1-2. (a) Ye mɛndó Nzapa pa hɛ̃ ava Yezo taa ya, ala li nɛ, wa ngasia la ala tɔndɔndó tɛnɛ niko nɛ? (b) Ye mɛ ndɛ e na mandangɔ nɛ?

NA PƐ Pantekotɛ ti 32 ti N.E. ko, Toma Petro, Yakobo, ná Yoanɛ ahũndó vision kɔi ti kpɛ̃nɛ nvɛ̃ni. Ka ndo lɛ ngomba kɔi ti kotani, ngoi mɛndɛ̃ alengbindó ti dungɔ ngomba ti Hɛrmon, Yezo gbinyangbindó so gbɛlɛ ala. “Yangba lɛ lo asũ nga ma lá, bɔngɔ tɛ lo ati mbufuni pɛ pɛ pɛ.” (Mat. 17:1-4) Ka nda vision niko, ala mandó legɔ̃ Nzapa so tɛnɛ ya: “Nyi mbi ti kpɔ̃ bɛ mbi mɛ bɛ mbi ndode na lo tɛ lo sĩ lo mɛ, ĩ ma lo.” (Mat. 17:5) Atoma niko taa afandó na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ ala ya, ala ndo mandó Yezo. Wa e ye nga landangɔ se lɛlo tɛ ala.

² Na pɔsɔ mɛ ɔ, e manda mbalasi ya, mangɔ Yezo afa ziangɔ lingɔ ambanga aye mɛndɛ̃. Na ya tɛnɛ mɛ ndɛ, e na mandangɔ ambanga aye mɛ Yezo pa ya, e li ni.

3. Na bangɔ Matie 7:13, 14, ye mɛ ayɔ ya, e li nɛ?

³ Di Matie 7:13, 14. Hĩnga ya, Yezo tɛnɛ tɛnɛ ti anyɔ ngise sɛ mɛ ando to zo na ya atalége sɛ mɛ akɛsɛnɛ, omɛ “gbangabu” nga na omɛ “pitoto.” Kanda, ta talége ti taa da ma. Ayɔ ya, e nvɛ̃ni e pɔna lége mɛ e na ɔngɔ ti da. Ni la adu ekateli ti ngbondoni mɛ aɔ ekateli zu mɛ elengbi ti mungɔ, na lo mɛ ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e ti kaka aba ni.

4. Se ahũnda mɔ ya, mɔ kambisa bere talége mɛ “gbangabu” adu nɛ, mɔ na pangɔ ya nɛ?

⁴ Ale ta bɛ e li na ɔngbi mɛ ka popo ti atalége niko sɛ ma. Azi gba ndo ɔ ti talége mɛ “gbangabu” na lo mɛ ya, nɔngɔ nɔ ka da  adu woni. Na vundu zu, azi gba ndo pɔna ngbãngɔ ka talége niko, wa ala ndo landa butu butu tɛ azi mɛ ndo ɔ ti da. Ta ala ndo hĩnga ya, Satana la du zo mɛ ndo to ala ya, ala mu talége niko wa ala ngbã bo so ya ni ma. Ta ala ndo hĩnga nga ya, ni ndo to zo na kwá ma.​—1 Kɔr. 6:9, 10; 1 Yn. 5:19.

