1-2. Tɛnɛ mɛ Ngbangɔ tɛnɛ na lo tɛ ambanga agbia ti Izraɛlɛ nɛ?

 NGBANGƆ tɛnɛ tɛnɛ tɛ akɔli 40 mɛndó le gbia ka Izraɛlɛ. a Ni kambisa nga na mbilimbili zu ye mɛndó ambangani li. Na ndakisa, ni di kambisa nga asiɔ lo mɛndó agbia ti nzɔ̃ni li. E mu se lɛlo tɛ Gbia ti nzɔ̃ni Davidi. Yehova tɛnɛndó na lo tɛ lo ya: “Wa kwa tɛ mbi Davidi . . . lindó kwa hɛ̃ mbi na bɛ lo zu, wa lo li ngandó ye ti nzɔ̃ni ngoi zu ge lɛ mbi.” (1 Ba. 14:8) Kanda Davidi lindó siɔ kpale ti kotani, lo tindó kɔmbɛ wa lo lindó ya aho kɔ wali ni ka lɛ to.​—2 Sam. 11:4, 14, 15.

² Kanda agbia mɛndɛ̃ mɛndó zanga mbilimbili ali ngandó aye ti nzɔ̃ni. E mu se lɛlo tɛ Rehoboame. Yehova kpãndó Rehoboame ka popo tɛ agbia mɛndó “ali ye ti siɔni.” (2 Nt. 12:14) Abɛse ngaso ko, ngoi mɛndó Yehova pa hɛ̃ Rehoboame ya, ta lo tiri to na azi ti ndasewa sui kɔi ti Izraɛlɛ ma, wa lo zia ya, ala nvɛ̃ni kpã gbia mɛ bɛ la ye ko, lo mandó nyɔ Yehova. Lo lingandó ya akɔdɔrɔ gba ati kpengbani ti nɛngɔ ya abata azi tɛ Nzapa na lo tɛ awa kula.​—1 Ba. 12:21-24; 2 Nt. 11:5-12.

3. Hũnda ti ngbondoni mɛ e ndo hũnda na tɛrɛ e nɛ, wa ye mɛ e na mandangɔ na ya tɛnɛ mɛ nɛ?

³ Ni si na hũnda ti ngbondoni. Se du ya, agbia ti Izraɛlɛ zu alindó siɔ lo ná nzɔ̃ lo, ye mɛndó Yehova kpã lɛ lo na ndo ni ti nɛngɔ ya, lo hĩnga gbia mɛ mbilimbili ná omɛ ta lo mbilimbili ma nɛ? Gbinya ti hũnda niko na zangɔ e ya, e hĩnga aye mɛ Yehova  ndo yɔ ge ti e. E na tɛnɛngɔ tɛnɛ na ndo alo ti ngbondoni taa mɛndó Yehova ndo ba ti hĩngangɔ na agbia ti mbilimbili nga na gbia mɛndó ta ala mbilimbili ma ka Izraɛlɛ: se mɛndó bɛ la da, se mɛndó ala gbinyangbi na bɛ la, nga na se mɛndó ala ndo hɛ̃ na ti la na ya sambela ti mbilimbili.

ALA NDO YENDÓ YEHOVA NA BƐ LA ZU

4. Ɔngbi mɛ ka popo tɛ agbia ti mbilimbili nga na agbia mɛ ta ala mbilimbili ma nɛ?

⁴ Agbia mɛndó hɛ̃ Yehova dengɔ bɛ ko, ala vɔrɔndó lo na bɛ la zu. b Nzɔ̃ gbia Yehoshafate “gindó Yehova na bɛ lo zu.” (2 Nt. 22:9) Ngbangɔ tɛnɛ na lo tɛ Yosiya ya: “na popo tɛ agbia zu mɛndó le gbia uzu tɛ lo ko, ta kɔi mɛndó diri ka tɛ Yehova na bɛ lo zu ngama lo da ma.” (2 Ba. 23:25) Wa Ngbangɔ tɛnɛ ya nɛ na lo tɛ Salomo mɛndó na gesi lo li aye ti siɔni nɛ? Ngbangɔ tɛnɛ ya, “ta bɛ lo ndó zu ka tɛ Yehova ma.” (1 Ba. 11:4) Na lo tɛ Abiyame mɛndó ta lo du gbia ti mbilimbili ma ko, Ngbangɔ tɛnɛ ya: “Ta bɛ lo ndó zu ka tɛ Yehova ma.”​—1 Ba. 15:3.

