1. Ngasia la, Yehova ndo hɛ̃ gbinya na ndo sambela tɛ awa kwa tɛ lo nɛ?

 MƆ HĨNGA ya, Yehova lengbi ti salelangɔ mɔ ti nɛngɔ ya, lo hɛ̃ gbinya ti sambela tɛ zo kɔi? Mɔ lengbi ti zangɔ abɛse mɔ du biazo, wa zangɔ na kwa, wa sungɔ lége, bere wa fangɔ tɛnɛ kɔi. Abɛse mɔ du palanga bere kangba, mɔ du nyita kɔli bere nyita wali ko, mɔ lengbi ti zangɔ. Ngoi mɛ zo kɔi ali sambela hɛ̃ Yehova ya, lo za ni ko, ngoi gba, Yehova ndo salela abiazi nga na ayata kɔli ná ayata wali mɛndɛ̃ ti mbilimbili ya, “ala ndo sa ngunu bɛ [lo].” (Kɔl. 4:11) E na dengɔ bɛ ti lingɔ kwa hɛ̃ Yehova nga na ayata kɔli ná ayata wali na denge ti ngaso! Ngoi mɛndɛ̃ elengbi ti sangɔ ngunu bɛ ayata kɔli ná ayata wali na ngoi mɛ ala tengbi na kpengba ngã, yengingɔ ti sese bere tara.

2. Nda mɛ alengbi ti dungɔ pɛnɔ ti nɛngɔ ya, e za ayata e na ngoi mɛ siɔ ngã aya nɛ?

² Ni lengbi ti dungɔ pɛnɔ ti nɛngɔ ya, e zangbi ka popo tɛrɛ e na ngoi mɛ siɔ ngã ndo ya. Na ndakisa, elengbi ti dungɔ na gwɛ̃ ti gwengɔ bangɔ ayata e, kanda se e li ngaso ko, ta e na batangɔ tɛrɛ e ma. Elengbi ti dungɔ na gwɛ̃ ti ilingɔ azi mɛ azanga ye ti nɛngɔ ya, e na la e tɛ ye ndoni kɔi, kanda ni du nga pɛnɔ ti nɛngɔ ya, ni li tɛrɛ lo. Elengbi ti dungɔ na gwɛ̃ ti zangɔ azi mɛndɛ̃, kanda ni lengbi ti dungɔ pɛnɔ se du ya, azi ti ndasewa tɛ e atengbi nga na pɛnɔ. Abɛse du ngaso ko, e ndo du na gwɛ̃ ti zangɔ ayata e, wa Yehova ndo sepala na ngoi mɛ e ndo li zu mɛ elengbi ti lingɔ ti zangɔ ala. (Mas. 3:27; 19:17) Ye mɛ elengbi ti lingɔ nɛ?

3. Wangɔ mɛ e lua na ndo se lɛlo tɛ Abiazi ti ya bombi mɛ Desi ka da nɛ? (Yirimia 23:4)

³ Kpale mɛ Abiazi alengbi ti lingɔ. Se mɔ du biazo ko, gi hĩngangɔ ayata ti ya bombi nzɔ̃ni. (Di Yirimia 23:4.) Nyita wali Desi mɛ e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo na pɔsɔ mɛ mbalasi aɔ atɛnɛ ya, “Abiazi mɛ kaya grupɛ tɛ e ti fangɔ tɛnɛ ko, e na ala e ndo fa tɛnɛ ndoni kɔi  ngoi zu, wa e na ambangani e ndo elekisa ngoi ndoni kɔi ti mungɔ mbó.” b Ge ge ge mɛndó Abiazi ali ti mɛsɛnɛngɔ na nyita Desi azandó ala ya, ala za lo na ngoi mɛndó siɔ ngã ti Korona viris aya, wa akpɔ nga ambanga azi ti ndasewa tɛ lo.

