Ba tɛnɛ mɛ ka ya ni

Gwe ka abɛli tɛnɛ

TƐNƐ TI MANDANGƆ 17

Yehova na zangɔ mɔ na ngoi mɛ mɔ tengbi na kpengba kpale

Yehova na zangɔ mɔ na ngoi mɛ mɔ tengbi na kpengba kpale

“Zo ti mbilimbili ndo tengbi na akpale ti siɔni gba, kanda Yehova ndo sara lo na ya akpale niko zu.”​—NZ. 34:19.

BIA 44 Libondeli ya moto ya komikitisa

NA NDUNU NI a

1. Ye mɛ e ndo ye lo ni na bɛ e kɔi nɛ?

 NA LO mɛ ya, e du awa kwa tɛ Yehova ko, e ndo ye na bɛ e kɔi ya, Yehova ndo ye e mawoma, wa gwɛ̃ tɛ lo du ya, e du na bɛta dungɔ lɛ ngɛ̃́. (Roma 8:35-39) E hĩnga nga ya, kpãngɔ awangɔ ti ya Ngbangɔ na kwa ndo du ngoi zu na lo ti nzɔ̃ kpale tɛ e nvɛ̃ni. (Yis. 48:17, 18) Wa se du ya, e tengbi na akpengba kpale mɛ ta e da bɛ e na ni ma mɛ, ye mɛ elengbi ti lingɔ nɛ?

2. Akpengba kpale mɛ elengbi ti tengbingɔ na ni nɛ, wa ni lengbi ti tongɔ e ya, e ma tɛrɛ e ngasia?

2 Awa kwa tɛ Yehova zu ndo tengbi na kpengba kpale. Na ndakisa, zo kɔi ti ndasewa tɛ e lengbi ti lingɔ ye mɛ ahɛ̃ e sɔngɔ bɛ. Elengbi ti dungɔ na kpengba ngã mɛ ndo gbanzi e ya, ta e hɛ̃ tɛrɛ e gba na ya kwa tɛ Yehova ma. Elengbi ti tengbingɔ na kpengba kpale mɛ ndo lo na ndo yengingɔ ti sese bere kpengba yá. Bere elengbi ti tengbingɔ na botemeli na lo ti loyengɔ tɛ e. Na ngoi mɛ e ndo tengbi na akpengba kpale ti ngaso ko, elengbi ti hũndangɔ tɛrɛ e na ndo ya: ‘Nda mɛ kpale ti ngaso asi na mbi nɛ? Mbi li ye kɔi ti siɔni? Afa ya, ta Yehova ndo ye tɛrɛ mbi ma?’ Ta mɔ dɛndó mɔ ma tɛrɛ mɔ ngaso ma? Se adu ngaso ko, ta mɔ nzɛ̃ ma. Awa kwa tɛ Yehova gba ti mbilimbili ama ngandó tɛrɛ la ngaso.​—Nz. 22:1, 2; Hab. 1:2, 3.

3. Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ kaya mbeti ti Nzembo 34:19 nɛ?

3 Di Nzembo 34:19. Ba akpale sɛ ti ngbondoni mɛ vɛrse mɛ atɛnɛ tɛnɛ ni: ti (1) azi ti mbilimbili ndo tengbi na akpale ti siɔni. Ti (2) Yehova ndo sara ala na ya tara. Ngasia la Yehova ndo sara e nɛ? Lége kɔi mɛ lo ndo li na ni adu na ndenge mɛ lo ndo za e ya, e du na bingangɔ li ti nzɔ̃ni na ya gigi olo e da. Abɛse du ya Yehova ko kapa ya, e na dungɔ na dengɔ bɛ ti vɔrɔngɔ lo ko, ta lo pa ya e na dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ azanga pɛnɔ ma. (Yis. 66:14) Lo ndo sa ngunu bɛ e ya, e kpã lɛ e na ndo dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e ti bi mɛ na gangɔ, ngoi mɛ e na dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti dengɔ bɛ bwai na bwai. (2 Kɔr. 4:16-18) Kanda na olo, lo ndo za e ya e ngbã lá kwɛ lingɔ kwa hɛ̃ lo.​—Bil. 3:22-24.

