1. a) ¿Kenon tokniuj Russell iuan oksekimej nomachtiayaj iTlajtol toTajtsin? b) ¿Tleka melak kuajli katka ken nomachtiayaj?

IKIPIYA más de cien xiuitl ika tokniuj Russell niman oksekimej akin noijki nomachtiayaj Biblia, opeuj nosentlaliaj niman ijkon kitaskej tlenon yemelak temachtia Biblia itech Jehová, itech Jesucristo, itech tlenon topan nochiua ijkuak timikij niman itech tlen Jesús okichiuj topampa. ¿Kenon nomachtiayaj? Kachtopa, yakaj itlaj tetlajtoltiaya, niman sakin kimitayaj nochi textos itech Biblia tlen tlajtouayaj itech yejon. Sakin, kijkuilouayaj tlen kasikamatiyaj. Pampa toTajtsin okinpaleui, yejuamej okasikamatkej tlenon yemelak temachtia Biblia. Hasta ipan yejuin tonaltin tikneltokaj tlen yejuamej okasikamatkej.

2. ¿Tleka kemantika ueliskia topopoloskej ijkuak tikijtouaj tlenon kijtosneki se teotlajtojli?

² San ika, yejuamej okitakej ika xsan noijki kijtosneki tikasikamatis se itlamachtil Biblia niman tikasikamatis tlenon kijtosneki se teotlajtojli. ¿Tleka más ouijtika tikasikamatis se teotlajtojli? Kachtopa, pampa kemantika san uelis nimantsin tikasikamatis se teotlajtojli ijkuak yonochiuj noso ijkuak nochiujtika. Ika ome, pampa noneki tikimitaskej okseki tlaxeloltin niman ijkon kuajli tikasikamatiskej se teotlajtojli. Tla tikimitaj san seki tlaxeloltin kampa noteneua se teotlajtojli, kanaj xkuajli ken tikasikamatiskej. Aman tej, nesi ika yejuin tlen opanok iuan se teotlajtojli tlen onka ipan Joel. Matitlajtokan itech yejuin teotlajtojli niman matikitakan tleka xok noneki tikasikamatiskej ken achtopa tikasikamatiyaj.

3, 4. ¿Kenon tikasikamatiyaj teotlajtojli tlen onka ipan Joel 2:7-9?

 ³ (Xpoua Joel 2:7-9, TNM). * Joel okijto ika miyekej chapolimej kixpoloskiaj kalpan Israel. Yejuin chapolimej akin melak tlakuaj kipiyaj inkamachaluan niman intlanuan ken se león, yejuamej nochi kitlamiyaj (Joel 1:4, 6, TNM). Desde yeuejkaui tikasikamatiyaj ika yejuin teotlajtojli kinteneujtoya noso kixneskayotiaya itekipanojkauan Jehová pampa yejuamej melak tenojnotsaj, kichiuaj ijkon ken chapolimej akin nochi kitlamiyaj. Tiknemiliayaj ika yejuin tekitl tlen kichiua ikalpan Jehová noijki kentla tlaixpoloskia ipan yejuin tlaltikpaktli, kema, kentla kimixpoloskia tlaltikpakchanejkej akin nemij ipan tlaneltokiltin xmelajkej. *

⁴ Tla san tikamapouaskiaj Joel 2:7-9, uelis tikijtoskiaj ika kuajli ken tikasikamatiyaj yejuin teotlajtojli. San ika, pampa yotikimitakej okseki tlaxeloltin itech Biblia, tikitaj ika noneki tikpatlaskej tlen kachtopa tikasikamatiyaj. ¿Tleka? Matikitakan.

5, 6. a) ¿Tlenon totlajtoltiaj ijkuak tikamapouaj Joel 2:20? b) ¿Niman tlenon noijki totlajtoltiaj ijkuak tikamapouaj Joel 2:25?

