1. Ngasia la elengbi ti hĩngangɔ zo mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo lo nɛ?

 ZO MƐ azi ndo kpã bɛ la na ndo lo, adu zo mɛ ndo li aye mɛ lo ko kapa ni, wa lo ndo pa mbilimbili. (Nz. 15:4) Azi hĩnga ya, ani lengbi ti kpãngɔ bɛ ani zu na ndo lo. Gwɛ̃ tɛ e du ya, ayata kɔli ná ayata wali ndo hũ e ngaso. Aye mɛ elengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, ala kpã bɛ la na ndo e nɛ?

2. Ngasia la elengbi ti fangɔ na azi mɛndɛ̃ ya, e du azi mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo la nɛ?

² Ta elengbi ti gbɔ̃ngɔ azi mɛndɛ̃ na ngunu ya, ala kpã bɛ la na ndo e ma. Aye mɛ e ndo li la na tongɔ azi ya, ala kpã bɛ la na ndo e bere ta ala kpã bɛ la na ndo e ma. Azi ndo pa ya, kpãngɔ bɛ na ndo zo adu nga ma falanga, ta luangɔ ni ndo du woni ma, kanda gbɛ̃ngɔ ni ndo du woni. Yehova la du zo ti uzu mɛ e ndo kpã bɛ e na ndo lo. Ta lo na lingɔ gbanda bɛ fãni kɔi ye mɛ na lingɔ ya, e zia kpãngɔ bɛ e na ndo lo ma, na lo mɛ ya, “aye zu mɛ lo ndo li adu ti mbilimbili.” (Nz. 33:4) Wa lo ye nga ya, e landa se lɛlo tɛ lo. (Ef. 5:1) Zia e ba se lɛlo tɛ ambanga awa kwa tɛ Yehova mɛndó ala landa se lɛlo tɛ To la ti ndozu, wa ala fandó ya, ala du azi mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo la. E nga na bangɔ aseliye kũ mɛ na zangɔ e ya, e du azi mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo la.

3-4. Ngasia la Prɔfeta Daniel fandó ya, lo du zo mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo lo nɛ, wa hũnda mɛ elengbi ti hũndangɔ na tɛrɛ e nɛ?

³ Prɔfeta Daniel dundó zo mɛ azi mɛndɛ̃ ndo kpã bɛ la na ndo lo, wa lo zia se lɛlo ti nzɔ̃ni hɛ̃ e. Abɛse du ya, lo ndó ka gbɛ ngba ka Babilɔnɛ ko, ta aningandó ti nɛngɔ ya, azi ahĩnga ya, lo du zo mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo lo ma. Na ngoi mɛndó lo kambisa nda ti suma tɛ Nebukadanezarɛ Gbia ti Babilɔnɛ na lége ti lisalisi  tɛ Yehova ko, azi gba abandandó kpãngɔ bɛ la zu na ndo lo. Ngoi kɔi, ayɔndó ya, Daniel pa hɛ̃ gbia ya, bɛ Yehova kɛ̃ lo, ta adundó nzɔ̃ pa na lo tɛ gbia ma. Ayɔndó ya, Daniel du na ge ge ge ti nɛngɔ ya, lo pa hɛ̃ lo tɛnɛ ti ngaso, na lo mɛ ya, Nebukadanezarɛ dundó gbia ti zaga! (Da. 2:12; 4:20-22, 25) Abulu gba na gesi, Daniel fandó fãni mɛndɛ̃ ya, lo du zo mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo lo na ngoi mɛndó lo kambisa nda tɛnɛ kɔi mɛndó asu ni na ndenge ti kpɛ̃nɛ ka tɛrɛ da ka Babilɔnɛ. (Da. 5:5, 25-29) Na gesi Darius zo ti Mede ná azi tɛ lo ahũndó ya, Daniel na “kɔdɛ gba nvɛ̃ni.” Ala hĩngandó ya, Daniel “du zo mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo lo, wa ta alengbi ti luangɔ aye ti kili kili bere ti zangangɔ mbilimbili ka tɛ lo ma.” (Da. 6:3, 4) Biani, abɛse agbia ti ya lo-lengɔ gbia ti pɛrsɛ mɛ ta ala ndo vɔrɔ Yehova ma, ala hũndó ya, wa kwa niko tɛ Yehova adu zo mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo lo!