4. Aye mɛ ndɛ e na mandangɔ na ya tɛnɛ mɛ nɛ?

4 Zia e ba na olo awangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na ndo se lɛlo tɛ awa kwa tɛ Yehova ti gã ná ti ngoi tɛ e. Nga ma se mɛ ndɛ e na hũngɔ na ni, elengbi ti tengbingɔ na akpengba kpale mɛ ta e da bɛ e na ni ma. Kanda se e kpã bɛ e na ndo Yehova ko, ta lo na ziangɔ e ma. (Nz. 55:22) Na ngoi mɛ e ndo ba se lɛlo tɛ azi ti ngoi ti gã mɛ Ngbangɔ tɛnɛ tɛnɛ tɛ la nga na ti ngoi tɛ e ko, hũnda tɛrɛ mɔ na ndo mɛ: ‘Se du ya, kpale ti ngaso asi na mbi, ye mɛ mbi na lingɔ nɛ? Ngasia la se lɛlo niko ali ya, mbi kpã bɛ mbi fãni mɛndɛ̃ gba na ndo Yehova nɛ? Wangɔ mɛ mbi lengbi ti kpãngɔ ni na kwa na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi nɛ?’

SE LƐLO TƐ AZI MƐ NGBANGƆ TƐNƐ TƐNƐ TƐ LA

Yehova sulundó Yakobo na ya bulu 20 mɛndó lo li kwa kpengbani hɛ̃ kuya lo Labana mɛ azanga mbilimbili (Ba paragrafɛ ti 5)

5. Kpengba kpale mɛndó Yakobo tengbi na ni na mbage tɛ Labana nɛ? (Ba nga limɔ ti koko mbeti.)

5 Awa kwa tɛ Yehova ti mbilimbili gba mɛ Ngbangɔ tɛnɛ tɛnɛ tɛ la atengbindó na akpengba kpale mɛ ta ala ndo dandó bɛ la na ni ma. E mu se lɛlo tɛ Yakobo. To lo yɔndó ka ti lo ya, lo du na wali kaya ndasewa tɛ Labana, kɔli kɔi ti ya ndasewa tɛ la mɛ lo ndo vɔrɔngɔ nga Yehova, wa tata tɛ lo pandó hɛ̃ lo ya, se lo li ngaso ko, Yehova na sulungɔ lo mawoma nvɛ̃ni. (Eb. 28:1-4) Yakobo lindó ye mɛ nzɔ̃ni. Lo ziandó kɔdɔrɔ tɛ la ti Kanana wa lo gwendó ka tɛ Labana. Labana ndó na ayangambi ti wali sɛ, Lea ná Rachel. Yakobo yendó Rachel mɛ ngambi Lea, wa lo yendó lingɔ kwa bulu mbalambala ti nɛngɔ ya, lo du na lo. (Eb. 29:18) Kanda, ta kpale nɔndó nɔ nga ma se mɛndó Yakobo da na bɛ lo ma. Labana hɛ̃ndó Lea mɛ tagbia Rachel ya, Yakobo du na lo. Pɔsɔ kɔi na gesi la, Labana ye ya, Yakobo du na Rachel se du ya, lo le kwa bulu mbalambala fãni mɛndɛ̃. (Eb. 29:25-27) Hãngɔ ni zingɔ, Labana zanga ngandó mbilimbili na ya kpale ti falanga mɛndó lo ná Yakobo ndo li. Na ya kpale niko zu, Yakobo lindó kwa hɛ̃ Labana na ya bulu 20!​—Eb. 31:41,42.

