Ocuphela mwaha

Ocuphela sampuwa

Makoha a Alipa Waalakhanya

Makoha a Alipa Waalakhanya

Apwanne DIU (dispositivo intrauterino) Akristu annaphwanela opharihela wi ehiyareke?

Vooloca sa mwaha yoola, mutheli ti mutheli Eekristu onaphwanela opaka yoolakelela yeeyo eni eweerihe okhalano oleela-wa-murima waphaama. Wi yeereno yeeyo, awo anaphwanela othokororya mweephoole mukhalelo DIU enalapaaya ni ophariheleya wa malakiheryo a Piipiliya.

Yehova aahimulamulela Atamu ni Eva nave ohoolo waya wa Nowe ni emusi awe: “Muyareke, murelaneke, musareye mw’elapo ya vathi.” (Maphatxuwelo 1:28; 9:1) Piipiliya hanaloca wi Akristu anaphwanela ochariha nlamulo nenla. Mwawiihiiha, mutheli ti mutheli onaphwanela olakelela waakhanle wi awo anahaala opharihela mikhalelo mikina sa ovareryela oyara wi ephimelele wunnuwa wa emusi aya naari olakelela ti liini anahaalaaya okhalano anamwane. Ichu taani anaphwanelaaya othokororya?

Akristu anaphwanela opaka soolakelela saya vooloca sa ovareryela oyara inathipeleya mmalakiheryo a Piipiliya. Ti nthowa nene awo ahinaphwanelaaya okumihamo erukulu ntoko mukhalelo wa ovareryela oyara. Okumihamo erukulu mwaayiini ennamaaliha winnuwa wa erukulu, yeeyo waakhanle wi yootitelela wunnuwa, aahaala oyariwa mwaana. Okumihamo erukulu ennavuhana ni yeeyo Piipiliya onaloceiye sa ocicimiha okumi. (Mukwaha 20:13; 21:22, 23; Salumu 139:16; Yeremiya 1:5) Hanka vooloca sa opharihela DIU?

Mulipeleli 1 a Yaneru a 1980, ipaaxina 31-32 (a ekunya), aahithokororya mwaha yoola. DIU aphariheliwa mu elukuluku yeele aari a palastiku yoowo aapunyeeryiwa o nrupo nooyara wi muthiyana ahirupale. Nyenya mwaha waahithariha wi hiyaasuweliwe phaama mukhalelo DIU aalapeiye. Masiyentista ancipale alonce wi DIU aanahiiha elopwana ovolowa ni ophwanya mooce a muthiyana. Wakhala wi nooce nno hiniphwanyiwe ni elopwana muthiyana haahaala orupala.

Nyenya, saakhalavo sawooniherya wi nooce nimoha akhweya naanaphwanyiwa ni elopwana. Nooce nivyaani niphwanyiwe ni elopwana akhweya nunnuwa vanipuro noohiphwanelela naari muthiyana aanakhalano makacamiho mu orupala. Wakhala wi DIU oophwanya nrupo nooyara, yaahaala ohiiha nooce niphwanyiwe ni elopwana wunnuwa va nrupo nooyara nave erukulu eyo yaahaala omoramo. Eyo yaahaala okhala ntoko okumihamo erukulu. Mwaha waakuchunwe ha: “Mukristu eeparipari uukhuwaka vooloca sa meerelo a opharihela DIU aaphwanela ovareryela phaama mwaha yoola mwawiiwanana ni mathipelo a Piipiliya a ocicimiha weela wa okumi.”—Salumu 36:9.

Nyenya ovinyerya 1980, vaavaa mwaha ola waalaleeryiwaaya, wookhalavo oya vahoolo mu nipuro na ekumi ni siyensiya.

Vano sohaaceereryiwa mikhalelo miili sa DIU sinaphwanyeya. Ekaruma emoha enaphitaanyerya muchove nave waari wawunlaanaxa o Estatu Unitu ovinyerya mu 1988. Ekaruma ekina yaanakhalano ormooniyu nave yaapacenrye otumihiwa mu 2001. Tiheeni nnasuwelaahu vooloca sa mukhalelo ikaruma seiya piili sa DIU inalapaaya?

