1. Ngasia la kambisangɔ se mɛndó e hĩnga na mbilimbili ndo hɛ̃ e nzɔ̃ kpale nɛ?

 “MƆ HĨNGANDÓ mbilimbili ngasia?” Ta kitɛ da ma, azi ka hũnda mɔ na ndo mɛ fãni gba, wa mɔ ka mɔ hɛ̃ nga ala gbinya na ndoni. Ni du kɔi ti ahũnda mɛ e ndo hũnda na ayata e na ngoi mɛ e ye hĩngangɔ ala nzɔ̃ni. E ndo du na dengɔ bɛ ti mangɔ se mɛ ayata e ahĩnga mbilimbili, wa e ndo du nga na dengɔ bɛ ti kambisangɔ hɛ̃ la se mɛ e ti Atɛmwɛ tɛ Yehova. (Roma 1:11) Tɛnɛ niko ndo za e ya, e hũ yangondo se mɛ dungɔ kaya mbilimbili adu ngbondoni na lo tɛ e. Ni ndo to nga e ya, e du na ekateli ti ngbãngɔ lá kwɛ ‘dɔngɔ nɔ na ya mbilimbili’​—afa, ngbãngɔ lá kwɛ dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ na lingɔ ya, Yehova ye e, wa lo sulu nga e.​—3 Yoanɛ 4.

2. Aye mɛ ndɛ e na mandangɔ nɛ?

² Na ya tɛnɛ mɛ, e na bangɔ ambanga aye mɛ ndo to e ya, e ye mbilimbili. E nga na bangɔ se mɛ elengbi ti ngbãngɔ lá kwɛ yengɔ mbilimbili. Diringɔ mandangɔ aye niko na zangɔ e ya, e diri e hɛ̃ Yehova sia kɔli gba na ndenge mɛ lo benda e ya, e li kaya mbilimbili. (Yoanɛ 6:44) Ni nga na lingɔ ya, e ti na gwɛ̃ kpengbani ti pangɔ mbilimbili hɛ̃ azi mɛndɛ̃.

3. Ye ti uzu mɛ ndo to e ya, e ye mbilimbili nɛ?

³ E ndo ye mbilimbili na lo ti aye gba. Omɛ aɔ zu adu ya, e ndo ye Yehova, zo mɛ mbilimbili alo ka tɛ lo. Na lége ti Ngbangɔ, Tɛnɛ tɛ lo, ta e ngbã bo na hĩngangɔ lo mabere zo mɛ aɔ azi zu ti lɛ sese ná ti ndozu na ngunu ma, kanda e hĩnga nga lo  mabere To e ti ndozu mɛ wa songo, wa lo ndo bata nga e. (1 Pet. 5:7) E hĩnga nga ya, Nzapa tɛ e du Nzapa mɛ na “bɛ ti vundu sĩ, lo na nzɔ̃ bɛ, ta lo ndo ma ngɔnzɔ iɔ ma, lo sĩ na songo ti mbilimbili nga na mbilimbili.” (Kob. 34:6) Yehova ndo ye mbilimbili. (Yis. 61:8) Lo ndo ma pɛnɔ ka pɛ lo na ngoi mɛ azi ndo hũ pɛnɔ, wa lo na gwɛ̃ kpengbani ti onzingɔ apɛnɔ zu na ngoi mɛ alengbi. (Yir. 29:11) E ndo kũ na bɛ e ndozu bi niko ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni! Ni la adu nda mɛ e ndo ye Yehova gba nvɛ̃ni!

4-5. Nda mɛndó Toma Polo haka nzɔ̃ dangɔ bɛ tɛ e na nwa mɛ ndo gbɔ̃ masuwa nɛ?

⁴ Ye mɛndɛ̃ mɛ ndo to e ya, e ye mbilimbili nɛ? Mbilimbili ndo hɛ̃ e anzɔ̃ kpale gba. E mu se lɛlo kɔi. Mbilimbili ti ya ngbãngɔ abombi nga nzɔ̃ dangɔ bɛ mɛ e na ni na ndo bi mɛ na gangɔ. So fangɔ nda mɛ nzɔ̃ dangɔ bɛ niko adu ngbondoni ko, Toma Polo sundó ya: ‘Nzɔ̃ dangɔ bɛ mɛ e na ni ko, ni mabere nwa mɛ agbɔ̃ nyingɔ tɛrɛ e, ni du bɛta ni nga kpengbani.’ (Aeb. 6:19) Nga ma se mɛ nwa mɛ abi ka gbɛ ngu ndo gbɔ̃ masuwa kpengbani ko, nzɔ̃ dangɔ bɛ mɛ Ngbangɔ hɛ̃ e ndo li ya, e du kpengbani na ngoi mɛ e tengbi na tara.

