1. Ye mɛndó a ha na mɔ na lo tɛ Yehova nɛ?

SE DU ya, akã mɔ kaya ndasewa tɛ Atɛmwɛ tɛ Yehova ko, zangangɔ kitɛ, mɔ mandandó akpale gba na do Yehova na ngoi mɛ mɔ dɛ yakere. A handó na mɔ ya, lo la lo du Wa lingɔ aye zu, lo na aseliye ti nzɔ̃ni gba, wa lo nga na nzɔ̃ dangɔ bɛ na lo tɛ azi.​—Eb. 1:1; Aw. 17:24-27.

2. Azi mɛndɛ̃ ndo hũ azi ko la ndo ye ya, Nzapa la ali aye zu ngasia?

² Kanda, azi gba ndo da bɛ la ya, ta Nzapa da ma, ta Wa lingɔ nga aye da ma. Ala ndo da bɛ la ya, dungɔ lɛ ngɛ̃́ asi na bɛ lo, ni bandandó na ndo aye ti yakere mɛ ta tina ni da ma, amai yɛkɛ yɛkɛ tee ati aye ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ ngbondoni. Azi mɛndɛ̃ mɛ ndo ye atɛnɛ niko adu azi mɛ ali kalasi gba. Ala ndo tɛnɛ ya, akpale ti siãsɛ afa yangondo ya, Ngbangɔ ndo tɛnɛ nvɛ̃nɛ, wa yengɔ ya, Nzapa la li aye zu adu na lo tɛ azi mɛ ta ala li kalasi ma bere ta ala na kɔdɛ ma.

3. Nda mɛ adu ngbondoni ya, e li ya loyengɔ tɛ e ati kpengbani nɛ?

³ Dangɔ bɛ tɛ azi mɛ ahĩngangbi gba alengbi ti nzɛ̃ngɔ na loyengɔ mɛ e na ni ya, Yehova la du Wa lingɔ e mɛ wa songo? Ni na bangɔ nda mɛ e ndo ye ya, Yehova la du Wa lingɔ aye zu. Mɔ ndo ye ya, Yehova la ali aye zu na lo mɛ ya, apandó ni pangɔ hɛ̃ mɔ bere na lo mɛ ya, mɔ nvɛ̃ni mɔ manda aye mɛ ndo fa ya, lo la lo li aye zu? (1 Kɔr. 3:12-15) Abɛse e li abulu yakere bere gba mabere awa kwa tɛ Yehova ko, ayɔ ya, e ngbã lá kwɛ lingɔ ya, loyengɔ tɛ e ati kpengbani. Se e li ngaso ko, ta e na zingɔ lége ya, “[filozofi] na atɛnɛ ti ndara ti gɛgɛrɛ” tɛ azi mɛ aɔngbi na tɛnɛ ti ya Ngbangɔ a handa e ma. (Kɔl. 2:8; Aeb. 11:6) Tɛnɛ mɛ ndɛ e na mandangɔ na zangɔ e, e hĩnga: ti (1) nda mɛ ta azi gba ndo ye ya, Nzapa la ali aye ma, ti (2) se mɛ elengbi ti lingɔ ya, loyengɔ tɛ e ati kpengbani na mbage tɛ Yehova Wa lingɔ e, wa  ti (3) se mɛ elengbi ti batangɔ na loyengɔ ni kpengbani.

4. Na bangɔ Aebreo 11:1, tɛnɛ mɛ Ngbangɔ tɛnɛ na lo ti loyengɔ nɛ?

⁴ Azi gba ndo da bɛ la ya, dungɔ na loyengɔ alengbi na yengɔ lo kɔi zangangɔ aye mɛ ndo fa yako ni da (preuve). Kanda na bangɔ tɛnɛ mɛ Ngbangɔ tɛnɛ ko, ta ni la du bɛta loyengɔ ma. (Di Aebreo 11:1.) Ni tɛnɛ ya, loyengɔ adu hĩngangɔ ya, aye mɛ ta lɛ zo ndo hũ ma ko, ni da biani. Ni la abɛse ta e ndo hũ Yehova, Yezo ná Lo-lengɔ Gbia ma ko, e na aye mɛ ndo fa ya, ala da. (Aeb. 11:3) Zo kɔi ti Biochimie mɛ lo ti Tɛmwɛ tɛ Yehova atɛnɛ ya: “Ta e ndo ye alo na ndo gbogbo ma, e ndo kpã lɛ e na ndo akpale ti siãsɛ.”

