1. Batangɔ bingangɔ li alengbi na nɛ? (2 Timɔte 4:5)

 NGOI mɛ e ndo tengbi kpengba kpale ko, mbilimbili tɛ e na mbage tɛ Yehova ná linɔ̃ tɛ lo alengbi ti tingɔ na ya tara. Ngasia la elengbi ti wɔ̃ngɔ tara ni nɛ? Ayɔ ya, e bata bingangɔ li tɛ e, e du na kpengba lɛ, wa e du nga kpengbani na ya loyengɔ. (Di 2 Timɔte 4:5, NWT.) E ndo bata bingangɔ li tɛ e na ngoi mɛ e ndo du so kpɔ, e ndo du na bingangɔ li ti nzɔ̃ni, wa e ndo li nga kpengbani ti bangɔ aye nga ma se mɛ Yehova ndo ba na ni. Se e li ngaso ko, ta e na zingɔ lége ya, se mɛ e ndo ma na tɛrɛ e na lo ti akpale mɛ e ndo tengbi na ni atambwisa e ma.

2. Ye mɛ e na mandangɔ so ya tɛnɛ mɛ nɛ?

² Na ya pɔsɔ mɛ mbalasi ɔ ko, e manda mbalasi akpengba kpale taa mɛ alengbi ti longɔ ka tɛ azi ti gigi mɛ ta ala ge ya bombi ma. Na ya tɛnɛ mɛ, e na mandangɔ akpengba kpale taa kaya bombi mɛ alengbi ti kpãngɔ loyengɔ tɛ e na mbage tɛ Yehova na ya tara. Akpengba kpale ni lo mɛ: ti (1) ngoi mɛ nyita kɔli bere nyita wali ali ye ti siɔni na tɛrɛ e, ti (2) ngoi mɛ e lua disipline, ti (3) ngoi mɛ e ndo li kpengbani ti nɛngɔ ya, e mɛsɛnɛ na kpale mɛ agbinyangbi ge ya linɔ tɛ Yehova. Ngasia la, elengbi ti batangɔ bingangɔ li tɛ e, wa e ngbã mbilimbili ka tɛ Yehova ná linɔ tɛ lo na ngoi mɛ e ndo tengbi na akpengba kpale ti ngaso nɛ?

3. Ye mɛ elengbi ti lingɔ se e hũ ya, nyita kɔi ali ye ti zangangɔ mbilimbili tɛrɛ e nɛ?

³ Nyita kɔi mɛ na kumba kaya bombi mabere biazo ka lindó ye ti zangangɔ mbilimbili tɛrɛ mɔ? Ngoi mɛndɛ̃ ta nyita niko alindó ni na sãna ti hɛ̃ngɔ mɔ pɛnɔ ma. (Roma 3:23; Zaki 3:2) Kanda ye mɛ lo li ko, alengbi ti hɛ̃ngɔ mɔ ngɔnzɔ. Alengbi ti gbanzingɔ mɔ na langɔ na ngoi mɛ mɔ ndo bi bɛ mɔ na ndo ye mɛndó lo li tɛrɛ mɔ. Ngoi mɛndɛ̃ mɔ lengbi ti hũndangɔ tɛrɛ mɔ na ndo mɛ, ‘Se  du ya nyita ali aye ti ngaso ko, afa ya, omɛ adu bo linɔ tɛ Nzapa?’ Adu nvɛ̃ni dangɔ bɛ mɛ Satana ye ya, mɔ du na ni la. (2 Kɔr. 2:11) Bingangɔ li ti ngaso alengbi ti tongɔ e ya, e zia vɔrɔngɔ Yehova, wa e zia nga linɔ̃ tɛ lo. Ni la, se e hũ ya, ta nyita kɔi ali ye ti mbilimbili tɛrɛ e ma ko, ngasia la, elengbi ti batangɔ bingangɔ li tɛ e wa e kɛ̃ nga kanisangɔ nga ma se ko la Satana ndo ye ya, e kanisa na ni nɛ?

4. (a) Na bangɔ Ebandeli 50:19-21 ngoi mɛndó ali ye ti zangangɔ mbilimbili tɛrɛ Yozɛfɛ ko, ye mɛndó lo li nɛ? (b) Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na ndo se lɛlo tɛ lo nɛ?

