Ocuphela mwaha

Ocuphela sampuwa

MWAHA 3

Mano Taani Onakhala mu Olamulelo Womunepani?

Mano Taani Onakhala mu Olamulelo Womunepani?

1. Mano ekeresha ya ekano elikanyiheriwe mwawiihai ni mwako?

SOROROMELA sa ikeresha sa ikano sa mu Afrika salikanyiheriwa ni mwako. Vasulu orivo Muluku, mutokwene mu ikuru soomunepani. Mushereshere mwaya orivo miluku mikhani, nari minepa, hiiho iri arummwa a Muluku. Makupa a yaala orivo makholo akhwiye, yawo anupuwela itchoko saya velaponi yavathi ni yawo anatchunaa mwephiro yaphama okhala phama wa iho. Vathi orivo ikuru soomunepani ikhani: wiisachiherya ehako ni okwiri.

2. Mano muhapo wa mu Afrika onathoonyerya mwawiihai wii sororomela sa ekano soohapuwela ekeresha?

2 Sororomela hiiho sa ekano saahikhala ni yoohapuwela yakuru volocha sa ikeresha ikina mu Afrika. Wookhalavo muhapo mukina mu Afrika onlocha wii: “Otcharela Nroromelo (neeKristu nari na Amaka) hinnanihiha othamalela miluku sahu.”

3. Mano tiwoowi nnahalaahu ophwanyawo eparipari volocha sa yawo anakhala mu olamulelo woomunepani?

3 Mano sororomela sa ikano sa mu Afrika iri saphama? Biblia onnanlela eparipari volocha sa yawo anakhala mu olamulelo woomunepani.

Yehova, Muluku Eeparipari

4. Mano ikeresha itokotoko sa mu Afrika inemereryana mu eheni?

4 Makhuru mararu matokotoko a ikeresha sa mu Afrika annemeryerya wii Muluku okhalavo niwiitho owo ti mutokwene. Biblia onnathoriha ntoko “Muluku a miluku ni Pwiya asaapwiya, Muluku mutokotoko, akuru ni awoopiha.” (Detronomiu 10:17) Amaka anaroromelatho mwa Muluku mmoharu mutokwene. Volocha sa ekeresha ya ekano ya mu Afrika, Muhusiha Geoffrey Parrinder olonche wii: “Atchu anchipale a atchu mu Afrika anneemererya mwa Muluku mmoha mutokwene, tiithi a miluku ni a atchu, mpachusha a maphachuwelo.”

5. Mano ti masina makina taani yawo anaphariheliwa muteko ntakhara a omusuwela Muluku?

5 Nyenya, nari ororomela mwa Muluku wuulanneene, atchu anchipale haano mupuwelo ootaphuwa awii Muluku taani. Ephiro yopacherya ya omusuwela mutchu tiiyo osuwela nsina nawe. Volocha sa nsina na Muluku, wokhalavo onyakulihana veri va ikeresha. Mu Ikeresha sa eKristu, owo toovuwasha awiitchaniwa Muluku, nsina nenlo nnataphulela “Akuru.” Wa Amaka, owo ti Alá. Veeri va yawo anakhala mu ekeresha ya ekano, nsina nnaphariheliwa muteko wii Mutokwene asuweliwe ninnahiyana mu elochelo ela ni ekina. John S. Mbiti onnarepa mu livru awe Concepts of God in Africa (Mikhalelo volocha sa Muluku mu Afrika), masina oopwaha 500 oolochiwa ni atchu a mwaAfrika ntakhara a Muluku. Mwa yotakiherya, elochelo ya Ioruba (enalochiwa o Nigéria), Muluku oniitchaniwa Olodumare; wa maKikuyu (o Quênia), owo ti Ngai; veri va Azulu (o Afrika do Sul), owo ti Unkulunkulu.

6, 7. Mano nsina na Muluku taani, nave nnasuwela mwawiihai?

6 Mano olonche eheni Muluku mwaneene volocha sa nsina nawe? Vavaa Muluku aamuhusinhiiye Mose waholela aIsrayeli waakumiha mu Aigupto, Mose ahikoha: “Wookhala wii miyo kinaya woonana ni anamwane a Israyeli ni waalela wii: ‘Muluku amakholo anyu ookiruma wa nyuwo’, nave yalocha ni miyo wii: ‘Nsinanawe taani?’ Kinahaala waleela eheni?”—Eksodo 3:13.

7 Muluku ahaakhula ii: “Ela tiyeyo onaphwanelawe olocha ni anamwane a Israyeli: ‘Yehova, Muluku a makholo anyu, . . . ookiruma miyo wa nyuwo.’ Nla ti nsina naka mu elukuluku yoohimala nave ela tiyawupusheryaaka maloko ni maloko.” (Eksodo 3:15) Nsina nla noomuluku ninnaphwanyeya ikwaha soopwaha 7.000 mu sorepa sa Biblia, nari ootaphulela akina a Biblia erecheelinhene ni masina awii “Muluku” nari “Apwiya.”

