1. Nda mɛ e ndo hɛ̃ gbinya ka bombi nɛ?

 NDA mɛ e ndo gwe bombi nɛ? Ti uzu, na lo ti gondangɔ Yehova. (Nz. 26:12; 111:1) E ndo gwe nga bombi ti nɛngɔ ya, e sangbi ngunu bɛ e na ya ngoi olo ti siɔni. (1 Tɛs. 5:11) Na ngoi mɛ e ndo yá ti e, wa e ndo hɛ̃ gbinya ka bombi ko, e ndo hɛ̃ ti e na ya kpale niko sɛ.

2. Ngoi mɛ wa la, elengbi ti hɛ̃ngɔ gbinya ka bombi wa?

² Pɔsɔ zu, e ndo du na nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ ti hɛ̃ngɔ gbinya ka bo mbi. Na ndakisa, na lapɔsɔ bere na layenga e ndo hɛ̃ gbinya na ngoi mɛ e ndo manda Linɔngi ti Sinzili, wa na ngoi mɛ e ndo li bombi ti ya pɔsɔ ko, e ndo hɛ̃ nga gbinya na ngoi mɛ ando li eteni mɛ atɛnɛ ya, aye ti ngbondoni ti ya tɛnɛ tɛ Nzapa, mandangɔ Ngbangɔ ti ya bombi nga na adevoir mɛndɛ̃ mɛ ando yɔ ya, azi ahɛ̃ gbinya.

3. Ye mɛ lengbi ti lingɔ ya hɛ̃ngɔ gbinya du pɛnɔ na lo tɛ ayata mɛndɛ̃ nɛ, wa ngasia la Aebreo 10:24, 25 lengbi ti zangɔ e nɛ?

³ E zu, e ndo du na gwɛ̃ ti gondangɔ Yehova nga na sangɔ ngunu bɛ ayata e. Kanda na ngoi mɛ e ndo hɛ̃ gbinya ka bombi ko, elengbi ti tengbingɔ na kpale niko sɛ: ti (1) Elengbi ti dungɔ na mbɛtɔ ti hɛ̃ngɔ gbinya. Ti (2) Elengbi ti dungɔ na gwɛ̃ ti hɛ̃ngɔ gbinya kanda ta ando pɔna e nga ma se mɛ e ye na ni ma. Ngasia la elengbi ti nwɔngɔ akpale niko nɛ? Mbeti mɛndó Polo to hɛ̃ ayata ti Ebre alengbi zangɔ e ya, e lua gbinya ti hũnda niko. Na ngoi mɛndó lo kambisa nda mɛ gwengɔ bombi adu ngbondoni ko, lo pandó nda mɛ adu ngbondoni ya, ‘e ndo  sangbi ngunu na bɛ e.’ (Di Aebreo 10:24, 25.) Se e ndo da bɛ e ya, abɛse nyi tɛnɛ ti yakere mɛ ando fa loyengɔ tɛ e alengbi ti sangɔ ngunu bɛ ayata ko, e na ziangɔ dungɔ na mbɛtɔ ti hɛ̃ngɔ gbinya ka bombi. Wa se du ya, ta ahɛ̃ e gbinya fãni gba nga ma se mɛ bɛ e ye na ni ma ko, elengbi ti dungɔ na dengɔ bɛ na lo mɛ ya, ayata mɛndɛ̃ alua lége ti hɛ̃ngɔ gbinya.​—1 Pet. 3:8.

4. Aye taa mɛ e na mandangɔ so ya tɛnɛ mɛ nɛ?

⁴ Na ya tɛnɛ mɛ, e na bangɔ se mɛ elengbi ti sangbingɔ ngunu bɛ e se e du kaya bombi mɛ yakere mɛ ta na azi gba ti hɛ̃ngɔ gbinya ma. Na gesi e na bangɔ se mɛ elengbi ti sangbingɔ ngunu bɛ e se du ya, e kaya bombi mɛ kotani mɛ na azi gba ti hɛ̃ngɔ gbinya. Wa na ndani, e na bangɔ se mɛ elengbi ti hɛ̃ngɔ gbinya ti nzɔ̃ni mɛ alengbi ti sangɔ ngunu bɛ azi mɛndɛ̃.