5. Ge ge ge mɛ azi mɛndɛ̃ ali ti nɛngɔ ya, ala hĩnga talége mɛ “pitoto” wa ala nɔ nɔ ti da nɛ?

⁵ Talége ti sɛ adu omɛ “pitoto,” Yezo tɛnɛndó yangondo ya, bo azi yakere la ndo ɔ ti da. Na lo nɛ? E hĩnga ya, na vɛrse ti 15 ko, Yezo kebisa ava lo na lo tɛ aprɔfeta ti nvɛ̃nɛ. (Mat. 7:15) Azi gba ndo tɛnɛ ndɛ ya, lɛ gigi na amiliɔ̃ ti asambela, wa asambela niko gba ndo tɛnɛ ya, ani ndo ha mbilimbili. Na lo mɛ ya, amiliɔ̃ tɛ azi anzɛ̃ na lo ti asambela wa ta la ndo hĩnga nga aye mɛ ala lengbi ti lingɔ ma ko, ta ala di dɛ li ye kɔi ti hĩngangɔ lége mɛ ndo to zo na du ti kaka ma. Yezo pandó ya: “Atɛnɛ mɛ mbi ndo ha na ĩ, se ĩ tɔndɔ ni na seni ko, ĩ ti ava mbi biani. [Wa ĩ na hĩngangɔ mbilimbili, wa mbilimbili na hãngɔ ĩ [ka gbɛ mbɛ ti siɔ kpale ná kwá], NWT]” (Yn. 8:31, 32) Kanda ta mɔ landa tɛ mɔ butu butu tɛ azi ma, mɔ nvɛ̃ni mɔ gi hĩngangɔ mbilimbili. Mɔ hɛ̃ndó tɛrɛ mɔ kpengbani na mandangɔ Tɛnɛ tɛ Nzapa na seni ti nɛngɔ ya, mɔ hĩnga aye mɛ lo ndo yɔ ka ti e, wa mɔ mandó atɛnɛ mɛ Yezo ndo ha. Mɔ manda ngandó ya, Yehova yɔ ka ti e ya, e kɛ̃ hangɔ lo ti nvɛ̃nɛ mɛ asambela ti nvɛ̃nɛ ndo ha, wa e zia nga lingɔ ayenga nga na akpale ti kutimɛ mɛ alo ka tɛ apaganɔ. Mɔ gbɔ̃ndó ndani ya, ta adu woni lingɔ aye mɛ Yehova ndo yɔ ka ti e, nga na ziangɔ lingɔ aye mɛ bɛ lo kɛ̃ ni ma. (Mat. 10:34-36) Ta adundó woni ti nɛngɔ ya, mɔ gbinyangbi akpale ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mɔ ma. Abɛse ngaso ko, ta mɔ ziandó ma, na lo mɛ ya, mɔ ndo ye To mɔ ti ndozu, wa mɔ nga na gwɛ̃ ya, lo ye mɔ. Ta kitɛ da ma, bɛ lo ndo de nvɛ̃ni na lo tɛ mɔ!​—Mas. 27:11.

6. Na bangɔ Nzembo 119:9, 10, 45, 133, aye mɛ na zangɔ e ya, e ngbã na ya talége mɛ pitoto nɛ?

⁶ Se e banda nɔngɔ nɔ na talége mɛ pitoto ko, ye mɛ na zangɔ e ya, e ngbã bo so ya talége niko nɛ? E mu ndakisa kɔi : Kaya atelége ti yakere mɛ ando ɔ ka tɛrɛ ngomba ko, ando kpã abordure ti nwa mɛ ando bata awa kpɛngɔ na kamiɔ̃ nga na akamiɔ tɛ la ti nɛngɔ ya, ta ala ti kaya du ma. Ta wa kpɛngɔ na kamiɔ̃ kɔi alengbi ti tɛnɛngɔ ya, abɔrdure niko ndo gbanzi ni na nɔngɔ nɔ na se mɛ bɛ ni aye na ni ka talége niko ma. Elengbi ti hakangɔ andia tɛ Yehova mɛ kaya Ngbangɔ na abɔrdure niko. Ni ndo za e ya, ta e yu lége ma.​—Di Nzembo 119:9, 10, 45, 133.