⁴ Na ngoi mɛ mɔ ndo gbɔ̃ li mɔ na ndo se lɛlo tɛ Daniel ko, hũnda tɛrɛ mɔ na ndo mɛ: ‘Azi mɛ ta ala du Atɛmwɛ tɛ Yehova ma, ahĩnga mbi mabere zo ti ngasia? Ahĩnga mbi mabere zo mɛ ndo li kwa tɛ lo na seni, wa alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo lo?’ Nda mɛ adu ngbondoni ya, e hũnda tɛrɛ e na ando ti ngaso nɛ? Na lo mɛ ya, e ndo hɛ̃ Yehova gonda na ngoi mɛ e ndo du azi mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo la.

5. Ye mɛndó li ya, azi ndo kpã bɛ la na ndo Hanania?

⁵ Na pɛ kĩngɔ gbágbá ti Yerusalɛmɛ na bulu ti 455 U.N.E. ko, Guvɛrnɛrɛ Nehemia gindó azi mɛ aye na bɛ la kɔi ti nɛngɔ ya, ala bata kɔdɔrɔ ni. Lo pɔnandó kumu kɔi mɛ ili lo la Hanania. Ngbangɔ tɛnɛ ya, Hanania du “zo mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo lo [zo mɛ] ndo kpɛ Nzapa  ti mbilimbili aɔ azi mɛndɛ̃ gba.” (Neh. 7:2) Songo mɛndó Hanania na ni na lo tɛ Yehova ná se mɛndó lo ndo kpɛ lingɔ aye mɛ na hɛ̃ngɔ lo vundu atondó lo ya, lo li na seni nvɛ̃ni akumba zu mɛndó ahɛ̃ lo. Seliye niko na zangɔ nga e ya, e hɛ̃ tɛrɛ e gba na ya kwa tɛ Yehova.

6. Ngasia la Tishike fandó ya, lo du kwa mɛ Polo lengbi ti kpãngɔ bɛ lo na ndo lo nɛ?

⁶ Zia e ba se lɛlo tɛ Tishike nyita kɔi mɛndó Polo ndo kpã bɛ lo na ndo lo. Ngoi mɛndó agbɔ̃ Polo ka bɔlɔkɔ ko, lo kpãndó bɛ lo na ndo Tishike, mɛ lo ili lo ya, zo mɛ ndo “li kwa tɛ Gbia Yezo na bɛ lo kɔi.” (Ef. 6:21, 22) Ta Polo hɛ̃ bondó lo kumba ti ziangɔ mbeti hɛ̃ ayata ti Efɛzɛ ná ti Kɔlɔsɛ ma, kanda lo kpã ngandó bɛ lo ya, lo na sangɔ ngunu bɛ la, lo nga na wambangɔ bɛ ala. Se lɛlo tɛ Tishike aza e ti nɛngɔ ya, e da bɛ e na akɔli ti loyengɔ nga azi mɛ elengbi ti kpãngɔ bɛ e na ndo ala mɛ ala ndo bata e na ya nyingɔ na ndenge ti nzɔ̃ni ndɛ.​—Kɔl. 4:7-9.

7. Abiazi ná Awa zangɔ na kwa adu azi mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo la, wangɔ mɛ se lɛlo tɛ la lengbi ti hɛ̃ngɔ mɔ nɛ?