5. Ngasia la elengbi ti sangbingɔ ngunu bɛ e se du ya, e du kaya bombi mɛ yakere nɛ?

⁵ Kaya bombi mɛ yakere bere kaya grupɛ ko, ta ayata ndo du gba ti nɛngɔ ya, ala hɛ̃ gbinya ma. Ngoi mɛndɛ̃ ando hũnda ya, zo mɛ ndo tambwisa bombi amasi nyi ngoi yakere uzu ti nɛngɔ ya, zo kɔi ayati lo so hɛ̃ngɔ gbinya. Ni lengbi ti lingɔ ya, bombi anĩnga ngoi yɔngɔrɔ ni, ye mɛ ta alengbi ti sangɔ ngunu bɛ azi ma. Ye mɛ elengbi ti lingɔ nɛ? Du dã ti yangɔ ti mɔ fãni gba. Se mɔ li ngaso ko, mɔ lengbi ti sangɔ ngunu bɛ ayata mɛndɛ̃ ya, ala ndo hɛ̃ nga agbinya.

6-7. Ye mɛ lengbi ti zangɔ e ya, ta e du na mbɛtɔ gba na ngoi mɛ e ye hɛ̃ngɔ gbinya ka bombi ma nɛ?

⁶ Wa se du ya, mɔ ndo kpɛ mbɛtɔ ti hɛ̃ngɔ gbinya mɛ? Hĩnga nga ya, ta mɔ kɔi ma. Abɛse adu ngaso, na lo mɛ ya mɔ na gwɛ̃ ti sangɔ ngunu bɛ ayata kɔli ná ayata wali, nda mɛ ta mɔ lengbi ti mandangɔ akɔdɛ mɛndɛ̃ mɛ alengbi ti zangɔ mɔ ya, mɔ zia kpɛngɔ mbɛtɔ ma nɛ? Ngasia la mɔ lengbi ti lingɔ ni nɛ?

⁷ Ngoi mɛndɛ̃ awangɔ mɛ asi na ni kaya Linɔngi ti Sinzili b alengbi ti zangɔ mɔ. Na ndakisa ndo lɛkɛ bombi na seni. (Mas. 21:5) Se mɔ hĩnga nzɔ̃ni aye mɛ ĩ na mandangɔ ko, na dungɔ woni ya, mɔ yá ti mɔ, wa mɔ hɛ̃ gbinya. Kanda, ta bɛ mɔ li na ni ma, ndo hɛ̃ gbinya ti ndunu ni nga ti yangondo. (Mas. 15:23; 17:27) Se du ya, mɔ ndo gi hɛ̃ngɔ agbinya ti ndunu ni ko, ta mɔ na kpɛngɔ mbɛtɔ ma. Ngbinya ti ndunu ni mɛ na lɛ tɛnɛ kɔi bere sɛ ko, alengbi ti dungɔ woni ya, ayata agbɔ̃ nda ni iɔ aɔ agbinya ti yɔrɔngɔ ni mɛ na atɛnɛ gba. Se mɔ ndo hɛ̃ gbinya ti ndunu ni na tɛnɛ tɛ mɔ nvɛ̃ni ko, mɔ na fangɔ ya, mɔ lɛkɛ bombi nzɔ̃ni, wa mɔ gbɔ̃ nga nda aye mɛ ĩ ndo manda nzɔ̃ni nvɛ̃ni.