5. Nda mɛ azi gba ndo da bɛ la ya, ta alindó dungɔ lɛ ngɛ̃́ lingɔ ma nɛ?

⁵ Elengbi ti hũndangɔ tɛrɛ e na ndo olo: ‘Se du ya aye mɛ ndo fa ya, Wa lingɔ aye zu da, nda mɛ ta azi gba ndo ye lo ni ma nɛ?’ Na lo mɛ ya, ta ambanga azi ndo mu ngoi ti mandangɔ aye niko ma. Robert, mɛ na olo Tɛmwɛ tɛ Yehova atɛnɛ ya: “Na lo mɛ ya, ta ando handó bɛ yakere akpale mɛ aba se mɛ Nzapa ali na aye ka kalasi ma ko, mbi ndo hũndó ya, ta ali dungɔ lɛ ngɛ̃́ lingɔ ma. Kanda na ngoi mɛndó mbi ti na bulu 20 ko, Atɛmwɛ tɛ Yehova afandó na mbi na lége ti Ngbangɔ aye mɛ ndo fa ya, Nzapa la li aye zu.” *​—Ba Ãkadre “ Ka tɛ awa dũngɔ ayangambi.”

6. Nda mɛ ta azi mɛndɛ̃ ndo ye ya, Nzapa la li aye zu ma nɛ?

⁶ Azi mɛndɛ̃ ndo tɛnɛ ya, ta la ndo ye ya, Nzapa la li aye zu ma na lo mɛ ya, ala lengbi bo ti  yengɔ aye mɛ ala ndo hũ na lɛ la. Kanda ala ndo ye aye mɛndɛ̃ mɛ ta ala ndo hũ ni ma, mabere ngunu kɔi mɛ ando ili ni ya, gravitation, na lo mɛ ya, ala ndo hũ aye mɛ ndo fa ya, ngunu niko da. Biani, loyengɔ mɛ Ngbangɔ tɛnɛ tɛnɛ ni ando lo na ndo aye mɛ ndo fa ya, “aye mɛ ta zo ndo hũ ma ko, aye niko da biani.” (Aeb. 11:1) Ando yɔ ngoi ná ge ge ge ti nɛngɔ ya, zo manda aye mɛ ndo fa ya, Nzapa la li aye zu, kanda ta azi gba ndo ye lingɔ ni ma. Zo ko la ta lo nvɛ̃ni lo manda aye mɛ ndo fa ya, Nzapa la li aye zu ma ko, lo lengbi ti tɛnɛngɔ ya, ta Nzapa da ma.

7. Azi ti siãsɛ zu la ndo kɛ̃ ya, ta Nzapa la li aye zu ma? Kambisa.

⁷ Na pɛ mandangɔ aye mɛ ndo fa ya, ali aye zu lingɔ ko, azi mɛndɛ̃ ti siãsɛ aye ya, Nzapa la li ndozu na sese. * Mabere Robert, ambanga ni  ayendó ya, ta Nzapa la ali aye zu ma na lo mɛ ya, ta ahandó na ala na ni ka kalasi bere ka université ma. Abɛse ngaso ko, azi gba ti siãsɛ amanda hĩngangɔ nga na yengɔ Yehova. Nga ma se tɛ ala, ayɔ ya, e zu e li kpengbani ti nɛngɔ ya, loyengɔ tɛ e na lo tɛ Nzapa ati kpengbani, abɛse du ya, e li kalasi mɛ ngasia. Ta zo mɛndɛ̃ alengbi ti lingɔ ni na pɛnda e ma.

8-9. (a) Hũnda mɛ e na hɛ̃ngɔ gbinya ni na olo nɛ? (b) Ngasia la mandangɔ aye mɛ so gunda mɔ alengbi ti zangɔ mɔ nɛ?

