1-2. Ngasia la, wakristo du nga ma da mɛ yɔngɔrɔ ni ka ndozu nɛ? (1 Kɔrinto 15:58)

 NA NDA bulu ti 1970 yɛkɛ yɛkɛ, ahonzindó kĩngɔ kota da ti 60 etajɛ mɛ ayɔ aɔ ada zu ti Tokyo mɛ ka Japon. Azi mɛ ndo ba ni ndo hũnda tɛrɛ la na ndo ya, ngasia la, da niko na ningangɔ abulu gba kaya kɔdɔrɔ mɛ yengingɔ ti sese ndo li tɛrɛ lo ngoi zu nɛ? Ye mɛ awa kĩngɔ da niko ali ti nɛngɔ ya, ala longa kĩngɔ da mɛ adɔ lo kpengbani kaya kɔdɔrɔ niko nɛ? Ala kĩndó da ni ti nɛngɔ ya adu kpengbani, nga pɛpɛlɛ ti nɛngɔ ya ta yengingɔ ti sese akala ni ma. Awakristo adu nga ma da ti ngaso. Na ndenge mɛ ngasia?

² Ayɔ ya, wakristo du na bokati kati na omɛ aba dungɔ na ngunu nga na kɛ̃ngɔ diringɔ gesi. Ayɔ ya, lo du kpengbani, ta lo diri gesi ma, wa lo du na ekateli ti tɔndɔngɔ andia tɛ Yehova ngoi zu na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo. (Di 1 Kɔrinto 15:58.) Lo “dã ti tɔndɔngɔ” wa ta lo ndo kakola ndia tɛ Yehova ma. Ngoi mɛndɛ̃ ta lo ndo du na “kpengba kpale ma,” wa lo ndo ye nga gbinyangbingɔ bingangɔ li tɛ lo se alengbi. (Zaki 3:17) Wakristo kɔi mɛ lo manda dungɔ na bokati kati ko, lo na kpɛngɔ seliye ti dungɔ na kpengba kpale mɛ aɔ ndoni bere dungɔ na wo lɛ gba. Na ya tɛnɛ mɛ e na mandangɔ se mɛ elengbi ti dungɔ kpengbani. E nga na hĩngangɔ akpale kũ mɛ Satana ndo salela ti nɛngɔ ya, ni nzɛ̃ na ge ge ge tɛ e ti ngbãngɔ kpengbani, wa e nga na mandangɔ se mɛ elengbi ti kɛ̃ngɔ tɛnɛ tɛ lo.

3. Ndia tɛ kota gbia mɛ aɔ agbia zu mɛ elengbi ti tãngɔ ni kaya mbeti ti Awa Pangɔ Kwa 15:28, 29 nɛ?

³ Bo Yehova la, du zo mɛ lengbi ti kpãngɔ bɛta ndia, wa ngoi zu, lo ndo kpã ndia mɛ yangondo ti nɛngɔ ya, awa kwa tɛ lo gbɔ̃ ndani iɔ. (Yis. 33:22) Na ndakisa, bombi tɛ adonzi na siɛklɛ ti uzu afandó aye taa mɛ awakristo li ko ala ngbã kpengbani na ya nyingɔ: ti (1) ala zia vɔrɔngɔ ngbilondo, wa ala vɔrɔ Yehova, ti (2) Tɔndɔngɔ ndia tɛ Yehova nga na kɛ̃ngɔ mɛnɛ, wa ti (3) Tɔndɔngɔ ndia ti Ngbangɔ na omɛ aba lingɔ pite. (Di Awa Pangɔ Kwa 15:28, 29.) Ngasia la, awakristo lengbi ti salelangɔ akpale mɛ taa ti nɛngɔ ya, ala tɔndɔ Yehova ndɛ nɛ?

