1. Gwɛ̃ tɛ awa dũngɔ ayangambi na lo tɛ ayati la ndo du nɛ?

 AWA dũngɔ ayangambi, e hĩnga ya, gwɛ̃ tɛ ĩ adu ti zangɔ ayati ĩ ya, ala hĩnga wa ala ye nga Yehova. Kanda ta zo lengbi ti hũngɔ Nzapa ma. Ngasia la ĩ lengbi ti zangɔ ayati ĩ, aye ya, Nzapa da biani, wa ala dɔ dã na lo nɛ?​—Zaki 4:8.

2. Ngasia la awa dũngɔ ayangambi alengbi ti hangɔ ayati la na seliye tɛ Yehova nɛ?

² Lége kɔi mɛ mɔ lengbi ti zangɔ ayati mɔ ya, ala dɔ dã na Yehova adu na mandangɔ na ala Ngbangɔ. (2 Tim. 3:14-17) Kanda Ngbangɔ kambisa nga ndenge mɛndɛ̃ mɛ apalanga alengbi ti mandangɔ hĩngangɔ Nzapa. Kaya mbeti ti Masese, to nyingambi kɔi asa ngunu bɛ nyi lo ya, ta bɛ lo li na seliye tɛ Yehova mɛ lo ndo hũ ni na lége ti aye mɛ Nzapa li ma. (Mas. 3:19-21) Na ya tɛnɛ mɛ, e na mandangɔ se mɛ awa dũngɔ ayangambi alengbi ti salelangɔ aye mɛ Nzapa li ti nɛngɔ ya, ala za ayati la ahĩnga akpale gba mɛ aba seliye tɛ Yehova.

3. Ye mɛ awa dũngɔ ayangambi alengbi ti zangɔ ayati la ya, ala hĩnga nɛ?

³ Ngbangɔ tɛnɛ ya, “ato na ngoi ko ndo la Nzapa ali sese, ngbĩi asi na la olo ko, aye mɛ ndo lo li ndofa sé du tɛ lo yango.” (Roma 1:20) Awa dũngɔ ayangambi, ngoi mɛndɛ̃, ĩ ndo ye singɔ fãna ndoni kɔi na ayati ĩ. Ĩ salela ngoi niko ti zangɔ ayati ĩ ya, ala hũ mangbi mɛ na popo ti ‘aye mɛ Yehova li nga na aseliye tɛ lo ti nzɔ̃ni. Zia e ba na olo se mɛ awa dũngɔ ayangambi  alengbi ti luangɔ wangɔ na ndo se mɛndó Yezo ndo ha na ava lo na ye.

4. Ngasia la Yezo salelandó aye mɛ Nzapa li so hangɔ ava lo na ye nɛ? (Luka 12:24, 27-30)

⁴ Ba se mɛndó Yezo ndo ha na ava lo na ye na lége ti aye mɛndó Nzapa li. Lá kɔi, lo yɔndó ka ti ava lo ya, ala ba akpakpo (corbeaux) nga na afɛlɛlɛ mɛ ando ili ni ya lisi. (Di Luka 12:24, 27-30.) Yezo lengbindó ti dingɔ ili sa bere ili kɛkɛ mɛ bɛ lo ye, kanda lo pɔnandó ili hú ná fɛlɛlɛ mɛndó azi ahĩnga ni nzɔ̃ni. Ngoi mɛndɛ̃, ava Yezo alengbindó ti hũngɔ akakpo mɛ ndo ɔ so bɛli la nga na afɛlɛlɛ mɛndó ako so gunda ala na ngoi mɛndó lo ndo ha ala na tɛnɛ. Da bɛ mɔ na ngoi mɛndó Yezo ndo tɛnɛ tɛnɛ hɛ̃ la, wa lo so fa ahú niko na ti lo. Wa ye mɛndó lo li na pɛ dingɔ ili aye niko nɛ? Lo hɛ̃ndó ava lo wangɔ ti ngbondoni na omɛ aba songo ná nzɔ̃ bɛ tɛ To la ti ndozu. Yehova na hɛ̃ngɔ awa kwa tɛ lo ti mbilimbili tɛ ti tɛngɔ nga na bɔngɔ ti yungɔ nga ma se mɛ lo ndo li na ni na lo tɛ ahú nga na afɛlɛlɛ.