⁴ Ta mɔ bata ngɔnzɔ ka bɛ mɔ ma. Ngoi mɛndó Yozɛfɛ dɛ nyingambi ko, atogbia lo alindó lo siɔni. Ala kɛ̃ndó tɛrɛ lo, ambanga ni yendó ya, ani ho lo. (Eb. 37:4, 18-22) Wa ala kandó lo mabere mbɛ. Ni lindó ya, Yozɛfɛ tengbi na atara ti kpengbani mɛndó ali abulu bere 13. Ngoi mɛndɛ̃ Yozɛfɛ lengbindó ti kanisangɔ ya, ta Yehova ndo ye ni ma. Wa lo lengbigandó ti hũngɔ ya, Yehova sundola ni na ngoi mɛ ni na gwɛ̃ ya, aza ni. Abɛse du ngaso ko, ta Yozɛfɛ abatandó ngɔnzɔ ka bɛ lo ma, lo batandó bingangɔ li tɛ lo na ndenge mɛndó lo du so kpɔ. Ngoi mɛndó lo lua lége ti diringɔ na siɔ kpale hɛ̃ ayata lo ko, lo kɛ̃ndó lingɔ ni, lo fandó ala na songo, wa lo ka ngandó lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ la (Eb. 45:4, 5) Yozɛfɛ lindó ngaso na lo mɛ ya, lo ndó na bingangɔ li ti nzɔ̃ni. Na se lɛ kpãngɔ lɛ lo na ndo pɛnɔ tɛ lo ko, lo ngbãndó lá kwɛ kanisangɔ ye mɛndó Yehova ye ya, lo li. (Di Ebandeli 50:19-21.) Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ nɛ? Se ali kpale ti zangangɔ mbilimbili tɛrɛ e ko, ta elengbi ti lengɔ ngɔnzɔ̃ hɛ̃ Yehova, bere e hũnda tɛrɛ e na ndo ya, lo ka lɛlo na ndo e ma. Kanda elengbi ti gbɔ̃ngɔ li e na ndo se mɛ lo ndo za e ti nɛngɔ ya, e gbe bɛ e na ndo tara mɛ e ndo tengbi na ni. Hãngɔ ni zingɔ, ngoi mɛ azi mɛndɛ̃ ali kpale ti zangangɔ mbilimbili tɛrɛ mɔ ko, li kpengbani ya, songo mɛ mɔ na ni na lo tɛ la, avĩ siɔ kpale tɛ la.​—1 Pet. 4:8.

5. Ngasia la, Miqueas batandó bingangɔ li tɛ lo na ngoi mɛndó lo hũ ya, ayata li ye ti zangangɔ mbilimbili tɛrɛ lo nɛ?

⁵ E mu se lɛlo tɛ biazo kɔi ti ngoi tɛ e mɛ ili lo la Miqueas mɛ lo ndo du ka Afrika ti Sud. Na ya ngoi kɔi, lo hundó ya, ayata mɛndɛ̃ mɛ na kumba kaya bombi alindó ye ti zangangɔ mbilimbili tɛrɛ lo. Lo tɛnɛ ya: “Na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi zu, ta mbi dɛndó mbi ma sɔgɔ bɛ ti ngaso ma. Mbi ndó na sɔngɔ bɛ ti kpengbani nvɛ̃ni. Ta mbi ndo kokandó langɔ langɔ na bi ma, mbi ndo tondó to na lo mɛ ya, ta mbi hũ ye mɛndó mbi lengbi ti lingɔ ma.” Abɛse ngaso ko, Miqueas bata bondó bingangɔ li tɛ lo, wa lo li ngandó kpengbani ti nɛngɔ ya, lo ngbã lá kwɛ gbengɔ bɛ lo. Lo ndo lindó sambela hɛ̃ Yehova ngoi zu ya, lo hɛ̃ ni Nyingɔ vurú ná ngunu ti nɛngɔ ya, ni gbe bɛ ni na ya kpale niko. Hãngɔ ni zingɔ, lo gi ngandó kaya ambeti tɛ e atɛnɛ mɛ alengbi ti zangɔ lo. Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ nɛ? Se nyita kɔli bere nyita wali kɔi ali ye ti zangangɔ mbilimbili tɛrɛ mɔ ko, bata siriri tɛ mɔ, wa kɛ̃ nga abingangɔ li zu ti siɔni mɛ na gangɔ kaya li mɔ na ngoi ni ko. Ngoi mɛndɛ̃ ta mɔ lengbi ti hĩngangɔ ye mɛ to nyita niko ti nɛngɔ ya, lo tɛnɛ bere lo li ye ti ngaso tɛrɛ mɔ ma. Na lo ni la, li sambela hɛ̃ Yehova, wa yɔ ka ti lo ya, lo za mɔ, mɔ ba kpale mabere se mɛ nyita niko ndo ba na ni. Lingɔ ngaso alengbi ti zangɔ mɔ, mɔ hũ ya, ta nyita niko ali ni na sãna ma, wa mɔ ka nga lɛ mɔ na ndo kpale ni. (Mas. 19:11) Ta bɛ mɔ li na ni ma ya, Yehova hĩnga nzɔ̃ni kpale zu mɛ ando si na mɔ, lo hĩnga se mɛ mɔ ndo ma na tɛrɛ mɔ, wa lo na hɛ̃ngɔ mɔ ngunu ti nɛngɔ ya, mɔ gbe bɛ mɔ na ya ni.​—2 Nt. 16:9; Mos. 5:8.

