1. Ngasia la gbɔ̃ngɔ li e na ndo kapa mɛ Yehova ko hɛ̃ e alengbi ti zangɔ e nɛ?

 YEHOVA ko kapa ya, azi mɛ ndo tɔndɔ lo na luangɔ ‘dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai.’ (Roma 6:23) Na ngoi mɛ e ndo gbɔ̃ li e na ndo ni ko, songo tɛ e na mbage tɛ Yehova ndo ti kpengbani. Binga li mɔ na ndo kpale mɛ: To e ti ndozu ndo ye e mawoma, na lo ni la, lo ye ya, e ná lo e du na mangbi bwai na bwai, ta ye kɔi nakangbingɔ popo tɛ e ma.

2. Ngasia la nzɔ̃ dangɔ bɛ ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka ndo za e nɛ?

² Nzɔ̃ dangɔ bɛ ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka ndo za e ya, e gbe bɛ e na ya kpengba kpale mɛ e ndo tengbi na ni ndɛ. Abɛse na ngoi mɛ awa kula ndo hɛ̃ e pɛnɔ, wa ala ndo pa ya, ala na hongɔ e ko, ta e ndo zia vɔrɔngɔ Yehova ma. Na lo nɛ? Na lo mɛ ya, e hĩnga ya, se e ngbã mbilimbili ka tɛ Yehova, abɛse e kpili ko, lo na songɔ na e kaya kwá, wa ta e na kpilingɔ fãni mɛndɛ̃ ma. (Yn. 5:28, 29; 1 Kɔr. 15:55-58; Aeb. 2:15) Nda mɛ elengbi ti yengɔ na bɛ e kɔi ya, e na dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai nɛ? Zia e ba ambanga aye ni.

3. Nda mɛ elengbi ti yengɔ na bɛ e kɔi ya, Yehova lengbi ti hɛ̃ngɔ e dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai nɛ? (Nzembo 102:12, 24, 27)

³ E hĩnga ya, Yehova lengbi ti lingɔ ya, e du na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na lo mɛ ya, dungɔ lɛ ngɛ̃́ ndo lo ka tɛ lo, wa lo nga na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka, ta lo ndo kpi kwá ma. (Nz. 36:9) Avɛrse ti ya Ngbangɔ mɛ ndo fa yangondo ya, Yehova na dungɔ lɛ ngɛ̃́ bandandó gã, wa lo nga na dungɔ lɛ lo ngɛ̃́ bwai na bwai. Nzembo 90:2 tɛnɛ ya, Yehova du Nzapa “ti bwai na bwai.” Nzembo 102 tɛnɛ nga tɛnɛ ti ngaso na lo tɛ Yehova. (Di Nzembo 102:12, 24, 27.) Wa prɔfeta Habakuku sundó na lo tɛ To e ti ndozu ya: “Ee Yehova, ta mɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ bandandó gã ma?  Oo Nzapa tɛ mbi, nga Santo tɛ mbi, ta mɔ ndo kpi ma.”​—Hab. 1:12.

4. Na lo mɛ ya, ta e hĩnga na seni ye mɛ ndo li ya, Yehova du na dungɔ lɛ ngɛ̃́ bwai ma, elengbi ti dungɔ na sɔngɔ bɛ? Kambisa.

⁴ Adu pɛnɔ ka tɛ mɔ gbɔ̃ngɔ nda ni ya, Yehova na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai? (Yis. 40:28) Se adu ngaso ko, hĩnga ya, ta mɔ kɔi ma. Elihu pandó na lo tɛ Nzapa ya: “Abulu mɛ lo li aɔ kɔdɛ tɛ azi, ta kɔdɛ ti dikɔngɔ ni da ma.” (Yobo 36:26) Kanda se du ya, ta e gbɔ̃ nda kpale kɔi ngaso ma ko, ta afa ya, ni du nvɛ̃nɛ ma. Na ndakisa, ta e hĩnga nzɔ̃ni nvɛ̃ni se mɛ limiɛrɛ ndo li ya, ndo avulu ma, afa ya, ta limiɛrɛ ndo du da ma? Ta seni la ma! Kwɛ kɔi, ta e azi elengbi ti hĩngangɔ na seni nvɛ̃ni ye mɛ ndo li ya, Yehova du na dungɔ lɛ ngɛ̃́ bwai na bwai ma. Kanda ta afa ya, ta Nzapa na dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ bwai na bwai ma. Ta mbilimbili mɛ aba Wa lingɔ aye zu aba akpale mɛ elengbi ti gbɔ̃ngɔ ndani ná akpale mɛ ta elengbi ti gbɔ̃ngɔ ndani ma. (Roma 11:33-36) Wa lo ndó na dungɔ lɛ ngɛ̃́ gã, uzu ti lingɔ aye mɛ ka ndozu ná omɛ ge sese mabere lá bere atongolo mɛ ndo hɛ̃ limiɛrɛ ge lɛ sese. E ndo ye na bɛ e kɔi ya, Yehova la du zo mɛ wa “lingɔ sese na ngunu tɛ lo.” Wa lo ndó na dungɔ lɛ ngɛ̃́ gã uzu ti lo “gbalangɔ [bere kpãngɔ] lɛ ndozu.” (Yir. 51:15; Aw. 17:24) Ye mɛndɛ̃ mɛ alengbi ti tongɔ e ya, e ye ya, e na dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ bwai na bwai nɛ?

