Ocuphela mwaha

Ocuphela sampuwa

MWAHA WOOHUSERYA 50

NCIPO 135 “Mwan’aka, Okhale ni Miruku”

Asitiithi—Mmukhaviherye Mwaninyu Olipiha Nroromelo Nawe

Asitiithi—Mmukhaviherye Mwaninyu Olipiha Nroromelo Nawe

“Mweererye meekhiinyu yaphaama, yaweemereryeya ni okhwela wawaakhwanela wa Muluku.”ARO. 12:2.

IPONTU SA VASULU

Mmwaha yoola, asitiithi anahaala ohuserya mukhalelo anahaalaaya olocaka vooloca sa Muluku ni Piipiliya wa anamwane aya ni waakhaviherya wunnuwiha nroromelo naya.

1-2. Asitiithi anaphwanela woonaka hai vaavaa anaaya anapakaaya makoho vooloca sa Muluku ni Piipiliya?

 ANCIPALE anneemererya wi okhala tiithi naari maai muteko wa elukuluku yoothene. Waakhanle wi nyuwaano mwa tiithi, moohikhwa minikwa munnalapa moowetha wi mulipihe nroromelo na anamwane anyu, nave Yehova onnahakalala ni yeeyo. (Malam. 6:6, 7) Vaavaa mwaninyu onannuweiye, owo onanwerya opacerya opakaka makoho oohiyanahiyana vooloca sa soororomela sahu inathipeleya Mpiipiliyani, ophitaanyerya malakiheryo aphaama a Mpiipiliyani.

2 Woopaceryani, munanwerya wuupuwela wi mwaninyu onnapaka makoho yaala nthowa nawi haano nroromelo nawaakhwanela wa Muluku ni wa Piipiliya. Mweeparipari, vaavaa anamwane anannuwaaya, awo anaphwanela opaka makoho wi elipihe nroromelo naya. (1 Ako. 13:11) Mwawiihiiha, hiyaavo mathowa a woova. Nyuwaano munanwerya woona makoho oothene yaala oochuneya yaawo mwaninyu onapakeiye vooloca sa soororomela sahu, okhala ntoko ekari wi mmukhaviherye wunnuwiha mavyakelo awe a wuupuwela.

3. Tiheeni nnahaalaahu othokororya mmwaha yoola?

3 Mmwaha yoola nnahaala othokororya mukhalelo asitiithi anahaalaaya waakhaviherya anaaya (1) wunnuwiha nroromelo noolipa wa Muluku ni wa Piipiliya, (2) wiiwexexa ntakhara heeni malakiheryo a Mpiipiliyani vooloca sa yaphaama ni yoonanara eryaaya aphaama wa yaawo ni (3) waakiha soororomela saya. Nnahaala othokororya tho ntakhara heeni oryaaya waphaama wi anamwane enapaka makoho, nave nnahaala woona miteko mikina seiyo nyuwaano munaphwanelaanyu weera ni anamwane anyu, sinahaala oweerihani wi mutharihe vooloca sa soororomela sahu.

MMUKHAVIHERYE MWANINYU WUNNUWIHA NROROMELO NOOLIPA WA MULUKU NI WA PIIPILIYA

4. Makoho taani mwaninyu onahaaleiye okhalano nave ntakhara heeni?

4 Asitiihi Eekristu annasuwela wi nroromelo mwa Muluku tahi echu yeeyo anamwane anaamuhiyeryiwaaya. Nyuwaano tahi murimuyariwano nroromelo. Eyo tho ennamvolowela mwaninyu. Mwawiihiiha, mwaninyu onanwerya opacerya opakaka makoho: ‘Ti mwawiihai kinasuwelaaka wi Muluku ookhala? Apwanne kinanwerya weemererya chiryene yeeyo Piipiliya onaloceiye?’ Mweeparipari, Piipiliya onnanceenyerya opharihela ‘mavyakelo ahu awuupuwela’ ni ‘waalikhela ichu soothene.’ (Aro. 12:1; 1 Ate. 5:21) Nyenya, muni mmukhaviherye hai mwaninyu olipiha nroromelo nawe?

