1. Ye mɛ Yehova yɔ ka ti awa kwa tɛ lo ya, ala li nɛ? (Ba nga limɔ.)

 SE MƆ du na gwɛ̃ ya, awamba bɛ mɔ bere ahɛ̃ mɔ wangɔ, mɔ na yɔngɔ ni ka ti na? E hĩnga zo mɛ elengbi ti luangɔ ni ka ti lo. Elengbi ti lingɔ sambela hɛ̃ Yehova. Ye mɛ Yehova yɔ ya, e li la. Lo ye ya, “e ndo li sambela ngoi zu hɛ̃ lo.” (1 Tɛs. 5:17) Elengbi ti yɔngɔ ka ti lo na ya sambela ya, lo tambwisa e na ya akpale zu ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e. (Mas. 3:5, 6) Na lo mɛ ya, Yehova du Nzapa ti songo ko, lo yɔ ka ti e ya, e li sambela hɛ̃ lo abɛse adu fãni kɛ̃.

2. Aye mɛ ndɛ e na mandangɔ nɛ?

² E ndo hɛ̃ Yehova sia kɔli mawoma na ndenge mɛ lo zi lége ya, e ndo li sambela hɛ̃ lo. Na lo mɛ ya, e na akwa gba ti lingɔ ko, ngoi mɛndɛ̃ ta e ndo lua ngoi ti lingɔ sambela ma. Na lo ni la, elengbi ti dungɔ na gwɛ̃ ya, e lɛkɛ se tɛ e ti lingɔ sambela. Ye ti dengɔ bɛ du ya, elengbi ti luangɔ atɛnɛ ti sangɔ ngunu bɛ, na awangɔ ti ndara kaya Ngbangɔ. Na ya tɛnɛ mɛ e na bangɔ awangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na ndo se lɛlo tɛ Yezo na omɛ aba mungɔ ngoi ti lingɔ sambela. E nga na hũngɔ se mɛ elengbi ti lɛkɛngɔ sambela tɛ e ti nɛngɔ ya, ati fãni mɛndɛ̃ nzɔ̃ni.

3. Ye mɛndó Yezo hĩnga na omɛ aba sambela nɛ?

³ Yezo hĩngandó ya, sambela adu ngbondoni na lo tɛ Yehova. Abulu gba uzu ti lo gangɔ ge lɛ sese ko, Yezo hũndó se mɛ  To lo ndo hɛ̃ gbinya ti asambela tɛ akɔli ná awali ti loyengɔ. Na dakisa, ngoi mɛndó Yehova ndo hɛ̃ gbinya na ndo sambela tɛ Hana, Davidi, Eliya, nga na awa kwa tɛ lo mɛndɛ̃ ti mbilimbili ko, Yezo ndó ka gunda lo. (1 Sam. 1:10, 11, 20; 1 Ba. 19:4-6; Nz. 32:5) Na lo ni la, Yezo ndo pandó ngoi zu hɛ̃ ava lo ya, ala ndo li sambela na bɛ la kɔi hɛ̃ Yehova!​—Mat. 7:7-11.

4. Wangɔ mɛ e lua na ndo se lɛlo ti sambela tɛ Yezo nɛ?

⁴ Na lége ti sambela mɛndó lo li hɛ̃ Yehova ko, Yezo ziandó se lɛlo ti nzɔ̃ni hɛ̃ ava lo na omɛ aba lingɔ sambela. Na ngoi mɛndó lo ndo li kwa ge lɛ sese ko, Yezo ndo lindó sambela ngoi zu. Ayɔndó ya, lo ndo vɔ̃ ngoi ti lingɔ sambela na lo mɛ ya, lo ndó na aye gba ti lingɔ wa azi ndo gandó ka tɛ lo bi zu. (Mar. 6:31, 45, 46) Lo ndo zingɔndó na ndapelele nvɛ̃ni ti nɛngɔ ya, lo li sambela lo kɔi na bɛ lo. (Mar. 1:35) Lá kɔi lo lindó sambela na bi mombimba uzu ti lo mungɔ ekateli kɔi ti ngbondoni. (Luka 6:12, 13) Wa Yezo lindó sambela fãni gba na ngoi mɛndó lo dɛ dã ti kpingɔ nga na onzingɔ kwa tɛ lo ge lɛ sese.​—Mat. 26:39, 42, 44.