8. Mano Yehova ori awiihai nave nnaphwanela weera eheni naatchunaka waakhuleliwa ni yowo?

8 Mano Yehova tchiryene ori awiihai? Owo ti munepa, ta aikuru-sothene ni ochichimiheya. Owo ori mutokwene, oohilikanyiheriwa, ohilikana ni etchu ekina eri yothene. (Detronomiu 6:4; Yesaya 44:6) Yehova aahilocha wa Mose: “Miyo, Yehova, Mulukwaa, kiri Muluku ahache.” Mwa masu makina, wii nikhaleno waakhuleliwa ni Yehova, ninnaphwanela omuthamala mekheiyeru owo. Owo hantchuna wii nthamaleleke etchu ekina nari mutchu.—Eksodo 20:3-5.

Yesu Kristu, Mwene a Omwene wa Muluku

9. Mano ntakhara heni nnaphwanelaahu olocha wii Yesu hari oolikana ni Yehova?

9 Olelo wookhalavo waakanyeryeya vanchipale volocha sa Yesu wii owo taani. Atchu anchipale mu Ikeresha sa eKristu anaroromela wii Yesu onnera makupa a Araru mwa Mmoha “Waweelasha.” Nyenya Biblia hanahusiha wii Muluku ti atchu araru mwa Muluku mmoharu. Nari vakhaniru hanahusiha wii Yesu ori olikana ni Yehova. Yesu owo mwaneene aariye: “Atithi ari m[u]tokotoko ókipwaha Miyo.”—Yohane 14:28.

10. Mano Yesu aari wowi ahaakumve orwa velaponi yavathi?

10 Biblia ohahusiha wii, Yesu ahaakumve okhala velaponi yavathi ntoko mutchu, owo aahikhala wirimu ntoko yopachushiwa yakuru yoomunepani. Hihaa ntoko mummo Yehova apachunshiiye Adamu ni Hava velaponi yavathi, ohapachushatho wirimu atchu yawo ari minepa. Yesu aari mutchu oopacherya oomunepani yowo Yehova ompachunshiiye.—Yohane 17:5; aKolose 1:15.

11. Mano Yesu aayariwe mwawiihai ntoko mutchu?

11 Iyakha 2.000 muchuli, Yehova ahithaamiherya okumi wa yopachushiwa eyo yomunepani mmirimani mwa mwali awiitchaniwa Mariya. Mungelo Gabrieli amuleela wii: “Nave nkona, onarwa-orupala oyara mwana mwamulopwana, omutchuwa nsina nawe Yesu. Nave yowo anarwa-alamulela . . . ; nave omwene awe horwa-omala.”—Luka 1:31, 33. *

12. Mano ti nimoha na mathowa taani nenlo Yesu aarwenliye velaponi yavathi?

12 Mwa ela Yesu aahiyariwa, innuwa nave ahusiha wa atchu yotchuna ni yokhwela ya Yehova. Owo ahii wa olamulela ooRoma: “Káyariwela ela Miyo, ni wa ela kárwela wilaponi ya vathi, wi kerele namona ni eparipari.” (Yohane 18:37) Nivaryeryaka hiiho Yesu ahusinhiiye, nnahaala ohuserya eparipari volocha sa yotchuna ni yokhwela ya Muluku. Nnahaala osuwela mummo nnahaalahu ophwanya waakhuleliwa ni Muluku.

13. Mano ti nthowa nikina taani nenlo Yesu aarwenliye velaponi yavathi?

13 Nthowa nikina nenlo Yesu aarwenliye velaponi yavathi nari nawii aveleele okumi awe woomutchu yawoopola ya atchu. (Mateyu 20:28) Owo aherano eyo wii anoopole wa yotcheka yeyo nakhenlaahu wa nikholo nahu Adamu. Elanto, munipuroni mwaya, enahaala oniweryiha okhala ni okumi wawiikhalelaru. Murummwa Yohane ahirepa: “Muluku ásivela elapo ya vathi wawihihá, wi ávaha Mwana’we óyariwa mekhiye, wi yowo anaroromela ahirimele, nyenya akhaleno okumi wohimala.”—Yohane 3:16.

14. (a) Mano tiheni yaamweerenle Yesu muchuli mwa okhwa wawe ntoko mutchu? (b) Mano Yesu mapuro awe a wirimu tawiihai vano?