6. Kpengba kpale mɛndɛ̃ mɛndó Yakobo tengbi na ni nɛ?

6 Yakobo tengbindó na kpengba kpale mɛndɛ̃. Lo ndó na ndasewa mɛ kotani nvɛ̃ni, kanda ta ayati lo ndo mangbindó ma. Ala kandó nyita la Yozɛfɛ mabere mbɛ. Ayati Yakobo sɛ, Simeona ná Levi alindó ye ti kamɛnɛ mɛndó agbɛ̃ ndima ti ndasewa tɛ Yakobo nga na ili Yehova. Hãngɔ ni zingɔ, Rachel ya lo ti kpɔ̃ bɛ lo akpindó na ngoi mɛ lo ye dũngɔ nyingambi tɛ la ti sɛ. Wa na lo ti kpengba gwɛ̃ mɛndó aya ka Kanana ko, ayɔndó ya Yakobo mɛ ati bange azia kɔdɔrɔ tɛ ato lo agwe du ka Ezipito kɔdɔrɔ tɛ azi mɛndɛ̃.​—Eb. 34:30; 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28.

7. Ngasia la Yehova fandó na Yakobo ya, ni ndo ye lo nɛ?

7 Na ya akpale niko zu ko, ta Yakobo gbɛ̃ndó loyengɔ tɛ lo na mbage tɛ Yehova nga na kapa tɛ lo ma. Kutu Yehova fandó na Yakobo ya, ni ndo ye lo. Na ndakisa na ngoi mɛndó Labana ndo hɛ̃ lo pɛnɔ ko, Yehova ndo sulundó kwa ti ti lo. Wa da bɛ mɔ na se mɛndó Yakobo hɛ̃ Yehova sia kɔli na pɛ tengbingɔ na nyi lo Yozɛfɛ​—nyi lo ti kpɔ̃ bɛ lo, mɛndó na pɛ abulu gba lo ndo da bɛ lo ya, lo kpi! Mangbi ti kpengbani mɛndó Yakobo ná Yehova na ni azandó lo ya, lo gbe bɛ lo na ya apɛnɔ niko, wa lo nwɔ nga ni. (Eb. 30:43; 32:9, 10; 46:28-30) Se e du na mangbi ti kpengbani na Yehova, wa e bata nga ni ko, elengbi nga ti nwɔngɔ akpengba kpale mɛ e ndo tengbi na ni.

8. Ye mɛndó Davidi na gwɛ̃ ti lingɔ nɛ?

8 Ta Gbia Davidi lengbindó ti lingɔ aye zu mɛndó lo na gwɛ̃ ti lingɔ na ya kwa tɛ Yehova ma. Na ndakisa, lo ndó na gwɛ̃ kpengbani ti kĩngɔ tepelo hɛ̃ Yehova, wa lo pandó ni hɛ̃ prɔfeta Nathan. Nathan pandó hɛ̃ lo ya: “Li aye zu mɛ bɛ mɔ ye, na lo mɛ ya, Nzapa ti mbilimbili ndoni kɔi na mɔ.” (1 Nt. 17:1, 2) Da bɛ mɔ na se mɛndó tɛnɛ niko asa ngunu bɛ Davidi. Ngoi mɛndɛ̃, lo bandandó lingɔ aye mbala kɔi so kokisangɔ gwɛ̃ niko.

9. Ye mɛndó Davidi li na ngoi mɛndó lo ma ya, ta lo la na kĩngɔ tepelo ma nɛ?

9 Ta aningandó ma, prɔfeta tɛ Yehova dirindó gwe ka tɛ Davidi, ti pangɔ hɛ̃ lo siɔ pa. “Bo na bi niko,” Yehova pandó hɛ̃ Nathan ya, ta Davidi la na kingɔ tepelo ma, kanda kɔi ka popo tɛ ayati lo la na lingɔ ni. (1 Nt. 17:3, 4, 11, 12) Ye mɛndó Davidi li na mangɔ tɛnɛ niko nɛ? Lo gbinyangbindó dangɔ bɛ tɛ lo. Lo kpãndó mɔkanɔ ti lɛkɛngɔ nga na bombingɔ aye zu mɛ nyi lo Salomo na kĩngɔ na da niko.​—1 Nt. 29:1-5.