5. Ngasia la awa dũngɔ ayangambi alengbi ti salelangɔ aye mɛ Nzapa li so zangɔ ayati la ya, ala hĩnga Yehova nzɔ̃ni nɛ?

⁵ Awa dũngɔ ayangambi, ngasia la ĩ lengbi ti landangɔ se lɛlo tɛ Yezo nɛ? Ĩ lengbi ti pangɔ hɛ̃ ayati ĩ, kɔi ti aye mɛ Nzapa li mɛ bɛ ĩ ndo de na lo ni gba, mabere sa bere kɛkɛ kɔi. Na ngoi mɛ mɔ ndo kambisa kpale niko hɛ̃ la ko, kambisa nga wangɔ mɛ aye niko ndo hɛ̃ na lo tɛ Yehova. Na gesi hũnda ayati mɔ ya, ala pa hɛ̃ mɔ, sa bere kɛkɛ mɛ bɛ la ndo ye ni gba. Se du ya, mɔ tɛnɛ tɛnɛ ti aye mɛ Nzapa li mɛ bɛ ayati mɔ ndo ye ni gba ko, ala na landangɔ mɔ nzɔ̃ni nvɛ̃ni na ngoi mɛ mɔ ndo kambisa wangɔ mɛ ni lengbi ti hɛ̃ngɔ la na lo tɛ Yehova.

6. Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na ndo se lɛlo tɛ Christopher ná mama tɛ lo nɛ?

⁶ Ayɔ ya, awa dũngɔ ayangambi amu ngoi gba ti lingɔ bolukiluki na ndo sa bere kɛkɛ kɔi ngaso uzu ti la kambisangɔ wangɔ mɛ ni ndo hɛ̃ na lo tɛ Yehova? Ipɔ, ta adu nvɛ̃ni ngbondoni ma. Ta Yezo kambisandó akpale mɛ aba se ti tɛngɔ ye tɛ kpakpo bere se mɛ aselile ti fɛlɛlɛ lise ndo li na kwa ma. Ngoi mɛndɛ̃ ayati mɔ alengbi ti sepalangɔ ya, mɔ kambisa aye gba na ndo ye kɔi mɛ Nzapa li, kanda hũnda ti ndununi bere bangɔ ye niko nyi ngoi yakere alengbi ti zangɔ ayati mɔ ya, ala gbɔ̃ nda wangɔ kɔi ngaso. Nyita Christopher tɛnɛ ya: “Na ngoi mɛndó e dɛ ayangambi ko, mama tɛ e ndo tɛnɛndó tɛnɛ na ndununi ti nɛngɔ ya, aza e, e sepala na aye mɛ Nzapa li mɛ ni so gunda e. Na ndakisa, se e si dã na ngomba ko, lo ndo tɛnɛndó ya: ‘Ĩ ba se mɛ ngomba mɛ adu kotani nga nzɔ̃ni nvɛ̃ni! Ta ĩ hũ ya, Yehova du zo kɔi ti kpɛ̃nɛ ma?’ Bere na ngoi mɛ e ndo si ka ndo mɛ tɛ da ko, lo ndo tɛnɛndó ya: ‘Ĩ ba ngunu mɛ mɔpo na ni! Ta afa ya, Yehova du nvɛ̃ ngunu ma?’” Christopher di tɛnɛ ya: “Atɛnɛ niko adu atɛnɛ ti yakere kanda ni ndo tondó e ya, e binga li e.”

7. Ngasia la mɔ lengbi ti zangɔ ayati mɔ ya, ala nvɛ̃ni alua wangɔ na lége ti aye mɛ Nzapa li nɛ?

⁷ Na ngoi mɛ ayati mɔ ndo ti akangba ko, mɔ lengbi ti zangɔ ala ya, ala gbɔ̃ li la na ndo aye mɛ Yehova li, wa ala nvɛ̃ni alua wangɔ na ndo seliye tɛ Yehova. Mɔ lengbi ti kambisangɔ hɛ̃ la ye kɔi mɛ Yehova li, wa na gesi hũnda ala ya, “Wangɔ mɛ ni hɛ̃ ĩ na lo tɛ Yehova nɛ?” Mɔ na kamwangɔ na gbinya mɛ ala na hɛ̃ngɔ mɔ.​—Mat. 21:16.

8. Nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ mɛndó awa dũngɔ ayangambi ti Isralɛlɛ na ni na ngoi mɛndó ala ndo nɔ nɔ ná ayati la ka talége nɛ?

⁸ Ahɛ̃ndó ndia hɛ̃ awa dũngɔ ayangambi ti Izraɛlɛ ya, ala ha na ayati la andia tɛ Yehova  na ngoi mɛ ala ndo “nɔ nɔ ka talége.” (Mib. 11:19) Ka Israɛlɛ ti gã, atalége gba adundó atalege mɛ aɔ ka gbɛ ndo. Na lo ni la zo mɛndó ndo ɔ ka talége ko, lo lengbi ti hũngɔ asa, akɛkɛ nga na afɛlɛlɛ ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃. Na ngoi mɛndó azi kɔi ti ndasewa ti Israɛlɛ ndo nɔ nɔ ka kɔi ti alége niko ko, awa dũngɔ ayangambi alengbindó ti hangɔ na ayati la kpale mɛ aba aye mɛ Yehova li. Ĩ awa dũngɔ ayangambi, ĩ nga na libaku ti ngaso ti hangɔ na ayati ĩ aye mɛ Yehova li. Zia e ba se mɛ awa dũngɔ ayangambi mɛndɛ̃ ali na ni.

9. Wangɔ mɛ se lɛlo tɛ Punitha na Katia alengbi ti hɛ̃ngɔ mɔ nɛ?

⁹ Mama kɔi mɛ ili lo la Punitha, mɛ ndo du kaya kɔdɔrɔ kɔi ti kotani ti Inde atɛnɛ ya: “Na ngoi mɛ e ndo gwe so bangɔ azi ti ndasewa tɛ e mɛ ndo du ka kɔdɔrɔ ko, e ndo salela ngoi niko ti hangɔ na ayati e na aye mɛ Nzapa li. Mbi da bɛ mbi ya, ayati mbi ndo gbɔ̃ nda kpale mɛ aba aye mɛ Nzapa li na seni na ngoi mɛ ta ala ka talége mɛ azi da gba ma, bere ka ndo mɛ ta akamiɔ̃ ná ye mɛndɛ̃ da gba ma.” Awa dũngɔ ayangambi, ta bɛ ayati ĩ na lingɔ bɛ fãni kɔi na ngoi ti nzɔ̃ni mɛ ĩ ndo lekisa ndoni kɔi na ala kaya ando ti nzɔ̃ni ma. Katia, nyita wali kɔi mɛ zo ti Moldovie, atɛnɛ ya: “Ye mɛ ta bɛ mbi ndo li na ni ma mɛndó mbi ná awa dũngɔ mbi e ndo li na ngoi mɛndó mbi dɛ nyingambi adu ngoi mɛndó e ndo lekisa ngoi ndoni kɔi ka gbɛ ndo. Mbi ndo hɛ̃ la sia kɔli na ndenge mɛndó ala ha na mbi na ngoi mɛ mbi dɛ yakere dɔngɔ longɔ nga na bangɔ aye mɛ Yehova li.”

10. Aye mɛ awa dũngɔ ayangambi alengbi ti lingɔ se du ya ta ala na makoki ti lingɔ vuayajɛ ka gbɛ ndo na ayati la ma nɛ? (Ba Ãkadre “ Aye ti zangɔ na awa dũngɔ ayangambi.”)