5. Lingɔ kwa hɛ̃ Yehova na bɛ zu alengbi na nɛ?

⁵ Vɔrɔngɔ Yehova na bɛ zu alengbi na nɛ? Zo mɛ ndo vɔrɔ Nzapa na bɛ lo zu ko, ta lo li ni na lo mɛ ya, ayɔ bo ya ni li ni ma. Kanda songo mɛ lo na ni na lo tɛ Nzapa la ndo to lo ya lo vɔrɔ lo. Omɛ aɔ zu, lo ndo bata songo ni na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo zu, wa lo ndo tɔndɔ nga Yehova na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo zu.

6. Ngasia la elengbi ti ngbãngɔ lá kwɛ vɔrɔngɔ Yehova na bɛ e zu nɛ? (Masese 4:23; Matie 5:29, 30)

⁶ Ngasia la elengbi ti landangɔ se lɛlo tɛ agbia mɛndó avɔrɔ Yehova na bɛ la zu nɛ? Na kɛ̃ngɔ aye zu mɛ alengbi ti gbɛ̃ngɔ mangbi tɛ e na Yehova. Na ndakisa, awele ti bí, dungɔ na akwa ti siɔni, nga dungɔ na gwɛ̃ ti aye ti mi gba alengbi ti lingɔ ya, bɛ e kangbi. Se e hũ ya, ye kɔi banda gbɛ̃ngɔ songo mɛ e na ni na lo tɛ Yehova ko, ayɔ ya e hã ni iɔ.​—Di Masese 4:23; Matie 5:29, 30.

7. Nda mɛ adu ngbondoni ya, e kɛ̃ aye zu mɛ alengbi ti gbɛ̃ngɔ songo tɛ e na mbage tɛ Yehova nɛ?

⁷ Ta e zia ya bɛ e kangbi ma. Se ta e du na kpengba lɛ ma ko, elengbi ti tingɔ na dangɔ bɛ ya, na lo mɛ ya e ndo li kwa tɛ Yehova gba ko, ta ye ti siɔni lengbi ti gbɛ̃ngɔ mangbi tɛ e ná Yehova ma. E mu se lɛlo mɛ: Da bɛ mɔ ya, mɔ nɔnɔ ka lɛ lá ngoi yɔrɔngɔni, wa gwɛ̃ ngu gbɔ̃ mɔ kpengbani, mɔ gwe du ka gbede wa mɔ tɔ̃ ngu mɔ nyɔ, mɔ na diringɔ dungɔ ka ndo mɛ lá ndo sũ da kpengbani? Se mɔ diri mɔ du ka bɛ la ko, gwɛ̃ ngu na diringɔ gbɔ̃ngɔ mɔ iɔ. Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ nɛ? Ta e ngbã bo na tɛngɔ tɛ mɛ na lingɔ ya, e du na nzɔ̃ mangbi na Yehova ma. Ayɔ nga ya, e li kpengbani ti nɛngɔ ya ta “siɔ kɔdɛ” ti lɛ gigi olo alua ndo ge bɛ e wa ali ya, e vɔrɔ Yehova na bɛ e sɛ ma.​—Ef. 2:2.

ALA GBINYA BƐ ALA NA LO TI SIƆ KPA LE TƐ LA

8-9. Ye mɛndó gbia Davidi ná gbia Ezekiasi ali na ngoi mɛndó ahɛ̃ la wangɔ nɛ? (Ba limɔ ti koko mbeti.)

