Ba tɛnɛ mɛ ka ya ni

Gwe ka abɛli tɛnɛ

PANDƐ TI DUNGƆ LƐ NGƐ̃́

Vuayajɛ ti nzɔ̃ni na ya kwa tɛ Yehova

Vuayajɛ ti nzɔ̃ni na ya kwa tɛ Yehova

NA 1951 mbi lo ti singɔ ka Rouyn, gbata kɔi ti yakere mɛ ka Canada province ti Québec. Mbi si ka ndo mɛndó afa na mbi wa mbi gɔngɔ yɔ̃ da. Marcel Filteau, misiɔnɛrɛ kɔi mɛndó alua fɔrmasiɔ̃ ti Gileade agandó zi yɔ̃ da hɛ̃ mbi. a Lo ndó na bulu 23 wa mbindó ngambi lo, mbi na bulu 16. Mbi fandó lo na mbeti tɛ mbi ti tingɔ wa sungɔ lége ti ngoi zu. Lo di ni, lo ba mbi wa lo tɛnɛ ya, “Mama tɛ mɔ hĩnga ya, mɔ so ndo lo?”

AWA DŨNGƆ MBI NDÓ KAYA SAMBELA MƐ KƐSƐNƐ

A dũndó mbi na 1934, awa dũngɔ mbi londó ka Suisse wa ala kpɛndó to agwe du ka Timmins, gbata ti wɔlɔ mɛ ka Ontario, Canada. Na 1939 mama tɛ mbi bandandó dingɔ Linɔngi ti Sinzili nga na gwengɔ bombi tɛ Atɛmwɛ tɛ Yehova. Mbi ná ayatambi manã e ndo gwéndó ndoni kɔi na lo. Na pɛni, lo ti kɔi tɛ Atɛmwɛ tɛ Yehova.

Ta bɛ to e sepalandó na ekateli tɛ lo ma, kanda mama ndo yendó mbilimbili wa lo mu ngandó ekateli ti ngbãngɔ ka da. Lo ngbãndó mbilimbili na ebandeli ti 1940 na ngoi mɛndó agbanzi kwa tɛ Atɛmwɛ tɛ Yehova ka Canada. Abɛse du ya, tata ndo tɛnɛndó kakulu tɛnɛ hɛ̃ mama ko, lo ngbã bondó lá kwɛ lingɔ ye na songo nga na tɔndɔngɔ na mbage tɛ lo. Se lɛlo tɛ lo ti nzɔ̃ni azandó mbi ná ayata mbi ti nɛngɔ ya, e ye nga mbilimbili. E ndó na dengɔ bɛ na ngoi mɛndó tata gbinyangbi seliye tɛ lo, wa lo banda ndó lingɔ ye tɛrɛ e na songo zu.

BANDANGƆ KWA TƐ MBI TI NGOI ZU

Na ngoi ti kpengba dé (été) ti 1950 ko, mbi gwendó kota bombi ti ndo lɛ gigi zu mɛndó bɛli tɛnɛ ni tɛnɛ ya: L’accroissement de la théocratie mɛndó ali tɛrɛ lo ka New York. Tengbingɔ na ayata kɔli ná ayata wali ti ndo lɛ gigi zu nga na mangɔ interview ti nzɔ̃ni tɛ ayata mɛ mu diplɔmɛ ti kalasi ti Gileade asandó ngunu bɛ mbi ya, mbi lekisa ngoi tɛ mbi gba na ya kwa tɛ Yehova! Mbi tindó na ekateli ti kpengbani ti bandangɔ lengɔ kwa ti ngoi zu. Ngoi mɛ mbi diri ko, mbi hũndandó ya, mbi le kwa tɛ wa sungɔ lége ti ngoi zu. Béthel ti Canada sundó mbeti hɛ̃ mbi ya, mbi banda uzu na mungɔ batisimɔ. Mbi mundó batisimɔ na 01/10/1950. Na pɛ nzɛ kɔi, mbi bandandó kwa ti sungɔ lége ti ngoi zu wa atondó mbi ti fãni ti uzu ka Kapuskasing. Ni du gbata kɔi mɛ na akilomɛtrɛ gba na ndo mɛndó mbi ndo du da na ngoi niko.