5. Tiheeni asitiithi anaphwanelaaya weera wi yaakhaviherye anamwane aya wunnuwiha nroromelo wa Piipiliya? (Aroma 12:2)

5 Mmuceenyerye mwaninyu ophwanya onamoona wawi yeeyo Piipiliya onahusiheiye ti yeeparipari. (Mwaalakhanye Aroma 12:2.) Vaavaa mwaninyu onapakeiye makoho, moone okhala ekari wi mmooniherye owo mukhalelo wa ophwanya maakhulo mpharihelaka ikaruma sa otholathola, ntoko Índice Das Publicações da Torre de Vigia ni Yoohoolela ya Otholathola ya Anamoona a Yehova. Ntoko yootakiherya, “nyuwaano munanwerya omuceenyerya waavya miyaha ni ixilema seiho sinahaala omukhaviherya osuwela wi Piipiliya tahi pahiru liivru orempwe ni achu.” Moohiyana ni yeeyo, ti “masu a Muluku.” (1 Ate. 2:13) Ntoko yootakiherya owo onanwerya otholathola vooloca sa epooma yakhalai ya Asiriya o Ninevi. Khalai, alipa oomvaanya Piipiliya akina yaaloca wi epooma yo Ninevi hayintoko okhala. Nyenya mu eyaakha 1850, milepe sa epooma yeele saahooneya, yooniheryaka wi mwaha wa Mpiipiliyani waari weeparipari. (Sof. 2:13-15) Wi akhaleno sooleeliherya sincipale vooloca sa mukhalelo wa otoloxiwa wa Ninevi waakhwanihenryaaya yooloherya ya Mpiipiliyani, owo onanwerya woona mwaha oni “Nyuwaano Mwaanasuwela?” Mu Mulipeleli a Novempuru a 2021. Mmuceenyerye mwaninyu olikanyiha yeeyo soolaleeryiwa sahu inalocaaya ni yeeyo ireferensiya ikina soororomeleya inalocaaya, eyo enahaala omukhaviherya mwaninyu olipiha nroromelo nawe wa yeeyo Piipiliya onaloceiye wi ti yeeparipari.

6. Ti mwawiihai asitiithi anahaalaaya waakhaviherya anamwane aya woona wi yeeyo Piipiliya onaloceiye ti yeeparipari? Mvahe yootakiherya. (Moone tho eruku.)

6 Mmuceenyeryeke mwaninyu wuupuwelaka phaama. Asitiithi aakhalano ikari soohiyanahiyana sa opaceryiha ochekula waphaama ni anamwane aya vooloca sa Piipiliya naari vooloca sa nroromelo mwa Muluku. Ikari seiya inanwerya okhumelela variyari va oxekurya museu, xarti okwateliwe phaama naari oxekurya efiliyali ya Anamoona a Yehova. Ntoko yootakiherya, vaavaa munaxekuryaanyu museu, nyuwaano munanwerya omooniherya mwaninyu echu naari yaweereya yakhalai mukhalelo eniiwananaaya ni echu ya Mpiipiliyani, eyo enanwerya omukhaviherya mwaninyu woona wi yeeyo Piipiliya onaloceiye ti yeeparipari. Apwanne mwaninyu oosuwela wi nsina na Muluku ninnaphwanyeya va nluku na iyaakha 3.000 nenlo nsuweliwe ntoko nluku no Mowape? Nluku noopacerya no Mowape ninnaphwanyeya o Museu wo Louvre o Paris, Fransa. Nluku nenla tho no Mowape ninnaphwanyeya mmuseu, “Piipiliya ni Nsina na Muluku” yoowo onaphwanyeya o Nipuro Ntokweene na Anamoona a Yehova o Warwick, Nova York. Sooleeliherya ikina inaphwanyeya va Nluku nenla no Mowape tiyawi Mwene Mesa o Mowape aahaamwareela Aisarayeli. Eyo enniiwanana ni yeeyo Piipiliya onaloceiye. (2 Mam. 3:4, 5) Vaavaa mwaninyu onooneiye ni miitho awe onaamona weeparipari ni wooluluwanya wa Mpiipiliya, nroromelo nawe nnahaala olipa.—Mulikanyihe ni 2 Matharihelo 9:6.