4. Elengbi ti dungɔ na mangbi ti kpengbani na Yehova ngasia? (Suma 4:11)

⁴ E ndo kɛ̃ ngbilondo wa e ndo vɔrɔ bo Yehova. Lo tɛnɛndó hɛ̃ aya Izraɛlɛ ya, ala vɔrɔ bo lo. (Mib. 5:6-10) Ngoi mɛndó Zabulu tara Yezo ko, Yezo tɛnɛndó ya, bo Yehova kɔi la ayɔ ya, e vɔrɔ lo. (Mat. 4:8-10) Ni la, ta e ndo vɔrɔ ngbilondo ma. Ta elengbi nga ti dungɔ na ngbilondo tɛ azi mabere: agbia ti asambela, ti politikɛ, bere azi mɛ ahĩngangbi gba na kpale ti dembo, ti mizikɛ nga na ti wele mɛ azi ndo hũ la mabere anzapa ma. E du tɛ e na mbage tɛ Yehova wa e vɔrɔ zo mɛ “wa lingɔ aye zu.”​—Di Suma 4:11.

5. Nda mɛ elengbi ti tɔndɔngɔ ndia tɛ Yehova na ndo dungɔ lɛ ngɛ̃́ ná mɛnɛ mɛ santo nɛ?

⁵ E tɔndɔ ndia tɛ Yehova na omɛ aba dungɔ lɛ ngɛ̃́ ná mɛnɛ mɛ santo. Na lo nɛ? Na lo mɛ ya, Yehova tɛnɛ ya, mɛnɛ ndo fa dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ adu nzɔ̃ ye kɔi mɛ ngbondoni mɛ lo hɛ̃. (Le. 17:14) Ngoi mɛndó Yehova zi lége ya, azi tɛ sa ko, lo tɛnɛndó ya, ta ala tɛ mɛnɛ ma. (Eb. 9:4) Lo di tɛnɛ tɛnɛ ti ndia niko hɛ̃ aya Izraɛlɛ na lége ti ndia tɛ Moizɛ. (Le. 17:10) Lo yɔndó ka ti bombi tɛ adonzi na siɛklɛ ti uzu ya, ala tɛnɛ hɛ̃ awa kristo zu ya, “ala tɔndɔ ndia mɛ aba . . . Tɛngɔ mɛnɛ.” (Aw. 15:28, 29) E ndo tɔndɔ ndia niko na ngoi mɛ e ndo pɔna yɔrɔ mɛ e mu na lo ti sãte tɛ e. b

6. Ye mɛ elengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, e du na dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ amangbi na ndia tɛ Yehova nɛ?

⁶ E ndo tɔndɔ nvɛ̃ni ndia tɛ Yehova mɛ aɔ andia zu. (Aeb. 13:4) Toma Polo salela tɛnɛ ti yika yika, wa lo hɛ̃ e wangɔ ya, e “ho” ngbonga tɛrɛ e​—a fa ya, e mu ekateli ti kpengbani ti nɛngɔ ya, e kɛ̃ agwɛ̃ ti mi mɛ siɔni. E kɛ̃ bangɔ bere lingɔ aye zu mɛ alengbi ti tongɔ e ya, e li pite. (Kɔl. 3:5; Yobo 31:1) Se e hũ ya, e ga e li ye mɛ siɔni ko, elengbi ti kɛ̃ngɔ bingangɔ li bere akwa zu mɛ alengbi ti gbɛ̃ngɔ mangbi tɛ e ná Nzapa iɔ.

7. Ye mɛ elengbi ti mungɔ ekateli ti lingɔ nɛ, wa na lo nɛ?

⁷ Yehova ndo yɔ ka ti e ya, e “tɔndɔ lo na bɛ e zu.” (Roma 6:17) Aye zu mɛ lo ndo tɛnɛ ya e li ko, ni ndo du na ndombali nzɔ̃ kpale tɛ e, wa ta elengbi ti gbinyangbingɔ andia ni ma. (Yis. 48:17, 18; 1 Kɔr. 6:9, 10) E li aye zu mɛ elengi ti lingɔ mɛ bɛ Yehova ndo sepala na ni, wa e fa ya e na bingangɔ li nga ma tɛ wa sungɔ bia mɛndó atɛnɛ ya: “Mbi mu ekateli ti tɔndɔngɔ andia tɛ mɔ ngoi zu, tee ndani.” (Nz. 119:112) Kanda Satana na lingɔ zu ti nɛngɔ ya, ni nzɛ̃ na ekateli tɛ e. Aye mɛ lo ndo salela nɛ?

