Ba tɛnɛ mɛ ka ya ni

Gwe ka abɛli tɛnɛ

TƐNƐ TI MANDANGƆ 22

Wangɔ ti ndara mɛ ando dɔ e na nɔ bi zu

Wangɔ ti ndara mɛ ando dɔ e na nɔ bi zu

“Yehova nvɛ̃ni la ndo hɛ̃ zo ndara.”​—MAS. 2:6.

BIA 89 Yoká, tosá mpe pambwamá

NA NDUNU NI *

1. Nda mɛ e zu, e na gwɛ̃ ti ndara mɛ ndo lo ka tɛ Nzapa nɛ? (Masese 4:7)

 SE DU ya, uzu ti mɔ mungɔ ekateli kɔi ti ngbondoni, mɔ hũndandó Yehova ya, lo hɛ̃ mɔ ndara ko, mɔ lindó nzɔ̃ni. (Zk. 1:5) Gbia Salomo sundó ya: “Ndara du ye kɔi mɛ ngbondoni sĩ.” (Di Masese 4:7.) Ta Salomo ndo tɛnɛndó tɛnɛ ti andara zu ma, kanda lo ndo tɛnɛndó tɛnɛ ti ndara mɛ ndo lo ka tɛ Yehova. (Mas. 2:6) Ndara mɛ ndo lo ka tɛ Yehova Nzapa alengbi ti zangɔ e ya, e gbe bɛ e na ya akpengba kpale mɛ e ndo tengbi na ni ndɛ? Ĩi, nga ma se mɛ ndɛ e na mandangɔ na ni, ni lengbi ti zangɔ e.

2. Ye kɔi mɛ alengbi ti zangɔ e ya e ti nvɛ̃ni awa ndara nɛ?

2 Ye kɔi mɛ alengbi ti zangɔ e ya, e ti nvɛ̃ni awa ndara adu mandangɔ nga na kpãngɔ na kwa aye mɛndó azi sɛ mɛ na ndara gba aha ni. Ti uzu e na bangɔ aye mɛndó Salomo ha. Ngbangɔ tɛnɛ ya “Nzapa hɛ̃ndó Salomo ndara nga na kɔdɛ ti hĩngangɔ aye gba.” (1 Ba. 4:29) Na gesi, e na tɛnɛngɔ tɛnɛ tɛ Yezo, zo mɛ aɔ azi zu na ndara. (Mat. 12:42) Ngbangɔ piandó tɛnɛ na lo tɛ Yezo ya: “Nyingɔ tɛ Yehova na dungɔ ndoni kɔi na lo, nyingɔ ti ndara nga ti kɔdɛ.”​—Yis. 11:2.

3. Aye mɛ ndɛ e na mandangɔ nɛ?

3 Na lége ti ndara mɛndó Yehova hɛ̃ ala ko, Salomo ná Yezo ahɛ̃ndó awangɔ ti nzɔ̃ni mɛ ni ngbondoni tee ndɛ na ngoi tɛ e. Na ya tɛnɛ mɛ ndɛ e na mandangɔ, e na bangɔ awangɔ taa ka popo ni: Nda mɛ ayɔ ya, e du na dangɔ bɛ ti nzɔ̃ni na ndo falanga, lingɔ kwa, nga na lo tɛ e nvɛ̃ni.

BA FALANGA NA NDENGE TI NZƆ̃NI

4. Ɔngbi mɛ na popo tɛ Salomo ná Yezo na omɛ aba dungɔ na aye nɛ?

4 Salomo dundó wa ngenza nvɛ̃ni, lo ngandó na da ti nzɔ̃ni nga ti ngenza gba. (1 Ba. 10:7, 14, 15) Kanda, ta Yezo ndó na aye gba ma, ta lo ngandó na da tɛ lo nvɛ̃ni ti langɔ na ni ma. (Mat. 8:20) Kanda ala zu sɛ ndo bandó aye ti mi na ndenge ti nzɔ̃ni na lo mɛ ya, ndara tɛ ala alondó ka tɛ zo kɔi​—Yehova Nzapa.