Mmukhaviherye mwaninyu wunnuwiha nroromelo wa Muluku ni wa Piipiliya muthokororyaka ichu sakhalai seiho inooniherya wi Piipiliya ti eeparipari? (Moone eparakrafu 6)


7-8. (1) Tiheeni nnahuseryaahu ni oreera wa mikhalelo nnoonaahu mu soopatuxiwa? Mvahe yootakiherya. (Moone tho eruku.) (2) Makoho taani anahaala omukhaviherya mwaninyu olipiha yoororomela awe vooloca sa mpatuxa?

7 Mmuceenyerye mwaninyu wuupuwelelaka soopatuxiwa. Vaavaa muneecaanyu mu ntakhwa naari munalapaanyu muteko mmacani, mmukhaviherye mwaninyu woona mikhalelo soohakalaliha sa soopatuxiwa seiho inooneya wiiliwiili. Ntakhara heeni? Nthowa nawi sootakiherya seiha sinnavaha onamoona wa miruku ni saweera sa miruku. Ntoko yootakiherya, ichu sincipale sa soopatuxiwa sipakiwe mmukhalelo woorukurerya, masiyentista aahuseryavo vancipale wa ichu seiha. Siyentista mmoha awiichaniwa Nicola Fameli oothariha wi vaavaa munaalakhanyaanyu manuumeru a soopatuxiwa soorukurerya, munanwerya ophwanya manuumeru oolikana. Manuumeru yaala eniichaniwa othataana wa manuumeru. Soopatuxiwa seiya soorukurerya inanwerya wooniwa mu ichu soohiyanahiya, ntoko mmukhalelo wa ikalakisiya, mmukhalelo wa ikhoropa, makukhu ni xirasole. a

8 Oxikola, mwaninyu onanwerya ohuserya vooloca sa mikhalelo mikina seiho siri sawunlaana mulaponi. Ntoko yootakiherya, nihuruku nri noothene nnapakiwa mwawiiwanana ni xeometriku yoowo osuweliwe wi fractal. Sawooniherya sa fractal sinnaphwanyeya tho mu ichu ikina mu soopatuxiwa. Mano taani opanke malamulo yaawo anakumiherya ichu seiha saphaama? Taani onavareryela ni okhapelela soopatuxiwa seiha nnoonaahu? Vaavaa mwaninyu onuupuweleiye vooloca sa miyaha seiha, ti yawooneya wi owo onahaala okhala ooreheryeya wunnuwiha ororomela wawe wi Muluku topatunxe ichu soothene seiha. (Ahe. 3:4) Mu elukuluku ekina munanwerya ompakela nikoho nla: “Waakhanle wi Muluku tonipatunxe, hiyaahaala okhala ya miruku oloca wi owo tho oonivaha ohoolela waphaama vooloca sa mukhalelo wa okhala oohakalala?” Voocharela munanwerya omutharihela wi Muluku oonivaha Piipiliya wi anooniherye mukhalelo nnaphwanelaahu okhala oohakalala.

NASA, ESA, and the Hubble Heritage (STScl/AURA)-ESA/Hubble Collaboration

Taani opanke mikhalelo seiha saphaama? (Moone iparakrafu 7-8)


MOONIHERYE OTHAMALELA MALAKIHERYO AWEELA A MPIILIYANI

9. Tiheeni enahaala omweeriha mwaana okhwa minikwa esisapo ya malakiheryo aweela a Mpiipiliyani?

9 Wakhala wi mwaninyu onnakhalano minikwa vooloca sa esisapo ya malakiheryo aweela a Mpiipiliyani, mweererye osuwela ntakhara heeni onakhweiye minikwa. Apwanne nikacamiho ti nawi owo haneemererya yeeyo Piipiliya onaloceiye wi ti yeeparipari, naari wi owo pahiru ohinasuwela othariha soorormela sawe wa akina? Mmikhalelo soomiili, nyuwaano munanwerya omukhaviherya mwaninyu wiiwexexa malakiheryo aweela a Mpiipiliyani moorweela wa omuhuseryaka liivru Mpuhe Okumi Okhala Wookhala!. b

10. Ti mwawiihai munahaalaanyu omukhaviherya mwaninyu vooloca sa mukhalelo onahaaleiye okhalano onthamwene wawaacameleya ni Yehova?