5. Nzɔ̃ ye mɛndó kɔli ná wali ti uzu na ni nɛ?

⁵ Na ya aye zu mɛndó Yehova li ge lɛ sese ko, bo azi ndó la, lo hɛ̃ ala lége ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka, atãnga aye mɛndɛ̃ zu alengbindó ti kpilingɔ. Yehova hɛ̃ndó azi ye kɔi ti ngbondoni, dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ azanga maka. Abɛse ngaso ko, Yehova pandó hɛ̃ Adamu ya: “Na omɛ aba kɛkɛ ti hĩngangɔ nzɔ̃ni ná siɔni ko, ta mɔ lengbi ti tɛngɔ ni ma, na lo mɛ ya, lá mɛ gbanda mɔ tɛ ni ko, mɔ na kpingɔ biani.” (Eb. 2:17) Se Adamu ná Eva atɔndó Yehova ko, ale ta ala kpilindó ma. Wa adu ye ti ndara tɛnɛngɔ ya, se ala ngbãndó mbilimbili ko, tee na tee ale Yehova hɛ̃ndó ala lége ti tɛngɔ le “kɛkɛ ti dungɔ lɛ ngɛ̃́.” Tɛngɔ le kɛkɛ niko na fangɔndó ya, Yehova hɛ̃ ala ye mɛ na lingɔ ya ala du na “dungɔ lɛ ngɛ̃́ bwai na bwai.” b​—Eb. 3:22.

6-7. (a) Ye mɛndɛ̃ mɛ afa ya, ta alindó azi ti nɛngɔ ya, ala kpili ma nɛ? (b) Aye mɛ mɔ na yengɔ lingɔ kaya Paradizo nɛ? (Ba limɔ.)

⁶ Azi ti siãsɛ tɛnɛ ya, bɔngɔ li e na makoki ti gbɔ̃ngɔ aye mɛ ta e na makoki ti mandangɔ ni na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ e na ni ndɛ ma. Ni du ye  ti kamwangɔ nvɛ̃ni. Na bulu ti 2010 zulunalo kɔi tɛnɛndó ya, bɔngɔ li e na makoki ti gbɔ̃ngɔ aye tee na 2.5 miliɔ̃ ti jiga, mɛ ni lengbi na angoi miliɔ̃ taa, ɔngɔ madãma a emisiɔ ti televisiɔ̃ mɛ abanda fangɔ na pɛ bulu bere 300. Kanda alengbi ti dungɔ ya, bɔngɔ li e na makoki ti gbɔ̃ngɔ aye ɔngɔ oko. Afa ya, Yehova lindó gbɔngɔ li e ti nɛngɔ ya, agbɔ̃ aye gba ɔngɔ omɛ e ndo manda ni na pɛ bulu 70 bere 80 gɛgɛrɛ.​—Nz. 90:10.