5. Ngasia la Salomo ndo bandó falanga na ndenge ti nzɔ̃ni nɛ?

5 Salomo hĩngandó ya, “falanga ndo bata zo.” (Mos. 7:12) Falanga lengbi ti zangɔ e ya, e vɔ̃ aye mɛ e na gwɛ̃ ni, bere aye mɛndɛ̃ mɛ e sépala na ni. Abɛse Salomo ndó na aye gba ko, lo gbɔ̃ndó ndani ya, ye kɔi mɛ ngbondoni mɛ aɔ falanga da. Na ndakisa, lo sundó ya: “Dungɔ na nzɔ̃ ila adu nzɔ̃ni aɔ dungɔ na aye gba.” (Mas. 22:1) Salomo hũ ngandó ya, azi ko la ndo ye falanga gba ko, ta la ndo du nga na dengɔ bɛ na lo ti aye mɛ ala na ni ma. (Mos. 5:10, 12) Wa lo pandó ya, ale ta e hũ ya, falanga la aɔ aye zu ma, na lo mɛ ya, abɛse du ya e na falanga gba ngasia ko, ni lengbi ti wɛngɔ mbala kɔi.​—Mas. 23:4, 5.

Se mɛ e ndo ba na aye ti mi, ando li ya, ta e kpã Lo-lengɔ Gbia na ndo ti uzu ma? (Ba paragrafɛ ti 6-7) *

6. Ngasia la Yezo ndo bandó aye ti mi na ndenge ti nzɔ̃ni nɛ? (Matai 6:31-33)

6 Yezo ndo bandó aye ti mi na ndenge ti nzɔ̃ni. Lo ndo sepalandó na tɛngɔ nga na nyɔngɔ. (Luka 19:2, 6, 7) Lá kɔi, na ndenge ti kpɛ̃nɛ, lo gbinyangbindó ngu ati vinyɔ ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni hɛ̃ azi, ni la adundó kpale ti kpɛ̃nɛ ti uzu mɛndó lo li. (Yn. 2:10, 11) Wa na bi mɛndó lo kpi na ni ko, lo yundó bɔngɔ kɔi ti kota ngenza. (Yn. 19:23, 24) Kanda ta Yezo ndo hũndó ya, aye ti mi la adu ye mɛ aɔ aye zu ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo ma. Lo pandó hɛ̃ ava lo ya: “Ta zo kɔi alengbi ti lingɔ kwa hɛ̃ agbia sɛ ma . . . Ta ĩ lengbi ti lingɔ kwa hɛ̃ Nzapa, ko ĩ li nga kwa so luangɔ nwa ma.” (Mat. 6:24) Wa lo pa ngandó ya, se e kpã Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa na ndo ti uzu ko, Yehova na hɛ̃ngɔ e aye mɛ e na gwɛ̃ ni.​—Di Matai 6:31-33.

7. Anzɔ̃ kpale mɛndó nyita kɔli Daniel alua na ndenge mɛndó lo kpã akpale ti nyingɔ na ndo ti uzu nɛ?

7 Ayata kɔli ná ayata wali gba aluandó anzɔ̃ kpale na lo mɛ ya, ala kpãndó awangɔ ti ndara tɛ Yehova mɛ aba falanga na kwa. E mu se lɛlo tɛ nyita kɔli Daniel mɛ ta lo dɛ du na wali ma. Lo tɛnɛ ya: “Na ngoi mɛndó mbi dɛ palanga ko, mbi mundó ekateli ti kpãngɔ kwa tɛ Yehova na ndo ti uzu na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi.” Na lo mɛ ya, Daniel ndó na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti yapuni ko, ni hɛ̃ndó lo lége ya, lo salela ngunu nga na kɔdɛ tɛ lo na ya kwa tɛ Yehova mabere hɛ̃ngɔ ti na kwa ti zangɔ ayata mɛ atengbi na kpengba kpale nga na kwa ti bethel. Lo pa ya: “Ti tɛnɛngɔ bɛta tɛnɛ ko, ta mbi ndo ma vundu bɛ yakere na lo ti ekateli mɛndó mbi mu ma. Ti biani, mbi lengbindó ti luangɔ falanga gba se du ya, mbi kpãndó ni na ndo ti uzu ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi. Kanda falanga lengbindó ti hɛ̃ngɔ mbi akwa ti nzɔ̃ni mɛ mbi na ni ndɛ? Ni lengbindó ti hɛ̃ngɔ mbi dengɔ bɛ mɛ na olo mbi na ni na lo mɛ ya, mbi ndo kpã Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa na ndo ti uzu? Ta falanga kɔi, alengbi ti lengbingɔ na dengɔ bɛ nga na anzɔ̃ sulu mɛ Yehova hɛ̃ mbi ma.” Ti biani ko, e ndo lau anzɔ̃ kpale gba na ngoi mɛ e ndo kpã lɛ e na ndo akpale ti nyingɔ, kanda ta na ndo falanga ma.