⁵ Na ngoi mɛndó Polo tɛnɛ tɛnɛ ti nzɔ̃ dangɔ bɛ ko, lo ndo tɛnɛndó tɛnɛ ti nzɔ̃ dangɔ bɛ ti gwengɔ ndozu mɛ azi mɛ ahĩni la na kpɔ̃ na ni. Kanda tɛnɛ niko aba nga azi mɛ na nzɔ̃ dangɔ bɛ ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ge lɛ sese. (Yoanɛ 3:16) Ti biani ko, mandangɔ akpale mɛ aba nzɔ̃ dangɔ bɛ ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka ndo li ya, dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e ati na tina.

6-7. Anzɔ̃ kpale mɛ Yvonne lua na hĩngangɔ mbilimbili ti ya Ngbangɔ na ndo nzɔ̃ dangɔ bɛ ti bi mɛ na gangɔ nɛ?

⁶ E mu se lɛlo tɛ nyita wali Yvonne. Ta awa dũngɔ lo adundó Atɛmwɛ tɛ Yehova ma, wa na ngoi mɛndó lo dɛ nyingambi ko, lo ndo kpɛndó kwá. Ta bɛ lo ndo li na tɛnɛ mɛndó ala ndo di ni ngoi gba ma, tɛnɛ ni adu ya: “Lá kɔi gbanda ko, ta avenire na dungɔ da ma.” Lo pa ya: “Tɛnɛ niko ndo lindó ya, ta mbi la langɔ ma, wa mbi ndo gbɔ̃ndó li mbi na ndo avenire tɛ mbi bi zu. Mbi ndo tɛnɛndó ya, ‘Ta dungɔ lɛ ngɛ̃́ alengbi ti dungɔ bo ngaso ma.’ Se adu ngaso, ‘Nda mɛ mbi ge lɛ sese nɛ?’ Mbi ndo kpɛndó kpingɔ kwa!”

⁷ Na gesi ngoi mɛndó lo dɛ palanga, Yvonne tengbindó na Atɛmwɛ tɛ Yehova. Lo pa ya: “Mbi tindó na nzɔ̃ dangɔ bɛ ya, mbi lengbi ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka ge lɛ sese.” Ngasia la hĩngangɔ mbilimbili ahɛ̃ndó lo nzɔ̃ kpale nɛ? Lo di lo tɛnɛ ya: “Ta mbɛtɔ na lo ti kwá nga na lo ti avenire ndo gbanzindó mbi na langɔ langɔ fãni mɛndɛ̃ ma.” Nga ma se mɛ mɔ lengbi ti hũngɔ na ni, mbilimbili ti ya Ngbangɔ adu ngbondoni na lo tɛ Yvonne, wa lo ndo du nga na dengɔ bɛ ti pangɔ nzɔ̃ dangɔ bɛ tɛ lo hɛ̃ azi mɛndɛ̃.​—1 Tim. 4:16.

8-9. (a) Na bangɔ ndakisa kɔi mɛndó Yezo hɛ̃, ngasia la kɔli kɔi fandó ya, lo mu na valɛrɛ ye kɔi ti ngbondoni mɛndó lo si ndoni nɛ? (b) Mɔ ndo hũ mbilimbili mɛ mɔ lua ngasia?