4. Nda mɛ Abiazi ndó na likoki ti zangɔ nyita Desi nɛ, wa wangɔ mɛ e lua nɛ?

⁴ Nyita Desi atɛnɛ ya, “Na lo mɛ ya, mbi hĩngangbi na Abiazi, wa e na la e tindó akwa ko, ni dundó woni na lo tɛ mbi ti nɛngɔ ya, mbi pa hɛ̃ ala se mɛ mbi ndo ma na tɛrɛ mbi, nga na kpale mɛ ndo gia mbi.” Wangɔ mɛ abiazi alengbi ti luangɔ nɛ? Abiazi, ĩ du na momɛsɛnɔ ti gwengɔ bangɔ ayata mɛ kaya grupɛ tɛ ĩ uzu ti nɛngɔ ya, pɛnɔ si na ala. Ĩ ti akwa la. Se du ya, siɔ ngã ndo gbanzi ĩ ya, ta ĩ gwe ba la ma ko, ĩ gi lége mɛndɛ̃ ti lingɔ na ni. Desi tɛnɛ ya, “na ya ngoi mɛndɛ̃, ayata ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃ ndo ili mbi, wa ambangani ndo to hɛ̃ mbi mɛsagɛ bo na lá kɔi. Avɛrse mɛndó ala ndo su to hɛ̃ mbi ando gbɔ̃ndó bɛ mbi abɛse du ya, mbi hĩngandó avɛrse niko nzɔ̃ni.”

5. (a) Ngasia lá, Abiazi alengbi ti hĩngangɔ gwɛ̃ mɛ ayata kɔli ná ayata wali na ni nɛ? (b) Wa ngasia la ala lengbi ti zangɔ ayata niko nɛ?

⁵ Lége kɔi mɛ mɔ lengbi ti hĩngangɔ akpale mɛ ayata kɔli ná ayata wali ndo tengbi na ni, adu hũndangɔ ala na ndo na ndenge ti nzɔ̃ni. (Mas. 20:5) Ala na aye ti tɛngɔ gba, ayɔrɔ, nga na aye mɛndɛ̃ mɛ ala lengbi ti dungɔ na gwɛ̃ ni? Ta kitɛ da ma ya, ala lengbi ti dangɔ bɛ la ya, kwa tɛ la wɛ bere ta ala na luangɔ farangɔ gba ti futangɔ na da ma? Ala na gwɛ̃ ya, e za la ti nɛngɔ ya, guvɛrnɛma salisa ala se alengbi? Ayata mɛ awakristo azandó nyita Desi na aye ti mi. Kanda songo mɛndó Abiazi afa na lo nga na ndenge mɛndó ala sa ngunu bɛ lo na lége ti Ngbangɔ ko, azandó lo ya, lo nwɔ apɛnɔ tɛ lo. Lo tɛnɛ ya: “Abiazi ndo lindó sambela ndoni kɔi na mbi. Abɛse ta mbi lengbi ti dangɔ bɛ mbi na kpale zu mɛndó ala tɛnɛ ma ko, ta bɛ mbi ndo li na se mɛndó mbi ma na tɛrɛ mbi ma. Ni lindó mabere Yehova ndo tɛnɛ hɛ̃ mbi ya, ‘Ta mɔ ngbã mɔ kɔi na bɛ mɔ ma.’”​—Yis. 41:10, 13.