8. Ngasia la Yehova ndo ba ge ge ge tɛ e nɛ?

⁸ Wa se du ya, mɔ salela awangɔ mɛ zu kanda ta mbɛtɔ tɛ mɔ ndo wɛ ma, wa mɔ ndo kpɛ hɛ̃ngɔ agbinya gba mɛ? Hĩnga ya, Yehova ndo sepala gba na na ge ge ge mɛ mɔ ndo li. (Luka 21:1-4) Ta hɛ̃ngɔ Yehova aye ti ngbondoni ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e afa ya, e li aye mɛ aɔ ngunu tɛ e ma. (Fil. 4:5) Pɔna aye mɛ mɔ ye lingɔ, kpã mɔkanɔ ti lingɔ ni, wa li sambela hɛ̃ Yehova ya, ta mɔ du na mbɛtɔ ma. Na ebandeli, mɔ lengbi ti kpãngɔ mɔkanɔ ti hɛ̃ngɔ bo gbinya kɔi ti ndunu ni ka bombi.

9. Kpengba kpale mɛ elengbi ti tengbingɔ na ni se e du kaya bombi mɛ kotani nɛ?

⁹ Se mɔ du kaya bombi mɛ na awa fangɔ tɛnɛ da gba ko, mɔ lengbi ti tengbingɔ na kpengba kpale mɛndɛ̃. Ngoi mɛndɛ̃ ayata gba ndo yá ti la so hɛ̃ngɔ gbinya, na lo ni la, ta ando pɔna  mɔ ngoi gba ya, mɔ hɛ̃ gbinya ma. Na ndakisa nyita wali Danielle ndo ye hɛ̃ngɔ gbinya ka bombi. c Lo ndo hũ ni mabere kɔi ti asambela mɛ lo ndo hɛ̃ Yehova, nga lége mɛ lo lengbi ti sangɔ ngunu bɛ ayata, nga kɔi ti aye mɛ ndo li ya, lo bata kaya li lo mbilimbili ti ya Ngbangɔ. Kanda na ngoi mɛndó lo diri kaya bombi mɛ na azi gba ko, ta ando pɔnandó lo fãni gba ya, lo hɛ̃ gbinya ma, ngoi mɛndɛ̃ bombi mobimba, ta lo ndo hɛ̃ndó bɛ gbinya kɔi ma. Lo tɛnɛ ya, “ni hɛ̃ndó mbi ngɔnzɔ. Mbi ndo hũndo ya, ando gbanzi mbi na ye kɔi mɛ mbi ndo ye ni mawoma. Se du ya, ni ndo li tɛrɛ lo fãni gba ko, zo lengbi ti hũndangɔ tɛrɛ lo ya, ta ala ndo li ni na sãna ma”?

10. Ye mɛ mɔ lengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, mɔ lua alége gba ti hɛ̃ngɔ gbinya nɛ?

¹⁰ Ta mɔ dɛndó mɔ ma tɛrɛ mɔ nga ma tɛ nyita wali Danielle ma? Se adu ngaso ko, mɔ lengbi ti hũngɔ ya, adu nzɔ̃ni mɔ zia yangɔ ti mɔ, wa mɔ landa bo bombi. Kanda ta mɔ nzɛ̃ na gingɔ lége ti hɛ̃ngɔ gbinya ma. Ye mɛ mɔ lengbi ti lingɔ nɛ? Lɛkɛ agbinya ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃ na lo ti bombi kɔi. Se ta apɔna mɔ na ebandeli ti nɛngɔ ya, mɔ hɛ̃ gbinya ma ko, mɔ na luangɔ lége ti hɛ̃ngɔ gbinya so ya popo ni bere ka nda bombi. Na ngoi mɛ mɔ ndo lɛkɛ Linɔngi ti Sinzili ko, ndo gbɔ̃ li mɔ ngoi zu na ndo se mɛ paragrafɛ kɔi kɔi amangbi na bɛli tɛnɛ ti kotani mɛ ĩ ndo manda. Se mɔ li ngaso ko, mɔ na dungɔ na agbinya ti nzɔ̃ni ti hɛ̃ngɔ na ngoi mɛ ĩ ndo manda ni. Mɔ lengbi nga ti lɛkɛngɔ tɛrɛ mɔ so hɛ̃ngɔ gbinya ti paragrafɛ mɛ ndo kambisa hangɔ lo ti kpengbani ti ya Ngbangɔ. (1 Kɔr. 2:10) Na lo nɛ? Na lo mɛ ya, ngoi mɛndɛ̃ ta azi gba na yangɔ ti la na ndo niko so hɛ̃ngɔ gbinya ma. Se du ya, mɔ landa awangɔ mɛ zu kanda na pɛ abombi gba, ta ando pɔna mɔ ti nɛngɔ ya, mɔ hɛ̃ gbinya ma nɛ? Mɔ lengbi ti pangɔ hɛ̃ zo mɛ ndo tambwisa Linɔngi ti Sinzili uzu ti ĩ bandangɔ bombi ya, bɛ mɔ na dengɔ gba se lo pɔna mɔ ya, mɔ hɛ̃ gbinya ti paragrafɛ kɔi mɛ mɔ lɛkɛ ni nzɔ̃ni.