⁷ Ndɛ lo mɛ ko, e ndo hɛ̃ sia kɔli mawoma hɛ̃ abiazi nga na awa zangɔ na kwa, na lo mɛ ya, ala adu azi mɛ elengbi ti kpãngɔ bɛ e na ndo la. Nga ma Daniel, Hanania ná Tishike ko, ta ala ndo mu kwa tɛ ala na wele ma. Na ndakisa na ngoi mɛ e ndo gwe bombi ti ya pɔsɔ ko, e ndo hĩnga ya, ando hɛ̃ kumba ti lingɔ eteni kɔi kɔi ti bombi hɛ̃ azi. Abiazi ndo du na dengɔ bɛ gba na ngoi mɛ zo kɔi kɔi mɛ lua kumba ka bombi ndo lɛkɛ ni nzɔ̃ni wa lo ndo li nga ni! Ta e ndo du nga na mbɛtɔ ti ilingɔ azi mɛ e ndo manda na ala Ngbangɔ ya, ala ga bombi ma, ta sanga ma, e hĩnga ya, nyita kɔi na lingɔ diskur, ta bɛ ayata na lingɔ na ni ma. E ndo ye nga na bɛ e kɔi ya, ambeti mɛ e na singɔ na ni na kwa ti fangɔ tɛnɛ na dungɔ da. Ti biani, e ndo ma tɛrɛ e ya, ayata niko ndo bata e na ndenge ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni na ya nyingɔ, wa e ndo hɛ̃ Yehova sia kɔli gba na lo tɛ la! Ngasia la mɔ lengbi ti fangɔ ya, mɔ du zo mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo mɔ nɛ?

8. Na ngoi mɛ e ndo gi hĩngangɔ akpale mɛ aba ayata e, ngasia la ta elengbi ti ɔngɔ lɛ maka ma nɛ? (Masese 11:13)

⁸ E ndo ye ayata kɔli ná ayata wali, wa e ndo li zu ti hĩngangɔ ya, bere ala nzɔ̃ni. Kanda ta e ɔ nyɔ maka na gingɔ hĩngangɔ kpale mɛ aba ala nvɛ̃ni ma. Ayata mɛndɛ̃ mɛndó kaya bombi tɛ awakristo ti siɛklɛ ti uzu adundó “awa fɔnɔngɔ na ili azi, [nga] awa yɔrɔngɔ nyɔ na ya tɛnɛ tɛ azi.” (1 Tim. 5:13) Ti biani, ta e ye dungɔ nga ma ala ma. Wa e mu ya, zo kɔi kambisa kpale ti sekele tɛ lo hɛ̃ e, wa lo pa hɛ̃ e ya, ta e tɛnɛ hɛ̃ azi mɛndɛ̃ ma mɛ? Na ndakisa, nyita wali kɔi kambisa hɛ̃ e kpale ti kpengba ngã kɔi mɛ lo na ni nga na akpengba kpale mɛndɛ̃ mɛ lo ndo tengbi na ni, wa lo pa hɛ̃ e ya, ta e pa hɛ̃ azi mɛndɛ̃ ma. Ye mɛ e na lingɔ nɛ? Ayɔ ya, e tɔndɔ tɛnɛ mɛ lo tɛnɛ. * (Di Masese 11:13.) Zia e ba na olo ambanga akpale mɛndɛ̃ mɛ ayɔ ya, e bata sekele ni, ta e pa ni hɛ̃ azi mɛndɛ̃ ma.

9. Ngasia la, azi ti ndasewa alengbi ti fangɔ ya ala du azi mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo la nɛ?

