1-2. (a) Elengbi ti mangɔ tɛrɛ e ngasia se e gbɔ̃ li e na ndo dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ Yezo ná aye mɛndó lo li ge lɛ sese nɛ? (b) Aye mɛ ndɛ e na mandangɔ nɛ?

 NA NGOI mɛ zo ndo kpi ti e ko, e ndo ma vundu gba na lo tɛ lo! Se du ya, lo hũndó pɛnɔ gba uzu ti lo kpingɔ ko, ngoi mɛndɛ̃ elengbi ti mangɔ pɛnɔ kpengbani se e da bɛ e na abi niko. Yɛkɛ yɛkɛ, elengbi ti bandangɔ mangɔ dengɔ bɛ se e da bɛ e na ye kɔi mɛndó lo ha na e, ye kɔi mɛndó lo li bere tɛnɛ mɛndó lo tɛnɛ so sangɔ ngunu bɛ e bere hɛ̃ngɔ e ngia.

² Kwɛ kɔi, e ndo ma vundu gba na ngoi mɛ e ndo di pandɛ ti pɛnɔ mɛndó Yezo hũ uzu ti kpingɔ. Na ya ngoi ti dangɔ bɛ na bi ti kwá tɛ Yezo ko, e ndo mu ngoi ti gbɔ̃ngɔ li e na ndo nda mɛ kwá tɛ lo adu ngbondoni na lo tɛ e. (1 Kɔr. 11:24, 25) Abɛse ngaso ko, e ndo ma dengɔ bɛ gba na ngoi mɛ e ndo gbɔ̃ li e na ndo aye zu mɛndó Yezo li na ngoi mɛndó lo ge lɛ sese. Hãngɔ ni zingɔ gbɔ̃ngɔ li e na ndo aye mɛ lo ndo li na olo nga na omɛ lo na lingɔ na bi mɛ na gangɔ ndo sa ngunu bɛ e nvɛ̃ni. Nga ma se mɛ ndɛ e na mandangɔ na ni, gbɔ̃ngɔ li e na ndo aye niko nga na ndo songo mɛndó lo fa na e ndo za e ya, e fa na lége ti kwa tɛ e ya, e ndo hɛ̃ lo sia kɔli.

3. Na lo nɛ la elengbi ti hɛ̃ngɔ Yehova ná Yezo sia kɔli na lo ti tɔ̃ngɔ nɛ?

³ Gbɔ̃ngɔ li e na ndo dungɔ lɛ ngɛ̃ tɛ Yezo ná aye zu mɛndó lo li ko, ando to e ya, e hɛ̃ lo sia kɔli. Na ngoi mɛndó lo ge lɛ sese ko, lo kambisandó hɛ̃ azi aye ti nzɔ̃ni mɛ Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa  na lingɔ. Mbilimbili mɛ aba Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa ndo du ngbondoni nvɛ̃ni na lo tɛ e. E ndo hɛ̃ Yehova ná Yezo sia kɔli na lo ti tɔ̃ngɔ na lo mɛ ya, ni hɛ̃ e lége ti dungɔ na mangbi ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni na ala. Azi ko la ndo fa loyengɔ na lo ti kwá tɛ Yezo ko, ala na nzɔ̃ dangɔ bɛ ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka nga na hũngbingɔ fãni mɛndɛ̃ na azi tɛ la mɛndó akpili. (Yn. 5:28, 29; Roma 6:23) Ta e du azi mɛ elengbi ti luangɔ anzɔ̃ sulu ti ngaso ma, wa ta e nga na ye kɔi mɛ elengbi ti lingɔ so futangɔ Yehova ná Yezo na lo ti aye mɛndó ala li na lo tɛ e ma. (Roma 5:8, 20, 21) Kanda elengbi ti fangɔ na ala ya, e ndo hɛ̃ ala sia kɔli nvɛ̃ni na lo ni. Ngasia?