⁵ Kachtopa, matikitakan tlen kijtoua Jehová ipan Joel 2:20. Yejua ompa kijtoua ika uejka kuikaskia akin ualeua norte [on chapolimej]. Tla yejon chapolimej kixneskayotiskiaj iteixpantijkauan Jehová, akin tenojnotsaj niman temachtiaj ijkon ken Jesús okinnauati, ¿tleka Jehová uejka kinuikaskia? (Ezeq. 33:7-9; Mat. 28:19, 20). Jehová xuejka kinuika itekipanojkauan, yej uejka kuika yakaj noso itlaj tlen kimixnamiki itekipanojkauan.

⁶ Ika ome, matitlanemilikan itech tlen kijtoua Jehová ipan Joel 2:25 itech Traducción del Nuevo Mundo: “Nemechkuepilis  tlen chapolimej omechtlamilijkej ipan nochi yejon xiujtin, tlen okikuajkej chapolimej mastlakapalyojkej, chapolimej akin xmastlakapalyojkej, chapolimej akin melak tlakuanimej niman chapolimej akin nochi kitlamiyaj, nochi nosoldados tlen onikintitlan mamechixnamikikan”. Tikitaj ika toTajtsin kijtoua ika tekuepilis nochi tlen chapolimej okitlamijkej ipan nochi yejon xiujtin. Tla yejuin chapolimej kixneskayotiskiaj iteixpantijkauan Jehová, ¿tleka kijtoskia Jehová ika tlen kiteijliaj itekipanojkauan melak tlaixpoloskia? Tla kuajli tiknemiliaj, tlen kiteijliaj iteixpantijkauan Jehová uelis kichiuas ika miyekej mamakisakan niman ika akin kichiuaj tlen xkuajli manoyolkuepakan (Ezeq. 33:8, 19). Kuajli nesi ika tlen kiteijlia ikalpan Jehová melak kinpaleuiya miyekej tlaltikpakchanejkej.

7. ¿Tlenon techasikamachiltia tlajtojli “sakin” tlen ijkuiliujtika ipan Joel 2:28, 29?

⁷ (Xpoua Joel 2:28, 29, TNM). * Ika yeyi, matikitakan kenon nochiujtiuj tlen kijtoua teotlajtojli. Jehová kijtoua: “Sakin niktoyauas noespíritu”, yejua kichiuaskia yejuin sakin ika chapolimej yokichiujkej tlen okinnauatijkej. Tla chapolimej kixneskayotiskiaj akin tenojnotsaj itech iTekiuajyo toTajtsin, ¿tleka Jehová kinmakaskia iespíritu sakin tla yotlankej tlen okinnauatijkej? Oksejpa kuajli matiknemilikan, tla toTajtsin xkinmakaskia iespíritu, yejuamej xueliskiaj tenojnotsaskiaj miyek xiujtin. San xkonnemili, yejuamej ok tenojnotstokej maski tekiuajkej xkinkauiliaj niman maski miyekej kintlaueltokaj.

8. ¿Itech akinomej tlajtoua Apocalipsis 9:1-11 ijkuak kinteneua chapolimej? (Xkita tlaixkopinajli tlen onka ixpan yejuin revista).

 ⁸ (Xpoua Apocalipsis 9:1-11). Ika naui, yeuejkaui tiknemiliayaj ika teotlajtojli tlen nesi ipan Joel kixneskayotiaya kenon chikauak titenojnotsaj, ijkon tiknemiliayaj pampa ipan Apocalipsis onka se teotlajtojli kampa noijki tlajtoua intech chapolimej. Chapolimej tlen noteneuaj ipan Apocalipsis kipiyaj “inxayak ken yakaj tlakatl ixayak” niman kipiyaj “itlaj ipan intsontekon ken sen corona tlachijchijtli ikan oro” (Apoc. 9:7). Yejuamej kintlajyouiltiaj akin xkipiyaj “isello Dios ipan inmixkuatipan”, kema, akin kitlauelitaj toTajtsin. Biblia noijki kijtoua ika kintlajyouiltiaj makuijli metstli, ijkon ken se chapolin nemi makuijli metstli (Apoc. 9:4, 5). Nikan kema kinteneujtika tokniuan tlapejpeniltin pampa yejuamej kiteijliaj ika yolchikaualistli tlen toTajtsin yokijto ipan nochiuas yejuin xkuajli tlaltikpaktli. Ika yejon, akin kichiuaj tlen xkuajli xkuelkakij tlen kiteijliaj tokniuan.