⁹ Du zo mɛ azi ti ndasewa alengbi ti kpãngɔ bɛ la na ndo lo. Zo kɔi kɔi ti ya ndasewa na kumba ti batangɔ sekele ti ndasewa tɛ ala. Na ndakisa, nyita wali mɛ wakristo lengbi ti dungɔ na seliye kɔi mɛ kɔ lo lengbi ti hũngɔ ya, ando hɛ̃ ngia. Lo na bandangɔ kambisangɔ ni hɛ̃ azi mɛndɛ̃ ti nɛngɔ ya, lo bi kamɛnɛ lɛ ya lo? Ipɔ! Ta lo na lingɔ ngaso ma! Lo ndo ye ya lo, ta lo na yengɔ lingɔ ye mɛ na hɛ̃ngɔ ya lo pɛnɔ ma. (Ef. 5:33) Ayangambi ndo ye ya, ali kpale tɛrɛ  ani na ndima nga na tɔndɔngɔ. Adu ngbondoni ya, ta bɛ awa dũngɔ ayangambi ali na ni ma. Ta ala na pangɔ hɛ̃ azi mɛndɛ̃ yungɔ ndo tɛ ayati la so sangɔ kamɛnɛ lɛ la ma. (Kɔl. 3:21) Ayɔ ya, ayangambi adu na kpengba lɛ ti nɛngɔ ya, ta ala pa hɛ̃ azi mɛndɛ̃ kpale ti ndasewa tɛ la mɛ na hɛ̃ngɔ azi ti ndasewa tɛ la kamɛnɛ ma. (Mib. 5:16) Na ngoi mɛ zo kɔi kɔi ti ndasewa na lingɔ kpengbani ti batangɔ sekele ti ndasewa tɛ la ko, mangbi tɛ ala na tingɔ kpengbani.

10. Dungɔ bɛta kwa, ando yɔ nɛ? (Masese 17:17)

¹⁰ Du zo mɛ akwa mɔ alengbi ti kpãngɔ bɛ la na ndo lo. Na ya ngoi kɔi, e zu e ndo du na gwɛ̃ ti kambisangɔ sɔngɔ bɛ tɛ e hɛ̃ kwa kɔi. Kanda ta ando du ngoi zu woni ma. Na lo mɛ ya, ta e mɛsɛnɛ na kambisangɔ kpale mɛ aba e hɛ̃ azi mɛndɛ̃ ma, wa ni na hɛ̃ngɔ e sɔngɔ bɛ gba se e ma na gesi ya, kwa e kambisa tɛnɛ mɛ e pa hɛ̃ lo hɛ̃ azi mɛndɛ̃. Kanda e na dungɔ na dengɔ bɛ gba se e du na kwa mɛ e hĩnga ya, abɛse e kambisa hɛ̃ lo tɛnɛ ti ngasia ko, ta lo na pangɔ ni hɛ̃ azi mɛndɛ̃ ma! Lo du “bɛta kwa.”​—Di Masese 17:17.

11. (a) Ngasia la abiazi ná awoti la na fangɔ ya, ala du azi mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo la nɛ? (b) Na bangɔ limɔ ti paragrafɛ 11, wangɔ mɛ e lua ka tɛ biazo mɛ akɛ̃ pangɔ hɛ̃ azi ti ndasewa tɛ lo kpale ti sekele mɛ ala lo ti bangɔ nɛ?