10. Ngasia la Yehova sulundó Davidi nɛ?

10 Nyi ngoi yakere na pɛ pangɔ hɛ̃ lo ya, ta lo la na kĩngɔ tepelo ma ko, Yehova ná Davidi atɛngbindó mbele. Yehova kondó kapa hɛ̃ lo ya, zo kɔi ti ndasewa tɛ lo na lengɔ gbia ti bwai na bwai. (2 Sam. 7:16) Da bɛ mɔ na dengɔ bɛ mɛ gbanda Davidi na dungɔ na ni na ngoi mɛ gbanda na pangɔ hɛ̃ lo ya, Yezo Kristo zo kɔi ti ndasewa tɛ lo la du gbia ti bulu koto mɛ na hɛ̃ngɔ azi dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti dengɔ bɛ! Pandɛ ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ aza e ya, e hĩnga ya, abɛse ta elengbi ti lingɔ aye zu mɛ e na gwɛ̃ ti lingɔ na ya kwa tɛ Yehova ma ko, Nzapa tɛ e lengbi ti hɛ̃ngɔ e anzɔ̃ sulu mɛ ta e ndo da bɛ e na ni ma.

11. Ngasia la Yehova sulundó awakristo ti uzu abɛse ta Lo-lengɔ Gbia agandó na ngoi mɛ ala ndo da na bɛ la ma nɛ? (Awa Pangɔ Kwa 6:7)

11 Awakristo ti siɛklɛ ti uzu atengbindó na akpale mɛ ta ala ndo dandó bɛ la na ni ma. Na ndakisa, ala ndo kũndó na bɛ la ndozu ya, Lo-lengɔ Gbia tɛ Nzapa aga, kanda ta ala hĩngandó lá mɛ gbanda ni na gangɔ na ni ma. (Aw. 1:6, 7) Wa ye mɛndó ala li nɛ? Ala ngbãndó lá kwɛ hɛ̃ngɔ tɛrɛ la na ya kwa ti fangɔ tɛnɛ. Na ngoi mɛndó ala hɛ̃ tɛrɛ la so fangɔ tɛnɛ na ya akɔdɔrɔ gba ko, ala hũndó ya, Yehova ndo sulu kwa tɛ ani.​—Di Awa pangɔ kwa 6:7.

12. Ye mɛndó awakristo ti siɛklɛ ti uzu ali na ngoi mɛndó kpengba gwɛ̃ aya nɛ?

12 Na ya ngoi kɔi, kpengba ‘gwɛ̃ ayandó na ndo lɛ sese zu.’ (Aw. 11:28) Kpengba gwɛ̃ niko agbɔ̃ ngandó awakristo ti siɛklɛ ti uzu. Mɔ lengbi ti gbɔ̃ngɔ li mɔ na ndo pɛnɔ mɛndó kpengba gwɛ̃ niko ahɛ̃ la? Ta kitɛ da ma ya, agbia ti ndasewa ka tindó na sɔngɔ bɛ na ndo se mɛ ala na kãngɔ azi ti ndasewa tɛ la. Wa na lo tɛ awakristo mɛ apalanga mɛndó na mɔkanɔ ti lingɔ kwa gba na ya kwa ti fangɔ tɛnɛ mɛ? Ala ziandó ya, kpengba gwɛ̃ niko awɛ wa di la ani li ni? Ala lɛkɛndó kpale na mangbi na aye mɛ gbinyangbi na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ la. Ala ngbãndó lá kwɛ fangɔ tɛnɛ na lége ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃ mɛndó ala lengbi ti lingɔ na ni, wa na dengɔ bɛ zu, ala kangbindó aye mɛ ala na ni na ayata mɛndɛ̃ mɛndó ndo du ka Yuda.​—Aw. 11:29, 30.