Lengɔ kwá ka Québec

Na ngoi ti dé ná gbingɔ (printemps) ti 1951 ko, Béthel ilindó Atɛmwɛ mɛ hĩnga tɛnɛngɔ Français ya, ala ga gwe du ka province ti Québec kɔdɔrɔ mɛ ndo tɛnɛ Français. Gwɛ̃ tɛ azi nikondó kpengbani kai. Français ná anglais du yanga mɛndó mbi ndo tɛnɛ na ngoi mɛndó mbi ndo mai wa mbi yendó kumba mɛ ahɛ̃mbi ti gwengɔ ka Rouyn. Ta mbi hĩngandó zo kɔi kai ma. Ye zu mɛ mbi hĩnga adu bo adrɛsɛ mɛ akambisa hɛ̃ mbi uzu ti nɛngɔ ya mbi gwe kai. Kanda kpale zu ɔndó nzɔ̃ni. Mbi ná Marcel e tindó akwa ti nzɔ̃ni, wa mbindó na dengɔ bɛ ti lengɔ kwa ka Québec na pɛ abulu siɔ, wa na gesi mbi tindó wa sungɔ lége ti kotani.

KŨNGƆ GILEAD NA BƐ TI YƆNGƆRƆNI

Ngoi mɛndó mbi ka Québec ko, mbi luandó invitasiɔ̃ ti gwengɔ kalasi ti 26 ti Gileade ka Sud ti Lansing, New York. Mbi luandó diplɔmɛ na 12/02/1956, wa atondó mbi ka Ghana ka Ouest ti Afrika. b Kanda uzu ti nɛngɔ ya mbi gwe kai ko, mbi dirindó ka Canada ti lingɔ “apɔsɔ yakere” uzu ti nɛngɔ ya, mbi lua mbeti ti gwengɔ Ghana.

Mbi masindó nzɛ mbalambala ka Toronto uzu ti luangɔ mbeti tɛ mbi. Na ya ngoi niko, ndasewa tɛ Cripps yambandó mbi kaya da tɛ la, wa mbi hĩngangbindó na Sheila mɛ nyi la ti wali. Mbi e na lo e yendó lingɔ libala. Ngoi mɛ mbi hũnda lo ya, e li libala ko, visa tɛ mbi ga. Mbi ná Sheila e lindó sambela ndoni kɔi na lo ni, wa e mundó ekateli ya, mbi gwe uzu ka ndo ti kwa mɛ ato mbi da. Kanda, elengbi nga ti ngbãngɔ lá kwɛ sulungɔ mbeti, ti nɛngɔ ya e hĩnga bere na dungɔ nzɔ̃ni ya, e li libala bere ta e li ma. Ta ni dundó woni mungɔ ekateli ti ngaso ma, kanda na pɛni e ga hũ ya ni dundó ekateli ti nzɔ̃ni.

Na pɛ lingɔ nzɛ kɔi ti vuayajɛ na train, na kargo nga na aviɔ̃ ko, mbi si ka Accra mɛ ka Ghana. Kai ahɛ̃ndó mbi kwa ngama wa bangɔ ndo district. Ni la, mbi lindó vuayajɛ kaya Ghana zu ka Côte d’Ivoire ná Togo akɔdɔrɔ mɛ so gunda ni. Na ya ngoi gba, mbi ndo lindó vuayajɛ mbi kɔi kaya kamiɔ̃ mɛndó Béthel hɛ̃ mbi. Mbi ndó na dengɔ bɛ gba ti lingɔ vuayajɛ so bangɔ ayata!

Na weekend kɔi, mbi luandó kumba ka kota bombi ti kɛlɛ kɛlɛ. Na lo mɛ ya, ta e ndó na da ti kota bombi ma ko, ayata kɔli mundó ekateli ti kĩngɔ kpangba na senge wa ala sa nzango ti mbulu ka ndo lɛ ni ti nɛngɔ ya, abata e na kpengba lá. Na lo mɛ ya, ta e ndó na congelateur ka cafétéria ma ko, e batandó asa lɛ la ngɛ̃́ ti nɛngɔ ya aho ni na lo tɛ azi mɛ na gangɔ kota bombi.

E tengbindó na ambanga akpale ti ngia ka kota bombi niko. Na ngoi mɛ Herb Jennings, c nyita kɔli kɔi mɛ misiɔnɛrɛ ndo li diskur ko, ngasã kɔi fa kpɛ ka cafétéria. Lo kpɛ ga lo ka popo tɛ ɛstradɛ ná azi mɛ ndo landa bombi. Herb fa lingɔ diskur wa ngasã niko yundó lége. Kanda, ayata kɔli mɛndɛ̃ siɔndó la gbɔ̃ ngasã niko gwe na ni ka cafétéria, na ngoi niko ko, azi zu mɛndó ka kota bombi ndo ba ti ala.

