IPAN xiuitl 1910, notajuan okikaujkej ueyikalpan Tiflis (Georgia), niman onochantito ipan se pitentsin kalpan inisiuj Pelly (Saskatchewan, itech oeste de Canadá). Nejua onitlakat ipan 1928, niman nejua nipitentsin katka itech chikuasen nokniuan. Notaj omik ijkuak poliuiya chikuasen metstli ika nitlakatiskia. Nonan omik ijkuak nejua nikonetsintli katka. Sakin nokniuj Lucy akin yakatstiaya itech nokniuan omik ijkuak ikipiaya 17 xiuitl. Kuakon, nejua iuan nokniuan otechiskalti notío Nick.

Se tonajli, nochanejkauan, akin kinpiayaj caballos, okitakej ika nejua nikitskijtoya ikuitlapil se caballo. Nejua san nikpiaya ome xiuitl. Melak onomojtijkej ika yejon caballo ueliskia nechteliktsas. Kuakon, onechtsajtsilijkej ika maka manikchiua yejon. Yejuamej nemiyaj nokuitlapan niman nejua xonikinkak. Maski xtlaj nopan onochiuj, ipan yejon tonajli nochanejkauan okitakej ika nejua xnitlakakiya.

Se akin kuajli nouikaya iuan nochanejkauan okijto ika melak kuajli yeskia tla niaskia ipan kaltlamachtijli kampa yauej kokonej akin xtlakakij. Kuakon notío Nick onechtitlan ipan yejon kaltlamachtijli ipan Saskatoon (Saskatchewan). Nejua melak ninomojtiaya, pampa kaltlamachtijli melak uejka nokauaya niman san nikpiaya makuijli xiuitl. San ueliskia nikomintlajpalos nochanejkauan ijkuak nopanoltiayaj iluimej niman ipan verano. Sakin oninomachti tlajtojli ika señas niman niyolpakiya ninauiltis iuan oksekimej kokonej.

Ipan 1939, Marion, se nokniuj akin noijki iueyi katka, ononamikti iuan Bill Danylchuck, niman yejuamej otechiskaltijkej nejua iuan nokniuj Frances. Itech nochanejkauan, yejuamej kachtopa opeujkej nomachtiaj iuan iteixpantijkauan Jehová. Ijkuak onkatka vacaciones, nokojtiliayaj nechmachtiskej itech Biblia tlen yejuamej nomachtijtoyaj. Ouijtika katka tonotsaskej, pampa yejuamej xkimatiyaj tlajtojli ika señas. Maski ijkon, okitakej ika nejua melak nikuelitaya ninomachtis itech Jehová. Onikasikamat ika tlen yejuamej kichiuayaj ijkon temachtiaya Biblia. Ika yejon oniknek imiuan nikisas nontenojnotsas. Nimantsin oniknek ninoapolaktis. Ipan tonajli 5 metstli septiembre xiuitl 1941, Bill onechapolakti ipan se barril de acero tlen tentoya ika atl. ¡Melak sesek katka, yemelak sesek!

Ipan 1946, ijkuak oninokuep nochan, otiajkej ipan se ueyi tlanechikojli ipan Cleveland (Ohio, Estados Unidos). Ipan kachtopa tonajli, nokniuan siuamej nechijkuilouiliayaj ipan amatsitsintin tlen notemachtijtoya. San ika, ika ome tonajli melak onechyolpakti ijkuak onikmat ika tlen nopanoltijtoya tetomiliayaj ika señas niman ijkon kasikamatiskej akin xtlakakij. Melak onikuelitak tlen nopanoltijtoya niman kuajli onikasikamat tlen temachtia Biblia. ¡Melak onikuelitak!

San kemach tlamiya ika okpa Guerra ipan nochi tlaltikpaktli, niman tlaltikpakchanejkej melak kiteititisnekiya ika kitlasojtlayaj inpaís. San ika, sakin itech ueyi tlanechikojli, ijkuak oninokuep ipan kaltlamachtijli, nejua kuajli yoniknemilijka ika xkeman nijkauaskia Jehová. Kuakon nejua onijkauj niktlajpalos bandera, nikuitlalis himno nacional niman nikinpanoltis iluimej. Noijki onijkauj nias teopan imiuan akin ninomachtiaya. Pampa yejuin xokuelitakej ipan kaltlamachtijli, onechmojtikej niman onechijlikej tlen xmelauak niman ijkon manikpatla ken nitlanemiliaya. Sekimej akin imiuan niaya ipan kaltlamachtijli ouel onikintlajtolmoyauili pampa okitakej tlen panotoyaj, niman sakin okiselijkej tlen melauak. Sekimej itech yejuamej Larry Androsoff, Norman Dittrick niman Emil Schneider, akin ok kitekichiuiliaj Jehová.