4. Ngasia la Maria Magdalɛnɛ fandó ya, lo hɛ̃ Yezo sia kɔli na lo ti ye mɛndó lo li tɛrɛ lo nɛ? (Ba limɔ.)

⁴ E mu se lɛlo tɛ wali kɔi mɛ zo ti Yuda mɛ ili lo la Maria Magdɛlɛnɛ. Lo ndó na pɛnɔ ti kpengbani na lo mɛ ya, ademo mbalambala ndo hɛ̃ndó lo pɛnɔ. Lo lengbindó ti dungɔ na dangɔ bɛ ya, ta pɛnɔ tɛ lo na wɛngɔ ma. Ni la da bɛ mɔ na se mɛndó lo hɛ̃ Yezo sia kɔli na ngoi mɛndó lo toma ademo niko kaya tɛrɛ lo! Lo tindó va Yezo, wa lo salelandó ngoi, ngunu, nga aye tɛ lo ti mi so zangɔ na Yezo na ya kwa tɛ lo. (Luka 8:1-3) Maria hɛ̃ndó Yezo sia kɔli na lo ti ye mɛndó lo li tɛrɛ lo, kanda ngoi mɛndɛ̃ ta Maria hĩngandó ya, Yezo na lingɔ ye mɛndɛ̃ ti kotani nvɛ̃ni na lo tɛ lo na bi mɛ na gangɔ ma. Yezo na hɛ̃ngɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo na lo tɛ azi zu ti nɛngɔ ya, “zo [ko la] aye lo tɛ lo” ko, lo lua du ti kaka. (Yn. 3:16) Ngoi mɛndɛ̃, abɛse du ya, ta lo hĩngandó ni ma ko, bandangɔ so ndoko, Maria fandó ya, lo ndo hɛ̃ Yezo sia kɔli na dungɔ mbilimbili na ya du tɛ lo. Na ngoi mɛndó Yezo ndo hũ pɛnɔ ka ndo kɛkɛ ti kwá ko, Maria Magdalɛnɛ ndó so gunda lo, na lo mɛ ya lo ndó na gwɛ̃ ti sangɔ ngunu bɛ Yezo nga na azi mɛndɛ̃ mɛndó so ndoko. (Yn. 19:25) Na pɛ kwá tɛ Yezo, Maria Magdalɛnɛ ná awali mɛndɛ̃ sɛ avɔ̃ndó yɔmbɔ (parfum) ti nzɔ̃ni, wa ala gwendó na ni so lɛkɛngɔ na kĩnda tɛ Yezo. (Mar. 16:1, 2) Yehova hɛ̃ndó Maria mbana gɛrɛ ti kotani nvɛ̃ni na lo mɛ ya, lo ngbãndó mbilimbili ka tɛ Yezo.  Lo luandó dengɔ bɛ ti hũngɔ Yezo na pɛ songɔ kwá tɛ lo nga na tɛnɛngɔ tɛnɛ na lo​—ye mɛndó ta ava Yezo gba alua nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ ni ma.​—Yn. 20:11-18.

5. Ngasia la elengbi ti hɛ̃ngɔ Yehova ná Yezo sia kɔli na lo ti aye zu mɛndó ala li na lo tɛ e nɛ?

⁵ E zu elengbi nga ti fangɔ ya, e ndo hɛ̃ Yehova ná Yezo sia kɔli na lo ti aye zu mɛndó ala li tɛrɛ e na hɛ̃ngɔ ngoi, ngunu nga aye tɛ e ti mi so lingɔ na kwa ti Lo-lengɔ Gbia. Na ndakisa, elengbi ti hɛ̃ngɔ ti e na ya kwa ti kĩngɔ nga na batangɔ ada ti Lo-lengɔ Gbia mɛ e ndo vɔrɔ na Yehova.

6. Nda mɛ elengbi ti tɛnɛngɔ ya, Yezo kpindó na lo tɛ zo kɔi kɔi so popo tɛ e nɛ?

⁶ Na ngoi mɛ e ndo gbɔ̃ li na ndo se mɛ Yehova ná Yezo aye na e ko, ni ndo to nga e ya e ye ala. (1 Yn. 4:10, 19) E ndo ye ala fãni mɛ̃ndɛ gba na ngoi mɛ e ndo hũ ya, Yezo kpindó na lo tɛ zo kɔi kɔi so popo tɛ e. Toma Polo hĩngandó ni, wa lo fandó ya lo ndo hɛ̃ sia kɔli na lo ni na ngoi mɛndó lo su mbeti hɛ̃ ayata ti Galatia ya: “Nyi Nzapa . . . aye mbi aka nga tɛrɛ lo so mbi [bere lo kpi na lo tɛ mbi].” (Gal. 2:20) Na lo mɛ ya Yezo kpindó na lo tɛ mɔ ko, ni li ya, Yehova benda mɔ ya, mɔ dɔ dã na ni, wa mɔ ti kwa ni. (Yn. 6:44) Ta agbɔ̃ bɛ mɔ hĩngangɔ ya, Yehova hũ aye ti nzɔ̃ni ka bɛ mɔ, wa lo vɔ̃ mɔ ngele kɔi ti kotani ti nɛngɔ ya mɔ ti kwa lo ma? Ta ni li ya, loyengɔ tɛ mɔ na lo tɛ Yehova ná Yezo adiri ti kpengbani ma? Na dungɔ nzɔ̃ni ya mɔ hũnda tɛrɛ mɔ na ndo mɛ, ‘Ye mɛ songo niko ndo to mbi ya mbi li nɛ?’