⁷ Yehova li ngandó e na gwɛ̃ ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ bwai na bwai. Ngbangɔ tɛnɛ na lo tɛ azi ya, Nzapa “kpã gwɛ̃ ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ bwai na bwai ka ya ala.” (Mos. 3:11) Ni la ndo li ya, e ndo hũ kwá mabere wa kula tɛ e. (1 Kɔr. 15:26) Na ngoi mɛ e ndo ti na kpengba ngã, e ndo du bo so kpɔ, wa e ndo kũ ya, e kpili? Ta bɛ fãni kɔi ma. Ngoi gba, e ndo gwe da yɔrɔ, wa e ndo mu yɔrɔ ti nɛngɔ ya e sara na tɛrɛ e. Hãngɔ ni zingɔ, e ndo li aye zu mɛ elengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, ta e kpili ma. Wa na ngoi mɛ zo mɛ e ndo ye lo gba akpi ko, abɛse lo du palanga bere bange ko, e ndo e ma vundu ná sɔngɔ bɛ gba na pɛ ngoi yɔngɔrɔ ni. (Yn. 11:32, 33) Ti biani, se adu ya, ta lo dundó na gwɛ̃ ya, e du na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka ma ko, ta Wa lingɔ e mɛ wa songo alengbindó ti kpãngɔ gwɛ̃, nga na makoki ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai kaya e ma. Kanda e na aye gba mɛ alengbi ti tongɔ e ya, e ye ya, elengbi ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai. Zia e ba na olo aye mɛndó Yehova li na ngoi ti gã ná aye mɛ lo ndo li ndɛ mɛ afa ya, ta lo gbinyangbi dangɔ bɛ tɛ lo ma.

8. Wangɔ mɛ Yisaya 55:11 aza e ya e lua na lo ti nzɔ̃ dangɔ bɛ mɛ Yehova na ni na lo tɛ e nɛ?

⁸ Abɛse du ya, Adamu ná Eva alindó siɔ kpale, wa ali ya, ayati la ndo kpili ko, ta Yehova  gbinyangbi dangɔ bɛ tɛ lo ma. (Di Yisaya 55:11.) Lo bo na nzɔ̃ dangɔ bɛ ti hɛ̃ngɔ azi ti mbilimbili dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai. E hĩnga ni na lége ti tɛnɛ mɛ Yehova tɛnɛ nga aye mɛ lo ndo li ti nɛngɔ ya, dangɔ bɛ tɛ lo ati na seni.

9. Kapa mɛndó Nzapa ko na lo tɛ azi mɛ akpili nɛ? (Danyele 12:2, 13)

⁹ Yehova ko kapa ya, lo na diringɔ na azi mɛ akpili lɛ la ngɛ̃́ fãni mɛ̃ndɛ, wa lo na hɛ̃ngɔ ala nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai. (Aw. 24:15; Tito 1:1, 2) Yobo, wa kwa ti mbilimbili tɛ Yehova ayendó na bɛ lo kɔi ya, Yehova na gwɛ̃ kpengbani ti diringɔ na azi mɛ akpili lɛ la ngɛ̃́ fãni mɛndɛ̃. (Yobo 14:14, 15) Prɔfeta Daniel hĩngandó nzɔ̃ni ya, azi na nzɔ̃ dangɔ bɛ ti diringɔ lɛ la ngɛ̃́ fãni mɛndɛ̃ nga na nzɔ̃ dangɔ bɛ ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai. (Nz. 37:29; di Daniel 12:2, 13.) Azi ti Yuda ti ngoi tɛ Yezo ahĩnga ngandó ya, Yehova lengbi ti hɛ̃ngɔ azi tɛ lo ti mbilimbili “du ti kaka.” (Luka 10:25; 18:18) Yezo tɛnɛndó tɛnɛ ti nzɔ̃ dangɔ bɛ niko fãni gba, wa To lo sondó na lo kaya kwá na ngoi mɛndó lo kpi.​—Mat. 19:29; 22:31, 32; Luka 18:30; Yn. 11:25.

10. Ye mɛ songɔ kwá tɛ azi mɛndó akpili gã ndo fa nɛ? (Ba nga limɔ.)

¹⁰ Yehova la du zo mɛ ndo hɛ̃ dungɔ lɛ ngɛ̃́, wa lo na ngunu ti diringɔ na azi mɛ akpili lɛ la ngɛ̃́ fãni mɛndɛ̃. Lo hɛ̃ndó Prɔfeta Eliya ngunu ti songɔ na nyingambi ti kɔli tɛ wali kɔi mɛ zo ti Zarefata mɛndó akpi. (1 Ba. 17:21-23) Na gesi, na lége ti lisalisi tɛ Yehova, prɔfeta Elisha asalandó nyingambi kɔi ti kɔli tɛ wali mɛ ili lo la, Sulamite. (2 Ba. 4:18-20, 34-37) Tɛnɛ niko nga na atɛnɛ mɛndɛ̃ ti ngaso ndo fa ya, Yehova na ngunu ti diringɔ na azi mɛ akpili lɛ la ngɛ̃́. Na ngoi mɛndó lo ge lɛ sese ko, Yezo fandó yangondo ya, To lo hɛ̃ndó lo ngunu ti sarangɔ azi mɛ akpili. (Yn. 11:23-25, 43, 44) Yezo na olo ka ndozu, wa “ahɛ̃ [lo] nguru [na ndo] . . . aye zu mɛ ka yayu [ná] sese.” Na ngunu niko ko, lo na lingɔ ya, ‘azi mɛ kaya du ti sɛndɛ ti dangɔ bɛ’ adiri lɛ la ngɛ̃́ fãni mɛndɛ̃ na dangɔ bɛ ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai.​—Mat. 28:18; Yn. 5:25-29.