6. Ye mɛ ayata gba ti ya bombi alengbi ti lingɔ ti zangɔ ayata mɛndɛ̃ nɛ? (Ba limɔ.)

⁶ Ye mɛ azi mɛndɛ̃ alengbi ti lingɔ. E ndo du na gwɛ̃ ya, Abiazi abata ayata kɔli ná ayata wali mɛ kaya bombi. Kanda Yehova yɔ ka ti e zu ya, e sa ngunu bɛ azi mɛndɛ̃ wa e za nga ala. (Gal. 6:10) Abɛse e li ye yakere ti nɛngɔ ya, aza zo mɛ tɛrɛ lo ndo sɔ ko, ni lengbi ti sangɔ ngunu bɛ lo gba. Nyingambi kɔi alengbi ti tongɔ hɛ̃ nyita kɔi kartɛ bere limɔ kɔi ti nɛngɔ ya, asa ngunu bɛ lo.  Nyingambi kɔi mɛ lɛ lo zi alengbi ti gwengɔ ka ngele bere ka magazɛ̃ vɔ̃ngɔ aye hɛ̃ nyita wali kɔi. Ngoi mɛndɛ̃ ambanga ayata mɛ kaya bombi alengbi ti tɔngɔ tɛ gwe ziangɔ hɛ̃ zo mɛ tɛrɛ lo ndo sɔ kaya da? Ti biani ngoi mɛ siɔ ngã asi ko, Ayata zu ti ya bombi na gwɛ̃ ya, asa ngunu bɛ ala. Ngoi mɛndɛ̃, na pɛ bombi elengbi ti mungɔ ngoi yakere ti nɛngɔ ya, e tɛnɛ tɛnɛ na ayata kɔli ná ayata wali, abɛse kaya da bombi, bere na lége ti video. Hãngɔ ni zingɔ, Abiazi nga na gwɛ̃ ya, asa ngunu bɛ la. Ambanga atɛmwɛ tɛ Yehova ndo su mbeti to hɛ̃ Abiazi ti hɛ̃ngɔ la sia kɔli, gba ni na lo tɛ ala mɛ ndo du na kwa gba ti lingɔ na lo tɛ ayata na ngoi ti siɔ ngã mɛ aya. Adu nzɔ̃ni na ngoi mɛ e ndo li zu mɛ elengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, “e ngbã lá kwɛ ti wambangɔ nga na sangbingɔ ngunu bɛ e nga ma se mɛ e ndo li na ni gã”!​—1 Tes. 5:11, NWT.

7. Ye mɛ alengbi ti lingɔ tɛrɛ lo na pɛ kpengba kpale mɛ asi na zo nɛ?

⁷ Kpengba kpale alengbi ti gbɛ̃ngɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ zo na mbala kaka. Azi mɛ ndo tengbi na kpengba kpale ko, ye tɛ ala ti mi na da tɛ la alengbi ti wɛngɔ, azi ti ndasewa tɛ ala alengbi ti kpilingɔ. Kpengba kpale niko ndo si nga na ayata e awakristo. Ye mɛ elengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, e za la nɛ?

8. Ye mɛ Abiazi ná agbia ti ndasewa alengbi ti lingɔ uzu ti nɛngɔ ya, kpengba kpale asi nɛ?

⁸ Ye mɛ Abiazi alengbi ti lingɔ. Abiazi, ĩ za ayata ĩ ti nɛngɔ ya, ala lɛkɛ tɛrɛ la uzu ti nɛngɔ ya, ala tengbi na kpengba kpale. Ĩ ye na bɛ ĩ kɔi ya, ayata zu ti ya bombi ahĩnga ye mɛ ala lengbi ti lingɔ, ti nɛngɔ ya, ala bata tɛrɛ la na ngoi mɛ ala tengbi na kpengba kpale, wa ala ndo kambisa nga tɛnɛ tɛ la hɛ̃ Abiazi. Nyita wali Margaret mɛ mbalasi e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo na pɔsɔ mɛ mbalasi aɔ atɛnɛ ya, “Abiazi ti ya bombi tɛ e ali mbalasi diskur kɔi mɛ aba gwɛ̃ ti bombi, ala ko kɛkɛ lɛ e ya, ta aye ti gbɛndo mɛ ndo gbi adɛ wɛ ma. Ala tɛnɛ hɛ̃ e ya, se agbia ti kɔdɔrɔ ayɔ ka ti e ya, e lo kaya da tɛ e, e si bere se kpale ati kpengbani ko, elengbi ti longɔ mbala kɔi.” Ayata ahɛ̃ e malako niko na ngoi mɛ alengbi na lo mɛ ya, dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e ati nvɛ̃ni na ya likama, ta sangã ma, wá mɛ ndo gbili na gbɛndo abandandó zangɔ na pɛ pɔsɔ kũ. Na ngoi ti sambela ti ndasewa, agbia ti andasewa alengbi ti diringɔ tɛnɛngɔ fãni mɛndɛ̃ hɛ̃ azi ti ndasewa ye mɛ zo na zo lengbi ti lingɔ ka ndasewa. Se du ya, mɔ ná ayangambi tɛ mɔ ĩ lɛkɛ tɛrɛ ĩ nzɔ̃ni ko, ĩ na dungɔ na siriri ti bɛ se kpengba kpale si.