8. Ngasia la, Satana ndo salela atara ti nɛngɔ ya, lo nzɛ̃ na ekateli tɛ e nɛ?

⁸ Pɛnɔ. Satana ndo hɛ̃ e pɛnɔ na ya mi nga na ya bingangɔ li ti nɛngɔ ya, lo nzɛ̃ na ekateli tɛ e ti ngbãngɔ mbilimbili ka tɛ Yehova. Gwɛ̃ tɛ lo du ya “ni tɛ” e afa ya, ni gbɛ̃ mangbi tɛ e ná Yehova. (1 Pet. 5:8) Agia, asɔ̃, akpɔ  ngandó awakristo ti siɛklɛ ti uzu na lo mɛ ya, ala mundó ekateli ti ngbãngɔ mbilimbili na lo ti loyengɔ tɛ la. (Aw. 5:27, 28, 40; 7:54-60) Satana dɛ bo salela tara tee ndɛ. Elengbi ti hũngɔ se mɛ lo ndo li na kpale tɛrɛ ayata kɔli ná ayata wali mɛ ka Russie nga na ayata mɛ kaya kɔdɔrɔ mɛndɛ̃, wa zo kɔi na kɔi ndo tengbi nga na botemeli tɛ awa kula niko.

9. Hɛ̃ ndakisa mɛ ndo fa ya, ni du ngbondoni ya, e kpɛ kɔdɛ mɛ Satana ndo si na ni na gbɛ mbingo.

⁹ Kɔdɛ mɛ Satana ndo si na ni na gbɛ mbingo. Satana ndo salela “akɔdɛ ti siɔni” nga na pɛnɔ ti yangondo. (Ef. 6:11) E mu se lɛlo tɛ nyita kɔli mɛ ili lo la Bob, mɛndó ali da yɔrɔ mɛ ayɔndó ya, ali lo operasiɔ̃ mɛ kpengbani. Lo tɛnɛndó hɛ̃ dɔktɛrɛ ya, abɛse kpale ni du ngasia ko, ta lo ye ya, akpã mɛnɛ tɛrɛ lo ma. Dɔktɛrɛ yendó ekateli tɛ lo. Kanda na bi mɛndɛ̃ uzu ti nɛngɔ ya asu Bob ko, dɔktɛrɛ mɛndɛ̃ mɛ ndo hɛ̃ azi yɔrɔ ti langɔ ko, lo gandó ba Bob na ngoi mɛ azi ti ndasewa tɛ lo agwe ya da. Lo tɛnɛ hɛ̃ Bob ya, ngoi mɛndɛ̃ ta amɔnganga alengbi ti salelangɔ mɛnɛ ma, kanda ala lengbi ti dungɔ na ni se ayɔ ya ahɛ̃ mɛnɛ. Ngoi mɛndɛ̃ dɔktɛrɛ ndo da bɛ lo ya, Bob na gbinyangbingɔ bingangɔ li tɛ lo na lo mɛ ya, ta azi ti ndasewa tɛ lo so gunda lo ma. Kanda ta Bob zia ekateli tɛ lo ma, lo tɛnɛ ya, ta lo ye ya, akpã mɛnɛ tɛrɛ lo ma abɛse kpale ni asi na lo ngasia.