Ijkuak niaya ipan okseki uejueyimej kalpamej nochipa ninochikauaya nikinnojnotsas akin xtlakakij. Se neskayotl ipan Montreal oniaj kampa nosentlaliayaj akin xtlakakij akin ompa chantiyaj. Ompa oniknojnots Eddie Tager, se telpochtli akin katka pandillero. Hasta itech xiuitl tlen yopanok ijkuak omik, Eddie otlapaleui ipan se tlanechikojli ika tlajtojli señas tlen onka Laval (Quebec). Noijki onikixmat se telpochtli itoka Juan Ardanez. Yejon telpochtli, ijkon ken akin chantiyaj Berea ipan kachtopa siglo, okitejtemo kitas tla tlen nomachtijtoya yejon tlen yemelak temachtiaya Biblia (Hechos 17:10, 11). Yejua onochiuj iteixpantijkauj Jehová niman otlapaleui ken tlayekanketl ipan Ottawa (Ontario) hasta ijkuak omik.

Ipan 1950, oninochantito Vancouver. Maski melak nikuelitaya nikinnojnotsas akin xtlakakiyaj, xkeman nikilkauas tlen opanok ijkuak ipan ojtli onitlajto iuan se siuatl akin kema tlakakiya. Yejua itoka Chris Spicer. Okinek kinselis revistas nochi metstin niman okinek manikixmati iueuentsin, Gary. Kuakon oniaj inchan niman ouejkauj otonojnotskej san ika tlen tikijkuilouayaj ipan amatsitsintin. Sakin xok otoitakej hasta ijkuak yopanokaj seki xiujtin. Ipan se ueyi tlanechikojli tlen  onopanolti ipan Toronto (Ontario) onechtlajpalotoj. ¡Melak onitlamojkaitak! Gary noapolaktiskia yejon tonajli. Yejuin tlen opanok onechilnamikti ika melak noneki maka manikajkaua nitenojnotsas. Pampa xkeman tikmatij tla akin tiknojnotsaj sakin kiselis tlen melauak.

Sakin oninokuep Saskatoon. Ompa onikixmat se siuatl akin onechtlajtlanili makinmachti itech Biblia ome iichpokatsitsinuan akin xtlakakiyaj niman kouatsitsintin katkaj. Intoka katka Jean niman Joan Rothenberger. Yejuamej noijki nomachtiayaj ipan kaltlamachtijli kampa yauej akin xtlakakij kampa nejua oninomachti. Xouejkauj opeuj kinnojnotsaj akin imiuan yayaj ipan kaltlamachtijli itech tlen nomachtiayaj. Niman makuijli ichpokamej onochiujkej iteixpantijkauan Jehová. Se itech yejon ichpokamej itoka katka Eunice Colin. Yejua onikixmat ijkuak sa poliuiya se xiuitl ika nikisas itech kaltlamachtijli. Ipan yejon tonajli, yejua onechmakak se dulce niman onechtlajtolti tla ueliskia iuan ninouikas. Eunice onochiuj yakaj akin melak ueyi kijtosneki ipan nonemilis: nosiuauj.

Ijkuak inan Eunice okimat ika nomachtijtoya itech Biblia, okitlajtlanili director ipan kaltlamachtijli makichiualti makikajkaua. Maski okiyejyeko niman hasta okikuili amatlajkuiloltin itech Biblia, Eunice kuajli yokinemilijka ika xkeman kikauaskia Jehová. Ijkuak okinek noapolaktis, itajuan okijlikej: “Tla timochiuas iteixpantijkauj Jehová, nonekis tikisas itech yejuin kajli”. Kuakon ijkuak Eunice kipiaya 17 xiuitl, onochantito iuan se familia akin katkaj iteixpantijkauan Jehová. Yejua xokikajkauj nomachtis itech Biblia niman sakin onoapolakti. Ipan 1960, otonamiktijkej, san ika, itajuan xonenkej touan ijkuak otonamiktijkej. Opanokej seki xiujtin, itajuan opeuj techtlakaitaj ipampa tlen tikneltokaj niman ken tikimiskaltiayaj tokoneuan.