Na pɔsɔ ti kota bombi ko, mbi fandó filmɛ tɛ e mɛ bɛli tɛnɛ ni tɛnɛ ya: Ebongiseli ya mokili ya sika ezali kosala mosala kaya akɔdɔrɔ mɛndó dã na ndo mɛ e li na kota bombi ni. Ti nɛngɔ ya mbi fa filmɛ niko ko, mbi ndo gbendó drap ka tɛrɛ akɛkɛ sɛ. Awa kɔdɔrɔ yendó filmɛ ni gba! Ka tɛ azi gba, adu fãni tɛ la ti uzu ti bangɔ filmɛ. Ala ndo bandó ti la kpengbani na ngoi mɛndó ala ndo hũ azi ndo gwe ti mungɔ batisimɔ. Filmɛ niko zandó azi niko hũ ya, Atɛmwɛ tɛ Yehova na mangbi na ndo lɛ gigi zu.

E li libala tɛ e ka Ghana na 1959

Na pɛ lingɔ bulu sɛ ka Afrika na 1958 ko, mbi gwendó kota bombi ti ndo lɛ gigi zu ka New York. Mbi na dengɔ bɛ ti tengbingɔ na Sheila mɛndó lo ka Québec, mɛndó lo ti wa sungɔ lége ti kotani. Mbi ná lo e ndo tɛnɛndó tɛnɛ na lége ti mbeti, kanda na olo mbi ná lo etengbi fãni mɛndɛ̃, ni la mbi hũnda lo ya se lo ye ko elengbi ti lingɔ libala wa lo ye ngandó ni. Mbi su mbeti hɛ̃ nyita kɔli Knorr d wa mbi hũndandó lo ya, se lo ye ko lo to Sheila ka kalasi ti Gileade, se lo onzi ko, lo ga tã mbi ka Afrika. Wa lo ye ngandó ni. Na pɛ ni Sheila ga ka Ghana. E lindó libala tɛ e ka Accra na 03/10/1959. E hũndó ya Yehova sulu e na lo mɛ ya, e kpãndó kpale ti vɔrɔngɔ lo na ndo ti uzu na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e.

LENGƆ KWA NDONI KƆI KA CAMEROUN

Lengɔ kwa ka Béthel ti Cameroun

Na 1961 e luandó kumba mɛndɛ̃ ka Cameroun. Na ngoi mɛndó ahũnda mbi ya, mbi za ti nɛngɔ ya akpã Béthel ti fãnani kai ko, mbindó na kwa gba ti lingɔ. Na lo mɛ ya, mbindó fãna zo ka kɔmite ti filiale ko, mbindó na aye gba ti mandangɔ ti nɛngɔ ya, mbi kokisa kumba tɛ mbi nzɔ̃ni. Na 1965 Sheila mɛndó ngɔ. Ni dundó pɛnɔ na lo tɛ e yengɔ ya, e ti awa dũngɔ ayangambi. Kanda ngoi mɛndó e ndo lɛkɛ tɛrɛ e ti bandangɔ kumba tɛ e ti fãnani wa e diri nga ka Canada ko, kpale kɔi ti kpengbani lindó tɛrɛ lo.

Bebe kpindó kaya Sheila. Dɔktɛrɛ tɛnɛndó hɛ̃ e ya, nyingambi mɛndó e ga dũ adu nyi kɔli. A li ndɛ abulu 50, kanda ta bɛ mbi ndo li na kpale niko ma. Abɛse du ya, kpale nikondó ɔ du kpale ti sɔngɔ bɛ ko, e ngbãndó ka lɛ kwa tɛ e mɛ e ndo ye ni gba.

Ndoni kɔi na Sheila ka Cameroun na 1965

Ayata ti Cameroun tengbindó na botemeli na lo mɛ ya, ala kɛ̃ lingɔ kaya kpale ti politikɛ. Kpale niko tindó kpengbani na ngoi ti vɔ̃ti, e tindó na mbɛtɔ gba, na 13/05/1970 na ngoi mɛndó agbanzi kwa tɛ Atɛmwɛ tɛ Yehova kai. Guvɛrnɛma gbulandó nzɔ̃ fãna biro ti Béthel mɛndó e lo ti diringɔ ka da ali bo nzɛ kũ gɛgɛrɛ. Na pɔsɔ mɛ landa atomandó mbi ná Sheila ná amisiɔnɛrɛ mɛndɛ̃ zu ka kɔdɔrɔ niko. Ni dundó pɛnɔ ziangɔ ayata kɔli ná ayata wali ka pɛko e na lo mɛ ya, e ndo ye ala gba wa bɛ e ndo sɔ ngandó na lo ti aye ti siɔni mɛ lengbi ti singɔ na ala na bi mɛ na gangɔ.