Muchove: Ntoko eromoliwaaya, DIU enneeriha okhala woovila elopwana ovira ophiya o nrupo nooyara wi ephwanye nooce. Mu waaceererya wa yeeyo, DIU orino muchove, onnahuweliha elopwana, yeerihaka wi elopwana ekhwe. * (Moone masu avathi.) Navetho, DIU onnatoroka mukhalelo wa nrupo nooyara.

Ormooniyu: DIU mukina ookhalano ormooniyu onalikana ni yoowo onaphwanyeya mu ikininu muthiyana onawuryeiye wi aleleke oyara naari ahiyareke. Ikaruma seiya sinalapa ntoko DIU akhalai, nyenyatho sinnahiya ormooniyu mu nrupo nooyara. Wa athiyana akina, ela ennahiiha ovolowa nooce. Mweeparipari wakhala wi nooce nimoha hanivolonwe, hinnawerya ophwanyiwa ni elopwana. Ikaruma seiyatho sinnayeviha nrupo nooyara. * (Moone masu avathi.) Mwawaaceererya, ormooniyu tho onnakhaviherya ociyela nrupo nooyara yeeyo enahiiha elopwana ovolowa omwiikhoni wa muthiyana wi ephiye va nrupo nooyara.

Ntoko elociwaaya, ikaruma soopiili sa DIU enakhala wi sinnatoroka ephiro enaya o nrupo nooyara. Eyo enataphulela wi wakhala wi nooce na muthiyana nookhala phaama nave noophwanyiwa ni elopwana, nnanwerya ovolowa mu nrupo nooyara nyenya hinnahaala wiitikitherya phaama ntakhara wi ephiro ene yoociyana. Eyo enahaala omaaliha orupala omapacereryo wene. Nyenya, masiyentista anneemererya wi tahi yawunlaana weereya hiiha, nave ikwaha ikina akhweya enneereyatho ni ikininu sinakhaviherya olela naari ohiyara.

Mwawiihiiha, haavo muchu onahaala oloca wi muchove naari ormooniyu a DIU harwa eemererya wi nooce niphwanyiwe ni elopwana. Nyenya, otholathola weeriweno wohooniherya wi woona wi DIU ntoko yeela enaphara muteko mmikhalelo siromoliwaaya osulu seiyo sinahiiha elopwana ophwanya nooce, hasinamweemererya muthiyana orupala.

Mutheli Eekristu yoowo onachuna opharihela DIU ti waphaama othokororya mwaha owo ni totore aya. Owo onahaala waaleela mikhalelo taani sa DIU sinaphwanyeya weiwo anakhalaayawo, vamoha ni sookhumelela saya saphaama ni soonanara wa muthiyana. Mutheli hanaphwanela oweherya naari omweemererya muchu mukina, naari mano totore wi alakelele echu anahaalaaya opaka. (Aroma 14:12; Galasya 6:4, 5) Eyo yoolakelela yawiiphini awo anaphwanelaaya opaka ntoko mutheli. Yoolakelela aya enaphwanela okhala omuhakalaliha Muluku ni okhalano oleela-wa-murima waphaama.—Mulikanyihe ni 1 Timóteo 1:18, 19; 2 Timóteo 1:3.

^ par. 8 Yoohoolela enarweela o Muteko wa Ekumi o Inklatera yooloca: “DIU orinoxa muchove onnakhumelela phaama opwaha aporsento 99. Ela enooniherya wi mmoha wa athiyana 100 anapharihela DIU onahaala orupala mu eyaakha emoha. DIU orino muchove vakhaani orino mphurelo vakhaani.”

^ par. 9 Woona wi ormooniyu ya DIU onnayeviha nrupo nooyara, ikwaha ikina matotore annaweemererya athiyana ootheliwa ni oohitheliwa opharihela vaavaa anakhumaaya nikhami nawaaca elukuluku anakhalaaya vamweerini.