9. Ngasia la, Abiazi alengbi ti bongisangɔ tɛrɛ la uzu nga na pɛ kpengba kpale nɛ?

⁹ Se du ya, mɔ du wa tambwisangɔ grupɛ ti kwa ti fangɔ tɛnɛ ko, ye na bɛ mɔ kɔi ya, mɔ na nimɛro ti telefɔnɛ bere adrɛsɛ tɛ ayata ti ya grupɛ tɛ mɔ zu, wa li nga ni uzu ti nɛngɔ ya, kpengba kpale asi na ala, mɔ na dungɔ na likoki ti tɛnɛngɔ tɛnɛ na wa fangɔ tɛnɛ kɔi na kɔi ti nɛngɔ ya, mɔ hĩnga gwɛ̃ tɛ lo. To hɛ̃ wa bangɔ ndo kwa tɛ Abiazi mbala kɔi tɛnɛ mɛ aba azi ti grupɛ tɛ mɔ, wa na mbage tɛ wa bangɔ ndo kwa tɛ Abiazi, lo na tongɔ tɛnɛ niko hɛ̃ wa bangɔ ndo kɛlɛ kɛlɛ. Ngoi mɛ ayata niko ndo le kwa ndoni kɔi ko, ala elengbi ti zangɔ na ndenge ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni. Na pɛ zangɔ ti wá niko ko, wa bangɔ ndo kɛlɛ kɛlɛ mɛ ndo le kwa ka ndo mɛ nyita wali Margaret da ko, ta langɔ mu lɛlo na ya ngoi 36 ma. Lo tambwisa Abiazi na ngoi mɛ ala ndo li kpengbani ti nɛngɔ ya, ala bata ayata 450 mɛ ayɔ ya, ala si kaya da tɛ la. (2 Kɔr. 11:27) Ni la, azi zu kondó la na gwɛ̃ ti luangɔ ndo ti langɔ na ni ko, ala lua ndó ni.

10. Nda mɛ ta Abiazi ndo mu kwa tɛ la ti bangɔ ayata ti ya bombi na wele ma nɛ? (Yoanɛ 21:15)

¹⁰ Abiazi na kumba ti sangɔ ngunu bɛ ayata na lége ti Ngbangɔ, nga na zangɔ azi mɛ na pɛnɔ. (1 Pet. 5:2) Na ngoi ti kpengba kpale ko, Biazo kɔi kɔi alengbi ti yengɔ na bɛ lo kɔi ya, nyita kɔi kɔi alua libateli ti nzɔ̃ni, na lo mɛ ya, lo na tɛ ti tɛngɔ, bɔngɔ ti yungɔ, nga na ndo ti dungɔ na ni. Kanda anzɛ gba na pɛ ni ko, azi mɛ aso na ngoi  ti kpengba kpale ala na dungɔ na gwɛ̃ ya, asa ngunu bɛ ala na lége ti Ngbangɔ, wa aza nga ala. (Di Yoanɛ 21:15.) Nyita kɔli Harold mɛ lo du kɔi kaya kɔmite ti filial mɛ lo tengbi na ayata kɔli ná ayata wali gba mɛ atengbi na kpengba kpale, atɛnɛ ya, “ando mu ngoi gba ti nɛngɔ ya, zo ka lɛlo na ndo kpale mɛ asi na lo na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo.” “Dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ la alengbi ti bandangɔ tingɔ nzɔ̃ni fãni mɛndɛ̃, kanda ala lengbi ti ngbãngɔ bo lá kwɛ kanisangɔ azi tɛ la mɛ akpili na ngoi ti kpengba kpale ni ko, aye tɛ la agbɛ̃, bere kpengba kpale mɛ ala tengbi na ni. Bingangɔ li na ndo kpale niko alengbi ti lingɔ ya, ala ti lá kwɛ na vundu. Ta ni fa ya, ala zanga loyengɔ ma, kutu ni du ye mɛ ndo si na zo zu.”