⁸ Ngasia la mɔ lengbi ti lingɔ ya, loyengɔ tɛ mɔ ati kpengbani na lo tɛ Wa lingɔ aye zu nɛ? Zia e ba ndenge siɔ mɛ mɔ lengbi ti lingɔ na ni.

⁹ Manda aye mɛ so gunda mɔ. Loyengɔ tɛ mɔ alengbi ti tingɔ kpengbani na mbage tɛ Wa lingɔ aye zu se du ya, mɔ ndo ba asa, akɛkɛ ná atongolo. (Nz. 19:1; Yis. 40:26) Se du ya mɔ ndo manda aye niko gba ko, loyengɔ tɛ mɔ na tingɔ kpengbani mɔ nga na yengɔ ya, Yehova la ali aye zu. Ambeti tɛ e ndo kambisa akpale gba mɛ ndo za e ya, e hĩnga aye ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃ mɛ Nzapa li. Ta mɔ kpɛ dingɔ ambeti niko ma, na lo mɛ ya, gbɔ̃ngɔ ndani ando du kpengbani. Li zu, mɔ gbɔ̃nda aye mɛ mɔ lengbi ti gbɔ̃ngɔ abɛse ni du yakere. Wa ta bɛ mɔ li nga na bangɔ fãni mɛndɛ̃ kaya jw.org, avideo ti nzɔ̃ni na lo ti aye mɛ Nzapa li mɛndó e ba ni na ngoi ti kota bombi tɛ e ti régional ti bulu mɛ aɔ ma!

10. Na bangɔ Roma 1:20, hɛ̃ ndakisa kɔi mɛ ndo fa ya, wa lingɔ aye zu da.

¹⁰ Na ngoi mɛ mɔ ndo manda aye mɛ Nzapa li ko, kpã lɛ mɔ na ndo awangɔ mɛ ni ndo hɛ̃ mɔ na lo tɛ Wa lingɔ e. (Di Roma 1:20.) Na ndakisa, ngoi mɛndɛ̃ mɔ hĩnga ya, lá ndo si na gbingɔ, ni la ndo li ya, dungɔ lɛ ngɛ̃́ adu nzɔ̃ni, kanda agɛrɛ lá (rayons ultraviolet) mɛndɛ̃ adu siɔni nvɛ̃ni na lo tɛ e. Ayɔ ya, ye kɔi abata e. Kanda ye kɔi mɛ ndo bata e da? Ĩi. Sese mɛ e du da, ni na ye kɔi mɛ agini ni mɛ ando ili ni ya, Ozone. Ni du gaz mɛ a ndo benda gɛrɛ lá (rayons ultraviolet) niko mɛ adu siɔni nvɛ̃ni, na ngoi mɛ lá ndo ti kpengbani ko, ni ndo ti nga kpengbani. Ta mɔ hũ ya, adu zo kɔi ti kɔdɛ nga ti songo la ali aye niko mɛ ndo li nga kwa ti ngaso ma?

11. Mɔ lengbi ti luangɔ aye gba mɛ ni na lingɔ ya, loyengɔ tɛ mɔ ati kpengbani na ndo aye mɛ Nzapa li ka wa? (Ba Ãkadre “ Aye mɛ alengbi ti lingɔ ya, loyengɔ tɛ mɔ ati kpengbani.”)

¹¹ Se mɔ gi kaya Index des publications des Témoins de Jéhovah nga kaya jw.org ko, mɔ lengbi ti luangɔ aye gba mɛ ni na lingɔ ya, loyengɔ tɛ mɔ ati kpengbani na ndo aye mɛ Nzapa li. Mɔ lengbi ti dingɔ ambeti bere bangɔ avideo ka ndo mɛ asu “Ebimá kaka yango moko?” Atɛnɛ ná avideo ni adu ndunu ni, ni ndo kambisa akpale ti kpɛ̃nɛ na lo tɛ asa ná akɛkɛ. Ni nga na andakisa mɛ ndo fa se mɛ azi ti siãsɛ alanda aye mɛ ala hũ ka tɛ aye mɛ Nzapa li.