6. Nda mɛ hĩngangɔ ya, Yehova ndo hɛ̃ e disipline na lo mɛ ya, lo ndo ye e adu ngbondoni nɛ? (Aebreo 12:5, 6, 11)

⁶ Na ngoi mɛ ahɛ̃ e disipline ko, elengbi ti mangɔ sɔngɔ bɛ gba nvɛ̃ni. Kanda se e kpã bo dangɔ bɛ tɛ na ndo sɔngɔ bɛ niko ko, elengbi ti bandangɔ hũngɔ disipline ni siɔni, elengbi nga ti  gingɔ rɛsɔ̃ bere hũngɔ ya, ahɛ̃ e disipline mɛ aɔ nyɔ kpɔ̃ ni. Ni lengbi ti lingɔ ya, e zanga kpale ti ngbondoni, afa ya, ta e na gbɔ̃ngɔ ndani ya, Yehova ndo hɛ̃ e disipline na lo mɛ ya, lo ndo ye e ma. (Di Aebreo 12:5, 6, 11.) Wa se e zia ya, bingangɔ li tɛ e adɔ e na nɔ̃ ko, e na hɛ̃ngɔ Satana lége ti nɛngɔ ya, lo tiri e na to. Lo ye ya, e kɛ̃ disipline, wa kpale ti siɔ ni nvɛ̃ni adu ya, lo ye ya, e ti yɔngɔrɔ ni na Yehova nga na bombi. Se du ya Yehova hɛ̃ mɔ disipline, ngasia la mɔ lengbi ti batangɔ bingangɔ li tɛ mɔ nɛ?

7. (a) Na bangɔ limɔ, ngasia la, Yehova salelandó Petro na ngoi mɛndó lo ye disipline nɛ? (b) Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na ndo se lɛlo tɛ Petro nɛ?

⁷ Ye disipline, wa gbinyangbi nga akpale ti ya du tɛ mɔ. Fãni gba, Yezo lonzindó Petro yangondo so gbɛlɛ atoma mɛndɛ̃. (Mar. 8:33; Luka 22:31-34) Ti biani, ni hɛ̃ndó lo kamɛnɛ! Abɛse ngaso ko, Petro ngbã bondó lá kwɛ mbilimbili na mbage tɛ Yezo. Lo yendó disipline wa lo luandó wangɔ na ndo siɔ kpale tɛ lo. Ni la, Yehova sulundó Petro na lo ti mbilimbili tɛ lo, wa lo hɛ̃ngandó lo kumba mɛ ngbondoni kaya bombi. (Yn. 21:15-17; Aw. 10:24-33; 1 Pet. 1:1) Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na ndo se lɛlo tɛ Petro nɛ? Se ta e kpã bo lɛ e na ndo kamɛnɛ mɛ zo ndo ma na lo mɛ ya ahɛ̃ lo disipline ma, e ye wangɔ, wa e li kpengbani ti gbinyangbingɔ aseliye tɛ e ko, e ná azi mɛndɛ̃ na luangɔ anzɔ̃ kpale. Ngoi mɛ e ndo li ngaso ko, e ndo ti fãni mɛndɛ̃ ngbondoni gba ka lɛ Yehova nga na ayata.

8-9. (a) Na pɛ luangɔ disipline ko, Bernardo mandó tɛrɛ lo na ebandeli ngasia? (b) Ye mɛndó za lo ya, lo gbinyangbi bingangɔ li tɛ lo nɛ?