7. Dangɔ bɛ mɛ apalanga alengbi ti dungɔ na ni na lo ti talége mɛ pitoto nɛ?

⁷ Apalanga, ĩ ndo hũ ngoi mɛndɛ̃ ya, andia tɛ Yehova ndo gbanzi ĩ na lingɔ aye mɛ bɛ ĩ aye? Dangɔ bɛ mɛ Satana na ye ya, ĩ du na ni la. Lo ndo li ya, ĩ kpã lɛ ĩ na ndo aye mɛ azi mɛ ndo nɔ nɔ ka talége mɛ gbangabu ndo li, mɛ ando si mabere ala na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti dengɔ bɛ. Lo na gwɛ̃ ya, mɔ hũ ya, mɔ ndo zanga aye ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mɔ na bangɔ aye mɛ afɔ̃ mɔ ti kalasi ndo li nga na aye mɛ mɔ ndo hũ kaya internet. Satana na gwɛ̃ ya, mɔ hũ ya, andia tɛ Yehova ndo gbanzi mɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti dengɔ bɛ nvɛ̃ni. * Kanda ta bɛ mɔ ali na kpale mɛ ma: Ta Satana na gwɛ̃ ya, azi mɛ ndo nɔ nɔ ka talége tɛ lo ahĩnga ye mɛ na singɔ na ala ka ndani ma. Kanda Yehova fa na mɔ yangondo aye mɛ na singɔ na azi ko la na ngbãngɔ bo so talége tɛ lo.​—Nz. 37:29; Yis. 35:5, 6; 65:21-23.

8. Wangɔ mɛ apalanga alengbi ti luangɔ na ndo se lɛlo tɛ nyita Olaf nɛ?

 ⁸ Zia e ba awangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na ndo kpale mɛndó asi na nyita kɔi mɛ palanga mɛ ili lo la Olaf. * Afɔ̃ lo ti kalasi ndo tondó lo na ngunu ya, lo li pite. Na ngoi mɛndó lo kambisa hɛ̃ la ya, ni du Tɛmwɛ tɛ Yehova, wa ni ndo tɔndɔ andia ti Ngbangɔ na omɛ aba bombingɔ tɛrɛ ko, ambanga ayangambi ti wali ti kalasi tɛ lo apandó ya, ani na bombingɔ bo tɛrɛ ani na lo. Kanda ta Olaf ziandó ya, ala nwɔ lo ma, lo ngbãndó mbilimbili. Kanda, lo tengbi ngandó na akpengba kpale mɛndɛ̃. Olaf tɛnɛ ya: “Awa hangɔ mbi na mbeti ndo pandó hɛ̃ mbi ngoi zu ya, ale mbi gwe univɛrsite na lo mɛ ya, ni na lingɔ ya, mbi du na dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ nzɔ̃ni. Ala pandó hɛ̃ mbi ya, se ta mbi li ni ma ko, ta mbi na dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti bɛtani ma.” Ye mɛndó aza Olaf ya, lo nwɔ akpale niko nɛ? Lo tɛnɛ ya: “Mbi tindó na mangbi ti kpengbani na ayata ti ya bombi. Ala tindó mabere azi ti ndasewa tɛ mbi. Mbi hɛ̃ ngandó tɛrɛ mbi kpengbani na mandangɔ  Ngbangɔ na seni nvɛ̃ni. Na lo mɛ ya mbi ndo mandandó Ngbangɔ gba ko, ni tondó mbi ya, mbi ye ya ni ndo tɛnɛ mbilimbili. Ni lindó ya, mbi mu ekateli ti lingɔ kwa hɛ̃ Yehova.”

9. Ye mɛ ayɔ ya, azi mɛ aye ngbãngɔ ka talége mɛ pitoto ali nɛ?

⁹ Satana na gwɛ̃ ti lingɔ zu ya, mɔ zia nɔngɔ nɔ na talége mɛ ndo to zo na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka. Lo ye ya, mɔ li ka popo tɛ butu butu tɛ azi ko la ndo nɔ nɔ ka talége mɛ gbangabu mɛ ando “to zo na kwá, NWT.” (Mat. 7:13) Kanda mɔ na ngbãngɔ bo so ya talége mɛ pitoto, se du ya mɔ ngbã bo lá kwɛ mangɔ Yezo, wa mɔ ye nga ya, talége niko la na batangɔ mɔ. Zia e ba na olo ye mɛndɛ̃ mɛndó Yezo yɔ ya, e li ni.