10. Nda mɛ azi ndo du na bingangɔ li ti siɔni ngaso nɛ? (1 Kɔrinto 3:19, 20)

¹⁰ Bingangɔ li tɛ azi mɛ akɛ̃ ndia tɛ Yehova. Se e du na bingangɔ li nga ma bingangɔ li tɛ azi mɛ ndo kɛ̃ ndia tɛ Yehova ko, ngoi mɛndɛ̃ e nga na bandangɔ kɛ̃ngɔ lo nga na ndia tɛ lo. (Di 1 Kɔrinto 3:19, 20.) “Ndara ti gigi mɛ” ndo lo bo lá kwɛ ka tɛ azi mɛ ndo kɛ̃ tɔndɔngɔ Nzapa. Ambage awakristo ti Pergamɛ na ti Tyatire ndo vɔrɔndó angbilondo, ala ndo li ngandó pite nga ma se mɛndó azi ti kɔdɔrɔ niko ndo li na ni. Yezo hɛ̃ndó abombi niko sɛ wangɔ ti kpengbani na lo mɛ ya, ala ndo zindó lége ya, azi ali pite. (Suma 2:14, 20) Ndɛ lo mɛ ko, azi mɛ so gunda e alengbi nga ti tongɔ e ya, e ti na bingangɔ li ti siɔni. Azi ti ndasewa tɛ e bere azi mɛ e na la e hĩngangbi alengbi ti gbɛ̃ngɔ bingangɔ li tɛ e, wa ala sa nga ngunu bɛ e ya, e li ye mɛ ala ndo li. Na ndakisa, ngoi mɛndɛ̃ ala lengbi ti hũngɔ ya, ta ni na tina ti nɛngɔ ya, zo ngbã bo vuruni ma, wa ta ndia ti ya Ngbangɔ adɛ na tina ma.

11. Se e ngbã bo na ekateli tɛ e ko, ye mɛ elengbi ti lingɔ nɛ?

¹¹ Ngoi mɛndɛ̃ elengbi ti hũngɔ ya, ndia mɛ Yehova ndo hɛ̃ e ko ta ni yangondo ma. Bingangɔ li tɛ e alengbi ti tongɔ e ya, “ta e gwe yɔngɔrɔni na ndo aye mɛ asu kaya Ngbangɔ” ma. (1 Kɔr. 4:6) Agbia ti sambela na ngoi tɛ Yezo ndo li ngandó asiɔ kpale ko ti ngaso. Ala kpãndó andia tɛ la nvɛ̃ni na ndo ndia mɛ asu, ni hɛ̃ndó kumba mɛ kpengbani hɛ̃ azi ti nɛngɔ ya, ala tɔndɔndɔ ni. (Mat. 23:4) Yehova ndo hɛ̃ e wangɔ mɛ yangondo na lége ti Ngbangɔ nga na lége ti linɔ tɛ lo. Ta e na rɛzɔ̃ ti nɛngɔ ya, e kpã aye mɛndɛ̃ na ndo awangɔ mɛ lo ndo hɛ̃ e ma. (Mas. 3:5-7) Ni la, ta elengbi ti gwengɔ yɔngɔrɔni na ndo andia mɛ asu kaya Ngbangɔ ma, wa ta elengbi nga ti kpãngɔ andia tɛ e nvɛ̃ni na ndo aye mɛ ta Ngbangɔ tɛnɛ tɛnɛ ni ma.

12. Ngasia la, Satana “ndo handa azi nɛ”?

¹² Nzɛ̃ngɔ. Satana ndo salela “nzɛ̃ngɔ” nga na “aye ti yakere yakere ti gigi” ti handangɔ nga na kangbingɔ ya azi. (Kɔl. 2:8) Na siɛklɛ ti uzu ko, ni ndó na filozofi mɛ alo na ndo kɔdɛ tɛ azi, hangɔ lo tɛ Ayuda, nga na hangɔ lo mɛndó atɛnɛ ya, awakristo alengbi ti tɔndɔngɔ ndia tɛ Moizɛ. Ni dundó tɛnɛ ti handangɔ, na lo mɛ ya, ni ndo gbɛ̃ndó bingangɔ li tɛ azi na ndo Yehova mɛ bɛta ndara ndo lo ka tɛ lo. Ndɛ lo mɛ ko, Satana ndo salela aradio atelevisiɔ̃ nga na internet ti nɛngɔ ya, lo panza na atɛnɛ ti gbɛ  mbingo nga na atɛnɛ ti nvɛ̃nɛ mɛ agbia ti asambela ndo tɛnɛ. E hũ apandɛ niko mawoma na ngoi ti siɔ ngã ti COVID-19. c Atɛmwɛ tɛ Yehova mɛndó la, ndo landa litambwisi mɛ linɔ tɛ e ndo hɛ̃ ko, ta bɛ la ndo sɔndó gba nga ma tɛ azi kondó ndo ma atɛnɛ ti nvɛ̃nɛ tɛ azi ma.​—Mat. 24:45.