BA KWA TI MI NA NDENGE TI NZƆ̃NI

8. Ngasia la e hĩnga ya, Salomo ndo bandó kwa ti mi na ndenge ti nzɔ̃ni nɛ? (Mosakoli 5:18, 19)

8 Salomo tɛnɛndó ya, dengɔ bɛ mɛ zo ndo lua na lo ti kpengba kwa tɛ lo adu “likabo mɛ alo ka tɛ Nzapa.” (Di Mosakoli 5:18, 19.) Lo sundó ya: “Akpengba kwa zu mɛ zo ndo li, anzɔ̃ kpale ndo du da.” (Mas. 14:23) Salomo hĩngandó ya, tɛnɛ niko adu bɛta tɛnɛ. Lo dundó zo mɛ ndo li kwa kpengba ni! Lo kĩndó ada, lo lundó ayaka ti vinyɔ, lo lundó ayaka ti aye ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃, lo gɛ̃ndó ngu ti kĩngɔ ndo tɛ, wa lo kĩ ngandó agbata. (1 Ba. 9:19; Mos. 2:4-6) Ni dundó kwa ti kpengbani nvɛ̃ni, ta kitɛ da ma, ni hɛ̃ndó lo dengɔ bɛ gba. Kanda Salomo hĩngandó ya, ta bo kwa niko kɔi la alengbi ti hɛ̃ngɔ lo dengɔ bɛ ma. Lo li ngandó akpale gba na lo tɛ Yehova. Na ndakisa, lo tabwisandó kwa ti kĩngɔ tepelo ti ndima nvɛ̃ni​—kwa mɛndó ali bulu mbala mbala! (1 Ba. 6:38; 9:1) Na pɛ lingɔ akwa ndɛ́ ndɛ̃́ ndɛ̃́ ti nyingɔ nga ti mi ko, Salomo gbɔ̃ndó ndani ya, lingɔ kwa hɛ̃ Yehova la adu kwa mɛ ngbondoni aɔ akwa zu mɛ zo lengbi ti lingɔ na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo. Lo pandó ya: “Na pɛ mangɔ atɛnɛ zu, ba nda akpale zu lo mɛ: Kpɛ bɛta Nzapa wa tɔndɔ andia tɛ lo.”​—Mos. 12:13.

9. Ngasia la Yezo kpãndó kwa tɛ lo ti mi na ndo tɛ lo, kpale ti nyingɔ nga na do tɛ lo nɛ?

9 Yezo ndo lindó kwa kpengbani. Na ngoi mɛndó lo palanga ko, lo ndo lindó kwa ti lɛkɛngɔ mabaya. (Mar. 6:3) Ta kitɛ da ma, bɛ awa dũngɔ lo ndo dendó gba na ndenge mɛndó lo ndo za la ya, ala kokisa gwɛ̃ ti ndasewa tɛ la mɛndó na ayangambi gba. Na lo mɛ ya, lo dundó zo ti lengbingɔ, wa lo ndo lɛkɛndó aye ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni ko, ngoi mɛndɛ̃ azi gba ndo yɔndó ka ti lo ya, lo lɛkɛ aye tɛ ala! Ta kitɛ da ma, Yezo ndo yendó kwa tɛ lo. Kanda, abɛse du ya lo ndo hɛ̃ndó tɛrɛ lo na kwa tɛ lo ko, lo kpã ngandó ngoi ti nɛngɔ ya, lo li na akpale ti nyingɔ. (Yn. 7:15) Na gesi na ngoi mɛndó lo ndo li kwa ti hangɔ tɛnɛ ko, lo hɛ̃ndó wangɔ hɛ̃ azi mɛ ndo ma lo ya: “Ta ĩ li kwa na lo ti tɛ mɛ ndogbɛ̃ ma, kanda ale ĩ li kwa na lo ti tɛ mɛ ndoninga, tɛ mɛ ndohɛ̃ zo du ti kaka.” (Yn. 6:27) Wa na ngoi mɛndó lo ha tɛnɛ ka ndo lɛ ngomba ko, Yezo pandó ya: “Ale ĩ ndo bo nwa tɛ ĩ ka [ndozu].”​—Mat. 6:20.