10 Mmuceenyerye mwaninyu okhalano onthamwene woolipa ni Yehova. Vaavaa munamuhuseryaanyu Piipiliya ni mwaninyu, mpharihele makoho ni maphwanaphwaniho a mu liivru Mpuhe Okumi Okhala Wookhala! wi mwiiwexexe mukhalelo owo onooneiye wa ichu soohiyanahiyana. (Mas. 20:5) Ntoko yootakiherya, mwaha 8 onnamulikanyiha Yehova ntoko nthamwene aphaama ni oopwacha yoowo onanivaha sawuupuxerya seiho sinahaala onikhapelela ni oniphuriha. Mmanle omuthokororya 1 Yohani 5:3, nyuwaano munanwerya omukoha wi: “Nsuwelaka wi Yehova Nthamwene aphaamaxa, nnaphwanela woonaka hai yeeyo owo onanivekeiye wi neere?” Nla nnanwerya wooneya ntoko nikoho vyakala, nyenya opaka nenla nnanwerya omukhaviherya mwaninyu woona malamulo a Muluku ntoko yawooniherya ya osivela Wawe.—Yes. 48:17, 18.

11. Ti mwawiihai nyuwaano munahaalaanyu omukhaviherya mwaninyu wiiwexexa yeeyo Piipiliya onahusiheiye? (Masiposipo 2:10, 11)

11 Muthokororye mukhalelo opharihela malakiheryo a Mpiipiliyani ananiphurihaaya. Wakhala wi moomwaalakhanya Piipiliya naari yoorepa ya nihiku vamoha, muthokororye mukhalelo malakiheryo a Mpiipiliyani ekhavihenryaaya emusi anyu. Ntoko yootakiherya, apwanne mwaninyu onnoona mphurelo wa okhala namalapa oowetha ni oororomeleya? (Ahe. 13:18) Nyuwaano munanwerya omuleela tho mukhalelo ochariha malakiheryo a Mpiipiliyani onanikhaviheryaaya okhalano ekumi yaphaamaxa ni okhala oohakalala. (Mas. 14:29, 30) Wakhala wi mwaninyu onniiwexexa mukhalelo oryaaya waphaama wiiwelela yeeyo Piipiliya onahusiheiye, akhweya owo onahaala ochuna wiiwelelaka yeeyo mu okumi awe woothene.—Mwaalakhanye Masiposipo 2:10, 11.

12. Ti mwawiihai tiithi omukhavihenryeiye mwana awe wiiwexexa esisapo ya malakiheryo a Mpiipiliyani?

12 Steve, tiithi yoowo onakhala o Fransa onnathariha mukhalelo owo ni amwaariye anamukhaviheryaaya mwanaya Ethan yoowo ori mmiravo, wiiwexexa wi Yehova onnapaka malamulo nthowa na onisivela, owo ooloca: “Ninnampakela nikoho ntoko nla: ‘Ntakhara heeni Yehova onnachuna wi ncicimiheke nlakiheryo nenla? Ela enooniherya hai wi owo onnansivela? Tiheeni yaahaala weereya waakhanle wi weyaano hocharyinhe nlakiheryo nenla?’” Ovaanela yoola, woomukhaviherya Ethan wunnuwiha nroromelo nawe wi yeeyo Yehova onaloceiye ti yeeparipari. Steve onnaaceererya: “Yoolakelela ahu ori omukhaviherya omoona Piipiliya wi ookhalano miruku savasuluxa opwaha miruku sa achu.”

13. Ti mwawiihai asitiithi anahaalaaya waavyakiha anamwane aya opharihela malakiheryo a Mpiipiliyani? Mvahe yootakiherya.

13 Mmuvyakihe mwaninyu opharihelaka malakiheryo a Mpiipiliyani. Mukhalelo mmoha wa weerano yeeyo, ori vaavaa mwaninyu onathanliweiye wi amwaalakhanye liivru mmoha ntoko makupa a muteko wa exikola. Liivru onanwerya wooniherya miruku sawi achu yaawo eniivoliiherya mmeerelo a ocapaheya naari anooniherya owali teri aphaama ni wi annaphwanela otakiheryiwa. Nyuwaano munanwerya omveka mwaninyu wi uupuwelele mukhalelo Yehova onooneiye vaavaa achu anapakaaya naari analocaaya ichu ntoko seiya. (Mas. 22:24, 25; 1 Ako. 15:33; Afi. 4:8) Eyo enanwerya omukhaviherya ovaha onamoona wa purosoore awe ni asinthamwene awe oxikola variyari va ovaanela musaala wa makupa yaawo yaathanliwe.