13. Nzɔ̃ kpale mɛndó awakristo ti siɛklɛ ti uzu alua na ya ngoi ti kpengba gwɛ̃ nɛ?

13 Nzɔ̃ kpale mɛndó ala lua na ya ngoi niko ti kpengba gwɛ̃ nɛ? Ayata mɛndó alua aye ti tɛngɔ niko ko, ala hũndó se mɛ Yehova ndo za na azi tɛ lo. (Mat. 6:31-33) Ni lindó ya, ala ti na mangbi ti kpengbani na ayata la awakristo mɛndó aza ala. Wa ayata mɛndó ahɛ̃ tisa ná ayata mɛndó ahɛ̃ ti la na ya kwa ti zangɔ ayata ko, ala zu amandó dengɔ bɛ ti hɛ̃ngɔ ye hɛ̃ azi mɛndɛ̃. (Aw. 20:35) Yehova sulundó ala zu na ndenge mɛndó ala gbinyangbi akpale ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ la na mangbi na kpale mɛ ala tengbi na ni.

14. Ye mɛndó asi na Barnabasi ná Polo nɛ, wa nzɔ̃ kpale mɛndó ni si na ni nɛ? (Awa Pangɔ Kwa 14:21, 22)

14 Awakristo ti siɛklɛ ti uzu atengbindó na botemeli gba, angoi mɛndɛ̃ botemeli niko ndo sindó na angoi mɛ ta ala ndo da bɛ la na ni ma. Da bɛ mɔ na kpale mɛndó asi na Barnabasi ná Toma Polo na ngoi mɛndó ala ndo fa tɛnɛ kaya kɔdɔrɔ ti Listre. Na ebandeli azi mɛndó ndo ma ala ayambandó ala nzɔ̃ni. Kanda bo na lá niko ko, awa kula ‘atondó butu butu tɛ azi’ nga na ambanga azi mɛndɛ̃ mɛ so popo tɛ la ya, ala bolo Polo na tɛ̃nɛ, wa angbãndó yakere mɛ lo kpi. (Aw. 14:19) Kanda Barnabasi ná Polo angbãndó lá kwɛ fangɔ tɛnɛ ka ndo mɛndɛ̃. Nzɔ̃ kpale mɛndó ala lua nɛ? Ta aningandó ma, ala ‘luandó azi gba mɛ aye lo tɛ Yezo’ wa se lɛlo ti ge ge ge tɛ ala asandó ngunu bɛ ayata mɛndɛ̃. (Di Awa Pangɔ Kwa 14:21, 22.) Azi gba aluandó nzɔ̃ kpale na lo mɛ ya, ta Barnabasi ná Polo azindó lége ya, botemeli niko agbanzi la na lingɔ kwa tɛ Yehova ma. Se du ya, ta e zia lingɔ kwa ti fangɔ tɛnɛ ma, abɛse e tengbi na botemeli ko, Yehova na sulungɔ e.