13. Nda mɛ ayɔ ya, e du na kpengba lɛ wa ta e zia ya, bingangɔ li tɛ e gbɛ̃ ma nɛ?

¹³ Aye mɛ alengbi ti bendangɔ likebi tɛ e. Elengbi bo ti kpãngɔ bɛ e “gba na ndo aye mɛ ngbondoni.” (Fil. 1:9, 10) Aye mɛ ndo benda likebi tɛ e alengbi ti tɛngɔ ngoi tɛ e gba, ni onzi nga ngunu tɛ e. Aye mɛ e mɛsɛnɛ lingɔ​—mabere, tɛngɔ, nyɔngɔ, lengɔ wele bere mungɔ mbó, nga na akwa tɛ e ti mi, alengbi ti bendangɔ likebi tɛ e se du ya, e kpã aye niko na ndo ti uzu na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e. (Luka 21:34, 35) Hãngɔ ni zingɔ, bi zu e ndo ma, e ndo di nga kpale mɛ aba zangangɔ mangbi ka lɛ internet nga na akpale ti politikɛ. Elengbi ti yengɔ na bɛ e kɔi ya, ta atembe tɛ la alengbi ti bendangɔ likebi tɛ e ma. Se ta e du na kpengba lɛ ma ko, aye niko na bandangɔ mungɔ ndo kaya bingangɔ li tɛ e nga ka bɛ e. Satana ndo salela akɔdɛ ti ngaso na dangɔ bɛ ti nzɛ̃ngɔ na ekateli tɛ e ti lingɔ ye mɛ mbilimbili. Zia e ba se mɛ elengbi ti kɛ̃ngɔ aye zu mɛ Satana ndo li wa ta e diri gesi na ya ekateli tɛ e ma.

14. Ye kɔi mɛ alengbi ti zangɔ e ya, e ngbã kpengbani na mbage tɛ Yehova nɛ?

¹⁴ Binga li mɔ na ndo nda mɛ mɔ mu ekateli ti hɛ̃ngɔ tɛrɛ mɔ hɛ̃ Yehova, wa mɔ mu nga batisimɔ. Mɔ mundó ekateli ti salelangɔ akpale niko sɛ na lo mɛ ya, mɔ yendó dungɔ ka mbage tɛ Yehova. Ta bɛ mɔ li na ye mɛndó aza mɔ ti nɛngɔ ya, mɔ ye ya mɔ lua mbilimbili ma. Mɔ manda hĩngangɔ Yehova, wa mɔ manda nga tɔndɔngɔ lo nga na yengɔ lo mabere To mɔ ti ndozu. Loyengɔ tɛ mɔ amaindó, wa ni to ngandó mɔ ya, mɔ gbinyangbi dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mɔ. Ni lindó ya, mɔ zia aseliye ti siɔni mɛ Yehova ndo kɛ̃, wa mɔ bandandó lingɔ aye ti nzɔ̃ni mɛ Nzapa ndo sepala na ni. Mɔ mandó ya tɛrɛ mɔ nzɔ̃ni na  ngoi mɛndó Nzapa ka lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ mɔ. (Nz. 32:1, 2) Mɔ gwe ngandó abombi, wa mɔ banda ngandó kambisangɔ hɛ̃ azi mɛndɛ̃ akpale ti nzɔ̃ni mɛndó mɔ manda. Ni la, mɔ mundó ekateli ti mungɔ batisimɔ wa mɔ ti ngandó wakristo, mɔ ndo nɔ nɔ na olo na lége ti dungɔ lɛ ngɛ̃́, wa mɔ mu nga ekateli ti nɛngɔ ya, ta mɔ zia lége niko ma.​—Mat. 7:13, 14.