11. Ye mɛ azi ti ndasewa alengbi ti ngbãngɔ bo lá kwɛ dungɔ na gwɛ̃ ni nɛ?

¹¹ Abiazi ndo salela wangɔ mɛ atɛnɛ ya, “ĩ to to ndoni kɔi na azi ko la ndo to to.” (Roma 12:15, NWT) Abiazi alengbi ti zungɔ na bɛ azi ko la, aso na ngoi ti kpengba kpale, wa ala tɛnɛ hɛ̃ la ya, Yehova ná ayata ala awakristo ndo ye ala mawoma. Abiazi na gwɛ̃ ti zangɔ andasewa ya, ala bata mimɛsɛnɔ tɛ ala ti nyingɔ, afa ya, ala li sambela, ala manda ye, ala ndo gwe bombi, wa ala ndo pa nga nzɔ̃ pa, Abiazi alengbi ti sangɔ ngunu bɛ awa dungɔ ayangambi ya, ala za ayangambi tɛ la ya, ala kpã lɛ la na ndo ye mɛ ta kpengba kpale alengbi ti gbɛ̃ngɔ ni ma. Awa dungɔ ayangambi, ĩ da na bɛ ayangambi tɛ ĩ ya, Yehova na dungɔ lá kwɛ kwa ala, wa lo na dungɔ dã ti zangɔ ala. Hãngɔ ni zingɔ, ĩ tɛnɛ hɛ̃ la ya, ala lengbi ti ngbãngɔ kaya ndasewa tɛ ayata kɔli ná ayata wali ti lɛ gigi mobimba mɛ ala dã ti zangɔ ala.​—1 Pet. 2:17.

12. Ye mɛ azi mɛndɛ̃ alengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, ala za na ngoi mɛ ando hɛ̃ ayata aye na ngoi ti kpengba kpale nɛ? (Ba limɔ.)

¹² Ye mɛ azi mɛndɛ̃ alengbi ti lingɔ. Se du ya, kpengba kpale ali tɛrɛ lo so dã na mɔ ko, hũnda Abiazi ye mɛ mɔ lengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, mɔ za azi. Ngoi mɛndɛ̃ mɔ lengbi ti ziangɔ da tɛ mɔ hɛ̃ ayata mɛ atengbi na kpengba kpale, bere azi mɛ aga hũnda da tɛ mɔ ya, ani du da na pɛ nyi ngoi. Mɔ lengbi ti hɛ̃ngɔ ayata mɛndɛ̃ mɛ na gwɛ̃ ya, aza la aye ti tɛngɔ. Se du ya, kpengba kpale ali tɛrɛ lo yɔngɔrɔni na ndo mɛ mɔ da ko, mɔ lengbi bo ti hɛ̃ngɔ ti mɔ. Mɔ li ni ngasia? Li sambela na lo tɛ azi mɛ atengbi na kpengba kpale ni. (2 Kɔr. 1:8-11) Mɔ lengbi ti hɛ̃ngɔ faranga ti nɛngɔ ya, mɔ hɛ̃ ti mɔ na lége ti tisa ti nɛngɔ ya aza kwa ti fangɔ tɛnɛ na lɛ gigi zu. (2 Kɔr. 8:2-5) Se du ya, mɔ na likoki ti gwengɔ ka ndo mɛ kpengba kpale ali na tɛrɛ lo ti nɛngɔ ya, mɔ hɛ̃ ti mɔ ko, hũnda Abiazi ye mɛ mɔ lengbi ti lingɔ. Se aili mɔ ya, mɔ gwe ka ndoni ko, na hɛ̃ngɔ mɔ fɔrmasiɔ̃ ti nɛngɔ ya, mɔ hɛ̃ ti mɔ na ndenge ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni.