⁸ Ngama se mɛ e lo ti mandangɔ na ni, Gbia Davidi lindó siɔ kpale mɛ kotani. Kanda ngoi mɛndó prɔfeta Nathan ga kambisa siɔ kpale tɛ lo ko, Davidi zundó na tɛrɛ lo wa lo gbinya ngandó bɛ lo. (2 Sam. 12:13) Ngama se mɛ lo su na ni kaya mbeti ti Nzembo 51 ko, Davidi mandó sɔngɔ bɛ nvɛ̃ni na lo ti siɔ kpale mɛndó lo li. Ta Davidi mandó sɔngɔ bɛ ti poloso na lo mɛ ya, lo hũ Nathan bere lo ye kpɛngɔ tumbu ma.​—Nz. 51:3, 4, 17.

⁹ Gbia Ezekiasi li ngandó siɔ kpale ka mbage tɛ Yehova. Ngbangɔ tɛnɛ na lo tɛ lo ya: “Na lo mɛ ya bɛ lo tindó na yakɛ ko, Nzapa mandó  ngɔnzɔ na lo tɛ lo, na lo tɛ azi ti Yuda nga na lo tɛ azi ti Yeruzaremɛ.” (2 Nt. 32:25) Ye mɛndó li ya Ezekiasi ti na yakɛ nɛ? Ngoi mɛndɛ̃, lo bandandó hũngɔ ya, ni ɔ azi zu, na lo mɛ ya, lo tindó na aye gba, lo nwɔ to na azi ti asiri, bere na se mɛndó ngã tɛ lo wɛ na ndenge ti kpɛ̃nɛ. Alengbi ti dungɔ yakɛ ndó la ato lo ya, lo fa aye tɛ lo ti mi na azi ti Babilɔnɛ, ni lindó ya prɔfeta Yisaya pamela lo. (2 Ba. 20:​12-18) Kanda ngama se tɛ Davidi, na zungɔ na tɛrɛ zu, Ezekiasi gbinyandó bɛ lo. (2 Nt. 32:26) Na lo ni la, Yehova hũndó lo ngama gbia ti mbilimbili mɛndó lo “ngbã lá kwɛ lingɔ aye ti nzɔ̃ni.”​—2 Ba. 18:3.

10. Ye mɛndó gbia Amazia li na ngoi mɛndó ahɛ̃ lo wangɔ nɛ?

¹⁰ Na ɔngbingɔ na Davidi ná Ezekiasi ko, Amazia mɛ gbia ti Yuda lindó aye ti nzɔ̃ni, “kanda ta na bɛ lo zu ma.” (2 Nt. 25:2) Ye ti siɔni mɛndó lo li nɛ? Na ngoi mɛndó Yehova za Amazia ya, lo nwɔ azi ti Edome ko, lo bandandó vɔrɔngɔ anzapa tɛ la. c Na ngoi mɛndó Yehova to prɔfeta tɛ lo ti nɛngɔ ya ahɛ̃ lo wangɔ ko, lo kɛ̃ndó mangɔ wangɔ ni, wa lo toma ngandó lo.​—2 Nt. 25:14-16.

11. Na bangɔ 2 Kɔrinto 7:9, 11, ye mɛ elengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya Yehova ka lɛ lo ndo siɔ kpale tɛ e nɛ? (Ba nga limɔ.)

¹¹ Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na ndo se lɛlo ti nzɔ̃ni tɛ Davidi ná Ezekiasi nga na ndo se lɛlo ti siɔni tɛ Amazia nɛ? Ayɔ ya, e li zu ti nɛngɔ ya, e gbinya bɛ e na ndo siɔ kpale tɛ e, wa ta e diri ndo siɔ kpale niko ma. Se abiazi ti ya bombi ahɛ̃ e wangɔ na ndo kpale mɛ yakere, ye mɛ elengbi ti lingɔ nɛ? Ta e hũ ya Yehova ná abiazi kɛ̃ tɛrɛ e ma. Abɛse agbia ti nzɔ̃ni ti Izraɛlɛ ko, ahɛ̃ ngandó ala wangɔ, wa alonzi ngandó ala. (Aeb. 12:6) Na lo ni la, se ahɛ̃ e wangɔ ko, ayɔ ya e du na (1) zungɔ na tɛrɛ, (2) e li kpengbani e gbinyangbi se du tɛ e (3) wa e ngbã lá kwɛ lingɔ kwa hɛ̃ Yehova na bɛ e zu. Se e gbinya bɛ e ko, Yehova na kangɔ lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ e.​—Di 2 Kɔrinto 7:9, 11.