10. Na bangɔ Matie 5:23, 24, ye mɛndó Yezo yɔ ya, e li nɛ?

¹⁰ Di Matie 5:23, 24. Na ya vɛrse mɛ, Yezo tɛnɛndó tɛnɛ ti kpale kɔi mɛ adu ngbondoni na lo tɛ Ayuda mɛndó ndo ma lo. Da bɛ mɔ na kpale mɛ, kɔli kɔi ka tepelo na sa ti lungɔ na Nzapa so ti lo, angbã dã ti nɛngɔ ya, lo hɛ̃ nganga nzapa sa ni. Se na ngoi niko lo da bɛ lo ya, lo ná nyita lo na tɛnɛ ko, ayɔndó ya lo zia sa tɛ lo so ndo ko, wa lo “nɔ” ka tɛ nyita lo. Na lo nɛ? Ye mɛndó adu ngbondoni aɔ hɛ̃ngɔ Yehova mbeka nɛ? Yezo kambisandó yangondo ya: “Nɔ mɔ ĩ na lo ĩ mangbi uzu.”

11. Kambisa aye mɛndó Yakobo li ti nɛngɔ ya, lo kpã siriri na popo tɛ lo na nyita lo.

¹¹ Elengbi ti luangɔ awangɔ gba na omɛ aba kpãngɔ siriri se e ba kpale kɔi mɛndó ɔ na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ Yakobo. Yakobo kpɛndó kɔdɔrɔ mɛ adũ na lo, lo gwe ka ndo mɛndɛ̃ na pɛ abulu bere 20, Yehova pandó hɛ̃ lo na lége tɛ angelo ya, lo diri ka kɔdɔrɔ tɛ lo. (Eb. 31:11, 13, 38) Kanda lo ná nyita lo Ezau ndó na tɛnɛ, Ezau ndo gindó lo ti nɛngɔ ya, ni ho lo. (Eb. 27:41) Yakobo “mandó mbɛtɔ kpengbani nvɛ̃ni, wa lo ti ngandó na sɔngɔ bɛ nvɛ̃ni,” lo ndo hũndó ya, ngoi mɛndɛ̃ nyita lo dɛ bondó na ngɔnzɔ tɛ lo. (Eb. 32:7) Ye mɛndó Yakobo li ti nɛngɔ ya, lo kpã siriri na popo tɛ lo na nyi ta lo nɛ? Ti uzu, lo lindó sambela hɛ̃ Yehova na lo ti kpale ni. So pɛni, lo tondó aye hɛ̃ nyita lo Ezau. (Eb. 32:9-15) Na ndani, ngoi mɛndó lo na nyita lo atengbi ko, Yakobo lindó ye mɛ ahɛ̃ Ezau ndima. Lo kukundó gbɛlɛ Ezau​—ta fãni kɔi bere fãni sɛ gɛgɛrɛ ma, kanda fãni mbalambala! Na lingɔ ye na zungɔ na tɛrɛ nga na tɔndɔngɔ ko, Yakobo kpãndó siriri na popo tɛ lo na nyita lo.​—Eb. 33:3, 4.

12. Awangɔ mɛ e lua na ndo se lɛlo tɛ Yakobo nɛ?

¹² Elengbi ti luangɔ awangɔ gba na ndo se mɛndó Yakobo lɛkɛ na kpale uzu ti nɛngɔ ya, lo tengbi na Ezau, nga na se mɛndó lo li na kpale na ngoi mɛndó ala tengbi. Na zungɔ na tɛrɛ zu, Yakobo yɔndó ka ti Yehova ya, lo za ni. So pɛni, lo lindó kpale na mangbi na sambela tɛ lo, lo lindó zu ya se lo tengbi na Ezau ko, kpale aɔ na ya siriri se alengbi. Na ngoi mɛndó ala tengbi ko, ta Yakobo gindó fangɔ na Ezau zo mɛ li nzɔ̃ni bere zo mɛ li siɔni ma. Gwɛ̃ tɛ Yakobo adu bondó ti kpãngɔ siriri na popo tɛ lo ná nyita lo. Ngasia la elengbi ti landangɔ se lɛlo tɛ Yakobo nɛ?