11. Ngasia la tɔ̃ngɔ azi ali ya, e lua lége ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai nɛ?

¹¹ Nda mɛndó Yehova zi lége ya, Nyi lo ti kpɔ̃ bɛ lo akpi kwá ti pɛnɔ nɛ? Yezo kambisandó ndani na ngoi mɛndó lo pa ya: “Bɛ Nzapa aye ndo azi ti lɛ sese ma wo ma, la lo to ndo ngbongi Nyi lo hɛ̃ la ya, se zo aye lo tɛ lo ko, ta lo kpi ma, ko lo lua du ti kaka.” (Yn. 3:16) Na lo mɛ ya, Yehova yendó ya, Nyi lo kpi so tɔ̃ngɔ e kaya siɔ kpale ko, lo hɛ̃ndó e lége ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai. (Mat. 20:28) Toma Polo kambisandó nda mɛ ni du ngbondoni na ngoi mɛndó lo su ya: “Nga ma se mɛ ndo kwá asi ge lɛ sese ti ndo mbanga zo kɔi ko, se mɛ nga lege ti songɔ na pɛ kwá azí ti ndo mbanga zo kɔi la. Nga ma se mɛ azi zu ndo kpili, na lo mɛ ya, ala du atara Adamu ko, se mɛ nga gbanda azi zu mɛ aye lo tɛ Yezo Kristo aso na ni na pɛ kwá na lo tɛ lo la.”​—1 Kɔr. 15:21, 22.

12. Ngasia la, Yehova na kokisangɔ dangɔ bɛ tɛ lo na lége ti Lo-lengɔ Gbia tɛ Masiya nɛ?

¹² Yezo handó na ava lo ya, ala ndo li sambela ya, Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa ga, wa se bɛ lo ali tɛrɛ lo ge lɛ sese. (Mat. 6:9, 10) Kanda, kɔi ti dangɔ bɛ tɛ Yehova adu ya, azi adu ge lɛ sese bwai na bwai. Ti nɛngɔ ya, ni ti na seni ko, Yehova kpã Nyi lo Gbia ti Lo-lengɔ gbia tɛ Masiya. Nzapa ndo bombi azi 144 000 mɛ ala lo ge lɛ sese ti nɛngɔ ya, ala le kwa ndoni kɔi na Yezo so kokisangɔ dangɔ bɛ tɛ lo.​—Suma 5:9, 10.

13. Aye mɛ Yehova ndo li na olo nɛ, wa ngasia la mɔ lengbi ti hɛ̃ngɔ ti mɔ na ya ni nɛ?

¹³ Na olo mɛ ko, Yehova ndo bombi “butu butu tɛ azi,” lo ndo hɛ̃ ala fɔrmasiɔ̃ ti nɛngɔ ya, ala du ka gbɛ Lo-lengɔ Gbia tɛ lo. (Suma 7:9, 10; Zaki 2:8)  Ndɛ lo mɛ ko, mbɛtɔ, to, nga aye mabere kɔdɔrɔ mɛ adũ zo ka da, pɔrɔ tɛrɛ nga na kutimɛ ti kɔdɔrɔ, ndo kangbi popo tɛ azi, kanda kaya ndasewa tɛ azi niko ko, ta se ni la ma. Ala ndo fa na lége ti kwa tɛ la ya, ala ndo gbinyangbi na ndenge ti yika yika zabe tɛ la ya, ati aye ti gɛ̃ngɔ na sese. (Mika 4:3) Na se lɛ hɛ̃ngɔ ti la na ya to mɛ ando kpɔ azi gba ko, ala ndo za azi ya, ala lua “bɛta du” na ndenge mɛ ala ndo ha azi ya, ala hĩnga bɛta Nzapa ná nzɔ̃ dangɔ bɛ tɛ lo. (1 Tim. 6:19) Ngoi mɛndɛ̃ azi ti ndasewa tɛ la lengbi ti hɛ̃ngɔ la pɛnɔ, bere ala lengbi ti zangangɔ falanga na lo mɛ ya ala ndo hɛ̃ ti la hɛ̃ Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa, kanda Yehova ndo li zu ya, ala du na aye mɛ ala na gwɛ̃ ni. (Mat. 6:25, 30-33; Luka 18:29, 30) Ye niko ndo za e, e hũ ya, Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa adu Lo-lengɔ Gbia ti biani, wa ni na ngbãngɔ lá kwɛ lingɔ ya, se bɛ Yehova ati na seni.