ALA HƐ̃NDÓ TI LA NA YA SAMBELA TI MBILIMBILI

12. Ye mɛndó ndo li ya agbia ti mbilimbili ɔngbi ná agbia mɛ zanga mbilimbili nɛ?

¹² Agbia mɛndó Yehova ndo hũ la ya, ala du mbilimbili ko, ta ala ziandó sambela ti vurúni ma, wa ala sa ngandó ngunu bɛ azi mɛndɛ̃ ya ala li ngaso. Ngama se mɛ e lo ti mandangɔ na ni, abɛse ala lindó siɔ kpale ko, ala ndo yendó Yehova na bɛ la zu, wa ala li ngandó kwa kpengbani ti kalangɔ asambela ti ngbilondo ka gbɛ lo-lengɔ gbia tɛ la. d

13. Yehova hũndó Ahaba mabere gbia mɛ zanga mbilimbili na lo nɛ?

¹³ Wa e tɛnɛ ya nɛ na lo tɛ agbia mɛndó Yehova hũ ya, ta ala du mbilimbili ma nɛ? Ti bɛta tɛnɛ ko, ta ala li bondó aye ti siɔni ma. Abɛse Ahaba dundó siɔ Gbia ko, na ngoi mɛndó lo ma ya aho Nabote na lo tɛ lo ko, lo zundó na tɛrɛ lo. (1 Ba. 21:27-29) Lo lɛkɛndó kɔdɔrɔ wa lo nwɔ ngandó to na lo tɛ aya Izraɛlɛ. (1 Ba. 20:21, 29; 22:39) Kanda ahĩngandó Ahaba mabere wa vɔrɔngɔ ngbilondo nga zo mɛ ndo to azi mɛndɛ̃ ya, ala li ni na lo tɛ ya lo. Wa ta lo gbinyandó bɛ lo bɛ fãni kɔi ma.​—1 Ba. 21:25, 26.

14. (a) Nda mɛndó Yehova mu Rehoboame mabere gbia mɛ zanga mbilimbili nɛ? (b) Ye mɛndó ndo fa lo-lengɔ gbia tɛ agbia mɛ zanga mbilimbili li nɛ?

¹⁴ E mu se lɛlo tɛ gbia mɛndɛ̃ mɛndó ta lo mbilimbili ma, Rehoboame. Lo lindó aye ti  nzɔ̃ni gba na ya lo-lengɔ gbia tɛ lo. Kanda na ngoi mɛndó lo-lengɔ gbia tɛ lo ti kpengbani ko, lo ná azi ti ndasewa tɛ lo ziandó landangɔ ndia tɛ Yehova, wa ala bandandó vɔrɔngɔ anzapa ti nvɛ̃nɛ. (2 Nt. 12:1) So pɛni lo bombindó Yehova ná anzapa ti nvɛ̃nɛ lo ndo vɔrɔ. (1 Ba. 14:21-24) Ta bo Rehoboame ná Ahaba ndó la du agbia mɛ adɔ Yehova zia wa ala vɔrɔndó ngbilondo ma. Agbia gba mɛndó ta ala mbilimbili ma ndo hɛ̃ndó ti la na vɔrɔngɔ anzapa ti nvɛ̃nɛ na ya akpale ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃. Ka lɛ Yehova dungɔ kaya sambela ti vurúni nga vɔrɔngɔ lo na mbilimbili adu ye mɛndó lo ndo kpã lɛlo na ndo ni ti nɛngɔ ya, lo hũ ya gbia kɔi mbilimbili bere ta lo mbilimbili ma.