SE LƐLO TI NGOI TƐ E

15. Wangɔ mɛ e lua na ndo se lɛlo tɛ nyita kɔli Macmillan nɛ?

15 Uzu ti bulu ti 1914 ko, awa kwa tɛ Yehova atengbindó na akpengba kpale mɛ ta ala dandó bɛ la na ni ma. E mu se lɛlo tɛ nyita kɔli Macmillan. Nga ma tɛ ayata mɛndɛ̃ zu, nyita Macmillan ndo hũndó ya, angbã yakere lo gwe ndozu so luangɔ mbana gɛrɛ mɛ Yehova na hɛ̃ngɔ lo. Na ya diskur kɔi mɛndó lo li ni na nzɛ ti Gumbaya na bulu ti 1914 ko, lo pandó ya: “Ngoi mɛndɛ̃ omɛ na dungɔ diskur tɛ mbi ti ndani.” Kanda ta ni la adundó diskur tɛ lo ti ndani ma. Na gesi nyita Macmillan sundó ya: “Ngoi mɛndɛ̃ e dandó bɛ e iɔ ya, e na gwengɔ ndozu bo lo mɛ.” Lo di tɛnɛ ya: “Ye ti nzɔ̃ni mɛ ayɔ ya, e li na olo adu ngbãngɔ lá kwɛ lingɔ kwa tɛ Gbia na ge ge ge.” Nyita Macmillan ngbãndó lá kwɛ lingɔ kwa na ge ge ge na ya kwa ti fangɔ tɛnɛ. Lo luandó nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ ti sangɔ ngunu bɛ ayata mɛndó agbɔ̃nɔ la ka bɔlɔkɔ na lo ti loyengɔ tɛ la. Wa na mbilimbili zu, lo ngbãndó lá kwɛ gwengɔ bombi abɛse na ya ngoi mɛndó lo ti bange. Nzɔ̃ kpale mɛndó nyita Macmillan lua na lo mɛ ya, lo salelandó ngoi tɛ lo na ndenge ti nzɔ̃ni na ngoi mɛndó lo ndo kũ mbana gɛrɛ tɛ lo nɛ? Nyi ngoi yakere uzu ti lo kpingɔ na 1966 ko, lo sundó ya: “Ndɛ lo mɛ ko, mbi na loyengɔ ti kpengbani mɛ ta mbindó na ni uzu ma.” Lo du se lɛlo ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni na lo tɛ e zu, gba ni na ngoi mɛ e tengbi na kpale mɛ ta e ndo da bɛ e na ni ma!​—Aeb. 13:7.

16. Kpale mɛndó ta nyita Jennings ná ya lo ndo da bɛ la na ni ma mɛndó ala tengbi na ni nɛ? (Zaki 4:14)

16 Awa kwa tɛ Yehova gba ndo gbe bɛ la na ya kpale mɛ aba kpengba ngã. Na ndakisa, na ya pandɛ ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ nyita Herbert Jennings b ko, lo kambisa dengɔ bɛ mɛndó lo ná ya lo alua na ya kwa ti misiɔnɛrɛ ka Gana. Kanda aluandó lo na kpengba ngã kɔi kaya li lo. Na landangɔ tɛnɛ mɛ kaya Zaki 4:14, nyita Jennings tɛnɛ ya, “ta elengbi ti hĩngangɔ kpale mɛ na singɔ ndã ma.” (Di.) Lo su ya: “Na lo ti kpale niko ko, e mundó ekateli ti longɔ ka Gana, ziangɔ akwa e ti kpɔ̃ bɛ e, diringɔ ka Canada [ti nɛngɔ ya, e landa mungɔ ayɔrɔ].” Yehova zandó nyita kɔli Jennings ná ya lo ti nɛngɔ ya ala ngbã lá kwɛ vɔrɔngɔ lo abɛse kpale ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ la agbinyangbi.