⁸ Mbilimbili ti ya Ngbangɔ abombi nga nzɔ̃ pa ti Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa. Yezo hakandó mbilimbili ti Lo-lengɔ gbia na ye ti ngbondoni mɛ ahɔndɛ ni hɔndɛngɔ. Na bangɔ Matie 13:44, Yezo pandó ya: “Lo lɛngɔ Gbia tɛ Nzapa [adu] nga ma nwa mɛ ahɔndɛ ka lɛ yaka. Kɔli kɔi ĩ [si] ndo niko, lo mu, lo ti lo hɔndɛ ni. Bɛ lo ade sĩ nvɛni, la lo nɔ lo ka aye tɛ lo zu . . . lo mu faranga ni . . . lo vɔ̃ na yaka ni ko.” Hĩnga ya ta kɔli niko ndo gindó ye ti ngbondoni mɛ ahɔndɛ ni ma. Kanda ngoi mɛndó lo si ndo ni ko, lo lindó kpengbani ti nɛngɔ ya, lo lua ni. Na lo ni la, lo kandó aye zu mɛ lo na ni. Na lo nɛ? Na lo mɛ ya, lo hĩngandó valɛrɛ ti ye niko. Ni hɔndó aye zu mɛndó lo ka ti nɛngɔ ya, lo vɔ̃ ni.

⁹ Se mɛ mbilimbili adu nga ngbondoni ka tɛ mɔ la? Ta kitɛ da ma, mɔ ndo hũ ni ngaso! E hĩnga ya, ta ye kɔi mɛ gigi lengbi ti hɛ̃ngɔ e,  mɛ alengbi ti ɔngɔ dengɔ bɛ mɛ na olo e na ni ti vɔrɔngɔ Yehova na nzɔ̃ dangɔ bɛ ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka ka gbɛ Lo-lengɔ Gbia tɛ lo da ma. Nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ mɛ e na ni ti dungɔ na mangbi ti nzɔ̃ni na Yehova aɔ madãma ge ge ge zu mɛ ayɔ ya, e li ni. Kota dengɔ bɛ mɛ e na ni adu ti “lingɔ aye zu mɛ ndo de na bɛ lo.”​—Kɔl. 1:10.

10-11. Ye mɛndó to Michael ya, lo gbinyangbi se du tɛ lo nɛ?

¹⁰ Azi gba so popo tɛ e alindó ge ge ge ti kpengbani ti nɛngɔ ya, Yehova ye ala. Ambanga ni aziandó kwa ti ndima mɛndó ala na ni ka gigi. Ambanga mɛndɛ̃ aziandó lingɔ kpengbani so tingɔ awa ngenza gba. Wa azi mɛndɛ̃ agbinyangbindó se du tɛ la na ngoi mɛndó ala manda kpale mɛ aba Yehova. Ye mɛndó Michael li la. Ta akãndó lo na ya mbilimbili ma. Na ngoi mɛndó lo dɛ palanga ko, lo ndo yendó lingɔ wele ti karateka. Lo pa ya: “Dungɔ na ngunu gba adu ye ti ngbondoni nvɛ̃ni na lo tɛ mbi. Ngoi mɛndɛ̃, mbi ndo mundó tɛrɛ mbi ya, mbi du lombe, ta zo kɔi lengbi ti nwɔngɔ mbi ma.” Kanda ngoi mɛndó lo banda mandangɔ Ngbangɔ ko, Michael mandandó se mɛ Yehova ndo ba na kpale ti mɔbulu. (Nz. 11:5) Na lo tɛ Tɛmwɛ tɛ Yehova ná ya lo mɛndó amanda na lo Ngbangɔ, Michael tɛnɛ ya: “Ta ala tɛnɛndó hɛ̃ mbi bɛ fãni kɔi ya, ayɔ ya, mbi zia karateka ma; kanda ala ha bondó na mbi mbilimbili ti ya Ngbangɔ.”

¹¹ Na ngoi mɛndó Michael ndo manda akpale gba na lo tɛ Yehova, songo tɛ lo na lo tɛ Yehova ndo ti ngandó gba. Ye mɛndó agbɔ̃ bɛ lo nvɛ̃ni adu se mɛ Yehova ndo ma na vundu tɛ awa kwa tɛ lo. Michael gbɔ̃ndó nda ni ya, ayɔ ya, lo gbinyangbi akpale ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo. Lo pa ya: “Mbi hĩngandó ya, ziangɔ karateka adu ye ti pɛnɔ nvɛ̃ni mɛndó ta mi dɛ mbi li ma. Kanda mbi hĩnga ngandó ya, ni na hɛ̃ngɔ Yehova dengɔ bɛ, wa mbi yendó lo ni ya, vɔrɔngɔ lo la adu ye mɛ ngbondoni aɔ aye zu mɛ mbi lengbi ti lingɔ.” Michael hũndó yangondo se mɛ mbilimbili adu ngbondoni, wa ni tondó lo ya, lo gbinyangbi se du tɛ lo.​—Zaki 1:25.