7. Ngasia zo kɔi kɔi so popo tɛ e alengbi ti fangɔ songo tɛ lo na lo tɛ Yehova ná Yezo nɛ? (2 Kɔrinto 5:14, 15; 6:1, 2)

⁷ Songo tɛ e na lo tɛ Yehova ná Yezo ndo to e ya, e ye azi mɛndɛ̃. (Di 2 Kɔrinto 5:14, 15; 6:1, 2.) Lége kɔi mɛ e ndo fa songo ni adu na ndenge mɛ e ndo hɛ̃ ti e na ge ge ge zu na ya kwa ti fangɔ tɛnɛ. Na ngoi mɛ e ndo si kwa ti  fangɔ tɛnɛ ko, e ndo fa tɛnɛ na azi zu zangangɔ pɔnangɔ lɛ. Ta e ndo kɛ̃ fangɔ tɛnɛ hɛ̃ zo na lo mɛ ya, lo du zo ti pɔrɔ tɛrɛ mɛndɛ̃ bere zo ti kɔdɔrɔ mɛndɛ̃ ma, e ndo fa tɛnɛ na azi zu abɛse lo du wa ngenza bere wa yɛlɛ. Na lingɔ ngaso, e ndo li kwa na mangbi na dangɔ bɛ tɛ Yehova mɛ lo ye ya, ‘azi zu alua songɔ kwá, wa ala ti nga na hĩngangɔ ndo ti mbilimbili.’​—1 Tim. 2:4.

8. Ngasia la elengbi ti fangɔ songo na ayata e awakristo nɛ?

⁸ E ndo fa nga ya, e ndo ye Yehova ná Yezo na ndenge mɛ e ndo ye nga ayata kɔli ná ayata wali. (1 Yn. 4:21) E ndo kpa lɛ e na ndo gwɛ tɛ ala, wa e ndo za ala na ngoi mɛ ala tengbi na kpengba kpale. E ndo wamba bɛ la na ngoi mɛ zo kpi ti ala, e ndo ba ala na ngoi mɛ tɛrɛ la ndo sɔ, wa e ndo li zu so sangɔ ngu nu bɛ la na ngoi mɛ ala ti na nzɛ̃ngɔ. (2 Kɔr. 1:3-7; 1 Tɛs. 5:11, 14) E ndo ngbã lá kwɛ lingɔ sambela na lo tɛ la, na lo mɛ ya, e hĩnga ya, “sambela mɛ bɛta zo [bere zo ti mbilimbili] ndo sambela na bɛ lo kɔi ko, ando du na nguru sĩ.”​—Zaki 5:16.

9. Ndenge mɛndɛ̃ mɛ elengbi ti fangɔ ya, e ndo ye ayata nɛ?

⁹ Elengbi nga ti fangɔ ya, e ndo ye ayata e awakristo se e ndo li kpengbani ti batangɔ siriri na popo tɛ e. E ndo li kpengbani ti landangɔ se lɛlo tɛ Yehova na omɛ aba kangɔ lɛ na ndo siɔ kpale. Se du ya, Yehova yendó ya, nyi lo kpi na lo ti siɔ kpale tɛ e, ta elengbi ti kangɔ lɛ e na ndo siɔ kpale tɛ ayata e, se ala li siɔ lo tɛrɛ e ma? Ta gwɛ̃ tɛ e du ya, e du nga ma mbɛ ti siɔni mɛndó Yezo hɛ̃ ndakisa tɛ lo ma. Abɛse gbia tɛ lo kandó lɛlo na ndo nyongo ti kotani mɛndó lo na ni ko, mbɛ niko kɛ̃ndó kangɔ lɛ lo na ndo nyongo tɛ fɔ̃ lo mɛndɛ̃ mɛndó na nyɔngɔ tɛ lo ti yakere nvɛ̃ni na bangɔ omɛndó lo na ni. (Mat. 18:23-35) Se du ya, mɔ ná nyita kɔi ti ya bombi ĩ zanga mangbi na lo ti kpale kɔi ngaso, ta mɔ lengbi ti dungɔ zo ti uzu mɛ agwe ti gingɔ siriri uzu ti ĩ gwengɔ bombi ti dangɔ bɛ na bi ti kwá tɛ Yezo ma? (Mat. 5:23, 24) Se mɔ li ngaso ko, mɔ na fangɔ ya, mɔ ndo ye Yehova ná Yezo mawoma.