17. Ngasia la se lɛlo tɛ Nyita Jennings asandó ngunu bɛ ayata mɛndɛ̃ nɛ?

17 Akpale ti mbilimbili mɛ lo kambisa ni kaya pandɛ ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo asandó ngunu bɛ ayata gba. Nyita wali kɔi tɛnɛndó ya: “Na ngoi mɛndó mbi di pandɛ ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo ko, mbi mandó vundu nvɛ̃ni, ta mbi dɛndó mbi ma vundu ti ngaso ma, . . . Hũngɔ se mɛndó nyita Jennings azia kwa na lo ti sãte tɛ lo ko, aza mbi ya, mbi du na bingangɔ li ti nzɔ̃ni na ndo kpale tɛ mbi.” Nyita kɔli mɛndɛ̃ su ya: “Na pɛ lingɔ kwa tɛ biazo ti ya bombi na ya bulu sui kɔi ko, mbi ziandó lingɔ kwa ni na lo ti kpengba ngã mɛndó alua kaya li mbi. Songɔ bɛ aɔndó ndo mbi na dingɔ apandɛ ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti ngaso, alindó ya kɔdɛ awɛ li mbi. . . . Kanda gbengɔ bɛ tɛ nyita Jennings azandó mbi ya, mbi ti na bingangɔ li ti nzɔ̃ni.” E hĩnga ya, se e tengbi na kpale mɛ ta e ndo da bɛ e na ni ma, wa e gbe bɛ e na ya ni ko, se lɛlo tɛ e alengbi ti sangɔ ngunu bɛ azi mɛndɛ̃. Abɛse du ya, dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e agbinyangbi na se mɛ ta e da na bɛ e ma ko, elengbi ti dungɔ se lɛlo ti nzɔ̃ni na omɛ aba loyengɔ nga na gbengɔ bɛ.​—1 Pet. 5:9.

Se e kpã bɛ e na ndo Yehova ko, akpengba kpale mɛ e ndo tengbi na ni, na lingɔ ya, e dɔ dã na lo (Ba paragrafɛ ti 18)

18. Nga ma se mɛ alimɔ mɛ afa na ni, wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na ndo se lɛlo tɛ nyita wali ti Nigéria nɛ?

18 Ayata gba atengbi nga mbalasi na kpengba kpale na lo ti ngã mabere COVID-19. Na ndakisa, ta nyita wali kɔi mɛ kɔ lo kpi mɛ ndo du ka Nigeria ndó na aye gba ti tɛngɔ ma. Na ndatu kɔi, nyi lo ti wali ahũndandó lo ya, se ani tɔ kɔpɔ ti lɔsɔ kɔi mɛ ani ngbã na ni ani tɛ wɛ, ye mɛ ani na tɛngɔ na gesi nɛ. Nyita wali pandó hɛ̃ nyi lo ya, ta ani di dɛ na falanga bere tɛ ti tɛngɔ ma, kanda ani lengbi ti landangɔ se lɛlo tɛ wali mɛndó kɔ lo kpi mɛ zo ti Zarefata​—ayɔ ya, ani tɔ kɔpɔ ti lɔsɔ niko ani tɛ, wa na gesi ani kpã bɛ ani zu na ndo Yehova. (1 Ba. 17:8-16) Uzu ti nɛngɔ ya, ala gi se mɛ ala lɛkɛ na tɛ ti tɛngɔ ti bi niko ko, ala luandó sake ti aye ti tɛngɔ mɛ ayata mɛndɛ̃ ato hɛ̃ la. Sake nikondó na atɛ ti tɛngɔ mɛ alengbi ti lingɔ pɔsɔ sɛ mobimba. Nyita wali tɛnɛ ya, ta lo hĩnga se mɛndó Yehova ma na tɛnɛ mɛndó lo ndo tɛnɛ hɛ̃ nyi lo ma. Ti biani ko, se e ndo kpã bɛ e na ndo Yehova ko, akpale mɛ ta e da bɛ e na ni ma, mɛ na singɔ na e na lingɔ ya, e dɔ dã na lo.​—1 Pet. 5:6, 7.