5. Ngasia la elengbi ti landangɔ se lɛlo tɛ Yezo nɛ?

⁵ Se lɛlo tɛ Yezo aza e, e hũ ya, abɛse e du na kwa ti lingɔ ngasia ko, ayɔ ya, e mu ngoi ti lingɔ sambela. Ayɔ ya, e vɔ̃ ngoi ti lingɔ sambela, na dãtu, bere na ndɔ na ngoi mɛ e ye langɔ langɔ. Se e li ngaso ko, e na fangɔ na Yehova ya, e ndo hɛ̃ lo sia kɔli na lo ti ye niko ti ngbondoni mɛ lo hɛ̃ e. Nyita wali Lynne ndo da bɛ lo na se mɛndó lo ndo hɛ̃ Yehova sia kɔli na ndenge mɛndó lo hĩnga nzɔ̃ tangɔ ligɛrɛ mɛ lo na ni ti lingɔ sambela. Lo tɛnɛ ya, “Na ngoi mɛndó mbi hĩnga ya, mbi lengbi ti lingɔ sambela hɛ̃ Yehova ngoi zu nga na se mɛ bɛ mbi ye ko, ni zandó mbi ya, mbi hũ lo mabare kwa mbi wa mbi li nga kpengbani ti lɛkɛngɔ sambela tɛ mbi.” Ta kitɛ da ma, azi gba so popo tɛ e ndo ma nga tɛrɛ la ngaso. Na lo ni la, zia e ba aye kũ mɛ elengbi ti kpãngɔ kaya sambela tɛ e.

6. Na bangɔ mbeti ti Suma 4:10, 11, ye mɛ Yehova lengbi ti luangɔ nɛ?

⁶ Gonda Yehova. Na lége ti suma kɔi, toma Yoanɛ hũndó abiazi 24 ka ndozu, ala ndo li  sambela hɛ̃ Yehova. Ala ndo gonda Yehova, wa ala ye ya, mɔ la alengbi ti ‘gondangɔ mɔ, tɔndɔngɔ mɔ, ala ye nga ya, mɔ du lombe.’ (Di Suma 4:10, 11.) Aangelo ti mbilimbili nga na aye gba mɛ alengbi ti tongɔ ala ya, ala hɛ̃ Yehova gonda. Ala ka gunda lo ka ndozu, wa ala hĩnga lo nzɔ̃ni. Ala ndo hũ aseliye tɛ lo na ngoi mɛ ala ndo ba aye mɛ lo li. Na ngoi mɛ ala ndo ba aye mɛ lo ndo li ko, ni ndo to ala ya, ala hɛ̃ lo gonda.​—Yobo 38:4-7.

7. Elengbi ti gondangɔ Yehova na lo ti nɛ?

⁷ Ayɔ nga ya, e gonda Yehova na ya sambela tɛ e. Elengbi ti pangɔ hɛ̃ lo aye mɛ e ndo ye ni ka tɛ lo nga na nda mɛ e ndo li ni. Ngoi mɛ mɔ ndo di, wa mɔ ndo manda nga Ngbangɔ ko, gi lége ti hĩngangɔ seliye tɛ Yehova mɛ mɔ ndo ye ni gba. (Yobo 37:23; Roma 11:33) Na gesi pa hɛ̃ lo se mɛ mɔ ndo ma nga tɛrɛ mɔ na ndo aseliye tɛ lo. Elengbi nga ti gondangɔ Yehova na lo ti aye mɛ lo ndo li na lo tɛ e nga na lo tɛ ayata e awakristo. Lo ndo kã e, wa lo ndo bata nga e ngoi zu.​—1 Sa. 1:27; 2:1, 2.