¹¹ Du zo mɛ ayata ti ya bombi alengbi ti kpãngɔ bɛ la na ndo lo. Abiazi mɛ ndo bata sekele ko, ala du “ndo ti nzɔ̃ni ti batangɔ na tɛrɛ na ngoi ti yá, nga ndo ti kpengbani ti batangɔ na tɛrɛ na ngoi ti kpengba yá ti ngu” na lo tɛ ayata ti ya bombi. (Yis. 32:2) Elengbi ti kambisangɔ sɔngɔ bɛ tɛ e hɛ̃ ayata niko zangangɔ kpɛngɔ ye kɔi, ta sanga ma, e hĩnga ya, ta ala na tɛnɛngɔ ni hɛ̃ azi mɛndɛ̃ ma. Ta elengbi nga ti kpãngɔ katɛ la ndozu ya, ala kambisa hɛ̃ e akpale mɛ adu sekele ma. Hãngɔ ni zingɔ, e ndo hɛ̃ awo abiazi sia kɔli gba na lo mɛ ya, ta ala ndo kpã katɛ akɔ la ndozu ya, ala kambisa kpale tɛ azi mɛndɛ̃ hɛ̃ la ma. Ti biani, adu nvɛ̃ni ye ti nzɔ̃ni ya, ta awoti abiazi ndo gi hĩngangɔ sekele mɛ aba ayata kɔli ná ayata wali ma. Nyita wali kɔi mɛ kɔ lo du biazo atɛnɛ ya: “Ta kɔ mbi ndo kambisa kpale mɛ aba ayata mɛ ala ndo gwe so sangɔ ngunu bɛ la nga na ayata mɛ  na gwɛ̃ ya aza la na ya nyingɔ hɛ̃ mbi ma. Ta lo ndo di bɛ ili la hɛ̃ mbi ma. Mbi ndo hɛ̃ lo sia kɔli gba na lo mɛ ya, ta mbi ye hɛ̃ngɔ tɛrɛ mbi pɛnɔ na lo ti kpale mɛ ta mbi lengbi ti lingɔ ye kɔi kaya ni ma. Ni ndo li ya, mbi tɛnɛ tɛnɛ nzɔ̃ni na ayata zu ti ya bombi. Wa mbi lengbi ti kpãngɔ bɛ mbi ya, se mbi kambisa sɔngɔ bɛ nga na akpale tɛ mbi hɛ̃ kɔ mbi ko, ta lo na pangɔ ni hɛ̃ azi mɛndɛ̃ ma.” Biani e zu, e na gwɛ̃ ya, ahĩnga e mabere azi mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo la. Aseliye mɛ na zangɔ e ya, e ti azi ti ngaso nɛ? Zia e ba aseliye kũ ka popo ni.

12. Nda mɛ elengbi ti pangɔ ya, songo la du ye mɛ ndo to e ya, e kpã bɛ e na ndo azi mɛndɛ̃ nɛ?

¹² Songo la du ye mɛ ndo to e ya, e kpã bɛ e na ndo azi mɛndɛ̃. Yezo pandó ya, ndia mɛ aɔ andia zu adu ti yengɔ Yehova nga na afɔ̃ mɔ. (Mat. 22:37-39) E ndo ye Yehova gba, na lo ni la e ye nga landangɔ se lɛlo tɛ lo na dungɔ azi mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo la. Na ndakisa, songo mɛ e na ni na lo tɛ ayata e ndo to e ya, ta e kambisa sekele mɛ aba la hɛ̃ azi mɛndɛ̃ ma. Ta elengbi ti singɔ na kpale mɛ na lingɔ ya, ahɛ̃ la kamɛnɛ, afa bɛ la na kã, bere ahɛ̃ la sɔngɔ bɛ ma.​—Yn 15:12.

13. Ngasia la seliye ti zungɔ na tɛrɛ na zangɔ e ya, e du azi mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo la nɛ?

¹³ Seliye ti zungɔ na tɛrɛ na zangɔ e ya, e du azi mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo la. Wakristo ko la na seliye ti zungɔ na tɛrɛ ko, ta lo ndo du bo lá kwɛ zo ti uzu mɛ ndo kambisa kpale mɛ adu sekele hɛ̃ azi mɛndɛ̃ so kamwisangɔ ala ma. (Fil. 2:3) Ta lo ndo gi nga lége ti fangɔ na azi ya, lo la lo hĩnga sekele ti kpengbani, wa ta lo lengbi ti tɛnɛngɔ ni hɛ̃ azi mɛndɛ̃ ma. Na lo ti akpale mɛ ta Ngbangɔ bere ambeti tɛ e akambisa ni ma ko, seliye ti zungɔ na tɛrɛ na zangɔ e ya, ta e pa hɛ̃ azi dangɔ bɛ tɛ e nvɛ̃ni ma.