19. Kpale ti siɔni mɛndó asi na nyita Aleksey Yershov nɛ?

19 Na ya abulu mɛ alo ti ɔngɔ ko, ayata e atengbi mbalasi na botemeli mɛ ta ala ndo da bɛ la na ni ma. E mu se lɛlo tɛ nyita Aleksey Yershov, mɛ ndo du ka Rusi. Azi tɛ Yehova ndó na siriri ti vɔrɔngɔ lo na ngoi mɛndó nyita Yershov amu batisimɔ na bulu ti 1994. Abulu yakere na gesi, kpale ti kɔdɔrɔ ti Rusi agbinyangbindó. Na bulu ti 2020, asoda alindó kaya da tɛ nyita Yershov, wa ala gbɔndó aye tɛ lo gba. Anzɛ yakere na gesi agbia ti guvɛrnnema afundandó lo ya, lo du zo ti mɔbulu. Ti nɛngɔ ya, kpale ati siɔni ndo lo, zo kɔi mɛndó ndo li poloso ya, ni ye mandangɔ Ngbangɔ na ya bulu kɔi ko, asindó na avideo so fangɔ na agbia ya, nyita du zo ti mɔbulu. Adu nvɛ̃ni kangɔ zo!

20. Ngasia la nyita Yershov alindó ya, mangbi tɛ lo ná Yehova ati kpengbani nɛ?

20 Ta kpale kɔi ti nzɔ̃ni asi na nyita Yershov na ya ngoi niko ti botemeli ma? Lo tengbindó na akpale gba ti nzɔ̃ni. Lo tindó na mangbi ti kpengbani na Yehova. Lo pa ya, “Mbi ná ya mbi e ndo lindó sambela ngoi zu hɛ̃ Yehova. Mbi gbɔ̃ndó nda ni ya, se ta so Yehova ma ko, ta mbi lengbindó ti longangɔ akpale niko ma.” Lo di tɛnɛ ya: “mandangɔ Ngbangɔ azandó mbi ya, mbi nwɔ nzɛ̃ngɔ mɛ mbi na ni. Mbi ndo gbɔ̃ndó li mbi na ndo se lɛlo tɛ awa kwa tɛ Yehova ti mbilimbili ti ngoi ti gã. Kaya Ngbangɔ elengbi ti tãngɔ ase lɛlo tɛ azi gba mɛndó ndo fa nda mɛ adu ngbondoni dungɔ so kpɔ nga na kpãngɔ bɛ e na ndo Yehova.”

21. Aye mɛ e manda na ya tɛnɛ mɛ nɛ?

21 Aye mɛ e manda na ya tɛnɛ mɛ nɛ? Ngoi mɛndɛ̃ e ndo tengbi na akpengba kpale mɛ ta e da bɛ e a ni ma. Abɛse ngaso ko, Yehova ndo za awa kwa tɛ lo ngoi zu se ala kpã bɛ la na ndo lo. Nga ma se mɛ vɛrse mɛ agbɔ̃ bɛ li tɛnɛ tɛ e ti ndɛ atɛnɛ na ni, “Zo ti mbilimbili ndo tengbi na akpale ti siɔni gba, kanda Yehova ndo sara lo na ya akpale niko zu.” (Nz. 34:19) Zia ya, ta e kpã bo lɛ e na ndo akpengba kpale tɛ e ma, kanda na ndo ngunu mɛ Yehova na ni ti zangɔ e. Se e li ngaso ko, nga ma Toma Polo, elengbi ti tɛnɛngɔ ya: “Na ya akpale zu, mbi ndo du na ngunu na lo tɛ zo mɛ ndo hɛ̃ mbi ngunu.”​—Fil. 4:13, NWT.

BIA 38 Akokómisa yo makasi

a Abɛse du ya, e ndo tengbi na akpengba kpale na ya gigi olo ti siɔni ko, elengbi ti dungɔ na loyengɔ ya, Yehova na zangɔ lá kwɛ awa kwa tɛ lo ti mbilimbili. Ngasia la Yehova zandó awa kwa tɛ lo na ngoi ti gã nɛ? Ngasia la lo ndo za nga e ndɛ nɛ? Na ya tɛnɛ mɛ, e na bangɔ se lɛlo tɛ azi ti gã na ti ngoi tɛ e mɛndó Yehova za la na ya kpengba kpale, ni na lingɔ ya e kpã bɛ e fãni mɛndɛ̃ gba ya, Yehova nga na zangɔ e ngoi zu mɛ e tengbi na kpengba kpale.