8. Aye mɛ elengbi ti hɛ̃ngɔ Yehova sia kɔli na lo ni nɛ? (1 Tɛsalionikɛ 5:18)

⁸ Ndo hɛ̃ Yehova sia kɔli. E na aye gba mɛ alengbi ti tongɔ e ya, e hɛ̃ Yehova sia kɔli na ya sambela tɛ e. (Di 1 Tɛsalionikɛ 5:18.) Elengbi ti hɛ̃ngɔ lo sia kɔli na lo ti aye ti nzɔ̃ni mɛ e na ni na lo mɛ ya, aye niko zu ndo lo ka tɛ lo. (Zaki 1:17) Na ndakisa, elengbi ti hɛ̃ngɔ lo sia kɔli na ndenge mɛ lo li lɛ sese nzɔ̃ni nvɛ̃ni nga na aye mɛndɛ̃ ti nzɔ̃ni mɛ lo li. Elengbi nga ti hɛ̃ngɔ lo sia kɔli na lo ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e, ndasewa tɛ e, akwa e, nga na nzɔ̃ dangɔ bɛ mɛ e na ni. Wa ayɔ nga ya, e hɛ̃ Yehova sia kɔli na ndenge mɛ lo zi lége ya, e du na mangbi ti nzɔ̃ni na lo.

9. Nda mɛ ayɔ ya, e li kpengbani e ti na seliye ti hɛ̃ngɔ sia kɔli nɛ?

⁹ Elengbi ti gbɔ̃ngɔ li e na ndo nda mɛ e ndo hɛ̃ Yehova sia kɔli. E na ya gigi mɛ azi gba adu awa sãna, ta ala ndo hĩnga nzɔ̃ kpale mɛ ali tɛrɛ la ma. Azi gba ndo kpã bo lɛ la na ndo se mɛ ala lengbi ti luangɔ aye mɛ ala na gwɛ̃ ni, kanda ta na ndo se mɛ ala lengbi ti hɛ̃ngɔ azi mɛndɛ̃ sia kɔli ma. Se e ti na seliye ti ngaso ko, e na bandangɔ bo lingɔ sambela na lo ti aye mɛ e na gwɛ̃ ni. Ti nɛngɔ ya, ta ni si na e ma ko, ayɔ ya, e ngbã lá kwɛ lingɔ kpengbani ti hɛ̃ngɔ sia kɔli na lo ti aye zu mɛ e na ni.​—Luka 6:45.

10. Ngasia la hɛ̃ngɔ Yehova sia kɔli aza nyita wali kɔi ya, lo gbe bɛ lo na ya tara nɛ? (Ba nga limɔ.)

¹⁰ Seliye ti hɛ̃ngɔ sia kɔli alengbi ti zangɔ e ya, e gbe bɛ e na ya kpengba kpale. E mu se lɛlo tɛ nyita wali Kyung-sook, mɛ kaya Linɔngi ti Sinzili ti 15/01/2015. Aluandó lo na ngã ti kansɛrɛ. Lo tɛnɛ ya, “Kpale niko ahɛ̃ndó mbi nzɛ̃ngɔ mawoma. Mbi hũndó aye tɛ mbi zu awɛ, wa ni hɛ̃ndó mbi nzɛ̃ngɔ kpengbani.” Ye mɛndó aza lo ya lo gbe bɛ lo nɛ? Lo tɛnɛ  ya, bi zu uzu ti lo langɔ langɔ ko, lo ndo hɛ̃ndó Yehova sia kɔli na lo ti aye kũ ti nzɔ̃ni mɛ lo tengbi na ni na lá kɔi. Ni lindó ya, ta lo di du na sɔngɔ bɛ gba ma. Lo nvɛ̃ni lo hũ ngandó se mɛ Yehova ndo za na awa kwa tɛ lo ti mbilimbili na ngoi mɛ ala tengbi na kpengba kpale, wa lo gbɔ̃ndó ndani ya, na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e ko, e na anzɔ̃ sulu gba aɔ akpengba kpale mɛ e ndo tengbi na ni. Nga ma nyita wali Kyung-sook ko, e na aye gba mɛ alengbi ti tongɔ e ya, e hɛ̃ Yehova sia kɔli, abɛse na ngoi mɛ e na ya kpengba kpale. Hɛ̃ngɔ Yehova sia kɔli ngoi zu na zangɔ e ya e bata bingangɔ li tɛ e, wa e du nga so kpɔ.