13. Kpengba kpale mɛ ayata mɛ ndo du kaya kɔdɔrɔ mɛ agbanzi kwa tɛ e ndo tengbi na ni nɛ?

¹³ Ka kɔdɔrɔ mɛ agbanzi kwa tɛ e ko, botemeli ndo li ya, dungɔ lɛ ngɛ̃́ adi ti pɛnɔ gba nvɛ̃ni. Ayata ti ya kɔdɔrɔ niko ndo tengbi na pɛnɔ ti luangɔ faranga, ala ndo ti na ngã, azi ti ndasewa tɛ la ndo kpeli. Kanda na lo mɛ ya, bipekiseli dɛ ko, ta Abiazi alengbi ti gwengɔ bangɔ ayata bere tɛnɛngɔ tɛnɛ na azi mɛ na gwɛ̃ ya, asa ngunu bɛ la ma. Adu ye mɛndó asi na nyita Andrei, mɛ mbalasi e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo na pɔsɔ mɛ ɔ la. Nyita wali kɔi mɛ kaya grupɛ tɛ lo ti fangɔ tɛnɛ, atengbindó na kpengba kpale mɛ aba faranga. Na gesi lo li aksidã na kamiɔ̃. Ayɔndó ya, ali lo operasiɔ̃ gba, wa ta lo lengbi ngandó ti nɔngɔ nɔ ma. Na lo ti bipekiseli nga na siɔ ngã ti korona viris ko, ayata ali zu mɛ ala lengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, ala za lo, wa Yehova hũ kpale zu mɛndó ala li tɛrɛ lo.

14. Ngasia la, Abiazi alengbi ti fangɔ se lɛ lo na ndo kpale mɛ aba kpãngɔ bɛ na ndo Yehova nɛ?

¹⁴ Ye mɛ Abiazi lengbi ti lingɔ. Nyita Andrei alindó sambela, wa lo li ngandó aye mɛ lo lengbi ti lingɔ. Ngasia la, Yehova hɛ̃ndó gbinya na ndo sambela tɛ lo nɛ? Lo sandó ngunu bɛ ayata ti ya bombi gba ti nɛngɔ ya, ala za nyita wali niko. Ayata mɛndɛ̃ ndo gwendó na nyita niko ka da yɔrɔ ti nɛngɔ ya, lo tengbi na amɔnganga. Ala mɛndɛ̃ ahɛ̃ndó falangɔ ti nɛngɔ ya, aza lo. Yehova asandó ngunu bɛ la ya, ala li zu mɛ ala lengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, ala za nyita wali niko, wa lo sulu ngandó ge ge ge mɛndó ayata kɔli ná ayata wali ti ya bombi ali ti nɛngɔ ya, ala za nyita wali niko na aye zu mɛndó lo na gwɛ̃ ni. (Aeb. 13:16) Abiazi, ngoi mɛ agbanzi kwa tɛ e ko, ĩ yɔ ka ti azi mɛndɛ̃ ya, ala za ĩ. (Yir. 36:5, 6) Omɛ aɔ zu, ĩ kpã bɛ ĩ ka tɛ Yehova. Lo lengbi ti zangɔ ĩ ya, ĩ za ayata kɔli ná ayata wali.

15. Ngasia la, elengbi ti batangɔ mangbi tɛ e ti wakristo na ngoi mɛ ando hɛ̃ e pɛnɔ nɛ?

¹⁵ Ye mɛ azi mɛndɛ̃ alengbi ti lingɔ. Ngoi mɛ agbanzi kwa tɛ e ko, elengbi ti lingɔ bombi ndoni kɔi na ayata e na ya agrupɛ ti yakere yakere. Na lo ni la, adu ngbondoni ya, e du na mangbi ka popo tɛrɛ e. E tiri to na Satana kanda ta ka popo tɛrɛ e ma. Ta e kpã bo lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ ayata e ma, ta e zia nga ngoi aɔ gba uzu ti nɛngɔ ya, e onzi kpale ka popo tɛrɛ e ma. (Mas. 19:11; Ef. 4:26) E du dã ti zangbingɔ ka popo tɛrɛ e. (Tito 3:14) Se mɛndó ayata mɛndɛ̃ aza na nyita wali kɔi, alindó ya, grupɛ ti fangɔ tɛnɛ mɛndó lo ka da alua nzɔ̃ kpale na lo ni. Ala  tindó na mangbi kɔi mɛ kpengbani, mabere azi ti ndasewa kɔi.​—Nz. 133:1.