11. Ye mɛ mbeti ti Filipɛ 2:4 asa ngunu bɛ e ya e li nɛ?

¹¹ Di Filipɛ 2:4. Na lége ti Nyingɔ vurú, Toma Polo sandó ngunu bɛ awakristo ya, ala gi nzɔ̃ kpale tɛ azi mɛndɛ̃. Ngasia la elengbi ti kpãngɔ wangɔ niko na kwa na ngoi mɛ e ka bombi nɛ? Ayɔ ya, ta bɛ e li na ni ma ya, ta bo e  kɔi la na gwɛ̃ ti hɛ̃ngɔ gbinya ma, azi mɛndɛ̃ nga na gwɛ̃ ti hɛ̃ngɔ gbinya ka bombi.

12. Ndenge ti nzɔ̃ni mɛ elengbi ti sangɔ ngunu bɛ azi mɛndɛ̃ nɛ? (Ba nga limɔ.)

¹² Gbɔ̃ li mɔ na ndo kpale mɛ. Na ngoi mɛ mɔ ná afɔ̃ mɔ ĩ ndo tɛnɛ tɛnɛ ko, mɔ ndo ye tɛnɛngɔ tɛnɛ gba, wa ta kɔdɛ ti afɔ̃ mɔ singɔ na dangɔ bɛ tɛ la ndo du da ma? Ti bɛta tɛnɛ ko, ta seni la ma! Mɔ ndo ye nga ya ala tɛnɛ tɛnɛ. Se ta mɔ li ngaso ma ko, ala na hũngɔ ya, ta mɔ ndo hɛ̃ ani ndima ma. Kwɛ kɔi nga ka bombi, e ndo ye ya, ayata gba ahɛ̃ gbinya se alengbi. Ti bɛta tɛnɛ ko, lége kɔi mɛ elengbi ti sangɔ ngunu bɛ ayata e adu na ziangɔ ya, ala hɛ̃ nga gbinya ka bombi. (1 Kɔr. 10:24) Zia e ba na olo se mɛ elengbi ti lingɔ na ni.

13. Ye mɛ elengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, azi gba alua lége ti hɛ̃ngɔ gbinya nɛ?

¹³ Ti uzu ndo du na mɔmɛsɛnɔ ti hɛ̃ngɔ gbinya mɛ ndunu ni, ni na lingɔ ya, azi mɛndɛ̃ alua lége ti hɛ̃ngɔ nga agbinya. Abiazi nga na awa fangɔ tɛnɛ mɛ kpengbani na ya nyingɔ, ĩ du se lɛlo ti nzɔ̃ni na omɛ aba hɛ̃ngɔ gbinya ti ndunu ni. Hãngɔ ni zingɔ, abɛse mɔ hɛ̃ gbinya mɛ ndunu ni ko, kɛ̃ kambisangɔ akpale gba na ya gbinya niko kɔi. Se du ya, mɔ kambisa akpale zu mɛ kaya paragrafɛ kɔi ko, ta azi mɛndɛ̃ na dungɔ na tɛnɛ ti tɛnɛngɔ ma. Na ndakisa, so ya paragrafɛ mɛ ko, ahɛ̃ awangɔ sɛ, na lo ni la, hɛ̃ gbinya ti ndunu ni, wa ta mɔ kambisa akpale gba mɔ kɔi ma. Se du ya, apɔna mɔ zo ti uzu ti nɛngɔ ya, mɔ hɛ̃ gbinya ko, nda mɛ ta mɔ lengbi ti dingɔ kpale kɔi wa mɔ zia tanga ni ma nɛ?