¹⁰ Wa se du ya, ta kɔdɛ ti mɔ lingɔ vuayajɛ ná ayati mɔ da ma mɛ? Amol, mɛ ndo du nga ka Inde atɛnɛ ya: “Ndo mɛ e ka da ko, ayɔ ya awa dũngɔ e ali kwa ngoi yɔngɔrɔ ni, wa lingɔ vuayajɛ tee ka gbɛ ndo ndo yɔ faranga gba nvɛ̃ni.  Abɛse ngaso ko, elengbi ti mandangɔ akpale mɛ aba Yehova kaya jardin ti yakere bere na ngoi mɛ e ka gbɛ nyɔ da tɛ e.” Se mɔ gigi na seni ko, mɔ na luangɔ aye gba mɛ so gunda da tɛ mɔ ti nɛngɔ ya, mɔ ha na ayati mɔ kpale mɛ aba Yehova. (Nz. 104:24) Ngoi mɛndɛ̃ mɔ na hũngɔ ahú, azɔzɔ, akɛkɛ nga na aye mɛndɛ̃. Karina mɛ ndo du ka Allemagne tɛnɛ ya: “Mama tɛ mbi ndo yendó afɛlɛlɛ mawoma, na lo ni la, na ngoi mɛndó mbi dɛ nyingambi ko, ngoi zu mɛndó e ndo nɔ nɔ ndoni kɔi ko, lo ndo fandó na mbi afɛlɛlɛ ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni.” Awa dũngɔ ayangambi, ĩ lengbi nga ti salelangɔ ambeti nga na avideo mɛ linɔ tɛ e si na ni so hangɔ ayati ĩ na ye. Abɛse mɔ ndo du ka wa ko, mɔ lengbi ti zangɔ ayati mɔ ya, ala manda aye mɛ Yehova li. Zia e ba na olo ambanga aseliye tɛ Yehova mɛndɛ̃ mɛ mɔ lengbi ti pangɔ ni hɛ̃ ayati mɔ, ti nɛngɔ ya,ala dɔ dã na lo.

11. Ngasia la awa dũngɔ ayangambi alengi ti zangɔ ayati la ya, la hũ songo tɛ Yehova nɛ?

¹¹ Ti nɛngɔ ya, mɔ za ayati mɔ ahũ ya, Yehova du Nzapa ti songo ko, mɔ lengbi ti pangɔ hɛ̃ la se mɛ asa ndo kã ayati la na songo zu. (Mat. 23:37) Mɔ lengbi nga ti kambisangɔ se mɛ Yehova li aye ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃ ti nzɔ̃ni ti nɛngɔ ya, ahɛ̃ e dengɔ bɛ. Karina, mɛ fale e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo uzu atɛnɛ ya: “Na ngoi mɛndó mbi ná mama tɛ mbi e ndo si fãna ko, lo ndo pandó hɛ̃ mbi ngoi zu ya, mbi dɔ mbi lo, wa mbi ba se mɛ fɛlɛlɛ kɔi kɔi akɛsenɛ na afɔ̃ lo, wa mbi hũ songo tɛ Yehova. Tee ndɛ, mbi ndo sepala bo na afɛlɛlɛ, se mɛ ni kɛsɛnɛ na afɔ̃ lo, se mɛ alini na seni nga na se mɛ langi ni akɛsɛnɛ na tɛ afɔ̃ lo. Ngoi zu mɛ mbi ndo ba fɛlɛlɛ kɔi ko, ni ndo li ya, mbi da bɛ mbi na songo mɛ Yehova na ni na lo tɛ e.”

12. Ngasia la awa dũngɔ ayangambi alengbi ti zangɔ ayati la ya, ala hĩnga ndara tɛ Yehova nɛ? (Nzembo 139:14) (Ba limɔ.)

¹² Za ayati mɔ ya, ala hũ ndara tɛ Yehova. Yehova ɔ e na ndara madãma. (Roma 11:33) Na ndakisa, mɔ lengbi ti kambisangɔ hɛ̃ la ya, na ngoi mɛ ngu ndo sĩ kaya da baba ko, ta ye kɔi ndo gbɔ̃ ni ma, ni ndo nɔnɔ na lɛ yanga yenge. (Yobo 38:36, 37) Mɔ lengbi nga ti kambisangɔ se mɛ ali na tɛrɛ e azi na ndenge ti kpɛ̃nɛ. (Di Nzembo 139:14.) To ti ndasewa kɔi mɛ ili lo la Vladimir alindó ngaso. Lo tɛnɛ ya: “Lá kɔi nyingambi tɛ e ti kɔli atindó na velo wa lo hɔ̃ndó kã. Abi yakere na gesi, kã niko amundó. Mbi ná ya mbi e kambisandó hɛ̃  lo ya, Yehova lindó aselile tɛ e na makoki ti nɛngɔ ya, ala nvɛ̃ni adiri lɛkɛ tɛrɛ la. Wa e pa ngandó hɛ̃ lo ya, ta aye mɛ azi ali alengbi ti lɛkɛngɔ tɛrɛ lo na bɛ lo ma. Na ndakisa, ta kamiɔ lengbi ti lɛkɛngɔ tɛrɛ lo nvɛ̃ni na pɛ lingɔ aksidã ma. Se lɛlo niko azandó nyi e ya, lo hinga ya, Yehova na ndara mawoma.”