⁸ E ba kpale mɛndó asi na nyita kɔli Bernardo, mɛ ndo du ka Mozambique. Kwa tɛ lo ti biazo awɛndó. Na ebandeli Bernardo mandó tɛrɛ lo ngasia? Lo tɛnɛ ya, “Mbi ndó na ngɔnzɔ na lo mɛ ya, ta mbi yendó disipline ma.” Lo ngandó na sɔngɔ bɛ gba na lo ti dangɔ bɛ mɛ ayata ti ya bombi na dungɔ na ni na lo tɛ lo. Lo tɛnɛ ya, “Alindó anzɛ gba ti nɛngɔ ya, mbi banda hũngɔ disipline na ndenge ti nzɔ̃ni, wa mbi di mbi kpã bɛ mbi na ndo Yehova nga na linɔ tɛ lo.”

⁹ Ye mɛndó za nyita Bernardo ti nɛngɔ ya, lo gbinya bingangɔ li tɛ lo nɛ? Lo tɛnɛ ya: “Na ngoi mɛndó mbi biazo ko, mbi ndo salendó Aebreo 12:7 ti zangɔ na azi mɛndɛ̃ ya, ala ba disipline tɛ Yehova na ndenge ti nzɔ̃ni. Na lo ni la, mbi pandó ya: ‘Zo mɛ lengbi ti salelangɔ vɛrse mɛ na?’ Awa kwa tɛ Yehova zu, abɛse mbi nga.” Na gesi nyita Bernardo lindó kpengbani gbinyangbi seliye tɛ lo ti nɛngɔ ya, lo di kpã bɛ lo  fãni mɛndɛ̃ gba na ndo Yehova ná linɔ tɛ lo. Lo di bandandó dingɔ Ngbangɔ nga na gbɔ̃ngɔ li lo na ndo ni. Abɛse du ya, bɛ lo ndo sɔndó na lo ti se mɛ ayata ti ya bombi na bangɔ na lo ko, lo ngbãndó lá kwɛ pangɔ nzɔ̃ pa ndoni kɔi na la, wa lo ndo gwe ngandó abombi zu. Ngbĩi na gesi, nyita Bernardo adi tindó biazo. Se du ya, mɔ lua ngandó disipline nga ma tɛ Bernardo ko, ye disipline ni wa li kpengbani mɔ gbinyangbi aseliye tɛ mɔ abɛse kamɛnɛ mɛ mɔ na ni. b (Mas. 8:33; 22:4) Se mɔ li ngaso ko, mɔ lengbi ti yengɔ na bɛ mɔ kɔi ya, Yehova na sulungɔ mɔ na ndenge mɛ mɔ ngbã mbilimbili ka tɛ lo nga na linɔ tɛ lo.

10. Gbinyangbingɔ ti kpale mɛ wa la, atarandó mbilimbili tɛ akɔli mɛndɛ̃ ti Izraɛlɛ wa?

¹⁰ Gbinyangbingɔ ti akpale mɛ ndo li tɛrɛ lo ge ya linɔ tɛ Yehova alengbi ti tarangɔ mbilimbili tɛ e. Se ta e du na kpengba lɛ ma ko, ni lengbi ti kangbingɔ popo tɛ e ná Yehova. Na ndakisa, binga li mɔ na ndo se mɛndó kpale tɛ aya Izraɛlɛ gba agbinyangbi na lo ti gbinyangbingɔ mɛndó ando li tɛrɛ lo na ya ndia tɛ Moise. Uzu ti nɛngɔ ya, akpã ndia ni ko, atata ti ndasewa ndo lindó aye mɛndó anganga nzapa ndo li. Ala ndo kindó ndo ti zɔngɔ na mbeka, wa ala ndo hɛ̃ndó Yehova mbeka na lo ti ndasewa tɛ la. (Eb. 8:20, 21; 12:7; 26:25; 35:1, 6, 7; Yobo 1:5) Kanda na ngoi mɛndó akpã ndia tɛ Moizɛ ko, ayɔndó ya ala zia lingɔ ngaso. Yehova pɔnandó azi ti ndasewa tɛ Arona ti nɛngɔ ya, ala du anganga nzapa, bandangɔ so ndoko, bo ala la adu azi mɛ na zɔngɔ mbeka. Na pɛ gbinyangbingɔ ti kpale niko ko, se to ti ndasewa mɛ ta lo du zo ti ndasewa tɛ Arona ma, abanda lingɔ kwa mɛ ahɛ̃ anganga nzapa ko, ayɔndó ya, aho lo. c (Le. 17:3-6, 8, 9) Ngoi mɛndɛ̃ alengbi ti dungɔ na lo ti gbinyangbingɔ ti akpale niko la, Kora, Datane, Abirame, nga na akumu 250 ti Izraɛlɛ atɔmbɔgɔndó tɛrɛ Moise ná Arona? (Mit. 16:1-3) Ta e hĩnga nvɛ̃ni ma. Abɛse adu ngaso bere ta ngaso ma ko, ta Kora ná ayata lo agbãndó mbilimbili ka tɛ Yehova ma. Se kpale mɛ agbinyangbi ge ya linɔ tɛ Yehova atara loyengɔ tɛ mɔ ko, ye mɛ mɔ lengbi ti lingɔ nɛ?

11. Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na ndo se lɛlo tɛ Alevi mɛ ka ndasewa tɛ Kehate nɛ?

¹¹ Hɛ̃ ti mɔ na ya gbinyangingɔ ti akpale mɛ ndo li tɛrɛ lo na ya linɔ tɛ Yehova. Na ngoi mɛndó aya Izraɛlɛ ndo gwe ti lingɔ kaya gigi ti kapa ko, ayɔndó ya, azi ti ndasewa ti Kehate mɛndó adu alevi ali kwa kɔi mɛ ngbondoni sĩ. Ngoi zu kondó la aya Izraɛlɛ ndo hã kaa ko, azi ti Kehate mɛndɛ̃ ndo yɔndó sanduku ti mbele, wa ala la ndo handó nɔ uzu tɛ azi zu. (Mit. 3:29, 31; 10:33; Yos. 3:2-4) Adundó nzɔ̃ tangɔ ligɛrɛ nvɛ̃ni! Kanda na ngoi mɛndó aya Izraɛlɛ asi ka kɔdɔrɔ ti kapa ko, kpale tɛ la gbinyangbindó. Ta adi yɔndó ya, ando yɔ sanduku niko ngoi zu agwe na ni ka ndo mɛndɛ̃ ma. Na lo ni la, na ngoi mɛndó Salomo gbia ko, azi ti mɛndɛ̃ ti ndasewa tɛ Kehate aluandó kumba ti yengɔ bia, ambanga mɛndɛ̃ ndo lindó kwa ti batangɔ nyɔ da, wa ambangani ndo lendó kwa ka ndo ti batangɔ tɛ ti tɛngɔ. (1 Nt. 6:31-33; 26:1, 24) Ta Ngbangɔ tɛnɛ ya, azi ti Kehate ndo tondó tɛrɛ la bere ala yɔndó ya, ahɛ̃ ani kumba ti ngbondoni na lo mɛ ya, ala lindó kumba ti ngbondoni na ngoi ti uzu ma. Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ nɛ? Na bɛ mɔ zu, hɛ̃ ti mɔ na ndo kpale mɛ agbinyangbi ge ya linɔ tɛ Yehova abɛse du ya, ni gbinyangbi kumba mɛ mɔ ndo li. Sepala na  kumba ti fãnani mɛ ahɛ̃ mɔ abɛse kumba ni du ti ngasia. Ta bɛ mɔ li na ni ma ya, ta na lo ti kumba mɛ mɔ ni la, Yehova ndo hũ mɔ ngbondoni ka lɛ lo ma. Ye mɛ Yehova ndo kpã lɛlo na ndoni, adu mbilimbili tɛ mɔ, ɔngɔ kumba mɛ mɔ lengbi ti dungɔ na ni abɛse adu ti ngasia.​—1 Sam. 15:22.