14 Yesu, muchuli mwa okhwa wawe ntoko mutchu, aahivihiwa wii akhaleke wirimu, wii akhale yopachushiwa yakuru yomunepani ntoko akhalenliiye vopacheryani. (Saweriwa Tarummwa 2:32, 33) Vaholo vaya, Yehova aahinvaha “olamulelo, ni nchichimiho, ni omwene, wii atchu othene, maloko othene a mulaponi ni ilochelo emurumeele.” (Danieli 7:13, 14) Yesu aahikhala Mwene akuru; owo ti Mwene a epoma ya wirimu ya Yehova, nave mohilekela onahaala othonyerya ikuru sawe velaponi yothene yavathi.

Angelo, Arummwa a Muluku

15. Mano tiliini nave ti wowi weiwo angelo yaapachusheryiwaayawo?

15 Yehova ni Yesu tahi yaworu anakhala mu olamulelo woomunepani. Yehova opaka sopachushiwa sikina somunepani, angelo. Gabrieli, yowo aalonche ni Mariya, ti mmoha a yawo. Okumi wa angelo hiwapachenrye velaponi yavathi ntoko sopachushiwa soomutchu. Awo yaapachushiwe wirimu khalaisha atchu ehaakumve opachushiwa velaponi yavathi. (Yobu 38:4-7) Aakhalavo mamilyawu a angelo.—Danieli 7:10.

Angelo ororomeleya annakhocha othamaleliwa

16. Mano ntakhara heni atchu ahinaphwanelaaya waathamalela angelo?

16 Angelo ororomeleya hanatchuna wii hiyo naathamaleleke. Ikwaha pili, vavaa murummwa Yohane eeryenryiye waathamalela angelo, awo yaamulopola, eriki: “Nkona, ohere hono; . . . muthamale Muluku.”—Yawupulula 22:8, 9; 19:10.

17. Mano tiheni enathonyerya wii angelo annawerya owaakiha arummwa a Muluku, nave ntakhara heni ela eryaya yoohakaryarya wa hiyo?

17 Angelo hanooneyatho velaponi yavathi wa arummwa a Muluku, ntoko yooneyaaya vavaa yaataphunlaya arummwa a Yesu mukariposo. (Saweriwa Tarummwa 5:18, 19) Mwawiihihaa, nanamuthamala Yehova mopharihana ni Masu awe, Biblia, nnahaala ochichimiherya wii ikuru sa angelo soohoneya sinarwa inaakiha. Biblia onii: “Mungelo a Yehova onnáphéla owikitcha yawo enamova Yowo, awakiha yawo.” (Salmo 34:7; 91:11) Mano ntakhara sheni yeela enaphwanelaaya okhala yoohakaryarya wa hiyo? Ntakhara wii mu olamulelo woomunepani wookhalawo amwiichani awoopiha yawo anatchuna ontolosha!

Satana, Mwiichani a Muluku

18. (a) Mano ntakhara heni mungelo aammwarenliye Muluku? (b) Mano mungelo omwareyowo aavahiwe masina taani?

18 Kahi wii angelo othene a Muluku yaahipwahiherya okhala ororomeleya wa Muluku. Akina yaahimmwarela owo. Ekhala amwiichani a Muluku ni amwiichani a atchu velaponi yavathi. Mano eyo yeerenye mwawiihai? Soopachushiwa sothene sa angelo hiho Yehova aapachunshiye saari sekhaikhai ni saphama. Nyenya mmoha a anamwane yawo omunepani, aphama, ahitchuna wii athamaliweke ni atchu nave ahemeryeryanano ni yootchuneene yeyo yoonanara. Yopachushiwa yomunepani yeyo yaahakhela nsina naweeriwa Satana, nenlo nnataphulela “Oovaanyiha [a Muluku].” Owotho oniitchaniwa Musaserya, nenlo nnataphulela “Ohelela,” mwawiihihaa onnalocha sawotha soonanara volocha sa Yehova.

19. Mano ntakhara heni nave timwawiihai mummo Satana aamuhooshenriye vanchipale Yobu?

19 Satana onnawakeleliha atchu wii epharihaneno mu omvinyerya Muluku. Nkapwatchani yeyo owo eenriye wa Yobu, kapuro ororomeleya a Muluku. Yobu aari mutchu oorela vanchipale. Aahikhalano ipucheputche 7.000, ikamila 3.000, imope sethiyana 1.000 ni selopwana, wacheryeryavotho apuro 500. Owo ahikhalanotho anamwane khumi ni anamuteko anchipale. Vopacherya, Satana iphale inama ni anamuteko a Yobu. Vootcharelavo, apakiha “etcheku etokotoko” onyaanya empa, yaaipha anamwane othene a Yobu. Vachuli va yeyo, Satana ahinpakiha Yobu ohaawa vanchipale ni “ithuku soonanara, ovinyerya onchichipwani wa nnaani nawe ophiyerya vasulu va muru.”—Yobu 1:3-19; 2:7.