13. Ngasia la awa dungɔ ayangambi alengbi ti zangɔ ayati la ya, ala hũ ngunu tɛ Yehova nɛ? (Yisaya 40:26)

¹³ Yehova yɔ ka ti e ya, e yá lɛ e ndozu, wa e ba se mɛ ngunu tɛ lo ndo li ya, aye zu mɛ ka ndozu ndo nɔ nɔ na seni. (Di Yisaya 40:26.) Mɔ lengbi ti yɔngɔ ka ti ayati mɔ ya, ala ba ndozu wa ala gbɔ̃ li la na ndo aye mɛ ala ndo hũ. Nyita wali Tingting mɛ ndo du ka Taiwan, ndo da bɛ lo na kpale kɔi mɛndó ali tɛrɛ lo na ngoi mɛndó lo dɛ nyingambi, lo tɛnɛnɛ ya: “Lá kɔi mama tɛ mbi mundó mbi wa e gwendó ka gbɛ ndo, kai elengbindó ti hũngɔ atongo lo gba na lo mɛ ya, ta e ndo kaya gbata ma. Na ngoi nikondó la mbi na mbɛtɔ ya, ta mbi na ngbãngɔ mbilimbili ka tɛ Yehova ma, na lo mɛ ya, afɔ̃ mbi ti kalasi ndo kpandó katɛ mbi ndozu. Mama tɛ mbi sandó ngunu bɛ mbi ya, mbi da bɛ mbi na ngunu mɛ Yehova li na aye niko zu, wa ta bɛ mbi li nga na ni ma ya, Lo lengbi nga ti zangɔ mbi na ngunu ti ngaso na ngoi mɛ mbi tengbi na tara. Na pɛ bangɔ aye mɛ Yehova li na ngoi niko ko, ni sandó ngunu bɛ mbi ya, mbi gi hĩngangɔ Yehova nzɔ̃ni, wa mbi tindó na ekateli ti kpengbani ti vɔrɔngɔ lo.”

14. Ngasia la, awa dũngɔ ayangambi alengbi ti zangɔ ayati la ya, ala hũ Yehova mabere Nzapa ti dengɔ bɛ nɛ?

¹⁴ Aye mɛ Yehova li ando fa ya, lo du zo ti dengɔ bɛ, wa lo ye nga ya, e du na dengɔ bɛ. Azi ti siasɛ gba ahũ ya, asa ndo le wele, abɛse ahú ná asusu nga. (Yobo 40:20) Ta ayati mɔ adɛndó ahé ngia na ngoi mɛ ala ndo ba asa so le wele ma? Ngoi mɛndɛ̃ ala ka hũ se mɛ aya mbó sɛ ndo le wele ndoni kɔi. Se du ya mɔ hũ ayati mɔ ndo hé ngia na lo mɛ ya, ala hũ asa ndo le wele ko, nda mɛ ta mɔ pa hɛ̃ la ya, e ndo vɔrɔ Nzapa ti dengɔ bɛ ma nɛ?—1 Tim. 1:11.