MMUKHAVIHERYE MWANINYU WAAKIHA SOOROROMELA SAWE

14. Mwaha taani waahaala okhala woovila wa mmiravo ori Mukristu othariha wa akina, nave ntakhara heeni?

14 Ikwaha ikina, amiravo ananwerya okhala awoova oloca soororomela saya wa akina vooloca sa yeeyo anaroromelaaya. Awo ananwerya okhala awoova oloca vaavaa onakhumelelaaya mwaha musaala vooloca sa othatuwa. Ntakhara heeni? Nthowa nawi apurusoore ananwerya oloca wi othatuwa echu yeeparipari, ohiya nihusiheryo pahi. Waakhanle wi mwa tiithi muni mmukhaviherye hai mwaninyu okhalano ororomela, wi atitelele okhala oolipa mu soororomela sawe?

15. Tiheeni enahaala omukhaviherya mmiravo ori Mukristu okhala oolekecheyaxa wa yeeyo owo oneemereryeiye wi ti yeeparipari?

15 Mmukhaviherye mwaninyu ororomelaxa yeeyo owo oneemereryeiye. Mwaninyu hanaphwanela wuuliwa muru nthowa nawi owo oosuwela eparipari vooloca sa soopatuxiwa. (2 Tim. 1:8) Ntakhara heeni? Nthowa nawi masiyentista tho mancipale enneemererya wi ekumi herimoona ophacuwa mukhataaya. Masiyentista yaala annoona sawooniherya wi ookhalavo muchu a mavyakelo opanke ikumi soothene. Ntoko yookhumelela, awo haneemererya nihusiheryo na othatuwa yoowo ori wawunlaana onahusihiwa mu ixikola orukurerya elapo. Echu ekina enahaala omukhaviherya mwaninyu olipiha soororomela sawe, ori wuupuwelela vooloca sa mathowa yaawo yaaweerinhe anna ni arokora akina weemererya wi ekumi erimpatuxiwa. c

16. Ti mwawiihai asitiithi anahaalaaya omukhaviherya mwanaya waakiha soororomela sawe wa mpatuxa? (1 Petru 3:15) (Moone tho eruku.)

16 Mmuceenyerye mwaninyu waakiha soororomela sawe wa mpatuxa. (Mwaalakhanye 1 Petru 3:15.) Nyuwaano munanwerya woona okhala woochuneya ovarerya vamoha miyaha soohiyanahiyana sa mu jw.org “Os Jovens Perguntam—Criação ou Evolução? Voocharela, mwaninyu onanwerya othanla miyaha seiho onooneiye wi onanwerya waakhaviherya akina wiiwexexa wi ookhalawo mpatuxa, nave nyuwaano munanwerya omuvyakiha mukhalelo wa othariha ipontu seiho. Mmupuxerye wi owo hanaphwanela waakhulana ni asinthamwene awe oxikola. Mmuceenyerye wi othariha wawe okhaleke wookhweya ni wawiiwexexeya wakhala wi akina annachuna oloca sa mwaha ene yoowo. Ntoko yootakiherya, nthamwene ooxikola onanwerya oloca wi: “Miyaano kineemererya pahiru wa yeeyo kinaweryaaka woona, nyenya miyaano nkintonko omoona Muluku.” Mukristu yoowo ori mmiravo onanwerya waakhula: “Mwaanyiherye wi nyuwaano muneeca veeri va ntakhwa ocai wa epooma eri yoothene naari imaca nave nyuwaano munnoona ehime etekiwe ni maluku. Tiheeni mwaahaalaanyu wuupuwela? Mweeparipari ookhala otenke ehime eyo, emohamoha tho ni epalaneta ahu ni ikumi soothene ookhalavo opatunxe!”