14. Ngasia dungɔ na ndara na zangɔ e ya, e du azi mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo la nɛ?

¹⁴ Ndara na zangɔ wakristo ya, lo hĩnga “ngoi ti dungɔ so kpɔ ná ngoi ti tɛnɛngɔ tɛnɛ.” (Mos. 3:7) Matɔ ti yanga kɔi pa ya: “Tɛnɛngɔ tɛnɛ adu falanga, kanda dungɔ so kpɔ adu wolo.” Afa ya, ta ngoi zu adu bo ti tɛnɛngɔ tɛnɛ ma, ngoi mɛndɛ̃ ando ɔ nzɔ̃ni ya, zo du so kpɔ. Na lo ni la Masese 11:12 tɛnɛ ya: “Zo mɛ na bɛta ndara ndo du so kpɔ.” E mu se lɛlo kɔi. Ngoi gba, abombi gba ndo yɔ ka ti biazo kɔi mɛ na experiãsɛ gba ya, lo ga lo za ani na kpale mɛ aba bombi. Biazo mɛndɛ̃ tɛnɛ na lo tɛ lo ya, “Lo ndo du ngoi zu na kpengba lɛ ti nɛngɔ ya, ta lo kambisa kpale ti sekele mɛ aba bombi mɛndɛ̃ hɛ̃ azi ma.” Na lo ti ndara tɛ biazo niko ko, abiazi ti ya bombi tɛ lo ndo tɔndɔ lo mawoma. Ala ndo kpã bɛ la na ndo lo ya, ta lo na kambisangɔ kpale ti sekele mɛ aba bombi tɛ la hɛ̃ azi mɛndɛ̃ ma.

15. Nda mɛ dungɔ mbilimbili alengbi ti lingɔ ya, azi mɛndɛ̃ akpã bɛ la na ndo e nɛ?

¹⁵ Dungɔ mbilimbili adu seliye mɛndɛ̃ mɛ na lingɔ ya, azi akpã bɛ la na ndo mɔ. E ndo kpã bɛ e na ndo zo mɛ mbilimbili na lo mɛ ya, e hĩnga ya, lo na tɛnɛngɔ lá kwɛ mbilimbili. (Ef. 4:25; Aeb. 13:18) E mu ya, mɔ ye tingɔ zo mɛ ahĩnga hangɔ tɛnɛ nzɔ̃ni. Ni la, mɔ yɔ ka ti nyita kɔi ya, lo ndo landa mɔ na ngoi mɛ mɔ ndo lɛkɛ devuarɛ tɛ mɔ, wa lo ndo pa hɛ̃ mɔ aye mɛ mɔ lengbi ti lɛkɛngɔ. Zo mɛ mɔ na kpãngɔ bɛ mɔ ya, lo na hɛ̃ngɔ mɔ awangɔ ti nzɔ̃ni na? Mɔ na yengɔ bo zo mɛ na pangɔ hɛ̃ mɔ aye mɛ na hɛ̃ngɔ mɔ dengɔ bɛ bere zo mɛ na pangɔ hɛ̃ mɔ mbilimbili? Gbinya ti hũnda niko adu yangondo. Ngbangɔ tɛnɛ ya: “Tɛnɛngɔ tɛnɛ hɛ̃ zo yangondo adu nzɔ̃ni aɔ songo mɛ ahɔndɛ lɛ lo hɔndɛngɔ. Abɛse du ya, ni ndo hɛ̃ pɛnɔ ko, pamela mɛ kwa zo ndo hɛ̃ fɔ̃ lo, ando fa mbilimbili tɛ lo.” (Mas. 27:5, 6) Abɛse du ya, ando hɛ̃ pɛnɔ na ebandeli ko, pamela ti yangondo mɛ  akwa e ti mbilimbili ndo hɛ̃ e ko, ni na hɛ̃ngɔ e anzɔ̃ kpale na pɛ angoi gba.