11. Na lo nɛ la ayɔndó ya, ava Yezo adu na ge ge ge na ngoi mɛndó lo diri ka ndozu nɛ?

¹¹ Yɔ ka ti Yehova ya, lo hɛ̃ mɔ ngunu na ngoi mɛ mɔ ndo fa tɛnɛ. Uzu ti lo diringɔ ka ndozu ko, Yezo pandó hɛ̃ ava lo ya, ta bɛ la li na kumba mɛ ala na ni ti pangɔ nzɔ̃ pa mɛ aba lo ka “Yerusalɛmɛ, ka Yudea, ka Samaria nga na kaya akɔdɔrɔ ti ndo lɛ sese zu” ma. (Aw. 1:8; Luka 24:46-48) Nyi ngoi yakere na gesi, agbia tɛ ayuda agbɔndó toma Petro ná Yoanɛ, wa ala hɛ̃ndó ala nyɔ ya, ala zia fangɔ tɛnɛ. (Aw. 4:18, 21) Ye mɛndó toma Petro ná Yoanɛ ali nɛ?

12. Na bangɔ mbeti ti Awa Pangɔ Kwa 4:29, 31, ye mɛndó ava Yezo ali nɛ?

¹² Petro ná Yoanɛ apandó hɛ̃ agbia tɛ Ayuda ya: “E lengbi ti mangɔ nyɔ ĩ bere e lengbi ti mangɔ nyɔ Nzapa? . . . Wa ĩ fa ngbanga ni ko ĩ nvɛni! Kanda ye mɛ e hũ na lɛ e, nga na ye mɛ e ma na ma e ko, ta elengbi ti ziangɔ pangɔ tɛnɛ ni ma.” (Aw. 4:19, 20) Na ngoi mɛndó Petro ná Yoanɛ asi ka bɔlɔkɔ ko, atoma ahɛ̃ndó Yehova gonda na lo mɛ ya lo lindó se bɛ lo. Ala pandó ya: ‘Hɛ̃ awa kwa tɛ mɔ ngunu ya, ala pa tɛnɛ tɛ mɔ na ge ge ge.’ Yehova hɛ̃ndó ala gbinya ti sambela niko.​—Di Awa Pangɔ Kwa 4:29, 31.

13. Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na ndo se lɛlo tɛ nyita Jin-hyuk nɛ?

¹³ Elengbi ti landangɔ se lɛ lo tɛ ava Yezo se e ngbã lá kwɛ fangɔ tɛnɛ abɛse agbia tɛ leta ayɔ ka ti e ya, e zia lingɔ ni. E mu se lɛlo tɛ nyita kɔli Jin-hyuk, mɛndó agbɔ̃ lo ka bɔlɔkɔ na lo mɛ ya lo kɛ̃ yɔrɔngɔ tɛrɛ lo na ya kpale ti politikɛ. Ka bɔlɔkɔ, ahɛ̃ndó lo kumba ti bangɔ ndo awa bɔlɔkɔ mɛndɛ̃ mɛ ndo du kaya da bɔlɔkɔ na bɛ la, kanda ahɛ̃ndó lo lége ya, lo tɛnɛ tɛnɛ ti akpale zu na awa bɔlɔkɔ ni, kanda ta na ndo kpale mɛ aba Ngbangɔ ma. Lo lindó sambela ti nɛngɔ ya, lo du na ge ge ge nga na kɔdɛ ti fangɔ tɛnɛ abɛse adu ngasia. (Aw. 5:29) Lo pa ya: “Yehova hɛ̃ndó gbinya ti sambela tɛ mbi na ndenge mɛndó lo hɛ̃ mbi ngunu nga na ndara ti bandangɔ mandangɔ na azi gba Ngbangɔ na pɛ miniti kũ ka nyɔ da bɔlɔkɔ tɛ la. Na ndɔ, mbi ndo sundó ambeti, wa mbi ndo hɛ̃ndó ni na ndapele hɛ̃ awa bɔlɔkɔ.” Elengbi nga ti kpãngɔ bɛ e ya, Yehova na zangɔ e ya, e li kwa tɛ e ti fangɔ tɛnɛ na seni. Nga ma tɛ nyita Jin-hyuk ko, elengbi nga ti yɔngɔ ka ti Yehova na lége ti sambela ya, lo hɛ̃ e ge ge ge ná ndara.