10-11. Ngasia la abiazi alengbi ti fangɔ ya, ala ndo ye Yehova ná Yezo nɛ? (1 Petro 5:1, 2)

¹⁰ Ngasia la abiazi alengbi ti fangɔ ya, ala ndo ye Yehova ná Yezo nɛ? Lége kɔi ti ngbondoni mɛ ala lengbi ti lingɔ ni adu na batangɔ angasã gbaga tɛ lo. (Di 1 Petro 5:1, 2.) Yezo tɛnɛndó ni yangondo hɛ̃ toma Petro. Na pɛ bɛlɛngɔ Yezo fãni taa ko, Petro ndó na gwɛ̃ kpengbani ti fangɔ na Yezo ya, ni ndo ye lo mawoma. Na pɛ songɔ kwá tɛ lo, Yezo hũndandó Petro ya: “Simɔ nyi Yoanɛ mɔ [ndo] ye mbi?” Elengbi ti yengɔ ya, Petro lindó zu so fangɔ na Yezo ya, lo ndo ye gbia tɛ lo. Yezo pandó hɛ̃ Petro ya: “Bata azi tɛ mbi nzɔ̃ni nga ma se ko wa batanga angasã ngbaga ndo bata na angasã tɛ lo.” (Yn. 21:15-17) Wa na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo zu, Petro batandó na seni nvɛ̃ni angasa gbaga tɛ Yezo, na lingɔ ngaso, lo fandó ya, lo ndo ye Yezo mawoma.

¹¹ Abiazi ngasia la ĩ lengbi ti fangɔ uzu nga na pɛ dangɔ bɛ na bi ti kwá tɛ Yezo ya, tɛnɛ mɛndó Yezo tɛnɛ hɛ̃ Petro adu ngbondoni ka tɛ ĩ nɛ? Ĩ lengbi ti fangɔ songo mɛ ĩ na ni na lo tɛ ayata na lingɔ kwa ti gwengɔ bangɔ ayata nga na lingɔ kpengbani so zangɔ azi mɛ anzɛ̃ ya, ala diri ka tɛ Yehova. (Ezk. 34:11, 12) Ĩ lengbi nga ti kpãngɔ lɛ ĩ na ndo awa mandangɔ Ngbangɔ ná azi ti fãnani mɛ aga bombi niko, wa ĩ yamba nga ala na dengɔ bɛ zu.

12. Nda mɛ gbɔ̃ngɔ li e na ndo tɛnɛ mɛndó Yezo tɛnɛ uzu ti lo kpingɔ ndo hɛ̃ e ngunu nɛ? (Yn. 16:32, 33)

¹² Uzu ti lo kpingɔ ko, Yezo pandó hɛ̃ ava lo ya: ‘Ĩ na hũngɔ pɛnɔ na ya gigi olo, kanda ĩ du kpengbani! Mbi nwɔ gigi.” (Di Yoanɛ 16:32, 33.)  Ye mɛndó aza Yezo ya, lo du na ge ge ge abɛse na ngoi mɛndó awa kula tɛ lo ndo hɛ̃ lo pɛnɔ, wa lo bata mbilimbili tɛ lo nɛ? Lo kpãndó bɛ lo na ndo Yehova. Na lo mɛ ya, lo hĩngandó ya, ava lo nga na tengbingɔ na pɛnɔ ti ngaso ko, lo yɔndó ka ti Yehova ya lo bata ala. (Yn. 17:11) Na lo nɛ la ni lengbi ti hɛ̃ngɔ e ngunu nɛ? Na lo mɛ ya, Yehova ɔ awa kula tɛ e zu na ngunu. (1 Yn. 4:4) Lo ndo hũ aye zu, ta ye kɔi mɛ lo zanga hĩngangɔ ni da ma. Se e kpã bɛ e na ndo Yehova ko, e na nwɔngɔ mbɛtɔ tɛ e, wa e nga na dungɔ na ge ge ge.