15. Nda mɛ hɛ̃ngɔ tɛrɛ na ya sambela ti mbilimbili adu ngbondoni ka lɛ Yehova nɛ?

¹⁵ Nda mɛndó adu ngbondoni ka lɛ Yehova ya, agbia hɛ̃ tɛrɛ la na ya sambela ti vurúni nɛ? Na lo mɛ ya, agbia ndó la na kumba ti zangɔ azi ya, ala vɔrɔ Yehova na ndenge mɛ bɛ lo ndo ye. Hãngɔ ni zingɔ, sambela ti nvɛ̃nɛ ndo lindó ya, azi li siɔ kpale gba wa zangangɔ mbilimbili mu ndo. (Hos. 4:1, 2) Omɛ aɔ zu adu ya, agbia ti Izraɛlɛ ná azi ti Izraɛlɛ dundó azi mɛ ahɛ̃ tɛrɛ la hɛ̃ Yehova. Ngbangɔ tɛnɛ ya, ngoi mɛndó ala ndo bombi Yehova ná ngbilondo ndo vɔrɔ ko, ni dundó mabere ala ndo ti kɔmbɛ. (Yir. 3:8, 9) Na ngoi mɛ kɔli bere wali ti kɔmbɛ ko, lo ndo li siɔ kpale ka tɛ kɔ lo bere ya lo. Kwɛ kɔi azi ti ndasewa tɛ Yehova mɛ hɛ̃ tɛrɛ la hɛ̃ lo wa ala zia lo ndo vɔrɔ ngbilondo ko, ala ndo li siɔ kpale tɛrɛ lo, wa ala ndo hɛ̃ nga lo sɔngɔ bɛ. e​—Mib. 4:23, 24.

16. Ka lɛ Yehova, ye mɛ ndo kangbi anzɔ̃ azi ná asiɔ azi nɛ?

 ¹⁶ Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ nɛ? Ayɔ ya e du na ekateli ti kpengbani ti kɛ̃ngɔ aye zu mɛ na mangbi na sambela ti nvɛ̃nɛ. Kanda ayɔ nga ya e du kaya sambela ti vurúni wa e hɛ̃ nga tɛrɛ e na ya kwa tɛ Nzapa. Prɔfeta Malaki tɛnɛndó ya, Yehova ndo hĩnga ɔngbi mɛ ka popo tɛ anzɔ̃ azi ná asiɔ azi. Lo sundó ya: “Ĩ na hũngɔ ɔngbi mɛ ndo du ka popo tɛ zo ti mbilimbili ná zo ti siɔni, nga na popo tɛ zo mɛ ndo vɔrɔ Nzapa nga na zo mɛ ta ndo vɔrɔ Nzapa ma.” (Mal. 3:18) Na lo ni la, ta elengbi ti zingɔ lége hɛ̃ ye kɔi ti nɛngɔ ya agbanzi e na vɔrɔngɔ Yehova ma. Abɛse du yungɔ ndo bere zangangɔ lengbingɔ tɛ e. Ziangɔ vɔrɔngɔ Yehova adu siɔ kpale mɛ kotani nvɛ̃ni.

17. Ngasia la pɔnangɔ kɔli bere wali alengbi ti gbɛ̃ngɔ mangbi tɛ e ná Yehova nɛ?

¹⁷ Se du ya mɔ du mɔdo wa mɔ ye lingɔ libala, mɔ hũ se mɛ mbeti ti Malaki lengbi ti zangɔ mɔ ti nɛngɔ ya, mɔ pɔna kɔli bere wali ti nzɔ̃ni mɛ mɔ ná lo ĩ lengbi ti lingɔ libala? Se zo du na aseliye ti nzɔ̃ni wa ta lo ndo vɔrɔ bɛta Nzapa ma, lo du zo ti mbilimbili ka lɛ Yehova? (2 Kɔr. 6:14) Se mɔ ye lingɔ libala na zo ti ngaso, lo lengbi ti zangɔ mɔ ya mɔ ngbã mbilimbili ka tɛ Yehova? Na ndakisa: Awali ti paganɔ mɛndó Salomo lɔ la ko, ngoi mɛndɛ̃ ala ngandó na aseliye ti nzɔ̃ni. Kanda ta ala ndo vɔrɔndó Yehova ma, yɛkɛ yɛkɛ ala tondó Salomo ti nɛngɔ ya, bɛ lo kangbi wa lo bandandó vɔrɔngɔ anzapa ti nvɛ̃nɛ.​—1 Ba. 11:1, 4.