12. Na ngoi mɛ mɔ ndo manda Ngbangɔ aye mɛndɛ̃ mɛ mɔ lengbi ti kpãngɔ lɛ mɔ na ndo ni nɛ?

¹² Manda Ngbangɔ. Zo ti Biochimie mɛ fale e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo uzu, mɛndó ta lo ndo ye ya, Nzapa la ali aye ma ko, lo bandandó yengɔ ya, wa lingɔ aye zu da. Lo pa ya: “Ta loyengɔ tɛ mbi alo bo na ndo aye ti siãsɛ mɛ mbi manda ma, ni lo nga na do aye mɛndó mbi manda na seni kaya Ngbangɔ.” Ngoi mɛndɛ̃ mɔ hĩnga aye mɛ Ngbangɔ ndo ha nzɔ̃ni. Abɛse ngaso ko, ayɔ ya, mɔ ngbã lá kwɛ mandangɔ tɛnɛ tɛ Nzapa ti nɛngɔ ya, loyengɔ tɛ mɔ na mbage tɛ Wa lingɔ e ati kpengbani. (Yos. 1:8; Nz. 119:97) Binga li mɔ na ndo se mɛ Ngbangɔ kambisa na seni akpale mɛndó ali tɛrɛ lo gã. Binga nga li mɔ na ndo atɛnɛ mɛndó Ngbangɔ pia tɛnɛ mɛ ati na seni, nga na mangbi mɛ ka popo ti atɛnɛ mɛ awa sungɔ ni atɛnɛ. Se mɔ li ngaso, mɔ na yengɔ ya, Yehova la du Wa lingɔ aye zu, lo wa ndara nga wa songo, mɔ nga na  yengɔ ya, asundó Ngbangɔ na lége ti Nyingɔ vurú tɛ lo. *​—2 Tim. 3:14; 2 Pet. 1:21.

13. Wangɔ ti ndara kɔi mɛ elengbi ti luangɔ kaya Ngbangɔ nɛ?

¹³ Na ngoi mɛ mɔ ndo manda tɛnɛ tɛ Nzapa ko, ba se mɛ awangɔ mɛ ni ndo hɛ̃ adu ngbondoni na lo tɛ e. Na ndakisa, Ngbangɔ piandó tɛnɛ gã ya, dungɔ na gwɛ̃ ti falanga adu siɔni, wa ni ndo hɛ̃ nga “apɛnɔ gba, NWT.” (1 Tim. 6:9, 10; Mas. 28:20; Mat. 6:24) Wangɔ niko adɛ na valɛrɛ ndɛ na ngoi tɛ e? Buku kɔi mɛ atɛnɛ ti akpale ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ azi ti ngoi tɛ e apa ya: “Azi ko la ndo du na gwɛ̃ ti aye gba, ta ala ndo du na dengɔ bɛ ma, ala ndo du na pɛnɔ kaya makanisi tɛ la. Abɛse azi kola ndo ye bo dungɔ na falanga gba ko, ta ala ndo du na sãte ti nzɔ̃ni ma, ta ala nga na dengɔ bɛ ma.” Wangɔ ti ya Ngbangɔ na lo ti kpale niko adu ngbondoni nvɛ̃ni na lo tɛ e! Mɔ lengbi ti dangɔ bɛ mɔ na awangɔ mɛndɛ̃ mɛ aza mɔ? Ngoi zu mɛ e na mungɔ andia ti ya Ngbangɔ mɛ adu ye ti ngbondoni mɛ alo ka tɛ To e mɛ wa songo na ndima ko, e na kpãngɔ ni na kwa ngoi zu na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e, wa ni na lingɔ ya, e du na dengɔ bɛ gba.​—Zk. 1:5; Yis. 48:17, 18.