12. Nyita Zaina mandó tɛrɛ lo ngasia na ngoi mɛndó asi na lo ka bethel nɛ?

¹² E ba se lɛlo tɛ nyita wali Zaina, mɛ ndo du ka Moyen-Orient mɛ kumba mɛndó lo ndo ye ni gba awɛ. Na pɛ lingɔ kwa ka bethel na ya bulu 23 ko, atondó lo ka teritoirɛ mabere wa sungɔ lége ti kotani. Lo tɛnɛ ya: “Gbinyangbingɔ ti kpale niko ahɛ̃ndó mbi sɔngɔ bɛ gba nvɛ̃ni. Mbi hũndó ya, ta mbi di dɛ na tina ma, wa mbi ndo hũndandó tɛrɛ mbi na ndo ya, ‘ye ti siɔni mɛ mbi li nɛ?’” Na vundu zu, ayata mɛndɛ̃ ti ya bombi adi kpãndó pɛnɔ na ngoi mɛndó ala ndo tɛnɛ hɛ̃ lo ya: “Se du ya mɔ ndo lindó kwa kpengbani ko, ale ta linɔ̃ tɛ Yehova asi na mɔ ka betele ma.” Na ya ngoi kɔi ko, Zaina tindó na nzɛ̃ngɔ kpengbani, wa lo ndo to nganndó to bi zu. Kanda lo tɛnɛ ya: “Ta ni lindó ya, mbi ti na tembe na lo ti linɔ tɛ Yehova nga na songo tɛ lo na lo tɛ mbi ma.” Ye mɛndó aza Zaina ti nɛngɔ ya, lo bata bingangɔ li tɛ lo nzɔ̃ni nɛ?

13. Ye mɛndó Zaina li ti nɛngɔ ya, lo nwɔ nzɛ̃ngɔ mɛndó lo na ni nɛ?

¹³ Nyita Zaina anwɔndó nzɛ̃ngɔ mɛndó lo na ni. Ngasia? Lo dindó ambeti mɛ ndo tɛnɛ tɛnɛ mɛ aba akpengba kpale mɛndó lo tengbi na ni, wa ni zandó lo ya, lo gbe bɛ lo na ya akpengba kpale ni. Bɛli tɛnɛ mɛ atɛnɛ ya “Okoki kolonga ezaleli ya kolɛmba nzoto!” mɛ kaya Linɔngi ti Sinzili ti 01/02/2001 ni zandó lo gba. Mbeti niko atɛnɛ tɛnɛ ti ndenge mɛndó Marko wa sungɔ Ngbangɔ ama na tɛrɛ lo nga ma se tɛ Zaina, na ngoi mɛndó kumba tɛ lo gbinyangbi. Zaina tɛnɛ ya, “se lɛ lo tɛ Marko azandó mbi ti nɛngɔ ya, ta mbi nzɛ̃ ma.” Zaina ndo dundó ngoi zu ndoni kɔi na ayata lo. Ta lo ndo yendó dungɔ lo kɔi ma, wa ta lo ndo kɛ̃ndó pangɔ nzɔ̃ pa ndoni kɔi na ayata bere lo ndo hɛ̃ndó tɛrɛ lo fotɛ ma. Lo gbɔ̃ndó ndani ya, nyingɔ vúru tɛ Yehova la, ndo to linɔ̃ tɛ lo ya, amu ekateli ti ngaso, wa ayata mɛ na kumba azandó lo gba nvɛ̃ni. Kanda lo hĩngandó ya, linɔ̃ tɛ Yehova lengbi ti lingɔ zu mɛ alengbi ti nɛngɔ ya, kwa tɛ Yehova li tɛrɛ lo.

14. (a) Nda mɛ adundó pɛnɔ na lo tɛ Vlado ti nɛngɔ ya, lo mɛsɛnɛ na gbinyangbingɔ ti akpale mɛndó ali tɛrɛ lo kaya linɔ tɛ Yehova nɛ? (b) Wa ye mɛndó aza lo nɛ?