12-13. Ngasia la mbilimbili ti ya Ngbangɔ azandó Mayli nɛ?

¹² So fangɔ se mɛ mbilimbili adu ngbondoni ko, Ngbangɔ haka ni na mwinda mɛ ndo za kaya mbingo. (Nz. 119:105; Ef. 5:8) Mayli, mɛ zo ti Azerbaïdjan ndo hũ se mɛ Tɛnɛ tɛ Nzapa ndo za lo ya, adu ngbondoni nvɛ̃ni ka lɛ lo. Mama tɛ lo ná tata tɛ lo ndo sambelandó kaya asambela sɛ mɛ akɛsɛnɛ. Tata tɛ lo dundó Mizilma, wa mama tɛ lo ndo sambelandó kaya sambela ti Yuda. Lo pa ya: “Ta mbi ndo du na kitɛ bɛ yakere ya, ta Nzapa da ma, abɛse ngaso ko, mbi ndó na ahũnda gba. Mbi ndo hũndandó tɛrɛ mbi ya, ‘Nda mɛndó Nzapa li azi nɛ? Nda mɛ zo lengbi ti hũngɔ pɛnɔ na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ zu, wa na pɛ kwa tɛ lo ko, lo diri lo hũ pɛnɔ bwai na bwai ka lifelo nɛ?’ Na lo mɛ ya, azi ndo tɛnɛndó ya, akpale zu mɛ ando li tɛrɛ lo adu se bɛ Nzapa ko, mbi ndo hũndandó tɛrɛ mbi ya, ‘Nzapa ndo tambwisa azi, wa bɛ lo ndo de na ngoi mɛ lo ndo hũ ala so hũ pɛnɔ?’”

¹³ Mayli ngbãndó lá kwɛ gingɔ gbinya ti ahũnda tɛ lo na pɛ abulu gba. Ngbĩi, lo bandandó mandangɔ Ngbangɔ, wa lo tindó Tɛmwɛ tɛ Yehova. Lo pa ya: “Agbinya ti yangondo mɛndó alo kaya Ngbangɔ ali ya, mbi gbinyangbi se tɛ mbi ti bangɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́, wa ni hɛ̃ ngandó mbi siriri ti bɛ.” Nga ma Mayli, e zu, e ndo gonda Yehova zo mɛ ‘aili e ya, e lo kaya mbingo e si, e du na ya vuru ndo ngbɛ̃.”​—1 Pet. 2:9.

14. Aye mɛ mɔ lengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, mɔ ye mbilimbili gba nɛ? (Ba ãkadre “ Aye mɛndɛ̃ mɛ elengbi ti hangɔ na mbilimbili.”)

¹⁴ E lo ti bangɔ se lɛlo yakere mɛ ndo fa se  mɛ mbilimbili ti ya Ngbangɔ adu ngbondoni. Ta kitɛ da ma, mɔ da bɛ mɔ na se lɛlo mɛndɛ̃. Nda mɛ ta mɔ lengbi ti kpãngɔ prɔgramɛ ti mandangɔ se lɛlo niko ti nɛngɔ ya, mɔ hĩnga nda mɛ ayɔ ya, e ye mbilimbili ti ya Ngbangɔ ma nɛ? Se mɔ ndo ye mbilimbili gba ko, mɔ nga na dungɔ na alége gba ti fangɔ ya, mɔ ndo ye ni.

15. Ngasia la elengbi ti fangɔ ya, e ndo ye mbilimbili nɛ?

¹⁵ Se e ndo manda Ngbangɔ ná ambeti mɛ ndo kambisa atɛnɛ ti ya Ngbangɔ ngoi zu ko, e na fangɔ ya, e ndo ye mbilimbili. Abɛse du ya, e li abulu kɛ̃ na ya mbilimbili ko, e bo na aye gba ti mandangɔ. Nimɛro ti uzu ti Linɔngi ti Sinzili pandó ya: “Mbilimbili ti ya Ngbangɔ adu mabere, fɛlɛlɛ ti yakere mɛ ako ka popo tɛ asã ti siɔni mɛ alengbi ti vĩngɔ ni. Ti nɛngɔ ya, mɔ hũ ni ko, ayɔ ya mɔ gi ni na seni. . . . Se mɔ ye kɔngɔ ni ko, ayɔ ya, mɔ li kpengbani. Wa se mɔ hũ fɛlɛlɛ kɔi ko, ta mɔ ngbã bo na ndo oko ma. . . . Gi luangɔ o mɛndɛ̃.” Ta mandangɔ Ngbangɔ ndo du woni ma, ando yɔ ge ge ge, kanda lingɔ ni ndo hɛ̃ anzɔ̃ kpale.

