¿Kemantika yotimotlajtoltijka tlenon panos ika tlayekapan mopan niman inpan mochanejkauan? ¿Tiknemilia ika nenkipiyaskej miyek tlemach niman mechtlasojtlaskej, noso nenmayanaskej niman nemoselti nemomachiliskej? ¿Uejkaujtipan ninemiskej, noso nimantsin nenmikiskej? Ipan miyek xiujtin, tlaltikpakchanejkej yonotlajtoltijkej yejuin.

Ipan yejuin tonajli, ixtlamatkej kitaj tlen panoua ipan tlaltikpaktli niman ijkon kijtouaj tlenon nochiuas ika tlayekapan. Maski itech tlen kijtouaj seki yonochiuj, okseki xonochiujkej. Se neskayotl, ipan 1912, Guglielmo Marconi akin okichijchiuj se tlen ika uejka nonotsaj tlen itoka telégrafo inalámbrico, yejua okijto: “Aman ika ionka tlen ika uejka tonotsaskej kichiuas maka keman maonia guerra”. Niman se akin tekiti kampa kinchijchiuaj discos itoka Decca Record xokiseli se grupo itoka Beatles ipan 1962, pampa kinemiliaya ika grupos akin kitsotsonayaj guitarra xok yakaj kinekiskia kinkakis.

Noijki, miyekej tlaltikpakchanejkej kitejtemouaj itech naualyotl tlen inpan panos ika tlayekapan. Sekimej yauej itech astrólogos; niman aman miyek revistas niman periódicos kuajkuij horóscopos. Noijki, oksekimej kominitaj akin tetejtemouiliaj pampa yejuamej kijtoua ika uelij “kitaj” tlenon panos ika tlayekapan, ken itechkopa cartas del tarot, números noso mitsmaitaskej.

Yeuejkaui, miyekej yayaj intech teopixkej akin kiteijliayaj tlenon panoskia ika tlayekapan, niman kimijliayaj tlajtojli tlen kiseliayaj itech intajtsin. Yejuin nesi tlen okichiuj Creso, tekiuaj itech Lidia. Ijkuak xikixnamikiya Ciro, tekiuaj itech Persia, okititlanili tetlayokoliltin tlen melak patiojkej teopixki akin tekitiya ipan Delfos (Grecia) ijkon kimatis kenon onkisas ijkuak tlaixnamikiskia. Teopixki okijli ika tla kixnamiki Ciro, kixoxotoniskia se “ueyi tekiuajyotl”. Pampa okineltokak ika tetlanis, Creso okixnamik Ciro, san ika sa no yejua okixoxotoni iueyi tekiuajyo.

Tlen okiteneuj yejon teopixki xtlaj ika otepaleui pampa ijkuak noixnamikiskiaj inomatiya ika yakaj kipoloskia itekiuajyo. Tlen okichiuj Creso melak okijtlako pampa okipolo itekiuajyo. Aman ipan yejuin tonajli, ¿kuajli onkisaj akin kitejtemouaj tlenon panos ika tlayekapan?