Ocuphela mwaha

Ocuphela sampuwa

Nyuwaano Mwaanasuwela?

Nyuwaano Mwaanasuwela?

Mmahiku a Yesu, misokho taani achu yaaphwanelaaya oliva?

Mu iyaakha sincipale, Aisarayeli yaanaphwanela opaka sooveleela wi ekhaviherye malapelo eeparipari. Nyenya oliva misokho yaari echu yoovilaxa wa Ayuta a mmahiku a Yesu.

Wi ekhaviherye malapelo a Muluku yeeriwano mu tapernaakulu nave ohoolo waya mu empa ya Muluku, Ayuta oothene atokweene yaaphwanela oliva itrakima piili. Mmahiku a Yesu, musokho yoola waaphariheliwa ntakhara orehereryano empa ya Muluku yeeyo yaatekiwe ni Heroti nave tho ntakhara mikucho seiho saavahiwa mwemmo. Ayuta akina yaahimukoha Petru waakhanle wi Yesu aanaliva musokho yoowo, nave Yesu aahithariha wi hiyaari yoonanara oliva. Ophiyerya tho wi owo aahimuleela Petru weiwo aahaaleiye ophwanyawo ekhorowa wi eliveno musokho yoole.—Mat. 17:24-27.

Achu a Muluku tho yaanaphwanela oliva musokho mukina, yoowo wiichaniwa yaneekhumi. Eyo yaaphwanela okhala yaneekhumi ya soohepha saya naari sookhalano saya. (Onam. 27:30-32; Nam. 18:26-28) Ahooleli a malapelo a mu elukuluku yeele yaanaakhinyererya achu oliva yaneekhumi ya ichu soothene yaalimaaya, ophitaanyerya “lookho, muupaakhwe ni samuli.” Yesu haakaaha oliva yaneekhumi, nyenya owo ahiwiichana Afarisi ni alipa oorepa wi yaari anawiisootherye nthowa nawi hiyaachariha moophwanelela nlamulo naaloca sa oliva yaneekhumi.—Mat. 23:23.

Mu elukuluku yeele, Ayuta yaalamuleliwa ni Aroma. Mwa yeeyo, awo tho yaanaphwanela oliva misokho mincipale wa yaawo. Ntoko yootakiherya, yaale yaarino imaca yaaphwanela oliva musokho ni ikhorowa naari ni ichu sa mmacani mwaya. Ennalociwa wi awo yaaphwanela oliva variyari va 20 ni 25 porsento wa seiho yaakumihaaya mmacani mwaya. Waaceererya vaavaa, Muyuta ori oothene aaphwanela oliva musokho wa Kaisara. Waari vooloca sa musokho yoola Afarisi yaamukonhaaya Yesu. Owo aaloca mookwasa moonelo nnaphwanelaahu okhalano vooloca sa oliva musokho mmukhalelo ola: “Mveleele wa Kaisara ichu sa Kaisara, nave mveleele wa Muluku ichu sa Muluku.”—Mat. 22:15-22.

Waahikhalavo tho musokho mukina wa okula ni okuliha maroca. Misokho seiho saaliviwa mmapuro yaawo yeemelamo amwaaceya, mmaponthini, mmakhulukano ni mmixewe seiho saaya vapooma ni mmafeerani.

Murici achu yaaraayano wa oliva misokho wa Aroma waari woovilaxa. Mulipa oorepa miyaha o Roma iichaniwa Tacitus ooloca wi, mu olamulelo wa Tiperiyo elukuluku Yesu aareiye veelaponi yavathi, “Asiriya ni Ayuta, ekommeno murici yoole woohokola, yaahiveka wi misokho sivukuliwe.”

Mukhalelo misokho saalivihiwaaya waanakacamiha okumi wa achu. Ophwanelela wa oliviha misokho waanatumihiwa wa muchu yoowo aaliva ikhorowa sincipale ntakhara yoowo. Muchu yoole aathuma ophwanelela wa oliviha misokho aanaarepa achu akina wi emukhaviheryeke oliviha misokho nave oothene yaawo yaaneererya wiiphwanyerya mmukhalelo vyakala. Ti yawooneya wi Sakeyu aahaarepa achu akina wi emukhaviheryeke oliviha misokho. (Luka 19:1, 2) Ninnawerya wiiwexexa mathowa yaaweeriha achu osarasareya ni mukhalelo yoole wa oliviha misokho nave tho owiica achu yaawo yaaliviha misokho.