛ Petro ya, ta loyengɔ tɛ lo anzɛ̃ ma. Na gesi, Yezo pandó hɛ̃ Petro ya, ni li sambela na lo tɛ lo, wa ni na loyengɔ ya, lo na longangɔ wambangɔ bɛ ayata lo awakrsito. (Luka 22:31, 32) Ta kitɛ da ma, ngoi mɛndó Petro ndo da bɛ lo na tɛnɛ tɛ Yezo ko, ni ndo sandó ngunu bɛ lo! Na ngoi mɛ e du na ekateli ti ngbondoni ti mungɔ ko, Yehova lengbi ti salelangɔ abiazi ti songo ya, ala sa ngunu bɛ e wa ala za e ya, e ngbã mbilimbili. (Ef. 4:8, 11) Nyita Polo mɛ lo li ndɛ abulu gba nga ma biazo ko, lo ndo li kpengbani ti sangɔ ngunu bɛ ataya lo awakristo. Lo ndo yɔ ka ti ayata mɛ anzɛ̃ mɛ angbã yakere ala zia mbilimbili ya, ala da bɛ la na se mɛndó Yehova li ya, ala li ge ya mbilimbili. Na gesi lo ndo pa hɛ̃ ala ya, Yehova du Nzapa mɛ na songo ti mbilimbili, ta lo na ziangɔ ala ma. Lo di pa ya, “Mbi hũ ayata gba mɛndó anzɛ̃ mɛ ala ngbã lá kwɛ lingɔ kpengbani ti ngbãngɔ mbilimbili na lége ti lisalisi tɛ Yehova.”

15. Ngasia la se lɛlo tɛ Petro ná tɛ Horst afa ya, tɛnɛ mɛ kaya Matie 6:33 adu mbilimbili nɛ?

15 Nga ma se mɛndó Yehova kokisa na gwɛ̃ ti mi tɛ Petro nga na tɛ ava Yezo mɛndɛ̃ ko, Lo nga na kokisangɔ gwɛ̃ tɛ e ti mi se du ya, e kpã kwa ti Lo-lengɔ Gbia na ndo ti uzu na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e. (Mat. 6:33) Na pɛ to ti sɛ ti ndo lɛ gigi zu, Horst mɛ fale e tɛnɛ tɛ nɛ tɛ lo uzu ko, lo ndó na gwɛ̃ ti lingɔ kwa tɛ wa sungɔ lége. Kanda lo ndó wa yɛlɛ, lo ndo hũndó ya, se lo li kwa ti wa sungɔ lége ko, ta lo na kokisangɔ gwɛ̃ tɛ lo ti mi ma. Ye mɛndó lo li nɛ? Lo mundó ekateli ti tarangɔ Yehova so bangɔ bere lo na kokisangɔ agwɛ̃ tɛ lo ti mi, ni la na pɔsɔ mɔbimba mɛndó wa bangɔ ndo kɛlɛ kɛlɛ aga so bangɔ bombi tɛ la ko, lo lekisandó ngoi gba na ya kwa ti fangɔ tɛnɛ. Na ngoi mɛndó pɔsɔ ni awɛ ko, lo kamwandó na se mɛ wa bangɔ ndo kɛlɛ kɛlɛ ahɛ̃ lo envelope kɔi ti falanga, kanda ta lo hĩngandó zo mɛ ahɛ̃ lo falanga ni ma. Ni ndó na falanga mɛ alengbi ti zangɔ lo ya, lo li kwa tɛ wa sungɔ lége anzɛ gba. Horst hũndó ni mabere ye mɛ afa yangondo ya, Yehova na zangɔ lo se lo banda lingɔ kwa tɛ wa sungɔ lége. Bandangɔ so ndoko, lo kpãndó Lo-lengɔ Gbia na ndo ti uzu na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo zu.​—Mal. 3:10.

16. Ngasia la mandangɔ se lɛlo tɛ Petro nga na aye mɛndó lo su na gesi alengbi ti zangɔ e nɛ?

16 Na lo mɛ ya, ta Yezo ziandó Petro nga ma se mɛndó Petro yɔ ka ti lo ya, “i tɛrɛ mɔ yɔngɔrɔ ni na mbi” ma ko, ni hɛ̃ndó Petro dengɔ bɛ gba nvɛ̃ni! Yezo ngbãndó lá kwɛ zangɔ Petro ya, lo ti bɛta va ni nga se lɛlo ti nzɔ̃ni na lo tɛ awakristo. Avɛrse ti ya Ngbangɔ mɛ ndo kambisa se mɛndó Yezo za na Petro alengbi ti hɛ̃ngɔ e awangɔ ti ngbondoni. Petro kambisa ambanga awangɔ ni kaya ambeti sɛ mɛndó lo su na lége ti Nyingɔ vurú tɛ Nzapa, wa lo to ni hɛ̃ awakristo ti siɛklɛ ti uzu. Na pɔsɔ ti gesi, e na mandangɔ ambanga awangɔ ni nga na se mɛ elengbi ti kpãngɔ ni na kwa na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e.

BIA 126 Kɛngɛláká, tɛlɛmá ngwi, zalá makasi

a Alɛkɛ tɛnɛ ti mandangɔ mɛ na lo tɛ azi mɛ ndo tiri to na nzɛ̃ngɔ mɛ ala na ni. Ni na fangɔ na ala ya, ala lengbi ti nwɔngɔ nzɛ̃ngɔ tɛ la, gbengɔ bɛ la, nga na lingɔ kwa hɛ̃ Yehova na mbilimbili.

b Averse gba mɛ akpã ni so ya tɛnɛ mɛ alo kaya mbeti ti Marko, alengbi ti dungɔ ya, Marko sundó atɛnɛ mɛ Petro kambisa hɛ̃ lo na lo mɛ ya, Petro ndó la ahũ akpale ni gba na lɛ lo.

c Ba pandɛ ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ Horst Henschel kaya Lamuka! ti 22/02/1998 na bɛli tɛnɛ mɛ “Affermi par la fidélité de ma famille.

d KAMBISANGƆ NDA LIMƆ: Nga ma se mɛ alimɔ mɛ alɛkɛ ni ndo fa na ni, awa dungɔ Horst Henschel alindó sambela ndoni kɔi na lo so sangɔ ngunu bɛ lo ya, ta lo nzɛ̃ ma.