13-14. Se du ya, e li siɔ kpale tɛrɛ nyita kɔi, ye mɛ elengbi ti lingɔ nɛ?

¹³ Se e ye nɔngɔ nɔ na ya talége mɛ ndo to zo na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka ko, ayɔ ya e li kpengbani e lɛkɛ mangbi tɛ e na ayata e. (Rom. 12:18) Aye mɛ elengbi ti lingɔ na ngoi mɛ e hĩnga ya, e li siɔ kpale tɛrɛ nyita kɔi nɛ? Mabere Yakobo, e li sambela hɛ̃ Yehova na lo ni. Elengbi ti yɔngɔ ka ti lo ya, lo za e, e longa kpãngɔ siriri na popo tɛ e na nyita e.

¹⁴ Elengbi nga ti mungɔ ngoi ti nɛngɔ ya, e  gbɔ̃ li e na ndo aye mɛ e nvɛ̃ni e li. Elengbi ti hũndangɔ tɛrɛ e na ahũnda mɛ: ‘Mbi ndo du dã ti kpãngɔ yakɛ tɛ mbi katɛ, yɔngɔ pardon na zungɔ na tɛrɛ zu, nga na kpãngɔ siriri? Se mbi li zu ti nɛngɔ ya, mbi kpã siriri na popo tɛ mbi ná ayata mbi, Yehova ná Yezo na mangɔ tɛrɛ la ngasia?’ Gbinya tɛ e alengbi ti sangɔ ngunu bɛ e ya, e ma Yezo, wa na zungɔ na tɛrɛ zu e dɔ dã na ayata e ti nɛngɔ ya, e kpã siriri na popo tɛ e. Na lingɔ ngaso, e na landangɔ se lɛlo tɛ Yakobo.

15. Ngasia la, kpãngɔ wangɔ mɛ kaya Efɛzɛ 4:2, 3 alengbi ti zangɔ e ya, e kpã siriri na popo tɛ e ná ayata e nɛ?

¹⁵ Se du ya, Yakobo fandó yakɛ na ngoi mɛndó lo tengbi na nyita lo ko, ale ta kpale aɔndó nzɔ̃ni na popo tɛ la ma! Se e gwe ka tɛ nyita e so kpãngɔ siriri ko, ayɔ ya, e du na zungɔ na tɛrɛ. (Di Efɛzɛ 4:2, 3.) Masese 18:19 atɛnɛ ya: “Diringɔ kpãngɔ siriri ná nyita mɛ e li siɔ kpale tɛrɛ lo, adu kpengbani aɔ mungɔ kɔdɔrɔ mɛ akĩ gbágbá ti kpengbani a ngolo na ni, wa ambanga pangɔ pa mɛ ndo du na popo tɛ azi ko, ni nga mabere nwa mɛ ando kanga na nyɔ gbágbá ti kɔdɔrɔ.” Se e yɔ pardon na zungɔ na tɛrɛ zu ko, ni lengbi ti tongɔ zo ni ya, lo ye e kpã siriri na popo tɛ e.

16. Ye mɛ ayɔ ya, e gbɔ̃ li e nzɔ̃ni na ndo ni nɛ, wa na lo nɛ?

¹⁶ Ayɔ nga ya, e gbɔ̃ li e nzɔ̃ni na ndo atɛnɛ mɛ e na tɛnɛngɔ hɛ̃ nyita e nga na se mɛ e na tɛnɛngɔ na ni. Se e lɛkɛ tɛrɛ e wɛ ko, elengbi ti gwengɔ ka tɛ nyita mɛ e li lo siɔni na mɔkanɔ ti onzingɔ pɛnɔ zu mɛ e hɛ̃ lo. Ngoi mɛndɛ̃ lo lengbi ti tɛnɛngɔ siɔ tɛnɛ hɛ̃ mɔ. Ni lengbi ti lingɔ ya, mɔ ma ngɔnzɔ bere mɔ gi lége ti fangɔ ya, ta mɔ li siɔ kpale ma. Kanda lingɔ ngaso na lingɔ ya, mɔ kpã siriri? Ta ni na kpãngɔ siriri ma. Ta bɛ mɔ ali na ni ma ya, kpãngɔ siriri na popo tɛ mɔ ná nyita mɔ adu ngbondoni aɔ gingɔ hĩngangɔ zo mɛ li nzɔ̃ni ná zo mɛ li siɔni.​—1 Kɔr. 6:7.