9. ¿Tleka chapolimej tlen noteneuaj ipan Joel xsan no yejuamej tlen noteneuaj ipan Apocalipsis?

⁹ Yemelak ika teotlajtojli tlen nesi ipan Joel kakistisneki ken teotlajtojli tlen nesi ipan Apocalipsis. San ika, onka seki tlemach tlen nopatla. ¿Ken tlenon? Chapolimej tlen kinteneua Joel kitlamiyaj nochi xiujtli, san ika, chapolimej tlen okimitak Juan okimijlikej “maka ma kikuakan” xiujtli tlen onka ipan tlaltikpaktli (Joel 1:4, 6, 7; Apoc. 9:4). Chapolimej tlen okimitak Joel ualeuayaj kampa norte, san ika, chapolimej  tlen okimitak Juan uajkisayaj kampa melak uejkatlan (Joel 2:20; Apoc. 9:2, 3). Ipan teotlajtojli tlen nesi ipan Joel, Jehová kijtoua ika uejka kinuikas chapolimej, san ika, ipan Apocalipsis kijtoua ika kinkauilia matlamikan intekiyo. Xitlaj techititia tla yejuin chapolimej tlen noteneuaj ipan Apocalipsis xkinselia toTajtsin (xkita recuadro “ Tlen kijtosnekij on ome teotlajtoltin tlen tlajtouaj intech chapolimej”).

10. Xteneua itlaj tlen makiteititi ika Biblia kemantika kitekitiltia san no yejua tlajtojli, maski xsan noijki tlen kijtosneki.

¹⁰ Tikitaj ika xsan noijki tlen kiteneuaj yejuin teotlajtoltin. Chapolimej tlen noteneuaj ipan Joel xsan no yejuamej tlen noteneuaj ipan Apocalipsis. Yejuin xkipiya ika techmojkatlachialtis. ¿Tleka? Pampa Biblia kemantika kitekitiltia san no yejua tlajtojli niman ijkon kiteasikamachiltis ome tlemach tlen xsan noijki kijtosneki. Matikteneuakan se, Apocalipsis 5:5 kijtoua ika Jesús yejua “León” tlen ualeua itech Judá. San ika, ipan 1 Pedro 5:8 kijtoua ika Satanás ken se “león yejuan nanalkatinemi”. Kuakon, yotikasikamatkej ika noneki tikpatlaskej ken kachtopa tikasikamatiyaj teotlajtojli tlen nesi ipan Joel. San ika ¿tlenon kijtosneki? Matikitakan.

11. ¿Kenon Joel 1:6 niman 2:1, 8, 11 techpaleuiya matikasikamatikan akinomej on chapolimej?

¹¹ Ijkuak tikimitaj okseki tlaxeloltin itech Joel, tikitaj ika yejuin teotlajtoketl kijtojtoya ika sekimej soldados tlaixnamikiskiaj (Joel 1:6; 2:1, 8, 11). Jehová okijto ika kintekitiltiskia isoldados (on soldados babilonios) niman ijkon kintlajtlakolmakas israelitas akin xkitlakamatiyaj (Joel 2:25, TNM). Teotlajtojli kijtoua ika yejuin soldados ualeuaskiaj kampa norte pampa babilonios ompa ualeuaskiaj niman ijkon kixnamikiskej Israel (Joel 2:20). Yejuin soldados yeskiaj ken miyekej chapolimej akin melak tlaixpolouaj. Joel okijkuilo: “Nochimej yauej ipan iminojui [...]. Yejuamej kalakij ipan on ueyikalpan, notlalouaj ipan tepantin. Tlejkouaj ipan kaltin, kalakij ipan ventanas ijkon ken se tlachtejketl” (Joel 2:8, 9, TNM). ¿Xmelak ika temojkatlachialti ken tlaixnamikij? Nochiuiyan nemij soldados, xkanaj uelis niyanaskej, xakaj uelis makisas intech yejon soldados babilonios.