Na pɛ ni e lindó nzɛ manã ka Béthel ti France. Kai e ngbã bondó lá kwɛ lengɔ kwa na lo tɛ ayata kɔli ná ayata wali ti Cameroun. Na nzɛ ti sui kɔi ndoni sɛ ti bulu niko ko, atondó e ka Béthel ti Nigéria mɛndó abanda bangɔ ndo kwa ti Béthel ti Cameroun. Ayata kɔli ná ayata wali ti Nigéria yambandó e na songo, wa e ngandó na dengɔ bɛ ti lengɔ kwa ndoni kɔi ná ala na pɛ abulu gba.

EKATELI TI KPENGBANI

Na 1973 e mundó ekateli ti kpengbani. Sheila tengbindó na kpengba kpale mɛ aba sãte. Na ngoi mɛ e gwe kota bombi ka New York ko, ngã tɛ lo gbangba wa lo tɛnɛ hɛ̃ mbi ya: “Ta mbi lengbi bo ti ngbãngɔ so lɛ kwa mɛ ma! Mbi nzɛ̃ nvɛ̃ni na lo ti ngã mɛ mbi ndo gã na ya bi mɛ.” E ná lo e lendó kwa ndoni kɔi ka Afrika ti Ouest na pɛ abulu 14. Mbi na dengɔ bɛ na lo ti nzɔ̃ kwa tɛ lo, kanda elengbi ti gbinyangbingɔ akpale mɛndɛ̃. Na pɛ tɛnɛngɔ tɛnɛ na ndo kpale ni nga lingɔ sambela yɔngɔrɔni na ndoni ko, e mundó ekateli ti diringɔ ka Canada, kai lo lengbi ti mungɔ yɔrɔ ti nzɔ̃ni na lo ti sãte tɛ lo. Ziangɔ kwa tɛ e ti misiɔnɛrɛ ná kwa ti ngoi zu adundó ekateli ti kpengbani mɛ ta e dɛndó e mu ni na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e ma.

Na ngoi mɛndó e diri ka Canada ko, mbi luandó kwa ka tɛ kwa mbi kɔi ti gã mɛndó gbia ti garage ka Nordi ti Toronto. Ti nɛngɔ ya e banda dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti fãnani ko, e bandandó futelangɔ da, vɔ̃ngɔ aye ti da ti occasion yɛkɛ yɛkɛ, wa e sindó kaya da ni zangangɔ ya e ngbã na nyongo. E yendó batangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e ti yapuni, na dangɔ bɛ ya, na bi mɛ na gangɔ e na diringɔ fãni mɛndɛ̃ ka lɛ kwa tɛ e ti ngoi zu. Na kamwangɔ zu, dangɔ bɛ tɛ e tindó na seni na ndenge mɛ ta e da na bɛ e ma.

Mbi bandandó lengɔ kwa na la pɔsɔ ngama vɔlontɛrɛ ka ndo ti kĩngɔ na da ti kota bombi ti fãnani ka Norval, Ontario. Na ya ngoi niko, ayɔndó ka ti mbi ya, mbi banda lengɔ kwa ngama wa batangɔ da ti kota bombi. Sheila bandandó mangɔ nzɔ̃ni, wa e tindó na dangɔ bɛ ya, lo lengbi nga ti lengɔ kwa niko ti fãnani. E dirindó kaya da ti kota bombi na nzɛ ti manã 1974. E ndó na dengɔ bɛ ti diringɔ ka lɛ kwa tɛ e ti ngoi zu!

Na dengɔ bɛ zu, sãte tɛ Sheila ngbã bondó lá kwɛ tingɔ nzɔ̃ni. Bulu sɛ na pɛni e yendó bandangɔ kwa ti bangɔ ndo kɛlɛ kɛlɛ. Atondó e ti nɛngɔ ya e le kwa ti ndo kɛlɛ kɛlɛ ka Manitoba, ni du province kɔi ti Canada mɛ ahĩnga ni ya, dé ndo ya ka da gba. Kanda, e ndó na dengɔ bɛ ti dungɔ ndoni kɔi ná ayata kɔli ná ayata wali mɛ kai. E gbɔ̃ndó ndani ya, ta ye mɛ ngbondoni adu ndo mɛ e ndo le kwa ka da ma, kanda adu ngbãngɔ lá kwɛ lengɔ kwa hɛ̃ Yehova abɛse adu ka wa.