14. Ye mɛ lengbi ti zangɔ e na ngoi mɛ e tengbi na kpengba kpale nɛ? (Nzembo 37:3, 5)

¹⁴ Yɔ ka ti Yehova ya, lo za mɔ na ngoi mɛ mɔ tengbi na kpengba kpale. Azi gba so popo tɛ e ndo hũ pɛnɔ na lo mɛ ya, ala ndo tengbi na akpengba kpale mɛ aba ngã nga na aye mɛndɛ̃. Se zo kpi ti e bere e tengbi na kpale ti kpengbani ka ndasewa, botemeli bere akpengba kpale mɛndɛ̃ ko, alengbi ti dungɔ pɛnɔ ya e gbe bɛ e. Zi bɛ mɔ hɛ̃ Yehova kaya sambela na lo ti akpale niko. Pa hɛ̃ lo akpale tɛ mɔ nga ma se mɛ mɔ na yengɔ pangɔ ni hɛ̃  kwa mɔ. Ye na bɛ mɔ kɔi ya, Yehova “lingɔ ye kɔi so zangɔ mɔ.”​—Di Nzembo 37:3, 5.

15. Ngasia la lingɔ sambela alengbi ti zangɔ e ya, e “gbe bɛ e na ya tara” nɛ? Hɛ̃ se lɛlo kɔi.

¹⁵ Lingɔ sambela ngoi zu na zangɔ e ya, e “gbe bɛ e na ya tara.” (Roma 12:12) Yehova hĩnga nzɔ̃ni kpale mɛ awa kwa tɛ Yehova ndo tengbi na ni, “lo ndo ma toto tɛ ala.” (Nz. 145:18, 19) Wa sungɔ lége ti ngoi zu mɛ na bulu 29 mɛ ili lo la Kristie ahũ ya, tɛnɛ niko adu biani. Lo tengbindó na kpale mɛ aba kpengba ngã na mbala kɔi. Ni lindó ya, lo ti na ngã ti ya bingangɔ li (dépression). Na gesi, lo mandó ya, alua mama tɛ lo na ngã ti kpengbani mɛ alengbi ti lingɔ ya, lo kpi. Kristie tɛnɛ ya: “Mbi lindó sambela na bɛ mbi kɔi hɛ̃ Yehova ya, lo hɛ̃ mbi ngunu mɛ na zangɔ mbi bi zu. Mbi lindó kpengbani ti kpãngɔ prɔgramɛ ti nzɔ̃ni na omɛ aba gwengɔ bombi nga na fangɔ tɛnɛ.” Lo di tɛnɛ ya: “Lingɔ sambela ndo za mbi ya, mbi gbe bɛ mbi na ya kpengba kpale. Mbi hĩnga ya, Yehova ndo du ngoi zu dã na e, wa dangɔ bɛ niko azandó mbi ya, mbi du na bingangɔ li ti nzɔ̃ni. Abɛse du ya, ta akpengba kpale tɛ mbi awɛndó mbala kɔi ma ko, Yehova hɛ̃ndó mbi siriri ti bɛ.” Ale ta bɛ e li na ni ma ya, “[Yehova] hĩnga se mɛ lo lengbi ti songɔ na azi mɛ ndoli [aye] mɛ ndo de na bɛ lo.”​—2 Pet. 2:9.