14. Aye mɛ mandangɔ Ngbangɔ na zangɔ mɔ ya, mɔ hĩnga na lo tɛ Yehova nɛ?

¹⁴ Manda Ngbangɔ na mɔkanɔ ti hĩngangɔ Yehova. (Yn. 17:3) Mandangɔ Ngbangɔ na zangɔ mɔ ya, mɔ hĩnga zo kɔi mɛ na aseliye ti nzɔ̃ni sĩ, mɔ na hũngɔ ya, mandangɔ aye mɛ Nzapa li na zangɔ mɔ ya, mɔ hũ nga aseliye niko. Aseliye niko na zangɔ mɔ ya mɔ hĩnga ya, Yehova du zo kɔi mɛ lo da biani, kanda ta adu bo dangɔ bɛ gɛgɛrɛ ma. (Kob. 34:6, 7; Nz. 145:8, 9) Ngoi mɛ mɔ na hĩngangɔ Yehova nzɔ̃ni, mɔ na yengɔ lo gba, wa mangbi tɛ mɔ na lo nga na tingɔ kpengbani.

15. Ngasia la kambisangɔ loyengɔ tɛ mɔ hɛ̃ azi mɛndɛ̃ alengbi ti zangɔ mɔ nɛ?

¹⁵ Pa loyengɔ mɛ mɔ na ni na lo tɛ Nzapa hɛ̃ azi mɛndɛ̃. Se mɔ li ngaso ko, loyengɔ tɛ mɔ na tingɔ kpengbani. Se ta mɔ hĩnga tɛnɛ mɛ mɔ lengbi ti tɛnɛngɔ hɛ̃ zo mɛ ndo dɛ kitɛ ya, ta Nzapa da ma, ye mɛ mɔ lengbi ti lingɔ nɛ? Mɔ nvɛ̃ni gi kaya ambeti tɛ e atɛnɛ ti ya Ngbangɔ mɛ ando kambisa akpale ni, wa mɔ ná zo niko ĩ ba ni ndoni kɔi. (1 Pet. 3:15) Mɔ lengbi nga ti yɔngɔ ka ti nyita kɔi mɛ na experiasɛ gba ya, lo za mɔ. Abɛse zo niko aye bere lo kɛ̃ atɛnɛ mɛ Ngbangɔ tɛnɛ ko, bolukiluki mɛ mɔ li na hɛ̃ngɔ mɔ anzɔ̃ kpale gba, ni na lingɔ ya loyengɔ tɛ mɔ ati kpengbani. Wa ta mɔ na ziangɔ ya, ndara ti gɛgɛrɛ tɛ azi ti kɔdɛ mɛ ndo tɛnɛ ya, ta Nzapa da ma a handa mɔ ma.

16. Ye mɛ alengbi ti singɔ se du ya, ta e bata loyengɔ tɛ e kpengbani ma nɛ?

¹⁶ Abɛse du ya, e li kwa hɛ̃ Yehova abulu gba bere yakere ko, ayɔ ya, e bata loyengɔ tɛ e lá kwɛ kpengbani ka tɛ lo. Na lo nɛ? Na lo mɛ ya, se ta e bata ni ma ko, ni lengbi ti gbɛ̃ngɔ. Ta bɛ mɔ li na ni ma ya, loyengɔ ando lo na ndo aye mɛ ta lɛ zo ndo hũ ma. Aye mɛ ta e ndo hũ ni ma, alengbi ti dungɔ woni ya, bɛ e ali na ni. Kutu, Polo tɛnɛ ya, zangangɔ loyengɔ adu “[siɔ kpale, NWT] mɛ ndo gbanzi e ya, ta e dɔ nɔ na seni ma.” (Aeb. 12:1) Ye mɛ elengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, ta e ti na ya sɔ̃ niko ma nɛ?​—2 Tɛs. 1:3.