Ngasia la elengbi ti kpãngɔ kwa ti mi na ndo tɛ lo, kwa ti nyingɔ nga na ndo tɛ lo nɛ? (Ba paraghrafɛ ti 10-11) *

10. Na omɛ aba kwa tɛ e ti mi, sɔ̃ mɛ elengbi ti dungɔ na kpengba lɛ ya, ta e ti ya ni ma nɛ?

10 Awangɔ ti ndara mɛ alo ka tɛ Yehova ndo za e ya, e kpã kwa tɛ e ti mi na ndo tɛ lo. Na lo mɛ ya, e du awakristo ko, Ngbangɔ sa ngunu bɛ e ya, e ‘li kwa kpengbani,’ wa e li nga ‘nzɔ̃ kwa.’ (Ef. 4:28) Se e ndo li kwa kpengbani wa e du nga mbilimbili ka lɛ kwa tɛ e ko, gbia kwa tɛ e na hũngɔ ni, wa ngoi mɛndɛ̃ lo na gondangɔ e na lo ti kwa mɛ e ndo li. Ni lengbi ti tɔngɔ e ya, e banda lingɔ kwa na pɛ ngoi ti kwa ti nɛngɔ ya, ta gbia ti kwa tɛ e ahũ Atɛmwɛ tɛ Yehova siɔni ma. Wa se du ya, lingɔ ngaso ato e ya, bɛ e li na kumba tɛ e ti ndasewa ná ti nyingɔ ko, ayɔ ya, e li kpengbani e kpã kpale kɔi kɔi na ndo tɛ lo.

11. Wangɔ mɛ nyita kɔi lua na omɛ aba kpãngɔ kwa ti mi na ndo tɛ lo nɛ?

11 William nyita kɔli kɔi mɛ palanga aluandó wangɔ na ndo se lɛlo tɛ nyita mɛndɛ̃ mɛndó ndo kpã kwa tɛ lo ti mi na ndo tɛ lo. William tɛnɛ ya: “[Nyita kɔli niko] adu se lɛlo ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni na omɛ aba kpãngɔ kwa ti mi na ndo tɛ lo. Lo ndo li kwa kpengbani, wa lo nga na mangbi ti nzɔ̃ni na awa kwa tɛ lo na lo mɛ ya, lo ndo li kwa tɛ lo nzɔ̃ni. Kanda na ngoi mɛ kwa ndo wɛ ko, lo ndo diri yada, wa lo ndo kpã lɛ lo na ndo ndasewa tɛ lo nga na kpale ti nyingɔ. Na lo ni la, lo du kɔi tɛ azi mɛ mbi hĩnga ya, ala ndo du na dengɔ!” *

BA TƐRƐ MƆ NVƐ̃NI NA NDENGE TI NZƆ̃NI

12. (a) Na ebandeli, ye mɛ fa ya Salomo ndo bandó tɛrɛ lo nvɛ̃ni na ndenge ti nzɔni nɛ? (b) Wa ngasia la seliye niko agbɛ̃ndó na gesi nɛ?

12 Na ngoi mɛndó Salomo ndo vɔrɔ Yehova na mbilimbili ko, lo ndo bandó tɛrɛ lo nvɛ̃ni na ndenge ti nzɔ̃ni. Na ngoi mɛndó lo dɛ palanga ko, na zungɔ na tɛrɛ zu lo hĩngandó ndo mɛ makoki tɛ lo asuka na ni, na lo ni la lo yɔndó ya, Yehova tambwisa lo. (1 Ba. 3:7-9) Na ngoi mɛndó lo banda lengɔ gbia fãnani ko, lo hĩngandó nda mɛ dungɔ na yakɛ adu siɔni. Lo sundó ya: “Yakɛ ndo ga uzu ti zo tingɔ, wa seliye ti gondangɔ tɛrɛ, uzu ti zo tangɔ li gɛrɛ lo.” (Mas. 16:18) Na vundu zu, na gesi ta Salomo nvɛ̃ni kpandó wangɔ niko tɛ lo na kwa ma. Lo tindó na yakɛ, wa ta lo di dɛndó lo tɔndɔ andia tɛ Nzapa ma. Na ndakisa, kɔi ti andia apandó ya, ta gbia ti Israɛlɛ alengbi ti “mungɔ awali gba ma, so ma bɛ lo ayu ndo.” (Mib. 17:17) Salomo kondó nyɔ ndia niko, wa lo lɔndó awali 700 nga na awanda 300, gba ka popo tɛ ala adundó apaganɔ! (1 Ba. 11:1-3) Ngoi mɛndɛ̃ Salomo dandó bɛ lo ya, ta ye kɔi ti siɔni na singɔ ma. Abɛse ngaso ko, Salomo kɔndó le ti zangangɔ mbilimbili tɛ lo na mbage tɛ Yehova.​—1 Ba. 11:9-13.

13. Awangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na mandangɔ se lɛlo ti zungɔ na tɛrɛ tɛ Yezo nɛ?

13 Ngoi zu, Yezo ndo bandó tɛrɛ lo nvɛ̃ni na ndenge ti nzɔ̃ni. Na ngoi mɛndó lo dɛ ka ndozu, lo lindó aye ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni na ya kwa tɛ Yehova. Ti ndo Yezo la “Nzapa [lindó] aye zu mɛ ka yayu na omɛ ge tise.” (Kɔl. 1:16) Zangangɔ kitɛ, na ngoi mɛndó lo mu batismɔ ko, Yezo dandó bɛ lo na aye mɛndó lo li na ngoi mɛndó lo ndoni kɔi na to lo. (Mat. 3:16; Yn. 17:5) Kanda ta dangɔ bɛ lo na aye niko alindó ya, lo ti na yakɛ ma. Kutu, ta lo ndo lindó aye so fangɔ na azi mɛndɛ̃ ya, ni ɔ ala ma. Lo pandó hɛ̃ ava lo ya, ta mbi ga ge lɛ sese, ti nɛngɔ ya, “azi ali kwa hɛ̃ mbi ma . . . kanda mbi ga ya, mbi li kwa hɛ̃ azi, ko mbi ka nga tɛrɛ mbi, wa mbi tɔ̃ azi gba na ya siɔ ye.” (Mat. 20:28) Na zungɔ na tɛrɛ zu lo hingandó ya, ta lo nvɛ̃ni lo lengbi ti lingɔ aye na ndenge tɛ lo ma. (Yn. 5:19) Yezo dundó zo ti zungɔ na tɛrɛ nvɛni! Lo du se lɛlo ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni mɛ elengb ti landangɔ.

14. Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ ka tɛ Yezo na omɛ aba bangɔ tɛrɛ e nvɛ̃ni na ndenge ti nzɔ̃ni nɛ?

14 Yezo handó na ava lo ya, ala ndo ba tɛrɛ la nvɛ̃ni na ndenge ti nzɔ̃ni. Lá kɔi, Yezo sandó ngunu bɛ la na ngoi mɛndó lo pa hɛ̃ la ya: “Abɛ nga kwa li i ko, Nzapa adikɔ le ni kɔi kɔi.” (Mat. 10:30) Tɛnɛ niko ndo sa nvɛ̃ni ngunu bɛ e, se du ya e ndo hũ ya, ta e na tina ma. Ando fa ya, To e ti ndozu ndo kpã lɛlo na ndo e, wa e du nga ngbondoni ka lɛ lo. Se du ya, Yehova ili e ya e ti awakwa tɛ lo, wa lo hũ ya, e du azi mɛ elengbi ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka ko, ta e da bɛ e ya, Yehova yu ndo ma.

Anzɔ̃ kpale mɛ elengbi ti zangangɔ se du ya, e ndo kpã bo lɛ e na ndo tɛrɛ e nvɛ̃ni nɛ? (Ba paragrafɛ ti 15) *

15. (a) Tɛnɛ mɛ Linɔngi ti sinzili kɔi atɛnɛ so sangɔ ngunu bɛ e ya, e ba tɛrɛ na ndenge ti nzɔ̃ni nɛ? (b) Nga ma se mɛ limɔ ti pajɛ 24 afa na ni, se e ndo kpã bo lɛ e na ndo tɛrɛ e nvɛ̃ni, anzɔ̃ kpale mɛ e na zangangɔ nɛ?

15 Ali ndɛ abulu bere 15, Linɔngi ti sinzili kɔi asandó ngunu bɛ e ya, e ndo ba tɛrɛ e nvɛ̃nɛ na ndenge ti nzɔ̃ni. Ni tɛnɛndó ya: “Ti biani ko, ta elengbi ti mungɔ tɛrɛ e ya, e ɔ azi zu ma; ta elengbi nga ti hũngɔ ya, azi zu aɔ e ma, bere ta tina tɛ e da ma. Kanda ayɔ ya, e ba tɛrɛ e nvɛ̃ni na ndenge ti nzɔ̃ni, afa ya, e hĩnga makoki tɛ e nga na ndo mɛ makoki tɛ e asuka na ni. Nyita wali kɔi atɛnɛ ngaso: ‘Ta mbi la mbi du zo mɛ akɔ nda asiɔ azi zu ma; ta mbi nga la mbi du nzɔ̃ni mbi ɔ azi zu ma. Mbi na anzɔ̃ kpale tɛ mbi, mbi nga na asiɔ kpale tɛ mbi nga ma se mɛ azi zu na ni.’” * E hũ yangondo nda mɛ adu ngbondoni ya, e ndo ba tɛrɛ na ndenge ti nzɔ̃ni.