12. ¿Kenon onochiuj teotlajtojli tlen nesi ipan Joel kampa tlajtoua intech chapolimej?

¹² Soldados babilonios (noso caldeos) akin yeskiaj ken chapolimej okixoxotonijkej Jerusalén ipan xiuitl 607 ijkuak xpeuaya xiuitl 1. Biblia kijtoua tlenon okichiuj “iminrey on caldeos” ne Jerusalén ijkuak okixpolo, kijtoua: “Okinmiktij ikan cuchillo imintelpochuan [...]. Xokinmiknelij on telpokamej nion on ichpokamej, nion ueuentsitsimej, nion yejuan xuelij ne[j]nemij. ToTEKO okintemaktilij itech on rey”. Niman noijki kijtoua: “Niman no isoldados okitlatijkej iueyitiopan Dios, okitlajkalkej itepan Jerusalén, okintlatijkej on palacios niman okixoxotonijkej nochi tlen patioj katka” (2 Crón. 36:17, 19). Sakin ika otlaixpolojkej ipan yejon kalpan, akin ompa panouayaj san ueliskiaj kijtoskej ika yonokauj “ken on xalpatlajkan”, ika xok yakaj nemi, nion yolkamej xok ompa chantij niman ika babilonios okixoxotonijkej (Jer. 32:43).

13. ¿Tlenon kijtosneki tlen kijtoua Jeremías 16:16, 18?

¹³ Kanaj 200 xiuitl sakin ika Joel okijkuilo yejuin teotlajtojli, Jehová okichiuj ika Jeremías makijto tlenon más panoskia ijkuak kixnamikiskiaj Israel. Jeremías okijto ika babilonios nochiuiyan kintejtemoskiaj israelitas akin kichiuayaj tlen xkuajli, nion se xmakisaskia, nochimej kimajsiskiaj. Jeremías 16:16, 18 kijtoua: “Nejua nemoTEKO nikijtoua: ‘Nikchiuas para ma uajlakan miyekej intlauelikniuan ken yakaj michajsikej para kinmajsi[s]kej on israelitas ken itlaj michimej. Kemaj nikchiuas para ma ualakan miyekej intlauelikniuan ken yakaj masatemojkej para kinmajsiskej niman kintejtemoskej nouiyan ipan on tepemej, ipan on tlamimiltin niman hasta ijtik techinanyoj kampa  tsajtsayankej’”. Yejuin teotlajtojli noijki kijtoua ika Jehová kintlajyouiltiskia ken kinamiki ipampa “on ueyi tlajtlakojli” tlen kichiuayaj. San matikonnemilikan, israelitas akin xnoyolkuepayaj xueliskiaj niyanaskej kampa mar nion kampa melak kojyo. Soldados babilonios kinnextiskiaj.

14. ¿Kemanon onochiuj tlen kijtoua Joel 2:28, 29?

¹⁴ Sakin Joel kijtoua itlaj tlen kualtsin panoskia: on tlajli oksejpa tlatlakiltiskia (Joel 2:23-26). Kuakon, ajsiskia se tonajli ijkuak miyekej kixmatiskiaj tlen melauak. Jehová kijtoua: “Sakin niktoyauas noespíritu inpan tlatlamantikej tlaltikpakchanejkej. Nemokoneuan tlakamej niman siuamej teotlajtoskej [...]. Hasta inpan notlakeualuan tlakamej niman siuamej niktoyauas noespíritu ipan yejon tonaltin” (Joel 2:28, 29, TNM). ¿Kemanon onochiuj yejuin teotlajtojli? Xonochiuj ijkuak israelitas onokuepkej Jerusalén, yej onochiuj ipan Pentecostés itech xiuitl 33. ¿Kenon tikmatstokej yejuin?