17. Ye mɛ alengbi ti zangɔ e ya, e bata loyengɔ tɛ e kpengbani nɛ?

¹⁷ Ti uzu, yɔ ka ti Yehova ngoi zu ya, lo hɛ̃ mɔ Nyingɔ vurú tɛ lo. Na lo nɛ? Na lo mɛ ya, loyengɔ adu kɔi ti ale ti Nyingɔ vurú. (Gal. 5:22, 23) Se du ya, ta Wa lingɔ e aza e na Nyingɔ vurú tɛ lo ma ko, ta elengbi ti batangɔ loyengɔ tɛ e  kpengbani ka tɛ lo ma. Se e ngbã lá kwɛ yɔngɔ ka ti Yehova ya, lo hɛ̃ e Nyingɔ vurú tɛ lo ko, lo na hɛ̃ngɔ e. (Lk. 11:13) Ta e kpɛ mbɛtɔ ti pangɔ hɛ̃ lo yangondo ya: “Za e [ya], e ti [na loyengɔ gba] . . . aɔ ti uzu” ma.​—Lk. 17:5.

18. Na bangɔ Nzembo 1:2, 3, ye ti ngbondoni mɛ e na ni nɛ?

¹⁸ Ti sɛ, manda Tɛnɛ tɛ Nzapa ngoi zu. (Di Nzembo 1:2, 3.) Na ngoi mɛndó asu na bia mɛ ko, ta buku ti ndiandó da gba ma. Bo ambɛge aya Izraɛlɛ, mɛ anganga nzapa ná agbia ndó la ala lengbi ti dungɔ na ni. Abɛse ngaso ko, ando ilindó “akɔli, awali, ayangambi ná azi mɛndó ta ala aya Izraɛlɛ ma” na pɛ bulu mbalambala zu ti nɛngɔ ya, ala ga ama Andia tɛ Nzapa mɛndó ando di ni hɛ̃ la. (Mib. 31:10-12) Na ngoi mɛndó Yezo ge lɛ sese ko, bo azi yakere ndó la na Buku ti Tɛnɛ tɛ Nzapa, arulo gba ndo du bondó ka sinagoga. Na ɔngbingɔ na angoi niko, ndɛ na ngoi tɛ e, azi gba na Ngbangɔ, abɛse ta adu mombimba ma ko, alengbi ti dungɔ eteni. Adu nvɛ̃ni nzɔ̃ tangɔ ligɛlɛ! Ngasia elengbi ti fangɔ ya, e ndo mu ni na valɛrɛ nɛ?

19. Ye mɛ ayɔ ya, e li ti nɛngɔ ya, e bata loyengɔ tɛ e kpengbani nɛ?

¹⁹ Elengbi ti fangɔ ya, e ndo hũ Ngbangɔ ya, adu ngbondoni se e ndo di ni ngoi zu. Ayɔ ya, e kpã prɔgramɛ ti dingɔ nga na mandangɔ Ngbangɔ, ta e li ni bo se du ya, e lua ngoi bere ta e na ye ti lingɔ ma. Se e manda Ngbangɔ ngoi zu ko, e na batangɔ loyengɔ tɛ e kpengbani.

20. Ye mɛ elengbi ti dungɔ na ekateli ti lingɔ ni nɛ?

²⁰ Ɔngbingɔ na “awa ndara . . . na awa mbeti” ti lɛ sese olo ko, loyengɔ tɛ e alo na ndo tɛnɛ tɛ Nzapa, ta ni du loyengɔ ti gɛrɛrɛ ma, e na aye mɛ ndo fa ni. (Mat. 11:25, 26) Na lo mɛ ya, e ndo manda buku niko mɛ santo ko, e hĩnga nda mɛ kpale ti gigi olo ndo gbɛ̃ bo gbɛ̃ngɔ nga na ye mɛ Yehova na lingɔ na lo ni. Ni la, zia ya e du na ekateli ti lingɔ ya, loyengɔ tɛ e angbã kpengbani, wa e za nga azi se alengbi ti nɛngɔ ya, ala ti na loyengɔ ka tɛ Wa lingɔ e. (1 Tim. 2:3, 4) Wa e ngbã lá kwɛ kũngɔ lá mɛ gbanda azi zu mɛ ge lɛ sese na gondangɔ Yehova na bangɔ tɛnɛ mɛ kaya Suma 4:11: “Oo Gbia Nzapa tɛ e, azi alengbi ti gondangɔ mɔ . . . ta sanga ma mɔ li aye kwɛ zu.”