16. Nda mɛ Yehova hɛ̃ e awangɔ ti ndara nɛ?

16 Na lége ti Tɛnɛ tɛ lo, Yehova ndo hɛ̃ e awangɔ ti ndara mɛ ando dɔ e na nɔ. Lo ndo ye e, wa lo ye ya, e du na dengɔ bɛ. (Yis. 48:17, 18) Ekateli ti nzɔ̃ni mɛ zo lengbi ti mungɔ na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo mɛ ni na hɛ̃ngɔ lo bɛta dengɔ bɛ​—adu ti kpãngɔ Yehova na ndo ti uzu na ya du tɛ lo. Se e li ngasao ko, ta e na tengbingɔ na akpengba kpale mɛ azi gba ndo tengbi na ni na lo mɛ ya, ala ndo kpã bo bɛ la na ndo falanga, kwa ti mi nga na ndo tɛrɛ la nvɛ̃ni ma. Zia ya, e zu e mu ekateli ti dungɔ awa ndara wa e hɛ̃ Yehova dengɔ bɛ!​—Mas. 23:15.

BIA 94 Botɔndi mpo na Liloba ya Nzambe

^ Salomo ná Yezo adu azi mɛndó ala na ndara gba. Ndara tɛ ala alondó ka tɛ Yehova Nzapa. Na ya tɛnɛ mɛ ndɛ e na mandangɔ, e na bangɔ abanga awangɔ tɛ la na omɛ aba dungɔ na dangɔ bɛ ti nzɔ̃ni na ndo falanga, lingɔ kwa, nga na lo tɛ e nvɛ̃ni. E nga na bangɔ anzɔ̃ kpale mɛ ambanga awa kwa tɛ Yehova alua na lo mɛ ya, ala kpã awangɔ niko na kwa na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ la.

^ Ba tɛnɛ mɛ “Ndenge ya kosepela na mosala na yo” kaya Linɔ́ngi ya Mɔsɛnzɛli ti 1/02/2015.

^ Ba bɛli tɛnɛ mɛ: “Biblia ekoki kosalisa yo okóma na esengo” kaya Linɔ́ngi ya Mosɛnzɛli ti 01/08/2005.

^ KAMBISANGƆ NDA ALIMƆ: JJohn ná Tom adu apalanga sɛ mɛ ala kaya bombi kɔi. John ndo lekisa ngoi gba ti nɛngɔ ya lo lɛkɛ na kamiɔ̃ tɛ lo. Tom ndo salela kamiɔ̃ tɛ lo ti nɛngɔ ya, lo za na ayata, ya ala gwe bombi wa ala si nga kwa ti fangɔ tɛnɛ..

^ KAMBISANGƆ NDA ALIMƆ: John ndo li kwa tee na bi na pɛ ngoi ti kwa. Lo ye hɛ̃ngɔ gbia tɛ lo ti kwa dengɔ bɛ. Ni la abɛse gbia tɛ lo ayɔ ka ti lo ya, lo li kwa na bi ko, ta lo ndo kɛ̃ ma. Tom mɛ lo du wa zangɔ na kwa, agwe ndoni kɔi ná biazo kɔi so sangɔ ngunu bɛ nyita wali kɔi. Tom piandó tɛnɛ hɛ̃ gbia ti kwa tɛ lo ya, na pɛ kwa, lo ndo salela ngoi mɛ lo na ni na ndɔ so lingɔ akwa ti sambela tɛ lo.

^ KAMBISANGƆ NDA ALIMƆ: John ndo kpã bo lɛ lo na ndo tɛrɛ lo nvɛ̃ni. Tom, mɛ ndo kpã kpale ti Lo-lengɔ Gbia na ndo ti uzu ti gwɛ̃ tɛ lo nvɛni ko, lo ti na akwa ti nzɔ̃ni gba na ngoi mɛ lo hɛ̃ ti lo na kwa ti kĩngɔ da ti kota bombi.