Otikinpixkej chikome tokoneuan akin kema tlakakij. Ouijtika otikimiskaltijkej.  San ika, otikchiujkej manomachtikan tlajtojli ika señas niman ijkon ueliskia kuajli imiuan tonotsaskej niman tikinmachtiskej tlen melauak. Tokniuan ipan tlanechikojli melak otechpaleuijkej. Se neskayotl, se tajtli otechijkuilouili se amatsintli kampa techijliaya ika se tokoneuj kijtotoyaj xkuajli tlajtoltin ipan Kajli kampa Tosentlaliaj. Ompa nimantsin otikitakej manoyektlali yejon. Naui itech nokoneuan, James, Jerry, Nicholas niman Steven tlayekankej ipan tlanechikojli niman kitekichiuiliaj Jehová iuan insiuauan niman inchanejkauan. Noijki Nicholas iuan isiuauj, Deborah, tlapaleuiyaj kampa tlajtolkuepaj ika tlajtojli ika señas ipan sucursal tlen onka Gran Bretaña. Steven niman isiuauj Shannan nemij ipan se Grupo akin tlajtolkuepa ika señas ipan sucursal tlen onka Estados Unidos.

Teyolkoko nikijtos ika ijkuak san poliuiya se metstli ika tikajxiltiskiaj 40 xiuitl ika otonamiktijkej, Eunice omik ipampa cáncer. Nochi tonaltin ijkuak okixnamik yejon kokolistli, nochipa okipix chikauak itlaneltokil itech yoliuilistli. Melak nikneki mayejko yejon tonajli ijkuak oksejpa uelis nikitas.

Ipan febrero xiuitl 2012, oniuets niman opostek notlajkotian. Onikitak ika nonekiskia manechpaleuikan. Ika yejon, oniaj  onichantito iuan se nokoneuj niman isiuauj. Tinemij ipan se tlanechikojli ika tlajtojli ika señas ipan Calgary (Alberta), kampa nitlapaleuiya ken tlayekanketl. Tlen melauak, xkeman ninemiya ipan se tlanechikojli ika tlajtojli ika señas hasta aman. Kuakon ¿kenon onikchikauj ken ninouika iuan Jehová nochi xiujtin ijkuak oninen ipan se tlanechikojli kampa tlajtouaj inglés? Ika itlapaleuilis Jehová. Yejua nouan okichiuj tlen okijto ika kintlajpiyas iknomej (Salmo 10:14). Melak nikintlasojkamachilia nochimej akin okinejkej nechtlajkuilouiliskej ipan amatsitsintin, nomachtiskej tlajtojli ika señas niman nechtlajtolkuepiliskej hasta kampa ouelkej.

Onikpix seki tonaltin ijkuak xnikmatiya tlen nikchiuas niman niknekiya ninosiaujkauas, pampa xnikasikamatiya tlen noijtouaya noso nikmachiliaya ika xakaj kimatiya kenon kinpaleuis akin xtlakakij. Ijkuak ijkon ninomachiliaya, nitlanemiliaya itech tlen Pedro okijli Jesús: “NoTeko, ¿akinon uelis itech tiaskej? San on motlajtoltsin [...] kitemaka nemilistli yejuan para nochipa” (Juan 6:66-68). Ijkon ken oksekimej tokniuan akin xtlakakij niman youejkaujkej kitekichiuiliaj Jehová, yoninomachti nitlamachias. Noijki yoninomachti nitlaneltokas itech Jehová niman itech ikalpan. Yejuin melak yonechpaleui. Aman onka miyek tlen ika ninomachtia ika notlajtol señas, niman noijki melak nechpaleuiyaj tlanechikoltin niman uejueyimej tlanechikoltin ika tlajtojli ika señas americano. Ika melak, yoniyolpak ipan nonemilis niman yonikseli miyek tlateochiualistin pampa niktekichiuiliaj toueyiTajtsin Jehová.