13. Ngasia la Yozɛfɛ Arimaté fandó ge ge ge nɛ?

¹³ E mu se lɛlo tɛ Yozɛfɛ Arimaté. Lo dundó zo ti ndima nvɛ̃ni ka tɛ azi ti yuda. Lo ndo lindó kwa ka Sanedrina kota ndo ti fangɔ ngbanga tɛ azi ti Yuda. Kanda na ngoi mɛndó Yezo ndo li kwa tɛ lo ko, ta Yozɛfɛ Arimaté fandó bɛ yakere ya, lo na ge ge ge na lo tɛ Yezo ma. Yoanɛ tɛnɛ ya, lo “yendó lo tɛ Yezo na gbɛ mbingo na lo mɛ ya, lo ndo kpɛndó mbɛtɔ tɛ agbia tɛ Ayuda.’ (Yn. 19:38) Abɛse du ya, Yozɛfɛ yendó nzɔ̃ pa, wa lo ngandó na loyengɔ na lo tɛ Yezo ko, lo hɔndɛndó ni ya, ta azi mɛndɛ̃ ahĩnga ni ma. Ngoi mɛndɛ̃ lo ndo kpɛndó ya, ni na zangangɔ kwa ti ndima mɛndó ni ndo li ka Sanedrina tɛ ayuda. Abɛse ngaso ko, Ngbangɔ tɛnɛ ya, na pɛ kwá tɛ Yezo ko, Yozɛfɛ ‘luandó ngunu, lo gwendó ka tɛ Pilato so pangɔ hɛ̃ lo ya, lo hɛ̃ ni kĩnda tɛ Yezo.’ (Mar. 15:42, 43) Ta Yozɛfɛ di hɔndɛndó fãni mɛ̃ndɛ ya, ni ndo ye lo tɛ Yezo ma, lo fandó na azi zu ya, ni du wa kwa tɛ lo.

14. Ye mɛ mɔ lengbi ti lingɔ se du ya, mɔ ndo kpɛ mbɛtɔ tɛ azi nɛ?

¹⁴ Ta mɔ dɛndó mɔ ma mbɛtɔ tɛ azi nga ma se mɛndó Yozɛfɛ ma na ni ma? Ka kalasi bere ka ndo ti kwa tɛ mɔ, ngoi mɛ̃ndɛ mɔ ndo ma kamɛnɛ ti fangɔ na azi mɛndɛ̃ ya, mɔ du Tɛmwɛ tɛ Yehova? Mɔ ndo kpɛ mbɛtɔ ti tingɔ wa fangɔ tɛnɛ bere mungɔ batisimɔ na lo ti tɛnɛ mɛ azi mɛndɛ̃ na tɛnɛngɔ na lo tɛ mɔ? Ta mɔ zia bɛ yakere ya, aye ti ngaso agbanzi mɔ na lingɔ ye mɛ mɔ hĩnga ya, adu nzɔ̃ni ma. Zi bɛ mɔ, wa kambisa ni hɛ̃ Yehova na ya sambela. Yɔ ka ti lo ya, lo hɛ̃ mɔ ngunu, mɔ li se bɛ lo. Na ngoi mɛ Yehova na hɛ̃ngɔ gbinya ti sambela tɛ mɔ ko, mɔ na tingɔ na ngunu nga na ge ge ge gba nvɛ̃nɛ.​—Yis. 41:10, 13.