16. Kɔdɛ ti mandangɔ Ngbangɔ mɛ mɔ ndo hũ ya, ando hɛ̃ mɔ nzɔ̃ kpale nɛ? (Masese 2:4-6)

¹⁶ Ta e zu la e ndo ye dingɔ nga mandangɔ  aye ma. Kanda Yehova yɔ ka ti e ya, e “ngbã lá kwɛ na gingɔ” wa e “ngbã lá kwɛ na gingɔ fãni mɛndɛ” ti nɛngɔ ya, e gbɔ̃ nda mbilimbili ti ya Ngbangɔ. (Di Masese 2:4-6.) Na ngoi mɛ e ndo li ge ge ge ti ngaso ko, e ndo lua ngoi zu anzɔ̃ kpale. Na omɛ aba mandangɔ Ngbangɔ na bɛ lo ko, nyita Corey ndo kpã lɛ lo na ndo vɛrse kɔi na mbala kɔi. Lo tɛnɛ ya: “Mbi ndo di anɔtɛ zu, mbi ndo ba areferãsɛ zu, wa mbi ndo gi nga aye mɛndɛ̃. . . . Lingɔ ngaso ndo za mbi ya, mbi manda akpale gba!” Abɛse du ya, e ndo salela kɔdɛ ti ngaso bere kɔdɛ mɛndɛ̃ ko, e na fangɔ ya, mbilimbili ti ya Ngbangɔ adu ngbondoni na lo tɛ e, se e mu ngoi wa e li nga zu ti nɛngɔ ya e ndo manda ni.​—Nz. 1:1-3.

17. Na bangɔ Zaki 1:25, ayɔ ya, dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e amangbi na mbilimbili, tɛnɛ niko alengbi na nɛ?

¹⁷ E zu e hĩnga ya, ta bo mandangɔ mbilimbili ti ya Ngbangɔ la akɔ nda akpale zu ma. Ti nɛngɔ ya, e lua anzɔ̃ kpale ko, ayɔ ya, dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e amangbi na mbilimbili ni, afa ya, e kpã ni na kwa na ya du tɛ e. Se e li ngaso, wadila, mbilimbili ti ya Ngbangɔ a hɛ̃ e bɛta dengɔ bɛ. (Di Zaki 1:25.) Ye mɛ na zangɔ e ya, e hĩnga bere e ndo kpã mbilimbili ti ya Ngbangɔ na kwa na ya du tɛ e nɛ? Nyita kɔi pa ya, e nvɛ̃ni e ba tɛrɛ e na seni ti nɛngɔ ya, e hĩnga ndo mɛ e ndo li nzɔ̃ni ná ndo mɛ ayɔ ya, e lɛkɛ ni. Toma Polo tɛnɛ ya: “Abɛse du ya, e mai ngbĩi e si ka wa ko, zia ya, e ngbã lá kwɛ nɔngɔ nɔ na mbilimbili na ta lége kɔi.”​—Fil. 3:16.

18. Nda mɛ ayɔ ya, e li kpengbani e ngbã lá kwɛ nɔngɔ nɔ na ya mbilimbili nɛ?

¹⁸ Binga li mɔ na ndo anzɔ̃ kpale mɛ zo ndo lua se lo li kpengbani lo ‘ngbã lá kwɛ dɔngɔ nɔ na ya mbilimbili’! Ta e ndo ngbã bo na lɛkɛngɔ seliye tɛ e ma, kanda e ndo hɛ̃ nga Yehova ná ayata e awakristo dengɔ bɛ. (Mas. 27:11; 3 Yoanɛ 4) Ti biani, e na aye mɛ ndo to e ya, e ye mbilimbili wa, e du nga na dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ amangbi na mbilimbili.