15. Ye mɛ na zangɔ awa dũngɔ ayangambi ya, ala hĩnga kpale mɛ ayati la ndo tengbi na ni nɛ? (Masese 20:5) (Ba limɔ.)

¹⁵ Ngoi mɛndɛ̃ alengbi ti dungɔ pɛnɔ ya, ayangambi  akambisa akpale mɛ aba la hɛ̃ awa dungɔ la. Se adu ngaso na lo tɛ mɔ ko, ayɔ ya, mɔ li kpengbani ti nɛngɔ ya, ayati mɔ ndo kambisa songɔ bɛ tɛ la hɛ̃ mɔ. (Di Masese 20:5.) Ambanga awa dũngɔ ayangambi ndo hũ ya, ngoi ti nzɔ̃ni ti lingɔ ni adu ngoi mɛ ala na ayati la ndo ba aye mɛ Nzapa li ndoni kɔi. Na lo nɛ? Na lo mɛ ya, ngoi niko ndo du ngoi ti siriri na lo tɛ ayangambi nga na lo tɛ awa dũngɔ la. To ti ndasewa kɔi mɛ ndo du ka Taiwan mɛ ili lo la Masahiko akambisa nga kpale mɛndɛ̃: “Na ngoi mɛ e ndo si fãna ndoni kɔi na ayati e mabere kpengɔ na velo ndoni kɔi bere nɔngɔ nɔ, ala ndo ma tɛrɛ la nzɔ̃ni. Ni du ngoi ti nzɔ̃ni mɛ elengbi ti hũndangɔ ala na ndo nga na hĩngangɔ aye mɛ ala ndo tengbi na ni.” Katia, mɛ fale e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo uzu atɛnɛ ya: “Mama tɛ mbi ndo gwendó na mbi ka parke kɔi na pɛ onzingɔ kalasi. Na ya ngoi niko ti nzɔ̃ni ko, ando dundó woni ya, mbi kambisa hɛ̃ lo kpale mɛ ndo ɔ ka akalasi nga na aye mɛ mbi na gwɛ̃ ni.”

16. Ngasia la azi ti ndasewa alengbi ti salelangɔ aye mɛ Yehova li so mungɔ mbó nɛ?

¹⁶ Se azi ti ndasewa ndo manda aye mɛ Nzapa li ndoni kɔi ko, ni lengbi ti hɛ̃ngɔ la zu dengɔ bɛ, ni nga na lingɔ ya, ala yengbi fãni mɛndɛ̃ gba. Ngbangɔ tɛnɛ ya, kpale kɔi kɔi na ngoi tɛ lo “ngoi ti héngɔ ngia da” wa “ngoi ti dɔngɔ dɔ nga da.” (Mos. 3:1, 4.) Na ngoi mɛndó lo li sese ko, lo lindó aye ti nzɔ̃ni gba ti nɛngɔ ya, e du na aye ti nzɔ̃ni ti lingɔ nga na ando ti nzɔ̃ni ti dungɔ na ni. Azi gba ti ndasewa ndo ye mungɔ mbó ndoni kɔi ka tɛrɛ ngu, ka ndo lɛ ngomba bere kaya parkɛ. Ayangambi mɛndɛ̃ ndo ye kpɛngɔ kpɛ bere lengɔ wele kaya parkɛ, bangɔ asa, bere gbɔ̃ngɔ ngu kaya tɛ bere kaya ngu ti yakere. Adu ngoi ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni ti lingɔ wele na ngoi mɛ e ka ndo mɛ na aye mɛ Yehova li!

17. Nda mɛ ayɔ ya, awa dũngɔ ayangambi aza ayati la ya, ala sepala na aye mɛ Nzapa li nɛ?

¹⁷ Kaya gigi ti fãnani, awa dũngɔ ayangambi ná ayati la na sepalangɔ na aye mɛ Nzapa li ti bwai na bwai. Kai, ta e na dungɔ na mbɛtɔ tɛ asa nga ma se mɛ ndɛ e na ni ma; ta ala nga na dungɔ na mbɛtɔ tɛ e ma. (Yis. 11:6-9) E na dungɔ na angoi gba ti sepelangɔ na aye mɛ Nzapa li ti bwai na bwai. (Nz. 22:26) Awa dũngɔ ayangambi ta ĩ kũ bo tee ka ngoi niko gbanda wa dila ĩ banda zangɔ ayati ĩ ya, ala sepala na aye mɛ Nzapa li ma. Se ĩ salela aye mɛ Nzapa li so hangɔ na ayati ĩ ko, ala na yengɔ tɛnɛ mɛndó gbia Davidi tɛnɛ ya: “Oo Yehova, ta kwa kɔi mɛ alengbi na kwa ti ti mɔ da ma.”​—Nz. 86:8.