18. Ye mɛ awa dũngɔ ayangambi alengbi ti hangɔ na ayati la nɛ?

¹⁸ Awa dũngɔ ayangambi, ĩ lengbi ti salelangɔ tɛnɛ tɛ agbia ti Izraɛlɛ mɛ Ngbangɔ tɛnɛ tɛnɛ tɛ ala ti nɛngɔ ya, ĩ za ayati ĩ ati na ge ge ge ti vɔrɔngɔ Yehova. Ĩ za ala hĩnga ya Yehova ndo yendó agbia mɛ ndo vɔrɔ lo wa ala ndo sa ngandó ngunu bɛ azi mɛndɛ̃ ya ala vɔrɔ lo. Ĩ  ha ayangambi tɛ ĩ na ye na lége ti tɛnɛ nga na se lɛlo tɛ ĩ ti nzɔ̃ni ti nɛngɔ ya, ala hĩnga ya mandangɔ Ngbangɔ, gwengɔ bombi, singɔ kwa ti fangɔ tɛnɛ adu ye mɛ ngbondoni mɛ ayɔ ya ala kpãni na ndo ti uzu na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ ala. (Mat. 6:33) Se ta ĩ li ngaso ma ko, ala lengbi ti dungɔ na dangɔ bɛ ya vɔrɔngɔ Yehova du “sambela ti ndasewa” tɛ ani. Se du ya ala ndo vɔrɔ Yehova na lo tɛ awa dũngɔ la ko, ala na kpãngɔ sambela ti mbilimbili na ndo ti sɛ bere ala na ziangɔ vɔrɔngɔ Yehova.

19. Nzɔ̃ dangɔ bɛ mɛ azi mɛ zia lingɔ kwa hɛ̃ Yehova na ni nɛ? (Ba nga ãkadre “ Mɔ lengbi ti diringɔ ka tɛ Yehova!”)

¹⁹ Se zo zia vɔrɔngɔ Yehova, afa ya ta lo na nzɔ̃ dangɔ bɛ ma? Ipɔ, lo lengbi ti gbinyangɔ bɛ lo wa lo diri vɔrɔ Yehova fãni mɛndɛ̃. Ti nɛngɔ ya lo li ngaso ko, ayɔ ya lo du na zungɔ na tɛrɛ wa lo ye nga wangɔ tɛ abiazi. (Zaki 5:14) Kanda diringɔ tingɔ kwa Yehova ndo yɔ ge ge ge mɛ kpengbani!

20. Se e landa ndakisa tɛ agbia ti mbilimbili ti Izraɛlɛ ko, Yehova na hũngɔ e ngasia?

²⁰ Wangɔ mɛ e lua ka tɛ agbia ti Izraɛlɛ nɛ? Elengbi ti dungɔ ngama agbia ti mbilimbili ti Izraɛlɛ se du ya e ndo kpã bɛ e zu ka tɛ Yehova. Ni la elengbi ti luangɔ wangɔ na ndo yungɔ ndo tɛ e, wa e gbinya bɛ e, e li nga kpengbani e lɛkɛ ye mɛ ayɔ ya e lɛkɛ. Wa na gesi e hĩnga ya vɔrɔngɔ Nzapa ti bɛtani adu ye kɔi mɛ ngbondoni. Se mɔ hɛ̃ tɛrɛ mɔ nvɛ̃ni hɛ̃ Yehova ko, lo na hũngɔ mɔ ngama zo ti mbilimbili ka lɛ lo.