15. Itech tlen kijtoua Hechos 2:16, 17, ¿tlenon okipatlak Pedro ijkuak okiteneuj Joel 2:28, niman tlenon techititia yejon?

¹⁵ Jehová okichiuj ika apóstol Pedro makiteneua Joel 2:28, 29 ijkuak opanok itlaj tlen temojkatlachialti ipan Pentecostés itech xiuitl 33. Kanaj las 9 ika kualkan, Jehová okitemakak iespíritu santo, niman akin okiselijkej yejon espíritu opeuj tlajtouaj itech “on tlamauisoltin yejuan Dios okichiu” (Hech. 2:11). San ika ¿yotikitakaj ika Pedro okipatlak seki tlajtoltin ijkuak okiteneuj teotlajtojli tlen nesi ipan Joel? (Xpoua Hechos 2:16, 17). Jehová okichiuj ika Pedro maka makijto tlajtojli “sakin” tlen onka ipeujyan yejon tlaxelojli, yej okijto “ipan on sa ika nochi tonaltin”. Pedro tlajtotoya itech yejon tonaltin ijkuak sa achijtsin poliuiya ika kixoxotoniskiaj Jerusalén niman teopan tlen ompa onkatka. Yejon okijtosnek ika ipan yejon tonaltin toTajtsin kinmakaskia iespíritu “tlatlamantikej tlaltikpakchanejkej”. Yejuin techititia ika opanok  miyek tiempo niman ijkon onochiuj tlen kijtoua teotlajtojli tlen nesi ipan Joel.

16. a) ¿Kenon otepaleui iespíritu santo Jehová ipan kachtopa siglo? b) ¿Kenon yotepaleui ipan yejuin tonaltin?

¹⁶ Sakin ika toTajtsin okinmakak espíritu santo tokniuan akin onenkej ipan kachtopa siglo, yejuamej miyekan opeuj tenojnotsaj. Ijkuak apóstol Pablo okintlajkuilouili tokniuan colosenses kanaj ipan xiuitl 61, yejua okijto ika on kuajli tlajtoltin itech iTekiuajyo toTajtsin yonoteijlikaj “nochiuiyan imanian in tlaltikpaktli” (Col. 1:23). Pablo kijtosnekiya ika ipan yejon tonaltin yonotenojnotska ipan nochi tlaltikpaktli tlen ijkuakon noixmatiya. Pampa iespíritu toTajtsin techpaleuiya, aman melak miyekan titenojnotsaj, kema, titenojnotsaj hasta kampa melak uejka (Hech. 13:47; xkita recuadro “ Niktoyauas noespíritu”).

17. ¿Kenon aman tikasikamatij teotlajtojli tlen nesi ipan Joel tlen tlajtoua intech chapolimej?

¹⁷ Kuakon, ¿tlenon onopatlak? Aman más kuajli tikasikamatij tlenon kijtosneki yejuin teotlajtojli tlen nesi ipan Joel 2:7-9. Yejuin tlaxeloltin xkixneskayotia kenon chikauak titenojnotsaskiaj, yej kixneskayotia kenon soldados babilonios kixoxotoniskiaj Jerusalén. Yejuin onochiuj ipan xiuitl 607 ijkuak xpeuaya xiuitl 1.

18. ¿Tlenon xnopatla?

¹⁸ ¿Tlenon xnopatla? Ika akin tiktekichiuiliaj Jehová ok miyekan titenojnotsaj. Tikchiuaj miyek tlemach niman ijkon titenojnotsaskej (Mat. 24:14). Maski tekiuajkej xtechkauiliskej matitenojnotsakan, tejuamej nochipa titenojnotsaskej. Pampa toTajtsin techpaleuiya, aman más titenojnotsaj. Ika yolchikaualistli tikteijliaj tlen toTajtsin kichiuas itechkopa iTekiuajyo. Ika yolyemanilistli tiktlajtlaniliaj Jehová matechyekana niman ijkon uelis tikimasikamatiskej teotlajtoltin. Kuajli tikmatstokej ika Jehová techasikamachiltis “on tlen melauak” ijkuak nonekis (Juan 16:13).