14. Ye mɛ na zangɔ e ya e pɔna yangɔ ti e fãni gba bere ta fãni gba ma ka bombi nɛ?

¹⁴ Du na ndara na ngoi mɛ mɔ ye yangɔ ti mɔ so hɛ̃ngɔ gbinya. Se du ya, mɔ ndo ya ti mɔ gba ɔngɔ nyɔ kpɔ̃ ni ko, mɔ na kpãngɔ katɛ zo mɛ ndo tambwisa bombi ndozu ya, lo hɛ̃ mɔ gbinya fãni gba abɛse ta azi mɛndɛ̃ adɛ hɛ̃ gbinya ma. Lingɔ ngaso na hɛ̃ngɔ azi mɛndɛ̃ nzɛ̃ngɔ, wa ta ala na yengɔ yangɔ ti la ma.​—Mos. 3:7.

15. (a) Ye mɛ elengbi ti lingɔ se du ya, ta ahɛ̃ e lénge ya, e hɛ̃ gbinya ka bombi ma nɛ? (b) Ngasia la zo mɛ ndo tambwisa bombi alengbi ti kpãngɔ tɛrɛ lo na ndo tɛ ayata zu nɛ? (Ba akadre “ Se du ya, mɔ ndo tambwisa bombi.”)

 ¹⁵ Se du ya, azi gba ndo ya ti la so hɛ̃ngɔ gbinya ka bombi ko, ngoi mɛndɛ̃, ta e na hɛ̃ngɔ gbinya gba nga ma se mɛ bɛ e ye na ni ma. Ngoi mɛndɛ̃ alengbi ti singɔ nga ya, ta nyita mɛ ndo tambwisa bombi ahɛ̃ e tɛnɛ ma. Ni lengbi ti hɛ̃ngɔ e nzɛ̃ngɔ, kanda ale ta e hũ ya, nyita mɛ atambwisa bombi akɛ̃ hɛ̃ngɔ tɛnɛ na sana ma.​—Mos. 7:9.

16. Ngasia la elengbi ti sangɔ ngunu bɛ ayata mɛ ahɛ̃ gbinya nɛ?

¹⁶ Se du ya, ta kɔdɛ ti mɔ hɛ̃ngɔ gbinya gba adu da ma, nda mɛ ta mɔ lengbi ti mangɔ na seni nvɛ̃ni gbinya tɛ ayata mɛndɛ̃ ti nɛngɔ ya, mɔ hɛ̃ ala sia kɔli na pɛ bombi ma nɛ? Sia kɔli mɛ mɔ na hɛ̃ngɔ ayata na sangɔ ngunu bɛ la, kwɛ kɔi na gbinya mɛ mɔ na hɛ̃ngɔ. (Mas. 10:21) Hɛ̃ngɔ ayata sia kɔli adu ndenge mɛndɛ̃ mɛ elengbi ti sangɔ ngunu bɛ la.

17. (a) Ngasia la awa dũngɔ ayangambi alengbi ti zangɔ ayati la ya, ala hɛ̃ gbinya mɛ alengbi na bulu tɛ la nɛ? (b) Na bangɔ video, aye siɔ mɛ zo lengbi ti lingɔ uzu ti lo lɛkɛngɔ gbinya nɛ? (Ba nga tɛnɛ ti gbɛnda pajɛ.)