17. Wangɔ mɛ mɔ lengbi ti luangɔ na ndo se lɛlo tɛ Gilbert nɛ?

¹⁷ Nyita kɔli kɔi mɛ ili lo la Gilbert alindó kpengbani ti nɛngɔ ya, lo kpã siriri. Lo pa ya: “Mbi tengbindó na kpengba kpale nvɛ̃ni ná nyi mbi ti wali. Na ya abulu ɔngɔ sɛ, mbi lindó kpengbani ya, mbi kambisa tɛnɛ yangondo hɛ̃ lo nga na ndenge ti siriri ti nɛngɔ ya, mbi diri na mangbi na popo tɛ mbi ná lo.” Ye mɛndɛ̃ mɛndó Gilbert adi li nɛ? Lo pa ya: “Mbi ndo lindó sambela uzu ti nɛngɔ ya, mbi na lo e tɛnɛ tɛnɛ, wa mbi ndo lɛkɛ ngandó tɛrɛ mbi na lo ti  ye mɛ mbi na lingɔ se du ya, lo tɛnɛ siɔ tɛnɛ hɛ̃ mbi. Ando yɔndó ya, mbi du dã ti kangɔ lɛ mbi na ndo siɔ kpale. Mbi gbɔ̃ndó ndani ya, ale mbi zia gingɔ fangɔ ya, ta mbi lá mbi li siɔ kpale kɔi ma, kanda kumba tɛ mbi adundó ti gingɔ kpãngɔ siriri.” Nzɔ̃ kpale mɛndó ni si na ni nɛ? Gilbert tɛnɛ ya: “Ndɛ lo mɛ ko, mbi na siriri ti bɛ na lo mɛ ya, mbi na mangbi ti nzɔ̃ni na azi zu ti ndasewa tɛ mbi.”

18-19. Se du ya e li siɔ kpale tɛrɛ zo kɔi, ye mɛ ayɔ ya, e du na ekateli ti lingɔ nɛ, wa na lo nɛ?

¹⁸ Na ndunu ni, mɔkanɔ tɛ mɔ alengbi ti dungɔ nɛ na ngoi mɛ mɔ li siɔ kpale tɛrɛ nyita kɔi nɛ? Landa wangɔ tɛ Yezo mɛ aba kpãngɔ siriri. Li sambela hɛ̃ Yehova na lo ti kpale ni, wa kpã bɛ mɔ ya, Nyingɔ vurú tɛ lo na zangɔ mɔ ya, mɔ du zo mɛ ndo kpã siriri. Se mɔ li ngaso ko, mɔ na dungɔ na siriri, wa mɔ na fangɔ yangondo ya, mɔ ndo ma Yezo.​—Mat. 5:9.

¹⁹ E ndo e hɛ̃ Yehova sia kɔli mawoma na ndenge mɛ lo ndo hɛ̃ e awangɔ na songo zu na lége tɛ Yezo Kristo mɛ “Gbia ti ndo azi ti Eklezia [bombi].” (Ef. 5:23) Nga ma Toma Petro, Yakobo ná Yoanɛ ko, zia ya, e du na ekateli ti ngbãngɔ bo lá kwɛ “ma[ngɔ] lo.” (Mat. 17:5) E lo ti mandangɔ ya, mangɔ Yezo afa nga kpãngɔ siriri na popo tɛ e ná ayata e mɛ e li siɔ kpale tɛrɛ ala. Se e li ngaso, wa e ngbã bo nɔngɔ nɔ na ya talége mɛ pitoto mɛ ndo hɛ̃ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ko, e na luangɔ anzɔ̃ kpale gba nga na dengɔ bɛ ti bwai na bwai.