¹⁴ Vlado, biazo kɔi mɛ na bulu 73 mɛ lo ndo du ka Slovenia, na ngoi mɛndó abombi bombi tɛ la ná bombi mɛndɛ̃, wa atɛnɛ hɛ̃ la ya, ta la  na lingɔ fãni mɛndɛ̃ bombi kaya da Lo-lengɔ gbia tɛ la ma ko, bɛ lo sɔndó gba nvɛ̃ni. Lo tɛnɛ ya: “Ta mbi hĩnga nda mɛndó atɛnɛ hɛ̃ e ya, ta e di li bombi kaya da ti Lo-lengɔ gbia tɛ e ma. Mbi mandó sɔngɔ bɛ na lo mɛ ya, e lo ti lɛkɛngɔ ni. Mbi ndo le kwa ti mabaya, wa mbi ndó la mbi li aye ti fãnani mɛ kaya da ni. Wa bombingɔ abombi niko zu sɛ ndoni kɔi agbinyangbindó akpale gba, ta ni dundó woni na lo tɛ e awa fangɔ tɛnɛ mɛ e ti abange ya, e mɛsɛnɛ na ni ma.” Ye mɛndó aza Vlado ti nɛngɔ ya, lo tɔndɔ ekateli ni ko nɛ? Lo tɛnɛ ya: “Mɛsɛnɛngɔ na gbinyangbingɔ ti akpale mɛ ndo li tɛrɛ lo ge ya linɔ̃ tɛ Yehova ando hɛ̃ nzɔ̃ sulu ngoi zu. Wa ni ndo lɛkɛ e na lo ti gbinyangbingɔ ti akpale ti kotani mɛ na lingɔ tɛrɛ lo na bi mɛ na gangɔ.” Bɛ mɔ ndo sɔ na lo ti gbinyangbingɔ ti akpale mɛ aba se mɛ abombi bombi tɛ ĩ ná bombi mɛndɛ̃ bere na lo mɛ ya, kwa tɛ mɔ gbinyangbi? Hĩnga ya, Yehova hĩnga se mɛ mɔ ndo ma na tɛrɛ mɔ. Se du ya, mɔ hɛ̃ ti mɔ na ya ekateli mɛ linɔ tɛ Yehova ndo mu, wa mɔ ngbã nga mbilimbili ka tɛ Yehova nga na linɔ̃ tɛ lo ko, mɔ na luangɔ asulu gba.​—Nz. 18:25

15. Ngasia la, elengbi ti batangɔ bingangɔ li tɛ e na ngoi mɛ e tengbi na kpale ti pɛnɔ kaya bombi nɛ?

¹⁵ Na lo mɛ ya, e ndo gwe ti singɔ ka nda ebongiseli ti kpale ti gigi mɛ ko, elengbi ti hĩngangɔ ya, akpale na gbinyangbingɔ ge ya bombi. Gbinyangbingɔ ti akpale niko alengbi ti kpãngɔ mbilimbili tɛ e ka tɛ e Yehova na ya tara. Na lo ni la, ayɔ ya, e bata bingangɔ li tɛ e. Se nyita kɔi ali ye ti zangangɔ mbilimbili tɛrɛ mɔ ko, ta mɔ ti na ngɔnzɔ ma. Se mɔ lua discipline tɛ Yehova ko, ta mɔ kpã bo lɛ mɔ na ndo kamɛnɛ mɛ mɔ ndo ma, ma, ye wangɔ mɛ ahɛ̃ mɔ, wa gbinyangbi nga akpale ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mɔ. Wa se kpale kɔi gbinyangbi ge ya linɔ̃ tɛ Yehova mɛ aba mɔ ko, ye ni na bɛ mɔ kɔi, wa tɔndɔ nga ni.

16. Ngasia la, mɔ lengbi ti ngbãngɔ lá kwɛ kpãngɔ bɛ mɔ na ndo Yehova nga na linɔ tɛ lo nɛ?

¹⁶ Mɔ lengbi ti ngbãngɔ lá kwɛ kpãngɔ bɛ mɔ na ndo Yehova ná linɔ̃ tɛ lo na ngoi mɛ mbilimbili tɛ mɔ ati na ya tara. Kanda ti nɛngɔ ya, mɔ li ngaso ko, ayɔ ya mɔ bata bingangɔ li tɛ mɔ nzɔ̃ni, afa ya, mɔ du so kpɔ, mɔ ba kpale na ndenge ti nzɔ̃ni nga ma se mɛ Yehova ndo ba na ni. Mu ekateli ti mandangɔ tɛnɛ tɛ azi mɛ Ngbangɔ tɛnɛ tɛnɛ tɛ la mɛndó anwɔ nga akpengba kpale nga ma se mɛ mɔ na ni, wa gbɔ̃ nga li mɔ na ndo se lɛlo tɛ la. Li sambela hɛ̃ Yehova ya, lo za mɔ. Wa ta mɔ du yɔngɔlɔni na ayata ti ya bombi ma. Se mɔ li ngaso ko, abɛse mɔ tengbi na kpale ti ngasia ko, ta Satana na kokangɔ kangbingɔ popo tɛ mɔ ná Yehova nga na linɔ̃ tɛ lo ma.​—Zaki 4:7.