¹⁷ Ndenge mɛndɛ̃ mɛ elengbi ti sangbingɔ ngunu bɛ e nɛ? Se mɔ du to bere ta ti ndasewa ko, za ayati mɔ ya, ala lɛkɛ gbinya na bangɔ bulu tɛ la. (Mat. 21:16) Ngoi mɛndɛ̃ tɛnɛ ti mandangɔ kɔi alengbi ti kambisangɔ kpale  kɔi ti kotani mabere kpale mɛ aba azi mɛ adungbi, bere kpale mɛ aba siɔ kpale kɔi ti kotani. Abɛse ngaso ko, paragrafɛ kɔi bere sɛ mɛ ka da na hɛ̃ngɔ ayangambi lége ti hɛ̃ngɔ gbinya na ndo ni. Kambisa nga hɛ̃ ayati mɔ nda mɛ ta na hɛ̃ngɔ ala gbinya ngoi zu mɛ ala na yangɔ ti la ma. Se mɔ li ngaso ko, ni na zangɔ ala ya, ta ala ma nzɛ̃ngɔ ma se apɔna azi mɛndɛ̃ ya, ala hɛ̃ gbinya.​—1 Tim. 6:18. d

18. Ye mɛ elengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, ta e benda likebi tɛ azi na ndo e na ngoi mɛ e ndo hɛ̃ gbinya ma nɛ? (Masese 27:2)

¹⁸ E zu e lengbi ti lɛkɛngɔ agbinya ti nzɔ̃ni mɛ alengbi ti gondangɔ Yehova nga na sangɔ ngunu bɛ ayata e. (Mas. 25:11) Abɛse adu ya, ta adu siɔni kambisa na ndunu ni kpale kɔi mɛ e tengbi na ni ma ko, e du na kpengba lɛ ya, ta e ndo tɛnɛ ngoi zu bo kpale mɛ aba e ma. (Di Masese 27:2; 2 Kɔr. 10:18) E li kpengbani ya, e tɛnɛ tɛnɛ gba na lo tɛ Yehova, tɛnɛ tɛ lo, nga na azi zu mɛ ando vɔrɔ lo. (Suma 4:11) Se du ya hũnda ti paragrafɛ ayɔ ya, e kambisa na ndunu ni kpale mɛ e tengbi na ni ko, adu nzɔ̃ni ya, e li ni. Kutu na hũnda ti paragrafɛ ti ndani, na yɔngɔ ya, e kambisa kpale mɛ aba e nvɛ̃ni, nga na aye mɛ e ndo ye.

19. (a) Se du ya e ndo kpã tɛrɛ e na ndo tɛ azi zu mɛ aga bombi nzɔ̃ kpale mɛ e na luangɔ nɛ? (Roma 1:11, 12) (b) Ye mɛ mɔ ndo sepala na omɛ aba hɛ̃ngɔ gbinya ka bombi nɛ?

¹⁹ Ta e na ndia kɔi na omɛ aba hɛ̃ngɔ gbinya ma, kanda kɔi na kɔi alengbi ti lingɔ kpengbani ya, lo ndo hɛ̃ gbinya mɛ na sangɔ ngunu bɛ azi mɛndɛ̃. Ngoi mɛndɛ̃ alengbi ti yɔngɔ ya, mɔ ndo hɛ̃ gbinya gba. Bere alengbi nga ti dungɔ ya, e sepala na se mɛ ahɛ̃ e lége ti hɛ̃ngɔ gbinya, wa e dunga na dengɔ bɛ na lo tɛ ayata mɛndɛ̃. Se e kpã lɛ e na ndo nzɔ̃ kpale tɛ azi mɛndɛ̃ ti ya bombi tɛ e ko, e zu na dungɔ na dengɔ bɛ ti “sangbingɔ ngunu bɛ e.”​—Di Roma 1:11, 12.