20. (a) Mano Yobu aarelihiwe mwawiihai nthowa na ororomeleya wawe? (b) Nari Yobu aapwahiihenrye okhala ororomeleya wa Muluku, mano tiheni Satana eenriiye wa atchu akina anchipale?

20 Mohithokororya eetchu ya yaweeha yolipa, Yobu ahipwahiherya ororomeleya wawe wa Muluku. Mwawiihihaa Yehova aampenusha nave “aapacherya omvaha mwawuulusherya sothene Yobu aakhiwiiye.” (Yobu 42:10) Satana aahochela opwesha ororomeleya wa Yobu, nyenya oowerya waahuweliha atchu anchipale wa Muluku. Biblia onii: “Elapo yothene ya vathi enakona mwa mulipa-onanara owo.”—1 Yohane 5:19.

21. (a) Mano Satana aathonyenrye mwawiihai yootchunaawe ya othamaleliwa? (b) Mano ntakhara heni Yesu aakhonchiiye omuthamala Satana?

21 Satana onatchuna wii nimuthamaleke. Eyo eri hihaa tchiri vavaa amweehiye Yesu vakhiviru-khiviru iyakha 2.000 muchuli. Biblia onnathoriha: “Musaserya aamukusherya [Yesu] o mwakoni worekama amoniherya omwene wothene wa elapo yavathi ni nchichimiho naya, ii wa yowo: ‘Itchu sothene iha kinarwa koovahani nyuwo, mwakikokhorela miyo ni okithamala.’” Yesu aahinvanya, ariki: “Vinyavo, Satana! Vawii woorepiwa: ‘Ti Yehova, Mulukwaa, yowo onaphwanelawe omuthamala nave tiyowo mekheiyeru onaphwanelawe omurumeela.’” (Mateyu 4:8-10, Tradução do Novo Mundo, NM) Yesu aanasuwela phaamene nlamulo na Yehova nave heenreno yeyo Satana atchuniiye.

Masololo, Ti Minepa Yoonanara

22. Mano masololo enre eheni wa atchu?

22 Angelo akina yaahiiphitanya ni Satana mu ommwarela Muluku. Angelwene yawo masololo ti amwiichani a atchu velaponi yavathi. Toonanara ni otakhala. Khalai, yaahapakiha atchu okhala oohilocha ni evasi. (Mateyu 9:32, 33; 12:22) Yahaaruhela irecha atchu akina nari oweeriha atchu okhala awuukhuwa muupuwelo. (Mateyu 17:15, 18; Marko 5:2-5) Yaphiyeryatho waahosha anamwane.—Luka 9:42.

23. (a) Mano minepa soonanara inatchuna eheni wa atchu? (b) Nthowa na owarala wawe, mano Satana ni masololo ahaakusha atchu weera eheni?

23 Hihaa ntoko Satana, minepa hiiho soonanara sinnatchuna othamaleliwa. Mmapuro mwawi ekhooche othamaleliwa ni atchu—eroraka wii Yehova mekheiyeru tonaphwanela othamaleliwa—annatchuna, nave annatetheryela eyo. Orwela mwa owoka, wotha ni woova, Satana ni masololo ahaakusha atchu wii yaathamaleleke. Mweparipari, atchu anchipale hanasuwela wii anamulapela Satana ni masololo awe. Atchu anchipale yahaala woona wiichela esuwenlene wii ekereshaaya enamuchichimiha Satana. Nyenya, Biblia onnalokoha wii: “Itchu hiiho amalapo anaveleelaya ephepa anaveleela wa masololo, nave ohi wa Muluku.”—1 aKorinto 10:20 NM.

24. Mano ephiro taani yeyo Satana onaphariheliiye muteko wii awokeno atchu?

24 Ephiro emoha ya Satana ni masololo awe ya wahuwelihano atchu wii yaathamaleleke tiiyo omwaramwasha muupuwelo oonanara volocha sa alipa okhwa. Noone yeyo Biblia onahusihiiye volocha sa yeyo.

^ par. 11 Alcorão onathoriha oyariwa wotikiniha wa Yesu va Sura 19 (Mariya). Oriki: “Hiyo . . . norumiha wa [Mariya] munepa Ahu vathi va makhalelo a mutchu aphama. Nave owo ariye: ‘Kinnatchawela mwa Ikharari wa nyuwo! Mwamovaka Muluku, kithekeleni miyo.’ Owo ahii: ‘Miyo kamulipa a Mitchaka a Apwiyaa. Koorwa wovaha yamahala ya mwana aweelihiwa.’ Ahii yowo: ‘Kini kikhaleno hai mwana vawi havo mulopwana kihaamannakano, nave nkihinyeru okhala aweela?’ Ahaakhula: ‘Mwawiihiha enahaala wereya. “Wa miyo ti wookhweya,” olocha Apwiyaa. “Enahaala okhala wa yowo eneneryo wa atchu ni ikharari.”’”