16. Na bangɔ Kɔlɔsɛ 4:3, 18, ngasia lá elengbi ti zangɔ ayata kɔli ná ayata wali mɛ ala ndo hũ pɛnɔ nɛ?

¹⁶ Akoto tɛ ayata kɔli ná ayata wali ndo li kwa hɛ̃ Yehova abɛse aguvɛrnɛma gba agbanzi kwa tɛ e. Agbɔ̃nɔ ambangani ka bɔlɔkɔ na lo ti loyengɔ tɛ la. Elengbi ti lingɔ sambela na lo tɛ la, na lo tɛ azi ti ndasewa tɛ la, nga na lo tɛ ayata ti ge ge ge mɛ ndo kpã dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ la nvɛ̃ni na ya kaka so zangɔ ayata kɔli ná ayata wali mɛ ka bɔlɔkɔ, ala ndo gwe so sangɔ ngunu bɛ ayata mɛ ka bɔlɔkɔ ya, ala kpã bɛ la na ndo Yehova, wa ala ndo za nga ala na aye ti mi mɛ ala na gwɛ̃ ni, ala ndo samba nga ngbanga na lo tɛ la. c (Di Kɔlɔsɛ 4:3, 18.) Ta bɛ mɔ ali na ni ma ya, sambela tɛ mɔ alengbi ti zangɔ ayata kɔli ná ayata wali zu mɛ ka bɔlɔkɔ!​—2 Tes. 3:1, 2; 1 Tim. 2:1, 2.

17. Ngasia la, mɔ lengbi ti lɛkɛngɔ tɛrɛ mɔ bandangɔ ndɛ na lo ti botemeli nɛ?

¹⁷ Mɔ ná azi ti ndasewa tɛ mɔ ĩ lengbi ti lɛkɛngɔ tɛrɛ ĩ na lo ti botemeli bandangɔ ndɛ. (Aw. 14:22) Ta mɔ kpã bo lɛ mɔ na ndo akpale ti pɛnɔ zu mɛ alengbi ti singɔ ma. Na se lɛ lingɔ ngaso ko, li ya, mangbi tɛ mɔ na Yehova ati kpengbani, wa za nga ayangambi tɛ mɔ ya, ala li nga ngaso. Se du ya, ngoi mɛndɛ̃ mɔ ti na sɔngɔ bɛ ko, li sambɛla hɛ̃ Nzapa. (Nz. 62:7, 8) Ka ndasewa, ĩ tɛnɛ tɛnɛ zu mɛ alengbi ti zangɔ ĩ ya, ĩ kpã bɛ ĩ na ndo lo. d Se mɛ mɔ ndo lɛkɛ na tɛrɛ mɔ uzu ti nɛngɔ ya, pɛnɔ asi, wa mɔ ndo kpã nga bɛ mɔ na ndo Yehova ko, ni na zangɔ ayangambi tɛ mɔ ya, ala lɛkɛ nga tɛrɛ la uzu ti nɛngɔ ya pɛnɔ si, wa ala ma nga ya tɛrɛ la nzɔ̃ni na lo mɛ ya, mɔ ha ala na se ti kpãngɔ bɛ na ndo Yehova.

18. Kpale mɛ e na tengbingɔ na ni na bi mɛ na gangɔ nɛ?

¹⁸ Siri tɛ Nzapa ando bata e. (Fil. 4:6, 7) Na lége ti siriri ni, Yehova ndo zu na bɛ e, abɛse e ndo tengbi na kpale mɛ aba ngã, kpengba kpale, nga na botemeli mɛ e ndo tengbi na ni ndɛ. Lo ndo salela Abiazi mɛ ndo le kwa kpengbani ti nɛngɔ ya, ala bata e. Hãngɔ ni zingɔ, lo hɛ̃ e zu likoki ti zangbingɔ. Siriri mɛ e na ni ndɛ alengbi ti zangɔ e ya, e lɛkɛ tɛrɛ e na lo ti tara ti kpengbani mɛ na gangɔ abɛse na ngoi ti “kota pɛnɔ.” (Mat. 24:21) Na ngoi niko ko, e na dungɔ na gwɛ̃ ti batangɔ siriri tɛ e, e nga na zangɔ azi mɛndɛ̃ ya, ala li nga ngaso. Kanda na pɛ kpale niko ko, ta e na di tengbingɔ na apɛnɔ ti ngaso ma. Tee na tee ko, Yehova na hɛ̃ngɔ e aye zu mɛ e na gwɛ̃ ni, afa ya, siriri ti mbilimbili mɛ na ngbãngɔ bwai na bwai.​—Yis. 26:3, 4.