MBI LUA WANGƆ TI NGBONDONI

Na pɛ lingɔ abulu gba ka lɛ kwa ti kɛlɛ kɛlɛ, ailindó e na 1978 ya, e ga e le kwa ka Béthel ti Canada. Na pɛ ngoi yakere mbi luandó wangɔ kɔi mɛ kpengbani, kanda nindó ngbondoni. Ahɛ̃ndó mbi diskur kɔi ti 1h30 ya mbi li ni na Français na ngoi ti bombi kɔi ti spesial ka Montreal. Na vundu zu, ta diskur tɛ mbi gbɔ̃ndó bɛ azi ma, wa nyita kɔli kɔi ti departement ti service hɛ̃ mbi wangɔ na lo ni. Ti bɛta kpale ko, mbi lengbindó ti hĩngangɔ ngama se mɛndó mbi ndo li na ni uzu ya, ta mbi ndo lindó diskur nzɔ̃ni ma. Kanda mbi mundó wangɔ na ndenge ti siɔni. Ta tɛnɛ tɛ e ɔndó nzɔ̃ni ma, wa mbi tindó na ngɔnzɔ na lo mɛ ya, mbi ndo dandó bɛ mbi ya, lo ndo tɛnɛ bo tɛnɛ ti siɔni mɛ mbi li zangangɔ ya, lo tɛnɛ tɛnɛ mɛ aba kpale ti nzɔ̃ni mɛ mbi li. Mbi ndó na yungɔ ndo na lo mɛ ya, mbi ba bondó se mɛ ahɛ̃ na mbi wangɔ ni nga na zo mɛndó hɛ̃ ni.

Mbi luandó wangɔ ti ngbondoni na pɛ lingɔ diskur na Français

Abi yakere na pɛni, nyita kɔli kɔi ti kɔmite ti filiale aga tɛnɛ tɛnɛ hɛ̃ mbi na ndo kpale niko. Mbi yendó ya, ta mbi mundó wangɔ na ndenge ti nzɔ̃ni ma wa mbi fa ngandó sɔngɔ bɛ tɛ mbi. Na pɛni mbi tɛnɛndó tɛnɛ hɛ̃ nyita kɔli kondó hɛ̃ mbi wangɔ. Na songo zu lo yendó pardon tɛ mbi. Kpale niko hɛ̃ndó mbi wangɔ na omɛ aba zungɔ na tɛrɛ mɛ ta bɛ mbi ndo li na ni ma. (Mas. 16:18) Mbi lindó sambela hɛ̃ Yehova fãni gba na ndo kpale niko, wa mbi mundó ekateli ya, ta mbi di ba wangɔ mɛ ahɛ̃ mbi na ndenge ti siɔni ma.

Ali na olo bulu ɔngɔ 40 mɛ mbi ndo le kwa ka Béthel ti Canada, wa bandangɔ 1985, mbi na nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ ti lengɔ kwa ngama kɔi tɛ ayata ti kɔmite ti filiale. Na vundu zu, ya mbi Sheila kpi na 02/2021. Hãngɔ dungɔ na vundu ti kwá tɛ lo, mbi nvɛ̃ni nga ko, tɛrɛ mbi ndo sɔ na ya angoi gba. Kanda kwa tɛ Yehova ndo li ya mbi du na aye gba ti lingɔ wa mbi nga na dengɔ bɛ na ndenge mɛ “ta mbi ndo hĩnga ndenge mɛ bi ndo ɔ na ni ma.” (Mos. 5:20) Abɛse du ya, mbi tengbindó na akpengba kpale na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi ko, mbi tengbi nga na akpale gba mɛ hɛ̃ mbi dengɔ bɛ. Kpãngɔ Yehova na ndo ti uzu na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi nga na lingɔ bulu 70 kaya kwa ti ngoi zu ahɛ̃ndó mbi mbana gɛrɛ. Mbi ndo li sambela na lo tɛ apalanga kɔli ná wali ya, ala ngbã lá kwɛ kpãngɔ Yehova na ndo ti uzu na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ la. Mbi ye na bɛ mbi kɔi ya, ala na luangɔ mbana gɛrɛ na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ la wa ala nga na luangɔ dengɔ bɛ na ngoi mɛ ala ndo le kwa tɛ Yehova.

a Ba pandɛ ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ Marcel Filteau, “Yehova azali ekimelo na ngai,” mɛ kaya Linɔngi ti Sinzili ti 01/02/2000.

b Tee 1957 kɔdɔrɔ niko ti Afrika ndó ka gbɛ mbɛ ti Grande Bretagne mɛ ndo ili ni ya Côte-de-l’Or.

c Ba pandɛ ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ Herbert Jennings, “Oyebi te ndenge bomoi na yo ekozala lobi,” mɛ kaya Linɔngi ti Sinzili ti 01/12/2000.

d Adundó Nathan H. Knorr la ndo tambwisa kwa tɛ e na ya ngoi niko.