15. Na ngoi mɛndó Yezo si gbɛlɛ ava lo na pɛ songɔ kwá tɛ lo, ye mɛndó dengɔ bɛ ato ala ya, ala li nɛ? (Luka 24:52, 53)

¹⁵ Ava Yezo atindó na sɔngɔ bɛ kpengbani na ngoi mɛndó lo kpi. Kpã tɛrɛ mɔ na ndo tɛ ala. Zo mɛ ala ndo ye gba alo ti kpingɔ ti ala, wa la ndo hũndó ya, kpale tɛ la zu agbɛ̃, ta dangɔ bɛ  adi dɛ da ma. (Luka 24:17-21) Abɛse ngaso ko, ngoi mɛndó Yezo si gbɛlɛ la na pɛ songɔ kwá tɛ lo ko, lo zandó ala ya, ala gbɔ̃ ndani ya, ayɔ ya aprɔfesi ti ya Ngbangɔ mɛ aba lo ati na seni. Lo hɛ̃ ngandó ala kwa kɔi ti ngbondoni ti nɛngɔ ya ala li ni. (Luka 24:26, 27, 45-48) Bi sui siɔ (40) na pɛ songɔ kwá tɛ lo ko, Yezo dirindó ka ndozu, vundu ná sɔngɔ bɛ tɛ ava lo agbinyangbindó ati kota dengɔ bɛ. Hĩngangɔ ya, gbia tɛ ala na olo lɛ lo ngɛ̃́, wa lo dã ti zangɔ ala ya, ala li kwa tɛ la ti fãnani ko, ahɛ̃ndó ala dengɔ nvɛ̃ni. Dengɔ bɛ niko atondó ala ya, ala gonda Yehova ngoi zu na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ la zangangɔ diringɔ gesi.​—Di Luka 24:52, 53; Aw. 5:42.

16. Ngasia la elengbi ti landangɔ se lɛlo tɛ ava Yezo nɛ?

¹⁶ Ngasia la elengbi ti landangɔ se lɛlo tɛ ava Yezo nɛ? Elengbi ti luangɔ dengɔ bɛ ti vɔrɔngɔ Yehova, ta bo na ngoi ti dangɔ bɛ na bi ti kwá tɛ Yezo ma, kanda na ya bulu zu. Ni yɔ ya, e kpã akpale ti Lo-lengɔ Gbia na ndo ti uzu ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e. Na ndakisa, ayata gba agbinyangbi angoi ti kwa tɛ la ti nɛngɔ ya, ala hɛ̃ ti la ya kwa ti fangɔ tɛnɛ, ala ndo gwe bombi ngoi zu, wa ala ndo li nga sambela ti ndasewa ngoi zu. Ayata mɛndɛ̃ azia kpãngɔ lɛ la na ndo aye ti mi mɛ azi gba ndo hũ ya, ni la adu ngbondoni ti nɛngɔ ya, ala du na ngoi gba ti lingɔ kwa kaya bombi, bere lingɔ kwa ka ndo mɛ ta awa fangɔ tɛnɛ da gba ma. Ti biani ko, ando yɔ ya, e du na ge ge ge ti nɛngɔ ya, e li kwa hɛ̃ Yehova ngoi zu zangangɔ diringɔ gesi, kanda lo ko kapa ti hɛ̃ngɔ e kota mbana gɛrɛ se du ya, e kpã Lo-lengɔ Gbia na ndo ti uzu na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e.​—Mas. 10:22; Mat. 6:32, 33.

17. Ye mɛ mɔ mu ekateli ti lingɔ na ya ngoi ti dangɔ bɛ na bi ti kwá tɛ Yezo ti bulu olo nɛ?

¹⁷ E ndo kũ na bɛ e ndozu dangɔ bɛ e na bi ti kwá tɛ Yezo. Na bulu olo e na lingɔ ni bi kwa sɛ, bi nzɛ ti siɔ ti nzɛ ti siɔ (04/04/2023). Abɛse ngaso ko, ta mɔ kũ bo tee na lá niko wa mɔ gbɔ̃ li mɔ na ndo dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ Yezo, kwá tɛ lo nga songo mɛndó Yehova na Yezo afa na e ma. Gbɔ̃ li mɔ na ndo akpale niko apɔsɔ gba uzu nga na pɛ dangɔ bɛ na bi ti kwá tɛ Yezo. Na ndakisa, mu ngoi ti dingɔ nga na gbɔ̃ngɔ li mɔ na ndo aye mɛ Yezo li na ya ngoi ti ndani ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo ge lɛ sese mɛ ni kaya ta apãndise B12 ti Libongoli ya mokili ya sika na français mɛ atɛnɛ ya, “La dernière semaine de Jésus sur la terre.” Na ngoi mɛ mɔ ndo di ko, di kaya Ngbangɔ avɛrse mɛ na tongɔ mɔ ya, mɔ hɛ̃ Yehova ná Yezo sia kɔli gba, mɔ ti na loyengɔ, na ge ge ge nga na dengɔ bɛ. Wa gi nga se mɛ mɔ lengbi ti lingɔ ye kɔi so fangɔ ya, mɔ ndo hɛ̃ la sia kɔli. Hĩnga ya, bɛ Yezo na dengɔ gba na ge ge ge zu mɛ mɔ na lingɔ ti dangɔ bɛ mɔ na lo, na ya ngoi ti dangɔ bɛ na bi ti kwá tɛ lo.​—Suma 2:19.