16. Nda mɛ e na gwɛ̃ ti lisalisi tɛ Yehava ti nɛngɔ ya, e gbe bɛ na ya akpale ti pɛnɔ nɛ?

¹⁶ Li sambela hɛ̃ Yehova ya, lo za mɔ, mɔ gbe bɛ mɔ na ya tara. Na lo mɛ ya, e du azi ti zangangɔ lengbingɔ ko, e ndo tiri to ngoi zu na omɛ aba kɛ̃ngɔ lingɔ siɔ kpale. Satana ndo li zu, ti nɛngɔ ya, adu pɛnɔ na lo tɛ e ya e gbe bɛ e na ya kpengba kpale niko. Ndenge kɔi mɛ lo ndo li ya, adu pɛnɔ ya, e gbe bɛ e adu na gbɛ̃ngɔ bingangɔ li tɛ e na lége ti awɛle nga na afilmɛ. Afilmɛ nga na awele mɛndɛ̃ alengbi ti lingɔ ya, bingangɔ li tɛ e asĩ na akpale ti bí, abingangɔ li ti ngaso alengbi ti gbɛ̃ngɔ seliye  tɛ e, wa ato e ya, e ko nyɔ ndia tɛ Yehova.​—Mar. 7:21-23; Zaki. 1:14, 15.

17. Na pɛ lingɔ sambela hɛ̃ Yehova, ye mɛ ayɔ ya e li nɛ? (Ba nga limɔ.)

¹⁷ E na gwɛ̃ ti lisalisi tɛ Yehova se e ye nwɔngɔ tara mɛ e ndo tengbi na ni na omɛ aba lingɔ asiɔ ye. Kaya sambela ti ndakisa mɛndó Yezo fa na ava lo ko, lo pandó ya: “Ta mɔ ye ya, Satana atara bɛ e ma. Wa hã e ka gbɛ ti lo mɔ zi.” (Mat. 6:13) Yehova ye zangɔ e, kanda ayɔ ya, e hũnda lo ya, lo za e. Ayɔ nga ya, e li akpale na mangbi na sambela tɛ e. Elengbi ti lingɔ aye mɛndɛ̃ ti nɛngɔ ya, ta dangɔ bɛ ná bingangɔ li ti gigi olo tɛ Satana amu ndo kaya li ma, se e kɛ̃ dingɔ nga na bangɔ aye zu mɛ ndo to zo ya, lo ti na bingangɔ li ti ngaso. (Nz. 97:10) Dingɔ nga na mandangɔ Ngbangɔ na zangɔ e ya, e du na bingangɔ li nga na dangɔ bɛ ti vuruni. Gwengɔ bombi nga lingɔ kwa ti fangɔ tɛnɛ na ge ge ge na lingɔ ya, e bata bingangɔ li tɛ e. Yehova ko kapa hɛ̃ e ya, ta lo na ziangɔ bɛ fãni kɔi ya, e tengbi na tara mɛ na ɔngɔ ngunu tɛ e ma.​—1 Kɔr. 10:12, 13.

18. Na omɛ aba lingɔ sambela, ye mɛ ayɔ ya e zu e li nɛ?

¹⁸ Ti nɛngɔ ya, e ngbã mbilimbili ka tɛ Yehova na ya ndangba bi olo ti siɔni ko, ayɔ ya e li sambela hɛ̃ Yehova ngoi zu. Ndo mu ngoi bi zu ti nɛngɔ ya, mɔ ndo li sambela hɛ̃ lo na bɛ mɔ zu. Yehova ye ya, e zi bɛ e hɛ̃ lo na ya sambela. (Nz. 62:8) Hɛ̃ Yehova gonda, wa hɛ̃ nga lo sia kɔli na lo ti aye zu mɛ lo ndo li na lo tɛ mɔ. Yɔ ka ti lo ya, lo hɛ̃ mɔ ngunu ti nɛngɔ ya, mɔ du na ge ge ge na ya kwa ti fangɔ tɛnɛ. Vɔrɔ tɛrɛ mɔ hɛ̃ lo ya, lo za mɔ, mɔ gbe bɛ mɔ na ya kpengba kpale wa mɔ nwɔ nga atara zu mɛ mɔ ndo tengbi na ni. Ta mɔ zia ya, zo kɔi bere ye kɔi agbanzi mɔ na vɔrɔngɔ Yehova ma. Yehova ndo hɛ̃ gbinya ti sambela tɛ e ngasia? E na hɛ̃ngɔ gbinya ti hũnda niko ti ngbondoni na pɔsɔ mɛ na gangɔ.