15. Nda mɛ mandangɔ nga na gbɔ̃ngɔ li na ndo ye mɛ e manda ndo hɛ̃ anzɔ̃ kpale gba nɛ?

¹⁵ Manda tɛnɛ tɛ Nzapa, wa binga nga li mɔ na ndo ni. Nga ma se ko la, kɛkɛ lengbi ti longɔ kpengbani na lo mɛ ya, sisa ni li kpengbani kaya sese ko, elengbi ti ngbãngɔ kpengbani se du ya, e du na loyengɔ ti kpengbani na mbage tɛ Yehova. Ngoi mɛ kɛkɛ ndo mai ko, sisa tɛ lo di ndo li kpengbani kaya sese. Ngoi mɛ e ndo manda wa e do binga nga li e na ndo ye mɛ e ndo manda ko, ni ndo li ya, loyengɔ tɛ e mai, e do ye nga na bɛ kɔi ya, alége tɛ Nzapa zu adu nzɔ̃ni. (Kɔl. 2:6, 7) Binga li mɔ na ndo se mɛ ndia tɛ Yehova ndo za, ndo tambwisa, ndo bata ngandó awa kwa tɛ lo na ngoi ti gã. Na ndakisa, Ezekiel kpãndó ma lo kpengbani ti mangɔ se mɛndó angelo kɔi ndo mu na mɛzirɛ ti kpale ti yakere yakere ti Tepelo mɛndó lo hũ na ya suma. Suma niko akpengbandó na loyengɔ tɛ Ezekiel, wa ni hɛ̃ nga e wangɔ kɔi mɛ kpengbani na omɛ aba se mɛ elengbi ti tɔndɔngɔ na ndia tɛ Yehova na lo ti sambela ti vuruni. d (Ezk. 40:1-4; 43:10-12) Elengbi nga ti luangɔ nzɔ̃ kpale, se e mu ngoi ti mandangɔ nga na gbɔ̃ngɔ li e na ndo aye ti ngbondoni mɛ kaya Ngbangɔ.

16. Ngasia la, dungɔ na kpengba bɛ abatandó Bob nɛ? (Nzembo 112:7)

¹⁶ Li ya, ta bɛ mɔ titiri ma. Gbia Davidi tɛnɛ ya, ta songo tɛ ni na lo tɛ Yehova na wɛngɔ ma, na ngoi mɛndó lo tɛnɛ ya: “O Nzapa, ta bɛ mbi ndo titiri ma.” (Nz. 57:7) Elengbi nga ti dungɔ na kpengba bɛ, wa e kpã nga bɛ e ka ndo Yehova. (Di Nzembo 112:7.) E ba se mɛ kpengba bɛ azandó Bob mɛ fale e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo uzu. Ngoi mɛndó ala tɛnɛ hɛ̃ lo ya, na batangɔ mɛnɛ na ngoi mɛ ala na dungɔ na gwɛ̃ ti salelangɔ ni na ngoi mɛ ayɔ ya, ahɛ̃ lo mɛnɛ ko, lo gbinyandó hɛ̃ la iɔ ya, se ĩ mɛka bo ĩ hɛ̃ mbi mɛnɛ ko, mbi na longɔ so dayɔrɔ mɛ mbi si iɔ. Na pɛ ni, Bob  tɛnɛ ya, “Ta mbi binga bɛ mbi ma, ta bɛ mbi sɔ nga ma abɛse kpale ni asi na mbi ngasia.”

17. Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na ndo tɛnɛ tɛ Bob nɛ? (Ba nga limɔ.)