Muthariheke mmukhalelo wookhweya vaavaa munalo- caanyu ni asinthamwene anyu ooxikola (Moone iparakrafu 16-17) d


17. Ti mwawiihai asitiithi anahaalaaya waaceenyerya anaaya waavya ikari sa waaleela achu akina eparipari ya Mpiipiliyani? Mphwanaphwanihe.

17 Mmuceenyerye mwaninyu waavya ikari sa oloca eparipari ya Mpiipiliyani ni achu akina. (Aro. 10:10) Nyuwaano munanwerya olikanyiha waahusiha achu akina vooloca sa Piipiliya ni ohuserya wiipa ikaruma sa macipo. Woopaceryani naxikola onnapharihela macipo ookhweya wi iipe. Moovira wa elukuluku wiipa ncipo onnakhala wookhweyaxa. Moolikana tho, mmiravo onanwerya opaceryiha olaleerya mmukhalelo wookhweyaxa. Ntoko yootakiherya, owo onanwerya omukoha nthamwene awe ooxikola: “Apwanne waanasuwela wi masiyentista wiiliwiili annatakiherya ichu seiho anoonaaya mu soopatuxiwa? Okeemererye wi kiwoonihe exilema yootikhiniha.” Amanle omooniherya ixilema soohiyanahiyana erino muru Teve Um Projeto? owo onanwerya oloca: “Waakhanle wi masiyentista annacicimihiwa moorweela wa opaka ichu etakiheryaka soopatuxiwa, vano taani nnaphwanelaahu omucicimiha wa nthowa na yeeyo nnoonaahu mu soopatuxiwa?” Mmukhalelo yoola wookhweya, onanwerya okhala wawaakhwanela otannya nchuno na mmiravo ni omweeriha okhala ootaphuwa wi ahuserye sincipale.

MUTITELELE OMUKHAVIHERYA MWANINYU OLIPIHA NROROMELO NAWE

18. Ti mwawiihai asitiithi anahaalaaya otitelela olipiha nroromelo na anaaya mwa Muluku?

18 Nnakhala mu elapo yeeyo esaren’yemo achu yaawo ahirino nroromelo mwa Yehova. (2 Pet. 3:3) Mwawiihiiha, asitiithi, vaavaa munamuhuseryaanyu Piipiliya ni mwaninyu, mutholatholeke miyaha seiho sinahaala waaceererya ncicimiho naya wa Masu a Muluku ni wa malakiheryo aweela. Mmukhaviherye wuupuwelaka mwawiixeela ni olipiha nroromelo nawe mwa Yehova mulocaka vamoha vooloca sa soopatuxiwa. Mmukhaviherye wiiwexexa sooloherya sootikhiniha sa Mpiipiliyani seiho saakhwanenle. Nave ti woochuneya ovekela ni mwaniyu mumvekelelaka yoowo. Vaavaa muneeraanyuno yeeyo, muroromele wi Yehova onahaala oreeliha wiilipixerya wanyu wi mmukhaviherye mwaninyu olipiha nroromelo nawe.—2 Math. 15:7.

NCIPO 133 Omurumeele Yehova Elukuluku Oryaawe Mmiravo

a Wa sooleeliherya sincipale, moone exilema mu jw.org erino muru Otikhiniha wa Soopatuxiwa Onnuupulula Ncicimiho na Muluku.

b Waakhanle wi mwaninyu oomukwaaxa omuhuserya liivru Mpuhe Okumi Okhala Wookhala!, nyuwaano munanwerya ovarerya wanaawiili vamoha ni yoowo miyaha mikina sa nikupa na 3 ni 4, yaawo enathariha malakiheryo aweela a Mpiipiliyani.

c Moone mwaha oni Por Que Acreditamos Num Criador mu Vinyani!, Setempuru a 2006, ni eproxura eni A Origem da Vida—Cinco Perguntas Que Merecem Resposta. Wa sawaaceererya ikina moone ixilema soohiyanahiyana mu jw.org A Origem da Vida: Teorias e Fatos.

d OTHARIHIWA WA ERUKU: Mmiravo ori Namoona onnamooniha nthamwene awe ooxikola yoowo oonihenrye nchuno exilema erino muru Teve Um Projeto?