16. Ngasia la Masese 10:19 afa nda mɛ adu ngbondoni ya, e du azi mɛ ta ala ndo tɛnɛ tɛnɛ kili kili ma nɛ?

¹⁶ Se mɔ ye ya, azi mɛndɛ̃ akpã bɛ la na ndo mɔ ko, ayɔ ya mɔ du zo mɛ ndo gbe bɛ lo, ta lo ndo tɛnɛ tɛnɛ kili kili ma. Seliye niko na zangɔ e ya, e du so kpɔ se du ya, e tengbi na tara mɛ na lingɔ ya, e kambisa kpale ti sekele mɛ hɛ̃ e hɛ̃ azi mɛndɛ̃. (Di Masese 10:19.) Na ngoi mɛ e ndo salela asitɛ ti internet ti tɛnɛngɔ tɛnɛ na azi mɛndɛ̃ ko, alengbi ti dungɔ kpengbani ya, e gbe bɛ e wa e bata sekele. Se ta e du na kpengba lɛ ma ko, elengbi ti panzangɔ tɛnɛ mɛ adu sekele hɛ̃ azi gba mbala kɔi. E hĩnga ya, se e kambisa tɛnɛ mɛ adu sekele hɛ̃ azi na lége ti internet bere e kpã ni kaya internet ko, ta elengbi ti gbanzingɔ azi mɛndɛ̃ ya, ala salela ni na ndenge mɛ bɛ la ye ma, ta elengbi nga ti gbanzingɔ siɔ kpale zu mɛ ni na singɔ na ni ma. Seliye ti gbengɔ bɛ na zangɔ e ya, e du so kpɔ na ngoi mɛ awa kula ndo gi lége ti nɛngɔ ya, e kambisa akpale mɛ alengbi ti kpãngɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ ayata e na ya kaka. Na ndakisa se du ya, e ndo e du kaya kɔdɔrɔ mɛ agbanzi kwa tɛ e ko, apolisier alengbi ti hũndangɔ e na ndo na ndo kpale ti ngaso. Na ya kpale ti ngaso ná akpale mɛndɛ̃ ko, ayɔ ya, e landa wangɔ mɛ apa ya, e ‘tɔ nyɔ e na kɛlɛlɛ.’ (Nz. 39:1) Abɛse ka tɛ azi ti ndasewa tɛ e, akwa e, ayata kɔli ná ayata wali ti ya bombi nga ka tɛ azi mɛndɛ̃ ko, ayɔ ya, e du azi mɛ azi zu alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo la. Wa ti nɛngɔ ya, ala kpã bɛ la na ndo e ko, ayɔ ya, e du azi mɛ ndo gbe bɛ la, azi mɛ ta ala ndo tɛnɛ tɛnɛ kili kili ma.

17. Ngasia la elengbi ti lingɔ ya, ayata kpã bɛ la na ndo e, wa seliye niko amu ndo ge ya bombi nɛ?

¹⁷ E ndo hɛ̃ Yehova sia kɔli gba na ndenge mɛ lo benda e ti nɛngɔ ya, e li kaya ndasewa tɛ ayata kɔli ná ayata wali ti songo mɛ elengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo la! E zu e na kumba ti lingɔ kpengbani ya, ayata e akpã bɛ la na ndo e. Se e li kpengbani ya, e du na songo, zungɔ na tɛrɛ, ndara, mbilimbili, nga azi mɛ ta ala ndo tɛnɛ tɛnɛ kili kili ma ko, ayata na kpãngɔ bɛ la na ndo e, wa seliye niko na mungɔ ndo ge ya bombi. Ayɔ ya, e ngbã lá kwɛ lingɔ kpengbani ti nɛngɔ ya, azi mɛndɛ̃ akpã bɛ la na ndo e. Zia ya, e landa se lo tɛ Yehova Nzapa tɛ e, wa e ngbã lá kwɛ dungɔ azi mɛ alengbi ti kpãngɔ bɛ na ndo la.