¹⁷ Ta bɛ Bob titiri ma na lo mɛ ya, lo mundó ekateli ti ngbãngɔ lá kwɛ kpengbani na mbage ti ndia tɛ Nzapa uzu ti lo gwengɔ dayɔrɔ. Ti uzu, lo ndó na gwɛ̃ ti hɛ̃ngɔ Yehova dengɔ bɛ. Ti sɛ, lo mandandó na seni nvɛ̃ni aye mɛ Ngbangɔ ná ambeti mɛ ndo kambisa tɛnɛ ti ya Ngbangɔ mɛ ndo tɛnɛ ya, mɛnɛ ná dungɔ lɛ ngɛ̃́ adu ye mɛ santo. Ti taa, lo yendó na bɛ lo kɔi ya, tɔndɔngɔ ndia tɛ Yehova na hɛ̃ngɔ lo anzɔ̃ kpale gba. Elengbi nga ti dungɔ na kpengba bɛ abɛse tara mɛ e ndo tengbi na ni adu ti ngasia.

18. Ngasia la, elengbi ti luangɔ wangɔ na ndo se lɛlo tɛ Barake na omɛ aba kpãngɔ bɛ na ndo Yehova nɛ? (Ba limɔ ti koko mbeti.)

¹⁸ Kpã bɛ mɔ na ndo Yehova. E ba se mɛ Barake alongandó na ya kpale mɛndó lo ndo tengbi na ni na lo mɛ ya, lo kpãndó bɛ lo na ndo ndia tɛ Yehova. Na ngoi nikondó ta aya Izraɛlɛ alɛkɛndó tɛrɛ la ti tiringɔ to ma, ta ala ngandó na nwa ti to ma, kanda Yehova tɛnɛndó hɛ̃ Barake ya, lo gwe tiri to na Sisera gbia tɛ asoda ti kanana mɛ na anwa ti to gba. (Bas. 5:8) Profeta ti wali Deborah atɛnɛndó hɛ̃ Barake ya, lo zu tiri to na gbia Sisera ná makalo 900 tɛ lo ti to ka ndo mɛ kpakpakpa. Abɛse du ya, aya Izraɛlɛ na tingɔ na pɛnɔ ti tiringɔ to na awa kula nga na amakalo tɛ la ka ndo mɛ kpakpakpa ko, Barake tɔndɔ bondó ni. Ngoi mɛ asoda ndo zundó ngomba ti Tabore ko, Yehova lindó ya, ngu ti ndozu abanda ningɔ kpengbani ni nvɛ̃ni. Makalo tɛ Sisera agbandó na ya bɔtɔngɔ, wa Yehova zindó lége ya, Barake nwɔ to ni. (Bas. 4:1-7, 10, 13-16) Kwɛ kɔi Yehova na zingɔ lége ya, e nwɔ to se du ya, e kpã bɛ e ka ndo lo nga na ndo ndia mɛ e ndo lua na lége ti linɔ tɛ lo.​—Mib. 31:6.

19. Nda mɛ e ye bo ngbãngɔ mbilimbili nɛ?

¹⁹ Na lo mɛ ya, e dɛ bo so ya akpale ti gigi olo ko, e bo na ngbãngɔ lá kwɛ tiringɔ to ti nɛngɔ ya, e ngbã mbilimbili. (1 Tim. 6:11, 12; 2 Pet. 3:17) Zia ya, ta e zi lége ya, pɛnɔ, kɔdɛ ti gbɛ mbingo, bingangɔ li tɛ azi, nvɛ̃nɛ nga na awele bere mungɔ mbó agbɛ̃ kɔdɛ tɛ e ma. (Ef. 4:14) Na ɔngbingɔ, e du bo na ekateli ti ngbãngɔ mbilimbili na mbage tɛ Yehova, wa e du nga na ekateli ti tɔndɔngɔ ndia tɛ lo. Na ngoi niko ko, elengbi nga ti dungɔ na bingangɔ li ti nzɔ̃ni. Naya tɛnɛ mɛ e na mandangɔ na pɔsɔ ti gesi ko, e na hũngɔ se mɛ Yehova ná Yezo adu anzɔ̃ lɛlo na ya akpale ti mbilimbili.