14-15. Ngasia la, dangɔ bɛ tɛ Yehova ti onzingɔ kwá ti bwai na bwai na tingɔ na seni nɛ?

¹⁴ Yezo na olo Gbia ti Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa, wa lo na lingɔ ya, akapa zu mɛndó Yehova ko ati na seni. (2 Kɔr. 1:20) Bandangɔ na 1914, Yezo bindó awa kula tɛ lo zu na gbɛ gɛrɛ lo. (Nz. 110:1, 2) Angbã yakere Yezo ná azi mɛ lo na lengɔ gbia ndoni kɔi na ala na mungɔ lɛ sese, wa ala nga na kpɔngɔ asiɔ azi.​—Suma 6:2.

 ¹⁵ Na ya lo-lengɔ gbia ti bulu koto tɛ Yezo, azi mɛndó akpili na songɔ kwá wa azi ti mbilimbili na tingɔ na tɛrɛ ti lengbingɔ. Na pɛ tarangɔ ti ndani, azi mɛ Yehova na hũngɔ ya, ala du azi ti mbilimbili ko, “ala na mungɔ lɛ sese, wa ala na dungɔ da bwai na bwai.” (Nz. 37:10, 11, 29) Ye ti dengɔ bɛ, ‘ngunu tɛ kwá mɛ wa kula tɛ e ti ndani gbɔ̃ na wɛngɔ.’​—1 Kɔr. 15:26.

16. Ye ti uzu mɛ alengbi ti tongɔ e ya, e vɔrɔ Yehova nɛ?

¹⁶ Nga ma se mɛ e lo ti mandangɔ na ni, nzɔ̃ dangɔ bɛ mɛ e na ni ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka alo kaya Tɛnɛ tɛ Nzapa. Nzɔ̃ dangɔ bɛ ni lengbi ti zangɔ e ya, e ngbã mbilimbili na ya ndangba bi ti siɔni mɛ e na ni. Kanda se e ye hɛ̃ngɔ Yehova dengɔ bɛ ko, ale ta bo gwɛ̃ ti dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai la adu ye kɔi mɛ ndo to e ya, e li ni ma. Ye ti uzu mɛ ndo to e ya, e ngbã mbilimbili ka tɛ Yehova ná Yezo adu ya, e ndo ye ala mawoma. (2 Kɔr. 5:14, 15) Ni ndo to e ya, e landa se lɛlo tɛ la, wa e pa nzɔ̃ dangɔ bɛ mɛ e na ni hɛ̃ azi mɛndɛ̃. (Roma 10:13-15) Se e du na songo wa e ndo li aye na lo ti nzɔ̃ kpale tɛ azi mɛndɛ̃ ko, e na tingɔ azi mɛ Yehova ye ya, ala du akwa lo bwai na bwai.​—Aeb. 13:16.

17. Na bangɔ Matie 7:13, 14 ekateli mɛ ayɔ ya, e mu ni bandangɔ ndɛ nɛ?

¹⁷ Mɔ na dungɔ ka popo tɛ azi mɛ na luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bwai na bwai? Yehova hɛ̃ mɔ lége ti nɛngɔ ya, mɔ lua ni. Na olo mɛ, adu kumba tɛ e nvɛ̃ni ti pɔnangɔ dungɔ ka ya talége mɛ ndo to zo na dungɔ lɛ ngɛ̃́. (Di Matie 7:13, 14.) E na dungɔ gbanda na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti ngasia na ngoi mɛ e na luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka nɛ? E na bangɔ gbinya ti hũnda niko na pɔsɔ ti gesi.